Heimskringla - 11.10.1933, Qupperneq 4

4. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, II. OKTÓBER 1935
Hcintskrtngia
(StofnuB lSSt)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: S6 537 _____
VerB blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrlríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáSsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKtNG PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEPÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 11. OKTÓBER 1933
ÞAÐ VALT Á PENINGUNUM'
Aldraður maður og sonur hans 21 árs
sátu s. 1. fimtuda'g í fangaklefa í Edmon-
ton. Um sólarupprás næsta morgun átti
að taka þá af lífi — fyrir morð.
Klukkan átta að kvöldinu, var til réttar-
halds kvatt, af yfirdómara Alberta-fylkis,
Mr. Tweedle. Réttarhald hafði ekki áður
farið fram á þeim tíma.
1 réttinum báru tveir menn upp beiðni
um það, að dómi þessara ógæfusömu
manna væri áfrýjað til hæsta-réttar í
Canada.
Málið var rætt í 48 mínútur. Að þvf
búnu veitti dómarinn leyfi til að fresta
aftökinni og að skjóta málinu til hæsta
réttar.
Maður var í skyndi sendur til fanga-
hússins, sem var 20 mílur í burtu. Dóm-
arinn beið í réttarsalnum þar til að mað-
urinn var kominn aftur og sagði honum
að aftökinni væri frestað.
í Edmonton sat kona sorgbitin og utan
við sig. Hún var eiginkona annars ó-
hamingjusama mannsins, en móðir hins.
Hún hafði kvatt þá og beið angurvær
sólar upprás næsta dags.
Hvernig étendur á þessu öllu á síðustu
stundu, réttarhaldinu að nóttu, skyndi
ferðinni til fangahússins, björgun mann-
anna úr greipum gálgans?
Höfðu nokkur ný gögn komið fram í
málinu á síðustu stundu? Höfðu fangarn-,
ir meðgengið? Eða kom eitthvað stór-
kostlegt fyrir er framkvæmdir dómsins
gat snert? Nei, ekkert af þessu átti sér
stað.
Sér til undrunar heyrðu fylkisbúar dag-
inn eftir, að ástæðan fyrir því, að menn-
irjjir hengju ekki á gálganum um morg-
uninn væri blátt áfram sú, að daginn
áður, en ekki fyrri, hefðf náðst saman
nægilega mikið fé til þess, að beiðnin um
áfrýjun málsins gæti komið til greina.
Beiðnin um áfrýjun málsins átti ekki
að koma seinna en á þriðjudag — tveim
dögum fyrir aftökuna — fyrir réttinn. Og
það gerði hún. En hún gat ekki komið
til mála, vegna þess að féð fylgdi henni
ekki.
Er það mögulegt í landi sem kröfu gerir
til að kallast menningarland — að menn
þessir ættu líf sitt undir því einu komið,
að kostnaðurinn við réttarhaldið #væri
greiðdijr? Þó óhugsanlegt virðist, lítur
ekki út fyrir' annað.
Ef menn þessir höfðu bæði rétt til og
gildar ástæður, að áfrýja máli sínu, er
alt annað en viðfeldið um það að hugsa,
ef þeir hefðu verið af lífi teknir — vegna
þessarar skitnu fjárupphæðar, sem þarna
er um að ræða. Og það hefði sett blett
á menningu þjóðarinnar.
En þetta eru nú lögin samt. Sem betur
fer er auðvelt að breyta þeim og bæta úr
þéssu. En það ætti hvert fylki um hæl að
gera. Dráttur á því er hættulegur.
(Úr Wpg. Tribune)
SKÓLABÖRNUM SETT OFMIKIÐ FYRIR
Skyldi kennurum' aldrei hafa borist það
til eyma, er sumir foreldrar hafa “hugsað
upphátt” um þá, er börnin hafa komið
heim af skólanum undir kvöld, og hafa
ekki fyr verið komin inn, en þau hafa
orðið að setjast við að lesa það, sem
kennarinn setti þeim fyrir að læra í
hvíldartímanum — og oft hefir verið ærið
dagsvek fyrir barnið? Oss þykir undar-
legt ef þeir hafa aldrei haft neinn ávæn-
ing um það. En svo er það ef til vill fyrir
beztu. Það hefði áreiðanlega ekki eflt
sálarfrið þeirra, að vita það.
