Heimskringla - 18.10.1933, Side 4

4. SlÐA.
HEIMSKRINGLA
X
WINNIPEG, 18, OKTÓBER 1933
^címskringla
(StofnuB 18S8)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
153 og S55 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
Ver8 blaðsins er $3.00 árgangurinn borgíst
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáSsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
I
WINNIPEG; 18, OKTÓBER 1933
HJÚKRUN SJÚKRA
Fyrir fáum dögum síðan barst oss í
hendur skýrsla, frá síðustu Alþjóðaráð-
stefnu hjúkrunarkvenna, er haldin var í
París og Brussels í sumar. Alþjóða þing
þessi eru haldin annað hvert ár, og var
hið síðasta, á undan þessu, haldið í Vín-
arborg 1931, en hið næsta þar á undan f
Montreal í Canada sumarið 1929. Skýrsl-
an er afar fróðleg og eftirtektaverð en
mest fyrir þá sök að fáir munu hafa hug-
mynd um, hve útbreidd þessi starfsemi er,
og hve fjölmenn þessi staða er orðin og
víðtæk. Má svo að orði kveða að hún nái
til allra þjóða. Hið mikla verk er unnið
hefir verið, svo að segja í kyrþey, til út-
rým,ingar veikindum og volæði, sem
skýrsla þessi ber með sér, er svo þýðing-
armikið að það hlýtur að vekja undrun og
aðdáun strax og á því er vakin eftirtekt.
Upphaflega er alt þetta verk er nú er orð-
ið svo umfangsmikið, sprottið upp af
starfi örfárra manna og kvenna meðal
tveggja eða þriggja þjóða í Norðurálfunni.
I hve mikilli þakklætisskuld mannfélagið
stendur, við þessa upphaflegu frömuði,
þessarar hreyfingar, verður næsta torvelt
að sýna, því búast má við að naumast sé
enn kominn nema lítill hluti þess árang-
urs í ljós er leiða mun af starfsemi þess-
ari til blessunnar fyrir lönd og lýði.
Margt er það sem finna má að menn-
ingu þessara tíma og ýmislegt í fari
hennar sem er vítavert, enda er oft ó-
spart á það mint, þó er sumt sem er vel
um hana og mikilsverðara en menn gera
sér nokkra grein fyrir er sjá myndi stað-
ar ef kipt væri burtu, og hverfa ætti
með öllu. Þar á meðal er hjúkrunarstarf-
ið, er skapað hefir á skömmum tíma fjöl-
menna stétt, er starfar eingöngu að því
að líkna og græða og styrkja þá sem
sjúkir eru til heilsu og lífs.
Hjúkrunarstaðan er tiltölulega ung og
ný tilkomin í heiminum, með því fyrir-
komulagi sem henni er sett. Að vísu er
því haldið fram að sjúkra hjúkrun hafi
þekst og muni hafa, byrjað snemma á tíð,
þó verið hafi lengi vel frumstæð og ófull-
komin. í ritum 'fomþjóða er getið um
sjúkra hjúkrun og sjúkrahús, og í fom-
ritum vorum er getið um græðing sára og
meiðsla, og þá, er öðrum fremur máttu
veita sjúkum mönnum hjálp og komið
gátu þeim til bjargar.
Eigi mun þó hjúkrun þeirra tíma hafa
verið lík því sem nú tíðliast og er skamt
síðan, að sjúkrahjúkrun var gerð að sér-
stakri fræðigrein, og skólar settir til þess
að kenna meðferð á sjúklingum. Eru það
verk síðastliðinnar aldar, sem fleira er
miðað hefir til mannúðar og framfara.
Það eru enn eigi liðin full hundrað ár,
síðan fyrsti hjúkrunarkvenna skólinn var
settur á fót. Skólinn var stofnaður í
bænum Kaiserwerth hjá Ríp, í Þýzkalandi,
árið 1836. Stofnandinn var ungur prest-
ur að nafni Theodór Fliedner og kona
hans. Fliedner var fæddur árið 1800 í
þorpinu Epstein við Wiesbaden. Faðir
hans var prestur. Fliedner stundaði guð-
fræðinám við háskólana í Giessen og
Göttingen og prestaskólann í Herborn og
útskrifaðist þaðan dvítugur að aldri.
