Alþýðublaðið - 08.05.1960, Síða 13

2- VANRÆKT NAUÐ-
NESJA- • ,
KARL SYNJAMAL
UNDANFAEINN hálfan
annan áratug höfum vi'ð ís-
lendingar eignast mikinn og
góðan skipastól; á það bæði
við um í'iskiskip og flutninga-
skip, Á engan hátt skal þetta
lastað, en allt kapp er þó jafn
an bezt með forsjá.
iSegja má að við íslendingar
leggjum höfiuðkapp á að afla
mikils sjálvarafla, en skeytum
ekki um aö koma honum í sem
verðmætast ástand til sölu á
erlendum mörkuðum. Hi'rðum
heldur oft og tíðum lítið um
hvað kostar að afla hans.
Hirðum lítt um — oft og tíð-
um — þau tæki, sem notuð
éru við öflun aflans, og á það
ekki sízt við um veiðarfæri
og alls konar vélar í flotan-
um, sem vei'ðar stunda.
T. d. hefur niðursuðuiðnað-
ur á íslandi átt mjög erfitt
uppdráttar, vegna þess að til-
breytni í verkun aíUans er
mjög fátækleg. Það er alveg
nýlega, að farið er að verka
humar til útflutni'ngs og nokk
ur ár síðan rækjur voru nýtt-
ar til sölu á erlendum mark-
aði. Og einn verðmætasta
fiskinn, skarkolann, nýtum
við ekki nema að sárali'tlu
leyti. Við ölum hann upp í
flóum og fjörðum og svo hirða
Bretar hann, er hami gengur
út úr landhelginni á haustin.
Þei'r þekkja göngur hans og
notfæra sér það vel.
Hins vegar girðum við í
fulla tvo mánuði hringinn í
kri'ngum ísland með þorska-
netjum og rekum eina þá
mestu rányrkju, sem um get-
. ur, með veiðiskap nælonnetj-
anna. Það er nú svo komið,
PÆGILEGIR
að þorskurinn, aðalnytjafisk-
urinn á ekkert friðland til að
tryggja afkvæmi' sín til við-
halds stofninum. AUár got-
stöðvar hans eru ilullsetnar af
þessum nýtízku drápstækjum.
Næstu árin munum við á
þessu svi'ði uppskera eins og
við til sáum. Það eru hiri^ei-
lífu lögmál móður náttúru,
sem aldrei verða úr gildi num
in, én sem við viljum oft ekki
skilja eða lokum augunum
fyrir staðreyndum. -
Þannig stundum við útrým
ingarstarfsemi, jafnframt því
sem við rýrum vörugæði'n ár
frá ári með fráhvarfi frá línu-
veiðum til hinnar skefjalausu
netjaveiði.
Eg held að i'nnkaup á nýj-
um togurum árlega, seml er
frekar til aukingar en til við-
halds, vegi tæplega á móti
minnkandi aítamagni' vegna
ofveiði hér í norðurhöfum.
Og við ættum sannariega
að gæta að okkur að verða
ekki rányrkjuþjóðunum, svo
sem Bretum, framar í útrým-
ingarstarfsemi á nytjafi'skum
við okkar eigið land.
En sumir munu eflaust
kalla þetta svartsýni og 'úr-
tölur. Betra að svo væri. Það
er staðreynd að meðalafli tog
aranna er nú miklu minni en
fyrir 10 árum, og .þarf ekki
svo langt að skyggnast. Það
er í raun og veru staðreynd, að
við íslendingar erum of hugs-
unarlausir um margt, sem við
kemur aðalframleiðsluvörum
okkar og á það bæði' við um
sjávarafurðir og afurðir land-
búnaðarins.
En hvað er þá til úrbóta?
Það er margt að mínu viti
og skal hér bent á það helzta.
