Heimskringla - 07.03.1934, Qupperneq 6

/
«. SÍÐA
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
Hópurinn þeysti heim á hlað og í hvarf.
Adela bað um, að lofa sér ofan, en eg tók hana
í kjöltu mína og gaf henni í skyn, að fyrir
engan mun mætti hún koma í augsýn hinna
ókunnugu kvenna, hvorki nú né síðar, nema
sent vseri eítir henni — að Mr, Rochester
mundi mislíka stórmikið o. s. frv. Hún tár-
feldi, þar til eg varð alvarleg á svip. Þá þótti
henni eins gott að hætta.
Nú heyrði glaum neðan úr forsal, digran
karlmanna rcm og silfurskærar kvenna raddir
og auðkend var hin hljómfagra raust hús-
bóndans í Thornfield Hali, þó ekki væri há-
vær, er hann bauð velkomna gesti sína, fríða
og forhrausta, þarnæst létt fótatak upp stiga
og eftir göngunum, með mjúkróma hlátrum,
glaðlegum; hurðum var lokið upp og látnar
aftur og þarnæst var alt hljótt, um stu'nd.
Adela hlustaði vandlega og segir: “Þær eru
að skifta klæðum,” og svo stundi hún við.
“Þegar gestir komu til mömmu, þá fekk eg að
vera með þeim, bæði í gestastofu og í her-
bergjum þeirra; oft horfði eg á þernur kemba
húsmæðrum sínum og færa þær í, það var nú
gaman, vitaskuld.”
“Ertu ekki svöng, Adela?”
“Jú, við höfum ekki smakkað mat í nærri
því tvær eyktir.”
“Jæja, þá ætla eg að fara ofan, meðan á
milli er, og ná í eitthvað handa þér að borða.”
Eg skauzt úr athvarfi mínu og ofan stiga
bakatil, í eldhús. Þar var alt í uppnámi af á-
hyggjum, súpu og fiski lá við skemdum, mát-
selja bograði yfir pönnum og pottum, rjóð og
heit, líkt og komið væri að því, að það kvikn-
aði í henni af sjálfsdáðum. í bæjardyrum vinnu
fólks sátu eða stóðu fyrir eldi, tveir ökusveinar
og þrír þjónar, þernurnar voru uppi hugsa eg,
hjá húsmæðrum sínum; nýráðna vinnufólkið,
frá Millcote var alstaðar á þönum. Eg smokk-
aði mér gegnum alla þessa þvögu, þangað til eg
kom í búrið, náði steiktum fugli, brauðbita og
tertum, tveim diskum og hnífapari, og með
þetta herfang hvarf eg aftur, sömu leið. En
þegar eg lauk upp stigadyrum að ganginum,
heyrði eg mannamál og skildi, að kvenfólkið
var að leggja upp, úr sínum herbergjum, til
neðri sala; ekki dugði að koma í flasið á þeim,
með allan þennan mat í fanginu, svo að eg
stóð þar isem eg var komin, enda bar þar
skugga á, en hvergi var bjart, með því að sól
var sezt og rökkur komið.
Nú komu konumar, hver úr sínu her-
bergi, léttstígar og glaðmæltar, en búningar
þeirra glóðu gegnum rökkrið. Þær hópuðu
sig, litla stund, við stigaþrepið í hinum enda
ganganna og töluðu saman, lágum rómi, blíð-
lega og fjörlega, gengu svo ofan stiga, hljóð-
lega, áþekt því, þegar Ijós þoka svífur ofan
brekku. Á þessum hóp þóttist eg sjá höfðing-
lega háttu stórborinna manna; annað eins
hafði eg aldrei fyr augum litið.
Adela stóð í gætt skólastofunnar og gægð-
ist út. “En hvað konurnar eru inndælar!” sagði
hún, á ensku, þegar mig bar að. “Það vildi eg
mætti fara til þeirra! Heldurðu að Mr. Ro-
chester sendi eftir okkur, þegar fram á líður
og borðhaldið er búið?”
“Nei; það held eg frá; Mr. Rochester hefir
annað um að hugsa. Kærðu þig ekki um kven-
fólkið í kveld, kannske þú fáir að sjá þær á
morgun og komdu nú, við skulum fá okkur
bita.”