Stundaði hann þá fyrst kehslu um eins
árs tíma, en tók því næst við vígslu og
köllun hjá mótmælendasöfnuði í Kaiser-
werth 1821. Ári síðar tókst hann ferða-
lag á hendur í fjársöfnunnar erindum fyr-
ir söfnuð sinn og kirkju. Fór' hann fyrst
um Þýzkaland en 1823 til Hollands og
Englands. Meðan hann tafði á Englandi
kyntist hann hinu mikla mannúðar starfi
Elizabetar Fry, er þjóðkunnust varð fyrir
umbótastarfsemi sína við fangelsin á
Bretlandi. Er hann kom heim aftur hóf
hann samskonar starfsemi, við fangelsin
í Þýzkalandi, bað jafnvel um leyfi til að
vera tekin inn í fangelsið í Dusseldorf svo
að hann gæti betur kynst lífi fanganna
innan dýflissu veggjanna, en því var
neitað. Leyfi var honum þó gefið til þess
að flytja guðsþjónustur þar í fangelsinu
og eiga heimuglegt samtal við fangana.
Út frá þessu verki hugkvæmdist honum
þörfin á því að koma upp hæli fyrir þá
sem sjúkir og athvarfslausir voru reknir
út á vergang, að fangavistinni endaðri og
fyrir þá aðra vesalinga er fyrir fátæktar
sakir enga gátu björg sér veitt. í því
augnamiði stofnaði hann skólann til þess
að kenna hversu farið skyldi með sjúkl-
inga, því enga þekkingu hafði almenningur
á því máli. Gáfu sig þegar fram nokkrir
nemendur, og óx skólinn að orðstír og á-
liti á fáum árum, svo að eftir honum
var líkt í öðrum löndum og samskonar
skólar stofnaðir þar. Stofnuðu Kvek-
arar í Bandaríkjunum samskonar skóla í
Philadelphíu 1838, og Mrs. Elizabeth Fry
Systraskólann í Lundúnum. Árið 1857
taldi-hann 90 nemendur, er nutu verklegr-
ar tilsagnar við Guy’s og St. Thomas
spítalana í borginni. En einkum var það
þó fyrir atbeina og starf Florence Nightin-
gale, hins óviðjafnanlega frömuðar og
brautryðjanda líknarstarfseminnar í Norð-
urálfunni sem þessi stefna hjúkrunar
starfseminnar náði vinsældum og út-
breiðslu í brezka ríkinu. Sjálf hafði hún
kynt sér hjúkrunar aðferðir Kaiserwerth
skólans, er komið hafði henni að notum
við skipulagning hjúkrunar starfseminnar,
er henni var falin, við brezka herinn,
meðan á Krim-stríðinu stóð.
Fordómar miklir voru á það lagðir að
konur legðu fyrir sig hjúkrunar starf. En
Florence Nightingale braut alla þá for-
dóma á bak aftur. Hefir með sanni verið
sagt, að hún sé móðir hjúkrunarkvenna
sambandanna er risið hafa upp, ár frá ári
meðal siðaðra þjóða, sem og hinnar fjöl-
mennu hjúkrunarkvenna stéttar sem nú
er starfandi út um allan heim. Verður
ýerk hennar aldrei oflofað, enda er hún
fyrir mannkosta og allra hluta sakir ein
hin mesta og ágætasta kona er uppi hefir
verið.