Fyrst af öllu verðum við að
hefja allsherjar áróður á.sjó
og á landi fyrir alhliða vöru-
vöndun. Við verðum að koma
á raunhæfu mati á nýjum
fiski, þar sem svo fi'skurinn
yrði greiddur eftir gæðum, en
ekki borgað sama fyrir léleg-
an netjafisk og óskemmdan
línufi'sk, eða góðan ísvarðan
fisk í|rá togurum.
Með þessu móti minnkaði
netjaveiðin af sjálfu sér, en
ég teldi þó betra að banna al-
veg alla þorskanetjaveiði' t. d.
frá 15/2—25/3 eða til 1/4 ár
hvert og friða algerlega viss
hrygningarsvæði í sam-
ráði við fi'skifræðinga okkar.
Méð þessu móti geta frystihús
in, sem flest eru úfcbúin til
að vinna góða og ógallaða
vöru, ef þau fá hana góða sem
hráefni', flramleitt príma vöru,
sem alls staðar getur keppt á
heimsmarkaðinum.
Við getum fengið meira af
1. flokks saltfiski, meira af
skrei'ð fyrir Ítalíumarkað, sem
hvorttveggja gæfi stórauknar
gjaldeyristekjur í þjóðarbúið.
Við verðum að hefja niður-
suðu í stærri stíl en nú er,
hefja niðurlagningu á síld í
dósir. Það eru hér nokkuð ár-
viss svæði með smá- os milli-
síld.
í byrjaðan marz 1960 eru
til dæmis Norðmenn búnir að
flytja út á 5. þús. lestir af
niðursoðnum og niðurlögðum
dósamat ilyrir tugi milljóna í
norskum krónum. Þar er hin
ágæta vara, sem nefnd er
„Kippers“, allstór liður, vax-
andi ár frá ári. Nú eru þei'r
að vinna fyrir niðursuðuna
á markað í Ástralíu. Áður var
þessi vara háð innfiutnings-
leyfum þar, en nú er þar frjáls
innflutningur.
íslendingar fluttu út niður-
suðu fyrir 9,3 millj. ísl. kr.
1959, eða alls 289 lestir. Einn
veigamesti þáttur Noðmanna
í ni'ðursuðunni er reykta smá
síldin. Þá flytja þeir alltaf út
nokkurt magn af skelíliski.
Hann er til hér við strendur
landsins í ríkum mæli. Inni'
á fjörðum, flóum og víkum,
ihandhægt að veiða hann all-
an ársins tíma. T. d. á Vest-
fjörðum er hann í stórum
námum (Arnarfirði, Dýra-
firði, Grundarfi'rði og víðar).
Lánsstofnanir verða að
styðja þessa vanræktu at-
vinnugrein, t. d. lána út á um-
búðir og unna vöru. Við eig-
um nokkra færa niðursuðu-
menn, og enginn vandi að
flytja þá inn sérfræðinga í við
bót. Það má ekki lengur svo
til ganga, að við vanrækjum
þessa iðngrein, sem aukið get
ur gjaldeyrisöflun íslendinga
um hundruð milljóna króna
órlega.
Aðalútíllutningur okkar í
niðursuðuvörum yrði síldin,
en gnægð af henni er flesta
tíma ársi'ns einhvers staðar
við strendu landsins. T. d. er
mér tjáð að Faxasíldin eða
Suðurlandssíldin yfirleitfc sé
alveg sérlega vel til fallin að
nota í þessu augnamiði.
Mun einn framleiðandi sl.
ár hafa látið flaka nokkurt
magn af þessari' vöru, lagt
hana í tunnur, sýrt með ed-
iki og flutt út til Þýzkalands
og fengi'ð gott verð fyrir flök
in. Þjóðverjarnir svo afltur
fullunnið vöruna og búið til
ekta „delicatesse“.
Það væri nú ekki ónýtt að
gera úr henni sælgætisvöru,
þessu augnamiði og látið bát-
ana strax að lokinni vetrar-
vertíð fara að veiða síldina,
Friamhald á 14, síðu.