Sannleikurinn er sá, að frá sjónarmiði
uppeldis fræðinnar gengur það glæpi
næst, að hlaða því erfiði með heimalestri
á börnin, sem oft er gert. Það hefir
ekki aðeins orðið til þess að vekja leið-
indi hjá barninu, ef ekki hatur, á náminu,
heldur hefir margt barnið mist heilsuna
við það. Það hefir hnigið undir starfinu
áður en bakið var orðið nógu sterkt til
að bera það, og orðið aumingi til sálar
og líkama æfina til loka, eftir námið, sem
létta átti því sporið og greiða götuna þeg-
ar manndómsárin voru komin.
Og kennara og skólaráðspienn og fræð-
slumála-eftirlitsmenn, sem falin var and-
leg velferð barnsins, hefir aldrei grunað
neitt um það, að námstími frá því klukk-
an 9 að morgninum til klukkan 10 eða
11 að kvöldi, væri of langur fyrir bamið,
að ekki sé talað um að þeir hafi skoðað
það þrældóm, eins og það þó í raun og
veru er. Fullorðnum þykir sér alveg nóg
boðið með vinnu frá klukkan 8 eða 9 uin
morgna og til klukkan 5 eða 6 að kvöldi,
þó ekkert erfiðari sé, en vinna barnsins.
En jafnvel þrátt fyrir þennan langa vinnu-
tíma barna, nægir hann ekki ávalt til að
ljúka því starfi sem kennararnir leggja
þeim á herðar, svo algerlega skyni
skropnir eru þeir, er til þess kemur að
dæma um, hvað barnið geti af hendi leyst.
Ofan á alt saman bætist því það oft, að
bamið nýtur ekki rólegs svefns, fyrir því
að hafa ekki lokið heimalestri sínum.
Geta þá einnig flestir gert sér í hug, hvað
áhugi barasins fyrir starfinu 'í skólanum
daginn eftir verður ríkur, eða máttur þess
til að glíma við ný viðfangsefni mikill, er
það hefir ekki einu sinni notið svefns af
erfiðinu daginn áður. Þvílík hefir nær-
færnin verið um það hjá uppeldismála-
frömuðum vorum hvað baminu sjálfu
væri fyrir beztu.
Mál þetta ér mörgum foreldrum á-
hyggjuefni og hefir lengi yerið. Þeim mun
það því kærkomið, að sjá því hreyft, af
lækni, sem F. E. Warriner, er einnig er í
skólaráði Winnipegborgar. Án þess að
gera nokkra grein fyrir áhrifunum af
þessari heimalesturs-þrælkun á börnum,
bendir læknirinn á það, að hún gangi of
langt. Margir en þó ekki allir kennarar
setji börnunum of mikið fyrir. Telur hann
það líklegast stafa af því, áð kennararnir
viti ekki hvað mikið hver um sig ætlist til
af barninu á frístundum þess. Má og
vera að það sé ástæðan. En væri það úr
vegi kennara, að komast að því? Heldur
gerir yfirkennari (principal) sér ekki far
um að grenslast eftir þessu og gæti þó
verk hans þar komið í góðár þarfir.
Góðir kennarar kváðu ekki hlaða verki
á börnin með heimalestri. Það eru lak-
ari kennarar, sem það gera; þeir sem
ekki hafg lag á að vekja áhuga barnanna
í skólatímunum á daginn, þegár kenslan á
að fara fram. Á svo að reyna að bera í
þann brest með heimalestri barnanna.
Aðrir kennarar eru svo mosavaxnir í
starfi sínu, að þeim finst barnið eigi að
hafa^hugann ávalt við einhverjar náms-
greinar sínar, af því að þeir sitja sjálfir
yfir þeim eins og guðhræddar kerlingar,
og eru hættir að skiija gildi þeirra, af því
að þeir eru hættir að veita öllu öðru eftir-
tekt eða skilja það. Þeir kennarar hrúga
heimalestri á bömin til að svæfa leik-
löngun þeirra. Einnig er nokkuð af
kennurum reglulegir barna-óvinir og hafa
ama af bömum; eru það meðal annara
sumar piparmeyjar, er við kenslu fást,
þó ekki sé af öðru en því, að hafa átt afa
í ættinni, er við kenslumál var riðinn.
Þessir kennarar hella heimalestri yfir
bömin, oft af eintómri geðvonsku og
námsgreinamar, sem börnin tapa svefni
yfir, af þeirra völdum, er utan bókar lær-
dómur gamaldags ástar-, hetju- eða dýrð-
linga.kvæða.