Fliedner prestur andaðist 1864. 4.
október, voru þá komnir á fót 100 skólar
víðsvegar um Norðurálfuna, er hann hafði
suma stofnað sjálfur en verið í ráðum
með stofnun hinna, er allir voru f lík-
ingu hins fyrsta og upphaflega skóla
hans. Síðan hefir þeim fjölgað mikið ár
frá ári í öllum löndum. Fyrirkomulagi og
kenslu við þessa skóla hefir verið breytt,
og þeir fullkomnaðir og endurbættir
hvarvetna, eftir því sem þekking hefir auk-
ist á sjúkdómum og meðhöndlun sjúkra,
og heilbrigðismálum yfirleitt. St.anda nú
flestir hjúkrunar skólar í sambandi við
sjúkrahús, og njóta, nemendur verklegra
æfinga í starfi sínu undir leiðsögn og leið-
beiningu mikilhæfra lækna.
Mestri útbreiðslu hefir hjúkrunar
starfsemin náð meðal hinna norðlægari
þjóða, suðrænni löndin eru langt á eftir
og sum þeirra aðeins nýfarin að sinna
því máli, og mest fyrir atbeina og fjár-
framlög hinna norðlægu þjóða. Fremst
auðvitað stendur Bretland, Bandaríkin,
Þýzkaland og Canada. Enda má svo að
orði kveða að þrju hin fyrst nefndu séu
vagga þessarar hreyfingar. 1 hverju landi
hefir verið stofnað alsherjar samband
hjúkrunar kvenna, til þess að beita sér
fyrir áhugamál stéttarinnar og jafna kjör
hinna einstöku meðlima . Upptöku í
sambandið fá aðeins þær konur er fulln-
aðar prófi hal'a lokið í þessari atvinnu-
grein og ieggja sjúkrahjúkrun fyrir sig
sem æfistarf
í Bretlandi eru nú 74,023 prófgengnar
hjúkrunarkonur en af þeirri tölu eru
enn ekki nema rúmur helmingur í als-
herjarsambandinu. Þar í landi eru 478
hjúkrunarkvenna skólar er flestir standa
í beinu sambandi við sjúkrahúsin. í
Bandaríkjunum eru 294,268 prófgengnar
hjúkrunarkonur og eru hlutföllin svipuð
og á Bretland, og 103,371 standa í als-'
herjar sambandinu. Þar eru 1,630 hjúkr-
unar kv^nna skólar. í Canada eru 20,441
prófgengin hjúkurnarkona en 9,186
standa í sambandinu. Skólar eru 194.
Einna hæstu hlutföll við mannfjölda
sýna skýrslur Norðurlanda, þó verður
Bretland þar á undan. í Danmörku eru
8,900 prófgengnar hjúkrunar konur í
Noregi 3,300 í Svíþjóð 7,598 og á ís-
landi 86. Verður jafnaðartalan þar ein
hjúkrunarkona til móts við hverja 663
íbúa. í Bretlandi eru hlutföllin ein hjúkr-
unarkona til móts við hverja 608 íbúa í
landinu.
Þjóða sambönd þess ,er við höfum nú
skýrt frá, stofnuðu fyrir nokkrum
árum síðan þetta Alþjóðasamband Hjúkr-
unarkvenna (International Council of
Nurses) er að framan er getið, er sett
sér hefir það markmið að efla hjúkrunar
starfið um heim ailan, koma í gang heii-
brigðisráðstöfunum í þeim löndum þar
sem lítið eða ekkert hefir verið gert af
því tæi, og auka þekkingu almennings á
þessu miklu nauðsynja máli. Getur ekki
göfugri tilgangs.
í Alþjóðasambandinu standa nú 23
þjóðasambönd og þar að auk 8 er talin
eru sem aukafélagar. Er félag íslenzkra
hjúkrunarkvenna í þeim flokki. Mætti
fulltrúi fyrir íslands hönd á þinginu í
sumhr, ungfrú Sigríður Þorvaldsson, for-
seti Hjúkrunarkvennafélags íslands. Lagði
hún þar fram skýrslur yfir starfsemi fé-
lagsins. Er skýrsla hennar hin ítarleg-
asta og félagi hennar, lándi og þjóð til
sóma. Getur hún þar hinna ýmsu örðug-
leika er starfsemi þessi hefir átt við að
etja, svo sem mannfæð, ógreiðar sam-
göngur, strjálbýli en þó helzt ófullnægj-
andi mentunar skilyrði, fyrr en nú, er
Landsspítalinn komst á fót. Er nú skóli
stofnaður við spítalann svo uppfræðsia
fæst nú heima fyrir, svipuð og samkynja
og í öðrum löndum. Samband er á milli
Hjúkrunarkvennafélags íslands og Systra-
félaganna á Norðurlöndum. Fimm hjúkr-
unar nemendur eru nú við nám í Lund-
únum, fyrir tilstyrk Rauða-kross Banda-
lagsins ,er veitt hafa þeim námstyrk. Get-
ur ungfrú Sigríður þess líka í skýrslu
sinni að eitt mesta nauðsynja mál félags-
ins sé, að geta veitt nemendum sínum er
þeir útskrifast, tækifæri til frekara náms
í útlöndum, þar sem meiru er að kynnast
og meira að læra.
