Heimskringla - 04.10.1933, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 4. OKTÓBER 1933
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA.
og stofnuðu hið tyrkneska ríki,
sem þjóðunum í Evrópu stóð
svo lengi ógn af. Þeir voru um
langt skeið öndvegisþjóð hinn'a
múhameðönsku trúarbragða. En
smám saman náðu Evrópuþjóð-
irnar einu landi múhameðstrú-
armanna á fætur öðru á sitt
vald. Bretland sló hendi sinni
á leifar hins mikla ríkis
mógulsins á Indlandi um miðia
nítjándu öldina. Og nú síðast
eftir ófnðinn mikla féliu en
noltkur lond, sem bygð eru nær
eingöngu af múhameðstrúar-
mönnum, undir yfirráð vest-
rænna þjóða. Nú er svo kom-
ið, að af 235 miljónum múham-
eðstrúarmanna, sem til eru í
heiminum, búa aðeins 30 miljón-
ir í löndum, sem ekki eru undir
stjórn eða yfirráðum þjóða, er
hafa aðra trú en þeir.
En þrátt fyrir dreifinguna er
enn eining meðal þess áttunda
hluta mannkynsins, sem játar
múhameðstrú. Pílagrímarnir,
sem koma árlega til Mekka,
hafa enn á meðvitund sinni,
að þeir heyri til bræðralagi,
sem er varanlegra en öll ríki
veraldarinnar. Þeir eru fylgj-
endur spámannsins, hvort sem
þeir koma frá austri eða vestri,
hvort sem þeir eiga heima í
hinum frjósömu héruðum Ind-
lands eða eru hjarðmenn á
reiki milli hinna fá byggilegu
staða á eyðimörk Arabíu. Þeir
eru allir trúbræður, þegar þeir
koma til hinnar helgu borgar,
sem þeir hafa í Iptningu beygt
höfuð sín í áttina til á hverjuin
degi lífs síns . Þá hverfur í eitt
skifti á æfinni allur manna-
munur, ríkir og fátækir búast
sömu klæðum og kyssa með
sama fjálgleik steininn í must-
erisveggnum, sem samkvæmt
arfsögninni á að hafa fallið af
himni.
En hver eru áhrifin, sem nú
eru að verki að uppræta úr
hjörtum hinna trúu fylgjenda til
finninguna um að þeir séu allir
eitt, og að á milli þeirra og
þeirra manna, sem aðra trú
hafa, sé mikið djúp staðfe^t?
Þegar menn geta talast við
kringum hálfan hnöttinn; þegar1
ferðast verður í loftinu á nokkr-
um klukkustundum vegalengdir,
sem áður þurfti mánuði til að
komast yfir; þegar hver einasta
ný uppgötvun, sem gerð er berst
á svipstundu heimsendanna á
milli á vængjum rafmagnsins, j
þá er erfitt að vera einangrað-
ur. Úlfaldalestin, sem hægt og
þreytulega þrammar eftir sand-
inum, þar sem aðrar úlfalda-
lestir hafa þrammað öldum
saman, mætir bílnum, sem á
vegleysunum fer sex sinnum
hraðar en hún; menn í smá-
þorpum austur á Gyðingalandi,
eðan norður við heimskauts-
baug frétta samdægurs það,
sem talað er á ráðstefnu í Lon-
don. Heimurinn mínkar eftir
því sem hraðinn vex. Menn-
ing nútímans er alþjóðleg; hún
þurkar út sérkennin og jafnar
alt, eins og hafaldan ,sem velt-
ur upp á sandinn og máir út
verk barnanna, sem léku sér
þar um fjöruna. Þessi áhrif
halda áfram, hversu fast sem
menn reyna að halda í fornar
venjur ,forna trú og fornan
hugsunarhátt. Engin þjóð fær
undan þeim komist ,einangrun-
in verður stöðugt ómögulegri en
hún var.
Vér höfum öll lesið ýmsar
einkennilegar fréttir um ný-
breytingarnar, sem eru að ger-
ast á þeim stöðum, sem hingaö
til hafa að mestu leyti verið
ósnortnir af menningarstraum-
um nútímans. Eg víl minnast
hér á eina slíka breytingu, sem
í sjálfri sér er nauða ómerkileg,
en sem er talandi vottur um
tímaskifti í lífi þjóðanna, sem
staðið hafa undir merki hálf-
mánans.
Fyrir nokkrum árum lét Mú-
stafa Kemal það boð út ganga,
að engin tyrkneskur maður
skyldi framar ganga með fez,
höfuðfatið, sem Tyrkir hafa
notað frá ómunatíð, heldur
skyldu allir taka upp hatta þá,
sem tíðkast með vestrænum
þjóðum. í sjálfu sér skiftir
það náttúrulega engu máli,
hverskonar höfuðfat menn bera.