Hún var orðin matlystug, og varð sam-
kvæminu afhuga í bráð; það kom sér vel, að
eg fór í þessa aðdráttar ferð, því að allir voru
svo önnum kafnir niðri, að okkur var báðum
gleymt og Sophíú líka, en hún fekk nú sinn
skerf af veiðinni. Borðhaldið hjá fyrirfólkinu
stóð lengi, um níu leytið var ábætir borinn
og um tíu leytið stóð fyrirgangurinn enn með
bakka búrði og kaffi skenkingum. Eg leyfði
Adelu að vera á fótum, miklu lengur en vant
var, því að hún þóttist ekki geta sofnað, við
ysinn af frammistöðunni. Þar á ofan, Mr.
Rochester kynni að gera boð, þegar hún væri
komin ofan í rúm, og hvílík vandræði það
mundi vera! Eg sagði henni sögur, eins lengi
og hún vildi á þær hlýða, breytti svo til og fór
með hana út á ganga. Nú logaði á lampanum
í forsalnum, og hún hafði gaman af að horfa
á þjónustu menn þjóta fram og aftur. Þegar
langt var liðið á kveldið, fór að heyrast hljóð-
færa sláttur, við Adela settumst á efsta stiga
þrepið til að hlusta. Þar næst tók rödd undir
strengleikinn, sæt og hljómsterk kvenmanns
rödd, þar næst hófust tvísöngvar karls og konu
og þá fjörug samræða með gamni. Eg hlýddi
lengi á, unz eg fann, að eg gerði ekki annað
en reyna að rekja rödd Mr. Rochester í ræðu-
glaumnum, sem mér tókst vel, og síðan að
gera mér í hug hver orðin væru.
Stundu fyrir miðnætti var Adela orðin svo
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 7. MARZ 1934.
syfjuð, að hún hallaði sér upp að mér, með
augun aftur; eg tók hana í fangið og bar hana
úpp í rúm. Stundu eftir miðnætti leitaði veizlu-
fólkið til sinna herbergja.
Næsta dag var blítt veður; gestirnir not-
uðu sér það til útreiðar áð skoða fagran blett
í héraðinu; eg sá til þeirra, þegar lagt var
upp, eftir hádegið; kvenfólkið í vögnum, nema
Miss Ingram, hún var ríðandi, og við hlið
hennar reið Mr. Rochester, eins og fyrri dag-
inn, einn sér og dálítið fráskila hinum. Eg
benti Mrs. Fairfax á þetta, hún stóð hjá mér,
við gluggann og horfði á.
“Þú gazt þess, að þau hugsuðu ekki til
hjúskapar,” mælti eg, “en líttu á, þau fara
sér.”
“Já, það þori eg að segja, að honum lízt
vel á hana.”
“Og henni á hann,” segi eg,“ sko, hvern-
ig hún haliar sér að honum, eins og þau væru'
á tveggja manna tali. Eg vildi eg fengi að
sjá framan í ihana, mér hefir ekki tekist það
enn.”
“Þú færð að sjá hana í kvöld,” svaraði
Mrs. Fairfax. “Eg gat þess við Mr. Rochester
að Adelu langaði mikið til að kynnast ókunn-
úgu konunum, og þá sagði hann, að það væri
bezt að hún kæmi ofan að afstöðnum kveld-
verði, og þú með henni.’’
“Já. hann hefir sagt svo, af eintómri
kurteisi, eg þarf ekki að fara ofan, tel eg víst.”
“Nú, eg gat þess við hann, að þú værir
óvön að umgangast ókunnuga, og mundir ekki
kæra þig um að koma í svo kátan hóp alveg
ókunnúgra, og þá svaraði hann snöggt, eins og
hans er vandi: “Vitleysa! Ef hún færi’st und-
an, þá segðu henni, að eg vilji svo vera láta,
og ef það dugar ekki, þá segðu, að eg skuli
koma og sækja hana’.”
“Hann skal ekki þurfa að hafa fyrir því,”
svaraði eg, “eg skal koma ef ekki vill betur, en
ekki langar mig. Verður þú þar, Mrs. Fair-
fax?”