Fyrir dæmafáan dugnað og hæfileika
læknastéttarinnar íslenzku, hefir þekk-
ingu þjóðarinnar fleygt fram á öllum
sviðum hreinlætis og þrifnaðar á síðari
árum. Er hún nú hreinlátasta þjóðin í
Norðurálfunni. Ef á sama hátt, þekkingu
á heilbrigðismálum og sóttvörnun gæti
eflst, gæti farið svo að hún yrði líka
hraustasta og heilbrigðasta þjóðin í Norð-
urálfunni. Hver veit hvers vænta má af
hjúkrunarfélagi íslenzkra kvenna? Ö-
hugsandi er það ekki. Stoltari stund gæti
ekki runnið upp í sögu íslands.
Komi sá dagur!
ÓFRIÐARHORFUR í EVRÓPU
Of snemt er að geta nokkurs til um
það, hvaða afleiðingar úrsögn Þjóðverja
úr Þjóðbandalaginu, og brottganga þeirra
af afvopnunarráðstefnunni, kann að hafa
fyrir frið og samlyndi í Norðurálfunni, en
miklar v.iðsjár eru með mönnum út af at-
burði þessum og benda allar fréttir í þá
átt að berist til beggja vona með sam-
komulag milli Þjóðverja og Frakka, svo
að til ófriðar geti dregið þegar minst
varir. Halda Frakkar fast við það að
Þjóðverjar séu bundnir Versailles samn-
ingunum, hvort sem þeir standa kyrrir í
Þjóðbandalaginu eða ekki, og nokkur til-
raun af þeirra hálfu til að auka herút-
búnað sinn sé brot á þeim samningum.
Láta blöð Frakka all ófriðlega, og stjórn-
málmenn þeirra gefa í skyn að þjóðin
þurfi að vera við öllu búin. Aftur eru
skoðanir Breta allskiftar á málinu. Heldur
Beaverbrook lávarður því fram að til
engra mála geti komið að þeir láti draga
sig inn í ófrið að nýju. ítalir fara sér
hægt, og er helzt að skilja sem þeir vilji
sitja hjá og bíða ótekta, og jafnvel ganga
á milli með sættir.
Eftir að þýzku fulltrúarnir gengu burtu
af afvopnunarráðstefnunni, kröfðust
Frakkar að fundi yrði haldið áfram og
lagðar yrðu fram tillögur uppástungu-
nefndar í afvopnunarmálinu. Framsögu-
maöur nefndarinnar var utanríkisráð-
herra Breta, Sir John Simon. Tillögurnar
hafði hann samið upphaflega í samráði
við sendiherra Frakka. Fóru þeir fram
á, að þær væru legðar fram sem sameig-
inlegt og undirritað álit Samherja. En
eigi þótti það viturlegt, og myndi það
valda ósætt, þar sem ekki væri lengur um
^andstæðinga að ræða. Voru þær því
yfirfarnar og endurritaðar í samráði Við
fulltrúa Bandaríkjanna, Norman H. Davis
og fleiri. Tillögurnar eru gerðar til átta
ára, og áttu að vera bindandi. fyrir allar
hlutaðeigapdi þjóðir. Engin afvopnun
skyldi fara fram á næstkomandi fjórum
árum, herafli og herútbúnaður standa
við það sem hann er nú, aöeins endur-
bættur að því sem aflóga gerði og úrelt
reyndist. í þessi fjögur ár væri Þjóð-
verjar bundnir við fyrirmæli Versailles
samninganna og skyldi því eigi auka við
herafla sinn eða herútbúnað. Á næstu
fjórum árum skyldi byrjað á afvopnun,
lögð niður þau vopn og tæki er fráleitust
þykja og að þeim tíma liðnum, allar þjóð-
ir færðar í hlutfalls samræmi að
mannafla og vopnabúnaði hvor
við aðra, Þjóðverjar þar með
taldir. Tillögur þessar voru
lesnar, en eigi samþyktar en
fundi frestað til 26. þ. m.