En frá sjónar miði mannsins,
sem gaf þessa skipun út, skiftir
það afarmiklu máli, að þjóð
hans semji sig í öllu að háttum
)g siðum vestrænna þjóða. Hann
vill að hún segi skilið við alt,
sem er gamalt, allar venjur,
sem gera hana öðru vísi en aðr-
ar jnenningarþjóðir heimsins.
Hún á að gjörbreytast á sem
skemstum tíma að unt er. Ef
trúarbrögð hennar standa í vegi
fyrir breytingunum, þá eiga
þau að víkja. Þetta er afstað-
an, sem að vaxandi minni hluti
múhameðstrúarmanna í Tyrk-
landi og víðar tekur nú. Vest-
ræn menning og mentun, frá-
hvarf frá því gamla og vana-
helgaða — í því liggur frelsunin.
Kritsnir menn hafa meira að
segja kent múhameðstrúar-
mönnum að gagnrýna kóraninn,
eins og þeir hafa sjálfir gagn-
rýnt biblíuna. í fjölda mörgum
skólum er verið að kenna tyrk-
neskum ungmennum sömu
fræði og kend er í mentastofn-
unum Evrópu og Ameríku.
Tyrkneskar konur leggja niður
andlitsskýluna og láta sjá sig
á almennafæri; en í augum
rétttrúaðra múhameðstrúar-
manna ber það vott um stak-
asta velsæmisskort. í Kairó á
Egyptalandi er gamall háskóli,
þar sem fræðslan er öll falin í
útskýringum á kóraninum.
Ferðamaður nokkur, sem kom
þar fyrir skömmu ,segir, að á
meðan sumir nemendurnir
þuldu kafla úr kóraninum, lásu
aðrir frakkneskar skáldsögur.
Alstaðar er sami áreksturinn
milli hins gamla og hins nýja.
Islam, eins og múhameðstrúar-
menn nefna trú sfna, fær ekki
varist þessum utanaðkomandi j
þeirra alfari til Ameríku. Sett-
ust þeir fyrst að við Kinmount,
Ont., en haustið 1875 foru þeir
með fyrsta landnema hópnum
til Nýja íslands, kvæntist Sam-
son þá um sumarið Önnu Jóns-
dóttur frá Skarði á Vatnsnesi,
og nam land um 6 mílur norður
af Gimli. Rúmu ári síðar misti
hann konu sína, og dóttur er
þau höfðu eignast, dóu þær
mæðgur báðar úr bólunni.
Tveim árum síðar kvæntist
hann aftur, Önnu Guðrúnu Jóns
dóttur læknis frá Syðravatni
í Skagafirði Jónassonar. Fluttu
þau búferlum til Dakota 1879
námu land austan við Akra, og
bjuggu þar lengst af, fram að
þeim tíma að Anna andaðist 1.
apríl 1930. Fyrstu árin í Dak-
ota vann Samson við búðar-
störf í Pembina, og síðar í
Hamilton, ofan að árinu 1889
Þar höfðu þau og greiðasölu
einnig um tíma. Þrjú börn
þeirra eru á lífi Leo er býr á
föðurleifð sinni við Akra, Anna
gift Sigtryggi T. Ólafsson við
Akra og María gift Jónasi Jón-
assyni, einnig bónda við Akra
Samsonar er mjög ítarlega getið
í blaðinu “Chronicle” er gefið
er út í bænum Cavalier, N. Dak.,
er út kom í vikunni sem leið.
Æfiminningin er rituð af göml-
um landnema þar í bygðinni Mr.
William Pleasance er vel þekti
til þeirra hjóna, og man gjörla,
alt sem gjörst hefir frá fyrst’-
tíð þar í bygð.
Samson var starfsmaður mik-
ill og bjó stórbúi um langa hríð.
Jafnframt kornyrkjunni lagði
hann mikla stund á sauðfjár-
rækt. Ýmiskonar trúnaðar-
störf voru honum falin svo sem
formenska bygðarráðsins er
hann skipaði í 30 ár frá 1891
til 1921. Þá var hann og í
skólaráði Akra skólahéraðsins í
meir en 20 ár. Hann var strang
áreiðanlegur í öllum viðskiftum
og loforð hans stóðu jafnan sem
stafur á bók. 1 landsmálum
fylgdi hann ávalt stefnu Re-
publicana og varð þar engu
þokað. Hann var kappsmaður i
öllu er hann tók sér fyrir að
gera og ógjarn á að láta hluta
sinn, skapfastur og skapstór,
en þó sanngjarn og mannlynd-
ur.