MEUVÖLLUR
Reykjayíkurmóf meisfaraflokks:
í kvöid kí. 830
k e p p a
Fram - Víkinpr
Dómari: Grétar Norðfjörð.
Línuverðir:
Einar H. Hjartarson og Valur Benediktsson.
Mótanefndin.
Áttræbur í dag:
Ólafur Jónatansson
ÓLAFUR Jónatansson, Brá-
vallagötu 40, Reykjavík, er
áttræður í dag.
Hann er Hnappdælingur að
uppruna, fæddur á Kolbeins-
stöðum í Kolbeinsstaðahreppi,
og voru foreldrar hans Jónat-
an Jónsson bóndi og kona
hans, Þóra Sigríður Salómons
dóttir.
Tilgangurinn með þessum
greinarstúf er eigi sá, að rekja
til neinnar hlítar ættir eða
ævisögu Ólafs, heldur aðeins
til þess að minnast persónu-
legra kynna minna af honum
um rúmlega hálfrar aldar
skeið, nú á þessum merkilegu
tímamótum í lífi hans. Þó skal
þess getið um ætterni hans,
að föðurforeldrar hans voru
hin kynsælu hjón, Jón Páls-
son í Haukatungu, Mýramað-
ur að uppruna, og Ingibjörg
Böðvarsdóttir bónda á Sax-
hóli á Snæfellsnesi, Guð-
mundssonar, Er margt merkra
og þjóðkunnra manna frá
þeim komið. Móðir Ólafs var
fædd á Kaðalsstöðum í Staf-
holtstungum, dóttir Salómons
bónda Finnssonar og konu
hans, Guðlaugar Guðmunds-
dóttur.
Ólafur var enn í bernsku er
hann missti föður sinn, Þóra
giftist öðru sinni Pétri Illuga-
syni og bjuggu þau í Litlu-
Þúfu í Miklaholtshreppi, Ól-
afur ólst upp hjá móður sinni
og stjúpföður, og jafnskjótt og
hann hafði aldur til vandist
hann hvers konar störfum al-
þýðufólks, eins og þau voru í
þá daga, bæði til sjós og lands.
Árið 1910 fluttist hann að vest
an til Reykjavíkur og stofnaði
þar sitt eigið heimili með
ágætri konu, Þuríði Jónsdótt-
ur, ættaðri úr Staðarsveit,
sem nú er látin fyrir mörgum
árum. Börn þeirra voru' þrir
synir, og munu þeir flestum
nafnkunnir um land allt:
söngvararnir Erling og Sig-
urður og Jónatan hljóðfæra-
leikari.
Eftir að Ólafur fluttist til
Reykjavíkur var atvinna hans
næstum því eingöngu hjá
stofnunum Reykjavíkurbæj-
ar: fyrst við hafnargerðina
nokkur ár og eftir það í grjót-
námi bæjarins, þar annaðist
hann aðallega grjótsprenging-
ar. Störfum sínum þar lauk
hann snemma ársins 1957 sak-
ir élli og lamaðrar heilsu. En
heilsa hans hefur tekið nokkr-
um framförum síðan stritinu
lauk.
Ég var barn að aldri fyrst
þegar ég sá Ólaf, en hann var
þá orðinn fulltíða maður. Og
oft heyrði ég hans getið sem
afburða hreystimanns, en mig
skorti fyrst um sinn þroska til
þess að geta gert mér veru-
lega grein fyrir slíkum hlut-
um. Svo gerðist það um vet-
ur, að Ólafur var fenginn til
langferðar vissra erinda, og
þurfti að skila erindislokum
þar sem ég átti heima. Þá
fyrst tók ég eftir því, hvað
maðurinn var mikill á velli,
þreklegur og fríður sýnum,
Og með tilliti til þess er ég
hafði heyrt sagt um aflsmuni
hans, skipaði ég honum hik-
Framliald á 14. síðu.
Alþýðublaðið — 8. maí 1960 ^