“Nei, eg sagðist hafa of annríkt. Eg skal
segja þér, hvernig þú skalt fara að, til þess að
komast hjá, að ganga fyrir samsætið, að
öllum áhorfandi, sem er leiðast allra látanna.
Þú skalt fara ofan í stáss salinn, áður‘en
staðið er upp frá borðum, og vera þar fyrir,
þar sem lítið ber á þér, þegar kvenfólkið
gengur inn; þú þarft ekki að tefja lengi, eftir
að herrarnir koma, nema þú viljir, láttu Mr.
Rochester sjá, að þú sért viðstödd, og smokk-
aðu þér svo út, — svo tekur enginn eftir þér.”
“Ætli þetta fólk dvelji hér lengi?”
“Tvær vikúr eða þrjár, áreiðanlega ekki
lengur. Sir George Lynn verður að fara til
þings, eftir páska fríið, og mér þykir líklegast,
að Mr. Rochester verði honum samferða, það
er honum ólíkt, að dvelja svona lengi í Thorn-
field.”
Það var ekki laust við, að eg fyndi til
beygs, þegar leið að því, að fara ofan í sal,
þetta kveld. Adela var yfir sig kát af til-
hlökkun, og stiltist ekki fyr en Sophfa fór að
búa hana. Henni þótti svo mikið undir því
komið, að það tækist vel, að þegar búið var
að lykkja hár hennar í lokka, sem snoturleg-
ast, færa hana í Ijósrauðan silki kjól, girða
hana í langan fetil, og setja á hana, hvíta,
næfur þunna glófa, þá var hún hátíðlega stilt,
eins og dómari. Ekki þurfti að áminna hana,
að aflaga ekki skrúðann, hún settist á lágan
stól, lyfti kjólgopanum svo, að ekki kæmu
brot í hann og sagðist ekki hreyfa sig þaðan,
fyr en eg væri til. Það stóð ekki lengi á mér,
eg fór í spari flíkina (perlugráan kjól, sem eg
keypti til að vera í, þegar Miss Temple giftist),
hárið var ekki lengi sléttað, og sylgjuna með
perlunni lét eg í hálsmálið, það var allúr minn
skrúði. Við gengum í salinn, um aðrar dyr, en
þær sem vissu að matsalnum, þar var mann-
laust, en Ijós brunnu þar mörg og skær, innan
um dæileg blóm, á mörgum borðum; reflamir
fyrir hinum hvelfdu dyrum að matsalnum,
voru nú það eina sem aðgerindu okkúr frá
veizlufólkinu; en það talaði svo lágt, að ekki
heyrði nema óminn af samtali þess.
Adela hélt enn stillingunni og settist orða-
laust á skör, sem eg benti henni á; sjálf fór
eg út að glugga, settist á bekk undir glugga-
kistunni og reyndi að lesa í bók. Adela færði
skörina að og settist fyrir hnén á mér, eftir svo
litla stund snerti hún við mér.
“Hvað er nú, Adela?”
“Ætli eg mætti ekki fá eitt af þessum
blómum, mademoiselle, rétt til að fullgera
fatagerfi mína?”
“Þú hugsar of mikið um fata gerfi þína,
Adela, en blóm máttu fá,’’ svaraði eg. Þar með
tók eg rós og festi á hana, en hún varpaði
öndinni með ósegjanlegri ánægju, svo sem
væri bikar sælu hennar barma fullur. Eg leit
undan, til að fela bros: mér þótti bæði skömm
og gaman, hvað sú litla Parísar píka átti
sterka eðlishvöt til skarts í klæðaburði.