Jarðarförin fór fram frá
heimilinu 19. sept. að viðstödd-
um fjölda hinna eldri bygðar-
manna, ættingja og vina. Hann
var jarðaður á heima bújörð
sinni, við hlið konu sinnar er
þar hvílir.
R. P.
HITT OG ÞETTA
Frh. frá 1. bls.
Það var verið að gera veg hjá
þorpinu Amari og rákust menn
þá á rústir af fornri byggingu.
Fornfræðingar voru þá kvaddir
þangað og hafa þeir látið grafa
þar upp rústir af stóru húsi sem
er um 5000 ára gamalt, eða
frá þeim tíma er bronseöld byrj-
aði á Krít. í rústunum hafa
fundist steinaxir, og mikið af
fagurlega máluðum leirgripum,
sem ekki gefa eftir leirgripun-
um, er fundust í “Völundarhús-
inu”.
Rétt hjá húsinu fundu menn
hellþ Er hellismunninn svo
þröngur að rétt er hægt að
skríða í gegn um hann. En er
inn kemur er hellirinn víður og
margir afhellrar út úr honum.
Þarna fanst ógrynni af skraut-
kerum og vopnum úr steini og
bronsi. Hafa það sennilega ver-
ið fórnargjafir til anda þess,
er mann hafa trúað að ætti
heima í hellinum. Margir þess-
ir munir eru hreinustu dýr-
gripir og bera vott um há-
menningu á þeim tímum, er
þeir voru gerðir.
* * *
Góðverk launað
Fjrrir nokkru fékk atvinnu-
laus verkfræðingur í Duren i
þýzkalandi bréf frá Frakklandi,
og voru í því fjórir 100 franka
seðlar. Verkfræðingurinn skilur
ekki frönsku og hélt því fyrst
að bréfið ætti að vera til ein-
hvers annars. En þegar hann
hafði látið þýða það fyrir sig,
kom það í ljós að bréfið og
sendingin var til hans. Bréfið
var frá frönskum liðsforingja,
sem þýski verkfræðingurinn
hafði bjargað á vígstöðvunum
hjá Verdun árið 1917. Franski
liðsforinginn lá hættulega særð-
ur á milli þýzku og frönsku
skotgrafanna, og var honum
að blæða út þegar þýska verk-
fræðinginn bar þar að. Þjóð-
verjinn tók þegar upp sárabindi
sín og batt um sár hans. Síðan
skrifuðu þeir nafn og heimilis-
fang sitt hvor í annars vasabók
og urðu svo að skilja. í bréfinu
segir franski - liðsforinginn að
hann hafi alveg nýlega fundið
þessa vasabók sína með nafni
og heimilisfangi lífgjafa síns, og
sendi honum nú sem þakklætis-
vott þessa 400 franka ,en biður
hann að heimsækja sig á óðals-
setri sínu í Suður-Frakklandi.
Einkennileg erfðaskrá
Margir Englendingar eru tald -
ir mjög sérivtrir, enda sést það
á sumum erfðaskránum þar i
landi. Nýlega lést kaupsýslu-
maður í London og lét hann
eftir sig eignir, sem nema rúm-
lega 400,000 sterlingspundum.
Hann átti tvo syni, sem eiga að
erfa þessi auðæfi, en í erfða-
skrá sinni hafði gamli maður-
inn mælt svo fyrir, að þeir fengi
ekki arfinn fyr en eftir 10 ár.
Þangað til yrðu þeir að reka
verzlunina og þeir mætti ekki
taka hærri laun, en hann hafði
skamtað þeim meðan hann lifði.
En svo stendur í erfðaskránni að
þeir missi alt tilkall til arfsins
ef þeir hætta sér út í gróðabrall,
eða gerast þingmenn í neðri
málstofunni. Þetta síðasta á-
kvæði stafar af því, að gamli
maðurinn var algerlega á móti
þingræði.
* * *
ftalir auka hveitiræktun
Rómaborg í ágúst.
Hveitiframleiðslan í ítalíu
jókst úr 44 milj. vætta áriö
1932. Meðalframleiðsla á ha.
jókst úr 9.5 v. í 15 vættir. Ráð-
stafanir hafa verið gerðar til
þess að vinna enn betur að því
á næstu árum að auka hveiti-
ræktina, bæði með því að taka
meira land til hveitiræktar og
með því að bæta ræktunina,
með því að rækta þau afbrigöi
sem mest gefa af sér o. s. frv.
— 1 ýmsum öðrum greinum
landbúnaðarins í ítalíu hefir
verið um mikla framför að ræða
á andanförnum árum.
LESIÐ, KAUPIÐ
OG BORGIÐ HEIMSKRINGLU
áhrifum.
En mun þá trúin líða undir
lok? Getur verk spámannsins
orðið að engu? Getur meðvit-
undin um, að ailir þeir, sem
trúna hafa, myndi andlegt
bræðralag, horfið úr hjörtum
allra þessara miljóna manna?