Þjóðverjar höfðu það á móti
tillögum þessum að þær væri
fyrst og fremst vantrausts, ó-
virðingar og óvildar yfirlýsing
gegn þeim, og svo í öðru lagi
bein svik ög brot á þeim samn-
ingum og loforðum sem Sam-
herjar hefði gert með friðar
samningunum, þar sem þeir
hefðu sjálfir heitið því að þeir
skyldu afvopnast og á þann
hátt færa alla hlutaðeigendur til
réttra hlutfalla löngu fyrir
þenna tíma. Nú væri gengið
þveröfugt við öll þau loforð og
skuldbindingar, en með málin
farið sem enn væri um sigur-
vegara og undirokaða að ræða.
Þýzk blöð hafa lýst því yfir að
þjóðtn imuni éindregið lÖam-
þykkja gerðir fulltrúa sinna, og
eigi lengur una við þann órétt
og óvirðingu sem henni hafi
verið sýnd, löngu eftir það að
frá sættargerð var gengið og
öllum eftirmálum stríðsins hefði
átt að vera lokið.
Ofan á þrætumál þessi bætist
svo sú frétt að til ófríðar muni
vera að draga milli Rússa og
Japana. Eftir öllu þessu útliti
að dæma má eigi mikið fyrir
koma svo að rofin verði hinn ó-
tryggi friður sem haldist hefir
að nafninu til milli óvina þjóð-
anna síðan styrjöldinni miklu
lauk.
GÓÐGERÐIR*
/
------ /
Fyrir mörgum árum síðan
hlustaði eg á erindi hér í bæ,
er einn vina vorra flutti, á
sumarmála samkomu. Lýsti
ræðumaður þeim mun sem væri
á milli æsku og elli. Vitnaði
hann til skáldsins Árna Gar-
borg ,er komst svo að orði, að
mein væri lagt millum æsku og
elli svo hvorugt fengi skilið
annað til hlýtar. Var hann
þeirrar skoðunar að þetta væri
rétt athugað og að orsakanna
væri aðallega að leita í til-
finningalífi og hugsunarhætti
hvort um sig. Meðal þeirra
dæma er, hann dró fram
þessu til sönnunar, benti hann á
eitt er mér kemur sérstaklega
til hugar nú.
Hann sýndi fram á hve ólíkt
tíminn verkaði á hina yngri og
hina eldri, þá er farnir væri
að færast, yfir á efri ár. Á
æskuárunum fyndist öllum dag-
arnir vera afar langir, svo að
sem næst mætti alt gera á ein-
um degi. Aftur á móti verkaði
þetta öfugt á þá sem teknir
væri að eldest. Þá yrði hver
dagurinn svo skammur að
naumast yrði nokkru komið í
verk — alt væri hálfgert að
kveldi ,sem maður hafði hugsaö
sér og gera að morgni, og áiyin
liðin, hvert af öðru áður en
varði.
Það er við þetta hraðfleygi
tímans sem hugur minn nemur
staðar í þetta sinn. Hvort það
stafar af því að eg er tekinn
að eldast og að:
“Á gluggan íninn hér
kveldsett er,
og sólarlags svipur
á sjálfum mér.”
eins og skáldið Stephan G.