Nú heyrðist að staðið var upp frá borðum,
því næst var dyratjaldi svift frá, svo að sá til
matsalar, með ljósahjálmum og dýrðlegum
borðbúnaði af gleri og silfri, á löngu borði;
hópur kvenna stóð í djTunum, þær stigu inn
fyrir og tjaldið féll að baki þeim. Þær voru
ekki nema átta, en þó var svo, að þegar þær
svifu inn, virtust þær vera langt utn fleiri. —
Sumar voru hávaxnar, margar hvítklæddar og
allar svo bústnar og fyrirferðar miklar af
hrynjandi og iðandi klæða föllum, að þær
sýndust miklu stærri en ella, líkt og tungl
sýnist stærra í hvítri þoku, en annars. Eg
stóð upp og hneigði mig; ein eða tvær kinkuðu
til mín kolli, hinar horfðu á mig en tóku ekki |
undir. j
Þær dreifðust um salinn, svifléttar og |
mjúkstígar eins og stórir, hvítir fuglar, tyltu
sér á bólstur og hölluðust að hægindum, námu
staðar við borðin og beygðu sig yfir blóm og |
. bækur, sumar hópuðu sig frammi fyrir eldin- '
um, en allar skröfuðu, lágmæltar og skír- |
mæltar, með sér líku móti. Eg þekti þær með |
nafni, síðar meir, og má rétt eins vel segja j
til þeirra nú. j
Fyrst er að telja Mrs. Eshton og tvær
dætur hennar; hún hafði auðsjáanlega verið
fríðleiks kona og hélt sér vel. Eldri dóttir
hennar, Amy, var lítil, bamaleg á sviþ og í fasi,
snörp og egnandi viðurmælis; hún var í hvít-
úm klæðum, af gisnu trafi með bláan fet.il og
fór vel. Sú yngri, Lovísa, var hærri á vöxt
og bar sig vel, báðar voru hörundsbjartar og
ljóshærðar.
Lady Lynn var um fertugt, há og gild,
teinrétt, yfrið þóttaleg, í forkunnar skraut-
legum klæðum úr silki, sem glitraði margvís-
lega, svarthærð, með skarband sett gimstein-
um og fjöður í, heiðbláa. Mrs. Dent var ekki
eins glæsileg en fullt svo kvenleg, grönn,
bjarthærð, fölleit og góðmannleg, klædd í
svart silki með dýmm kniplingum, útlendum
og perludjasni, sem mér þótti fara betur en
regnboga skart hinnar titlúðu frúar.
En tilkomumestar voru lávarðs ekkjan
Ingram og dætúr hennar Blanche og Mary, þær
voru hærri en hinar, ekkjufrúin um fimtugt
og enn löguleg í vexti, hárið svart (við kertaljós
að minsta kosti) tennurnar gallalausar, til-
sýndar, andlitið stórhreinlegt, með undirhöku
sem smáhallaði ofan á háls, hvasseygð, að
flestra dómi kvenna gerfilegust eftir aldri, og
svo var víst, hvað líkamann áhrærði, en and-
litið var uppblásið, skuggað og jafnvel grett
af stolti, höfuðburðurinn eftir því og fasið
ekki síður, gúlmælt var hún og gildróma, með
veglátum fordildar og spekings tón, sem kvöl
var að heyra; klædd var hún í hárautt flos
með skúplufald af gullsaumuðu híalíni úr
Hindúa landi, sem hún hélt, þóttist eg vita, að
sýndi á sér sanna upphefð og ríkdóm.
Blanche og Mary voru álíka á stærð, háar
og beinar sem ösp. Mary of grönn eftir hæð,
Blanche í útliti eins og veiðigyðjan Diana, sem
elti dýr um fjöll og skóga. Lýsing Mrs. Fair-
fax af henni var sízt oflof. Brjóst, herðar og
háls voru hvað eftir öðru, yndislega þokkaleg,
j hárið hrafnsvart og augun eins, en — and-
iltið? Hún var lík móður sinni í framan,
eins og ungt, hrukkulaust andlit er gömlu
líkt, ennið lágt, andlitið Rómverjum líkt, og
þótta fult. En þeim hroka fylgdi ekki fálæti,
heldur hló hún oft, kulda eða hæðnis hlátri,
og hinn sama spozka svip var að sjá á vörum
hennar.
Svo er sagt, að gáfað fólk sé sérviturt,
ekki veit eg hvort Miss Ingram var gáfuð, en
sérvitur var hún og það að marki. Hún tók
tal um grasafræði, því hina gæfu Mrs. Dent,
sem kvaðst ekki hafa stundað þau fræði, þó
sér þætti vænt um blómstur, “einfyim haga
blóm”, en Miss Ingram kunni grasa fræði og
þuldi. Fljótt varð eg þess vör, að hún hæddist
að fáfræði hinnar; það kann að hafa verið
sniðugt og skemtilegt en góðmannlegt var það
alls ekki. Hún söng ágæta vel og lék því betur
á hljóðfæri, hún talaði við móður sína á
frönsku, liðugt og með fallegum framburði.