Sjálfsagt ekki um langan tíma
enn ,og líklega aldrei með öllu.
Þessi merkilegu trúarbrögð hafa
óafmáanlega sett mark sitt og
innsieli á mikinn hluta mann-
kynsins. Spámaðurinn gleymist
ekki og hugsjón hans deyr ekki.
Þeir, sem hafa játast undir
merki hans, mynda andlegt
bræðraleg. Hvert sem nafn
spámannsins er, og hverjar
breytingar sem verða meðal
fyigjenda hans, varir boðskapur
hans, því að í honum felast
einhver þau verðmæti hins and-
lega lífs, sem mannkjminu
mega að gagni koma, þótt tíma-
bil nýrrar menningar rísi og
líCi undir lok. í öllum breyt-
ingum og byltingum aldanna
eru andlegu verðmætin varan-
legust.
SAMSON BJARNASON
DÁINN
Þann 18. sept s. 1. andaðist
að heimili sínu við Akra N. Dak. i
bændaöldungurinn Samson!
Bjarnason frá Tungu á Vatns-j
nesi í Húnavatnssýslu, var í|
fyrsta landnema hópnum til
Nýja íslands og með þeim allra
fyrstu er fluttust til Dakota.
Samson var fæddur 13 nóv.1
1849 í Tíungu á Vatnsnesi, voru
foreldrar hans þau hjón Bjarm
Sigurðsson frá Katadal og kona
hans Náttfríður Markúsdóttir
Arngrímssonar frá Melstaö.
Bræður Samsonar voru þeir
Sigurður skáld Bjarnason, er
orti Hjálmarskviðu Hugum-
stóra, Áns rímur Bogsveigis o.
fl. og Friðrik Bjarnason bóndi
við Wynyard (dáinn 2. marz
1930). Árið 1863 andaðist móð-
ir Samsonar, fór hann þá að
heiman og dvaldi á ýmsum stöð-
um þar í sveitinni, en 11 árum
síðar 1874 fluttu þeir bræður,
hann og Friðrik og Bjarni faðir
"Eg óska eftir að
fá símann aftur,
ef þér viljið gera
svo vel!”
—Húsið er eins og
dauðra manna gröf
án hans; við erum
að tapa sambandi
við alla og borgum
út meira til sendi-
sveina en siminn
kostaði okkur.”
SÍMASAMBAND
Þvert yfir Canada
An þess að hreyfa yður að
heiman, eða úr stólnum á
skrifstofunni, getið þér talað
við, og hlustað á vini yðar,
eins glöggt og þeir sætu við
hliðina á yður. Gjöldin eru
afar lág fyrir löng samtöl.
Eruð þér einn þessi
“MÁ ÉG”
NÁGRANNI?
Getið þér hugsað yður nokkuð nauðsynlegra eftir því sem lifnaðar-
háttum er farið nú á dögum, en tæki til að ná í vini yðar eða viðskifta-
menn á hvaða stundu sem þér þurfið?
ERU tíu cent á dag “sparnaður”, ef þau svifta konu og fjölskyldu
hinu bezta og ódýrasta áhaldi í félagslífinu—heimilis-símanum?
Eruð þér orðnir einn þessara “MÁ EG” nágranna sem án þess “að
líta undan”, spyrja nágrannann ekki í eitt eða tvö skifti, heldur margoft
á dag: “Má eg nota símann hjá yður?”
VERIÐ SJÁLFSTÆ2DIR, HAFIÐ YÐAR EIGIN HEIMIUS-SÍMA.
ÞÉR ÞARFNIST EINSKIS HLUTAR JAFN OFT EÐA MEIRA, ER
KOSTAR JAFN LÍTIÐ.
Öfugt’ við það sem á sér stað með önnur þjóðþrifa fjrirtæki kostar
hver einstakur sími meira sem notendur eru fleiri. f Winnipeg hefir
kostnaður þessi ekki verið lagður á afgjaldið þó kerfið hafi stöðugt verið
fullkomnað. Enginn stórbær í Ameríku nýtur jafn fullkomnar þjónustu,
á jafn lágu verði, á jafnstóru svæði, yfir 76 fermílur, sem Winnipeg
hin meiri.
Tíu cent á dag, verð eins sporvagns miða, eða vindils, borgar fjnir
ótakmörkuð not símans — að bæ eða frá, allan sólarhringinn.
Yfir Október
býðst talsímadeildin til að setja inn síma á heimili bæjarbúa ókeypis.
Fylgja verður þriggja mánaðar borgun af símagjaldinu með umsókninni.
Pantið heimilis símann strax
(Færsla og breytingar gerðar rýmilega)
Manitoba Telephone System