Annars væri ekki ástæðulaust að minn-
ast á ýmsa fleiri annmarka, sem skóla-
fyrirkomulaginu eru samfara og bömum
eru ekki til neinna heilla, þó það verði
ekki gert að þessu sinni. En í Víðtækari
skilningi er það eitt, sem talsvert ber á
orðið og sem ekki er vanþörf á að reynt,
sé að bæta úr. Það sem átt er við er
þetta mót sem skoðanir barnanna eru
hnoðaðar í svo að þau verða eins óþekkj-
anleg sem einstaklingar hvert frá öðru er
þau koma úr skólum eins og smjörkögglar
úr smjörmóti. Hér er ekki átt við við-
horf skólalýðsins á vísindalegum efnum.
Á því sem vísindalegt er, er ekki' óeðli-
legt, að viðhorfið verði líkt. En það er
þegar til heimspeki og þess óvissa kemur,
sem vænta mætti að á ólíkum skoðunum
bryddi. Og að svo er ekki, hlýtur að
koma til af áhrifum, sem barnið verður
fyrir, og sem verður í raun og veru til
þess að það týnir sjálfu sór í stað þess að
finna sjálft sig. Að vísu eru einstöku
undantekningar frá þessu. En fjöldinn
virðist svamla í einum og sama skoðana-
strauminum og það hlýtur frá áhrifum
skólanna að stafa. Hvað af því leiðir er
auðséð. Þjóðlífið, sem alt er á kviki og
ferð, er sífel'dum breytingum háð. En
skoðanir á félagsmálum standa í stað.
Hugsjónirnar verða á eftir lífinu sjálfu.
Hvað eru þeir margir af hundraði t. d.
sem fylgjast með því sem á vegum vís-
inda er að gerast, að á hitt sé ekki minst,
hvað margir finna nýjar leiðir? Skólarnir
eru ekki enn farnir að kenna mönnuin
eins og þeir ættu að gera að lifa í skoð-
un, þó það sé það eina er gildi einstakl-
ingsins eflir — og um leið mannfélagsins
Það má eflaust á margt annað heim-
skulegt benda í mentamálunum, en þræl-
dóminn sem kennarar leggja á börain með
heimalestrinum, þó hotium sé ekki meö
því bót mælt.
EINSTEIN í ENGLANDI
Fyrir að rísa öndverður gegn ofsóknar
stefnu og böðulshætti stjórnarinnar og
halda fram skoðun sinni um ótakmarkað
persónufrelsi og trú á sigur mannsand-
ans, hefir prófessor Einstein, sem af
mörgum er talinn mestur vísindamaður,
sem nú er uppi, orðið að vikja frá há-
skólastöðu sinni í Þýzkalandi og hverfa
burt úr landi. Það getur vel verið, að
atvik þetta gleymist brátt, en því hafa þó
ýmsir spáð, að í sögunni ætti það eftir
að lifa, sem dæmin af vísindamönnunum
Galileo og Bruna, sem Rannsóknarréttyr
kirkjunnaT dæmdi óalandi og óferjandi
fyrir villukenningar.
En hvað sem því líður hefir Einstein nú
friðland fundið í Englandi. í fyrirlest.ri
er hann hélt í Albert Hall í London á
þriðjudagskvöld síðast liðna viku, inti
hann að því hversvegna við honum hefði
verið stjakað í Þýzkalandi og því hann
væri nú þar staddur sem hann var. Á-
stæðan til þess lá í því, að hann skoðar
farsæld þjóbfélagsins undir því komna,
að einstaklings frelsið fái að njóta sín
og að listír og vísindi fái unnið starf sitt
óáreitt og óheft af stjórnum, því með af-
skiftum stjórna af því leiði svo iðulega
til afturfarar og þrældóms.
“Fram úr málefnum nútímans,” sagði
Einstein áheyrendum sínum, “verða menn
að ráða sem frjálsir menn, ef andleg heil-
brigði og stjómarfarsleg framför á ekki
að leggjast í kalda kol hjá jfjóðunum. Það
er frelsið eitt, sem nokkurt verðmæti er
fólgið í. Án þess,” fullyrðir Einstein, “að
engum, er nokkra sjálfsvirðingu hefir,
geti þótt lífið þess vert að lifa því.”
En skoðanir sem þessar, eru nú í
mörgum löndum Evrópu taldar villu- og
landráða kenningar, af verstu tegund.
Persónulegt frelsi og umbótahugsjónir eru
að yfirlögðu ráði valdhafa þar þurkaðar
út. Einstaklingurinn er ekki einungis
peðið á taflborðinu, heldur ræður vald-
hafinn yfir lífi og hugsunum hans. á
þeim tímum, er menn voru vanir að kalla
hlutina sínu rétta nafni, var þetta stjórn-
skipulag kallað alræðisvald og harðstjórn.