Stephansson kemst að orði, eða
það er af því að eg hefi ekki
verið vel vakandi þetta síðast-
liðna ár — en þá er tíminn
sagður fljótur að líða. Eg finn
til þessa hraðfleygis tímans.
Mér finst engin stund vera
liðin síðan vér vorum hér á
Þakkargjörðarhátíð og mér var
falið að lýsa hátíðahelginni.
Mér lá því við, að svara því til
er eg var beðinn að fara hér
með nokkur orð, að þær væri
* Erindi flutt á Þakkar-
gjörðar hátíð Sambandssafnað-
ar 9. okt. 1933.
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’»
nýrna pillur verið hin viðurkenndn
meðul við bakverk, gigt og blöðru
9júkdómum, og hinum mörgu kvilla
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyri*
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
að gerast tíðar Þakkargjörðar-
hátíðir safnaðarins og gæti eg
naumast samið ræðu fyrir það
tækifæri vikulega, þó að vísu
væri fyrir ýmislegt að þakka, og
ef ekki annað þá að minsta
kosti fyrir það, sem Jóni á
Strympu var fært til reiknings
í viðskiftabókum Himnaríkis:
$1.25 fyrir að halda honum við
vitið alt árið.
Tíminn líður — líður afar ört,
og þrátt fyrir skýringu þessa, er
eg hefi bent á, finst mér rétt-
ara að kenna öðru en ellinni umt
hraðfleygi hans, og yrði það þá
helzt þessu, sem forsjóninni
hefir þóknast að láta oss í té:—
að halda oss við vitið alt árið.
Af því leiðir það, að maður
finnur æ betur og betur, með
hverju úthallandi ári, hve skelfi-
lega öll þau verk er nokkru
skifta, eru sein unnin.
Hraðfleygi tímans miðast við
afkastamagn en ekki eyktir eða
stundatal. Réttari skýring, á
þessu fyrirbrigði æfinnar, er
því sú er það tekur til greina.
Og hvergi hefi eg fundið það
betur skýrt ,en í nokkrum er-
indum í kvæðakveri Fornólfs.
Af því eg geri ráð fyrir að fáir
þekki þessi erindi langar mig
til að fara með þau. Höfund-
urinn lýsir æfi-ætlun sinni, og
gerir svo grein fyrir hvað hon-
um hafi orðið ágengt. Niður-
staðan verður þessi:
“E^ man þá daga æsku í
Eg ætlaði að gera margt,
En framkvæmt hefi eg fæst af
því,
Hið fáa tæpt og vart.
Nú líður á dag og lækkar sól,
Hvað lengi er vinnubjart?
Þótt eigum við úr eldri tíð
Margt efni í smíði ný,
Hefi eg þó aldrei tíma til
Að telgja neitt úr því,
Og áður en varir æfin þver,
Og alt er “fjrrir bý”.
Það krefur tóm það krefur þrek
Að koma þar nokkuru í tó.
Hver tæmir alt það timburrek
Af tímans stóra sjó
Öxartálgu — spýtur, sprek
Og spónu — til er nóg.
Þó ætti’ eg að vinna úr einu því,
Sem undan flóði’ eg dró,
Eg þyrfti aðra æfi til
Og yrði samt ei nóg. —
Eg er seinn að saga það,
Og sögin et- heldur sljó.”------
Erfiðið, seinyrknin, þörfin'. á
að vanda til verksins veldnr
þessari tilfinningu um hrað-
fleygi tímans, á meðan vér höld-
um þessu $1.25 viti. En eftir
það, að vér höfum tapað því
geri eg ráð fyrir að oss muni
finnast hver dagurinn nógu
langur til þess að koma megi
öllu hugsanlegu í verk, — jafn-
vel skapa nýja jörð og nýjan
himinn, og munu finnast dæmi
fyrir því á stökum stöðum um
þessar mundir.
. En svo vér tölum eigi meira
um hraðfleygi tímans, sem ein-
hverjum kann að virðast vera ó-
viðkomandi hátíðinni þá skulum
vér snúa oss að sjálfum hátíða-
boðskapnum. Kennir þá margra