Báðar voru systurnar klæddar í hvítt, en
. t Mary var bjartleit og svo hæglát, að hún
settist fyrir þegjandi og hreyfði sig ekki úr
• stað.
Þessu næst fór eg að íhuga, hvort Miss
Ingram væri því lík, að Mr. Rochester mundi
lítast á hana. Hún var í sannleika gerfileg
mær, fjörug líka og vel mentuð. Mér fanst
ekki nema sjálfsagt, að karlmönnum litist vel
á hana, allflestum að minsta kosti, og að
honúm litist vel á hana, þóttist eg hafa séð
með mínum eigin augum, en nú var að sjá
þau saman, til að taka af allan vafa í því efni.
Þú skalt ekki halda, lesari minn, að Adela
hafi setið allan þennan tíma á skörinni fyrir
fótum mér. Öðru nær. Strax og hópurinn
kom inn, stóð hún upp, gekk á móti þeim,
hneigði sig með kurt og prýði og sagði stilli-
lega á frönsku: “Gottkveld, konur góðar!”
Og Miss Ingram leit á hana og sagði háðs-
lega: “Nei, sko bfúðuna!” Lady Lynn mælti:
“Þetta er stúlkan, sem Mr. Rochester ætlar að
ala upp — litla stúlkan franska, sem hann
mintist á.” Mrs. Dent tók í hendina-á henni
og heilsaði henni með kossi. Amy og Lovísa
Eshton sögðu báðar í einu: “Hvað bamið er
indælt!” Þær settu hana á milli sín, við þær
masaði hún á frönskú, en Mrs. Eshton og
Lady Lynn hlýddu til og létu hana vel og höfðu
skemtun af hennl.
Nú var borið inn kaffi og kallað á karl-
mennina. Þeir voru allir svartklæddir, flestir
hávaxnir, sumir ungir, álitlegur hópur. Henry
og Frederick Lynn voru fríðir æskumenn og
gerfilegir, ofurstinn Dent hermannlegur, Mr.
Eshton hafði þá lögstjórn í þeim sveitum,
hvítur á hár, með dökkt vanga skegg og
auga brýr, lávarðurinn Ingram var stórvaxinn,
hæglátur og afskiftalaús eins og systir hans
Mary, limirnir langir og miklir en fjör og
heilabú ekki að því skapi.
Og hvar er Mr. Rochester? Hann er síð-
astur. Eg reyni að halda huganum föstum
við prjónana og horfa ekki á annað en silfur
perlur og silki streng, sem budda átti að verða
úr, en sé hann þó greinilega, og get ekki við
ráðið að hugsanirnar renna til þeirrar stundar,
þegar eg sá hann síðast — rétt eftir að eg
hafði gert honum mikinn greiða, og hann hafði
haldið í hendina á mér og horft á mig augum
er vottuðu hjarta varma yfrið heitan, hinn
sama og eg hafði fundið til. Hversu skamt
var þá okkar í milli! Hvað hafði til borið síð-
an, til að stía okkúr sundur? Því að nú var
sannlega langt á milli okkar, líkt og við hefð-
um aldrei kynst! Svo ókunnug, að eg bjóst
ekki við, að hann kæmi og ávarpaði mig. Mig
furðaði ekki, að hann leit ekki einu sinni við
mér, heldur settist langt frá og tók tal við
eitthvað af kvenfólkinu.
En jafnskjótt og eg varð þess vör, að
hann var farinn að sinna öðru, þá festi eg
sjónir á andliti hans, alveg ósjálfrátt. Þangað
horfði eg, gat ekki haft af honum augun og
hafði af því angri blandað og þó dæilegt yndi,
hreina sælu með beizkum broddi kvalar, svöl-
un þeirri líka, sem dauða þyrstur maður finn-
úr, ef hann skríöur að lind og drekkur sér
dýrlega svölun, þó hann viti að hún sé eitri
blandin.