Nú er þetta nefnt ýmsum glæsilegri nöfn-
um og fjöldinn fylkir sér undir þau og
ber fána og merki böðlanna hátt á lofti
íneðan þeir spenna hespu Qfrelsis- og
þrældómsins að hálsi honum.
Það hefih dregið ský fyrir sólu mann-
réttinda og mannfrelsis og Einstein á
ekki griðland á meginlandi Evrópu vegna
þess að hann hefir með ótvíræðum orðum
bent á þann sannleik. Valdhafarnir
heimta meira og meira “vald”, en það er
það vald sem e/v fyrsta sporið til þess að
ávifta eipstaklinginn því frelsi og þeim
réttindum, sem menn hafa ávalt haldið
fram að þeim bæri og hafa ávalt þráð.
Undur lítið er til þess tekið að griða-
staður Einstein er England. Það er
eins og að því sé gengið sem vísu, að þar
eigi útlaginn vísa náð. Það er ef til vill
að öllu athuguðu eitthvað meira við
brezka menningu en við stundum látum
heita.
REIKNINGSJÖFNUÐUR BRETA
Neville Chamberlain, fjármálaráðherra
Breta, lýsti því yfir síðast liðinn mið-
vikudag, að tekjur og útgjöld stæðust.á á
ársreikningunum. Útlitið sagði hann að
ýmsu leyti mjög mikið betra á þessu ári,
en árið áður.
Fjármálaráðgjafinn benti á að tala at-
vinnulausra hefði áækkað yfir september
mánuð. En viðskiftin yrðu að aukast. á
tímctbilinu frá 1926 til 1932 hafði verzlun
við önnur lönd mínkað um 1800 miljónir
dollara.
Ef reiða mætti sig á, að ekki slæi aftur
í bakseglin og tíníar færu batnandi úr
þessu, mundi Bretland nú þegar geta
vikið aftur að gull-innlausn peninga sinna.
F. 3. des. 1885—D. 25. maí 1933 F. 21. okt. 1892—D. 15. maí 1933
LUTHER MELANKTON
LINDAL
LEIFUR KOLUMBUS
LINDAL
Þessir efnilegu bræður, Leifur Kolumbus og Luther Melankton
Lindal, önduðust báðir á síðastliðnu vpri með aðeins tíu daga
millibili. Var þess getið þá í blaðinu að nokkru, en myndir
þeirra voru þá eigi við hendi til birtingar. Inn í frásögnina
slæddust og nokkrar missagnir er rétt þykir að leiðrétta. Nú
þegar myndir þeirra eru birtar eru því látin fylgja stutt minning-
arorð og pefiágrip þeirra beggja
Luther Mélankton Lindal, er
fæddur í Winnipeg 3. des. 1886.
Foreldrar hans eru þau hjón
Björn Sæmundsson Lindal og
kona hans Svava Ingibjörg
Björnsdóttir, er nú búa að 173
College St. hér í bæ Fluttu þau
hingað til lands sneipma á ár-
um, giftust hér í bæ og bjuggu
hér ofan að árinu 1890 að þau
fluttu til hinnar svonefndu
Grunnavatnsbygðar námu land
austan Grunnavatns er þau
nefndu Markland, og var þar
póstafgreiðslustaður. Luther
ólst upp hjá foreldrum sínum
fram yfir tvítugs aldur, að hann
kvongaðist, Rannveigu Jónas-
dóttur Halldórssonar og byrjuðu
þau búskap á landi þar í grend
við foreldra sína. Bjuggu þau
þar um allmörg ár. Fyrir nokkru
síðan vistaðist hann hjá Arm-
strong fiskifélaginu er lætur
stunda veiðar norður við St
George eyju í Winnipegvatni,
sem umsjónarmaður þeirra þar
á eyjunni, flutti fjölskyldan sig
þá að Gimli, og þar var hún bú-
sett er andlát hans bar að hönd-
um. Var hann að taka á móti
vörum af skipi félagsins og
koma þeim í land er hann varð
snögglegq, veikur 25. maí sið-
astl. og andaðist samdægurs.
Banameinið var hjartabilun.
Hafði hann kent veiklunar fyrir
hjarta um nokkur undanfarin
ár. Mun hann hafa gengið of
nálægt sér við uppskipunina og
ekki ætlað sér af. Sorgarfregnin
var send suður til fjölskyldunn-
ar og svo til foreldranna sam-
dægurs. Var sú fregn hinum
öldnu foreldrum eigi lítið sorg-
arefni, ofan á hið fyrra sonarlát.