Sannarlega er það satt, að “fegurð er í
auganu sem á horfir”. Húsbóndi minn var
ennimikill og brúna þungur, fölur í framan,
hörkulegur til munnsins — allur einurð, kjark-
ur og vilji — og alt annað en fríður, eftir því
■sem vant er að kalla svo, en þó fanst mér
hann meir en fríður. Frá honum stafaði orka,
sem réði mér algerlega, tók tilfinningar mínar
úr mínú valdi og í sitt vald. Eg hafði ekki
ætlað mér að elska hann — eg glímdi hart
við að uppræta úr hjarta mínu þær tilhneig-
ingar til þess, sem eg fann þar, eins og lesar-
inn veit — og nú, í. fyrsta sinn og eg sá hann
aftur, lifnuðu þær við á ný og spruttu upp,
sterkar og fjörmiklar! Hann kveikti í mér
ást til sín, þó að hann liti ekki á mig.
Eg fór að bera hann saman við hina karl-
mennina.
Sumir þeirra voru glæsilegir, vasklegir,
gerfilegir, og fríðir, en enginn þeirra hafði þá
orku og einbeitta kraft, sem honum var í merg
og bein borinn. Eg gat vel hugsað mér, að
flest öllum þættu þeir aðlaðandi, fallegir, til-
komumiklir, og að hinúm sömu þætti Mr.
Rochester harðleitur og þungbúinn, en mér
fanst ekki mikið til úm þeirra útlit. Eg sá þá
brosa, en þótti ekki meira til koma en birtunn-
ar frá kertaljósunum, eg heyrði þá hlægja, en
þótti hlátur þeirra ekki áhrifa meiri en glam-
ur í bjöllu. Eg sá Mr. Rochester brosa, við
það hýrnaði hans harða yfirbragð, augun urðu
frán og mild, geislinn af þeim bæði hvass og
sætur. Hann var á tali við Eshton dæturnar
og mig fúrðaði, að þeim skyldi ekki verða
neitt um, þegar hann gaf þeim auga, sem mér
fanst smjúga gegnum merg og bein; eg bjóst
við að þær litu undan og roðnuðu Við það
tillit. Eigi að síður varð eg fegin, þegar eg sá,
að þeim varð ekkert um. “Hann er alt annað
fyrir þeirra sjónum, heldur en mínum,” hugs-
aði eg, “hann er af öðru tagi en þær. Við
eigum saman, það er eg viss um, eg finn að
við erúm lík; eg skil það mál, sem svipbrigðí
hans tala. Þó staða og auður banni okkur að
ná saman, þá hefi eg það í hug og heila, í
blóði og taugum, sem laðar saman hugi okkar
og hjörtu. Sagði eg, fyrir fám dögum, að eg
hefði ekkert saman við hann að sælda, nema
fá kaup mitt borgað hjá honum? og bannaði
eg sjálfri mér, að líta á hann öðrum augúm?
“Hvílík ósvífni við náttúruna! Allar góðar,
sannar, öflugar tilfinningar, sem eg á til,
hverfa til hans, knýjast til hans. Eg veit, að
eg verð að dylja það sem hugúrinn girnist, eg
verð að bæla niður von mína, eg verð að muna
eftir, að honum getúr ekki þótt mjög vænt
um mig. Því þó eg segi, að við séum sama
sinnis, þá hefi eg ekki þar fyrir hans kraft til
áhrifa né töframátt til aðlöðunar; eg meina
ekki annað, en að mér sé smekkur laginn og
tilfinningar, ámóta við hann. Því verð eg
altaf að þylja fyrir sjálfri mér, að við getum
ekki náð saman, þó eg hljóti að elska hann,
meðan eg dreg andann og er vitandi vits.”
Kaffi var nú borið gestunum. Þegar
karlmennirnir gengu í salinn, brá kvenfólkinu
svo, að þær urðu líflegar eins og lævirkjar, og
hófu samtöl, fjörúg og full kátinu. Karl og
kona hópuðust saman, tvö eða fleiri, öll nema
Miss Ingram, hún stendur ein sér við borð og
flettir myndabók. Hún sýnist bíða eftir því,
að sótt sé eftir henni; en hún mun ekki bíða
lengi, heldur kjósa sér sjálf maka.