Var lík hans flutt að Gimli og
jarðað þar. Börn þeirra hjóna
ér á lífi eru heita: Valdís Svava;
Jóhanna Svanfríður; Kristrún
Klara; Vilhelmína Matthildur;
Marteinn Luther og Lilja. x
Luther var hinn mesti mynd-
armaður, og eitt hið meista
hraustmenni í hópi hinna yngri
mánna er hér hefir vaxið upp.
Hann var skýr maður og spak-
ur í lund og drengur góður og
vildi í engu vamm sitt vita.
Finnur fjölskyldan sig ærið ber-
skjaldaða eftir fráfall hans.
Leifur Kolumbus Lindal var
fæddur á Marklandi í Grunna-
vatnsbygð 21. okt. 1892. For-
eldrar hans eru hin öldnu hjón
Björn Sæmundsson (bónda á
Gautshamri á Selströnd í
Strandasýslu, Bjprassonar
prests í Tröllatungu og Guð-
rúnar Bjarnadóttur frá Þóru-
stöðum) og Svava Ingibjörg
Björnsdóttir Skagfjörðj bónda á
Brennuborg í Skagafirði og
Kristrúnar Sveinungadóttur frá
Skinnastöðum f Axarfirði.
Þau Björn og Svava fluttust
hingað vestur snemma á tíð,
og giftust hér í bæ og bjuggu
hér ofan að árinu 1890 að þau
fluttu vestur í Gmnnavatnsbygð
námu land, sem þau nefndu
Markland og bjuggu þar mynd-
arbúi þangað til fyrfr nokkrum
árum að þau fluttu hingað tíl
bæjar.
Leifur ólzt upp í föðurgarði
unz hann gekk í Canada herinn.
106 hersveitina, 17. júní. 1917.
Er til Englands kom var hann
færður í 27 hersveitina og með
henni var hann á Frakklandi
þangað til ófriðnum lauk, og
hann kom til baka aftur í des-
ember 1918. Ári síðar kvong-
aðist hann Kornelíu Klöru
Björnsdóttur Hördal, hafa þau
lengst af búið í Charleswood
vestan við Winnipegbæ, og
stundaði hann öll síðari ár vöru-
flutninga vinnu hjá Hudson
Bay félaginu. Á síðastliðnum
vetri tók heilsan að bila. • 1
apríl mánuði lagðist hann og
var fluttur á Grace spítalann og
þaðan á Almenna' sjúkrahúsið.
og þar andaðist hann eftir 4
vikna legu 15 maí. Böm þeirra
eru Evelyn Guðrún; Margrét;
Rósamunda og Roald Columbus.
Útfararathöfnin fór fram frá
járðarfararstofu A. S. Bardals,
flutti séra Rögnv. Pétursson
líkræðuna, greftrun fór fram í
hermannareitnum í Charles-
wood. Leifur var hraustmenni
að burðum og sérstakur mynd-
ar maður .vinsæll og velkyntur.
* * *
Er með láti þeirra bræðra skarð
mikið höggvið í hóp yngri kyn-
slóðarinnar jíslenzku.
GUÐMUNDUR KRISTJÁNSSON
—söngvari—
Um Guðm. Kristjánsson,
söngvara hefir áður verið getið
hér í blaðinu — svo lesendum
er hann kunnur. Er hann í flokki
hinna yngri listarmanna vorra
hér vestra. Hann er búsettur
í Chicago og hefir getið sér
góðan orðstír bæði þar og víð-
ar í Bandaríkjunum. Um hann
og söng hans hafa birst lof-
samlegar ritgerðir í ýmsum
Bandaríkjablöðum. Eftir ný-
kominni frétt í norska blaðinu
“Minneapolis Tidende” er þess
getið að 25. þ.m. sé í ráði að
Guðmundur haldi Konsert í
Minneapolis undir forstöðu,
“The Norwegian Glee Club,” er
það eitthvert virðulegasta söng
félag Norðmanna í Minnesota.
Konsertinn er í þremur flokk-
um ,er fyrsti flokkurinn ensk-
amerísk lög og textar, þá norsk
og þriðji flokkurinn íslenzk. Tvo
konserta aðra er verið að undir-
búa er hann heldur þar í bæ,
en óvíst er enn hvenær þeir
verða haldnir.
Ráðgert hefir Guðmundur ad
heimsækja Winnipeg einhvern
tíma, áður en langt um líður, og
ef til vill á þessum vetri, aðal-
lega til þess að fá tækifæri til
þess að kynnast íslendingum
hér um slóðir, en ekkert er fast
ákveðið í því efni, enda áran
eigi góð til samkomuhalda, ef
um það væri að ræða.