Heimskringla - 28.03.1934, Blaðsíða 6

6. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. MARZ 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Jæja. Nú segirðu nokkuð, sem eitthvað
mark er á takandi,” sagði eg og gerði sem
mér var sagt.
Kerling skaraði í eldinn, birtuna frá
glóðinni lagði framan í mig en kerlingin hag-
aði svo til, að skugga bar á andlit hennar.
Hún virti mig fyrir sér þegjandi, um stund, og
hóf svo máls:
“Eg vildi vita, með hverjum tilfinningum
þú kömst til mín í kveld. Eg vildi vita hverj-
ar hugsanir rakna í hjarta þínu, allar þær
stundir sem þú situr þama í salnum, og fína
fólkið svífur þér fyrir sjónir, eins og myndir í
skugga vél: ykkar samúðarlegu viðskifti rétt
álíka og það fólk væri ekki annað en tómar
manna myndir.”
“Eg er oft þreytt, stundum syfjuð, en
sjaldan sorgbitin.”
“Þá hefirðu einhverja von í leyni, til að
létta undir þig, hlýja þér með hljóðskrafi um
framtíðina?”
“Alls ekki. Mín ýtrasta von er, að draga
saman af kaupi mínu svo mikið að eg geti
einhverntíma haldið skóla í húsi sem eg leigi
sjálf.’’
“Ekki mun andinn þrífast vel á svo óveru-
legri næringu, og setan í glugga kistunni —
þú sérð eg þekki þínar venjur.”
“Nógir eru þjónarnir til að fræðast af.”
“A-a, þú heldur þig snarvitra. Jæja,
kannske eg hafi fræðst af þeim, ef satt skal
segja er eg kunnug einni af þjópustu fólkinu,
Mrs. Grace Poole—”
Eg spratt á fætur, þegar eg heyrði það
nafn nefnt. “Jæja,” hugsaði eg, “hér eru þá
brögð í tafli.”
“Láttu þér ekki verða bylt,” mælti þessi
undarlega vera, “það er kvenmaður, sem ó-
hætt er að treysta .varkár og vel stilt. Hvað
eg vildi segja, — þegar þá situr í glugga skot-
inu, hugsarðu þá um ekki neitt nema skólann
þinn, sem á að verða einhvemtíma? Er eng-
inn meðal gestanna, sem blasa við þér á stól-
um og hægindum, sem þú getur fest hugann
við? Ekki neitt andlit, sem þú tekur vel eftir?
Ein mannsmynd ,sem þér er forvitni á, hvað
verður af?”
“Mér líkar að taka eftir öllum andlitunum
og öllum mannsmyndunum.”
“En tekurðu ekki einn út úr, eða jafnvel
— ef til vill tvo?’’ '
“Oft geri eg svo. Ef tvent ber sig svo til,
að auðséð er hvað er á seyði, þá hefi eg gaman
af að hafa gætur á þeim.”
“Hvaða seyði þykir þér mest gaman að?”
“Ó, eg hefi ekki um margt að kjósa! Það
er gamla sagan upp aftur og aftur — tilhuga-
líf, og sama slysið í sögulokin — hjónaband.”
“Og er þér það sífelda söguefni að skapi?”
“Mér er alveg sama um það, það gerir
mér hvorki til né frá.”
“Þér sama? Þegar ung stúlka, full af
fjöri og hraust til heilsu, töfrandi fögur og
gædd gáfum tignar og auðs, situr og brosir við
manni, sem þú—”
“Eg hvað?”
.!‘Þá. þ^kkir og — ef til vill hefir gott álit
á.” / ítt ’>
“Karlmönnunum er eg ókunnug. Eg get
varla sagt eg hafi talað við neinn af þeim,
sem hér eru komnir; eg álít suma virðulega,
öldurmannlega, miðaldra, suma rösklega,
gerfilega og fjöruga, en allir mega sannarlega,
fyrir mér öðlast hýrubros frá hverjum sem
þeir vilja.”
“Þú þykist ekki hafa talað við neinn karl-
mann; viltu segja það sama um húsbóndann?”
“Hann er ekki heima.”
“Djúpt er svarið sótt! Sannlega kænlegt
undanbragð! Hánn fór til Millcote í morgun
og kemur í kveld eða fyrra málið. Er hann,
fyrir það, numinn úr tölu þeirra, sem þér eru
málkunnugir, — svo sem maður út úr tilver-
unni?”
“Nei, en mér skilst tæplega hvað Mr.
Rochester kemur því máli við, sem þú brauzt
uppá.”
“Eg mintist á stúlkur, sem brosa framan
í karlmenn; og nú er búið að brosa svo gríð-
arlega í augun á Mr. Rochester, að það renn-
ur út úr þeim, líkt og bollum sem eru meir en
barma fullir, hefirðu aldrei tekið eftir því?”
“Mr. Rochester hefir rétt til að njóta sam-
veru við gesti sína.”
“Vafalaust; en hefirðu ekki athugað, að
af öllum þeim hjúskapar sögum, sem hér eru
sagðar, eru þær líflegastar og stöðugastar, sem
hljóða upþ á Mr. Rochester?”
“Hugur þéss sem hlustar, örvar tungu
þess, sem segir frá,’’ sagði eg, fremur við
sjálfa mig en kerlinguna. Tal hennar og raust
og háttalag var undarlegt, ein setningin rak
aðra óvæntari, þangað til eg var flækt í
svimavillu, líkt og í leiðslu, og undraðist með |
sjálfri mér, hver sá andi væri, sem dvalið |
hefði í barmi mínum, svo vikum skifti, og sett
á sig hvert viðbragð hjarta míns.
“Já, Mr. Rochester hefir setið tímunum
saman og hallað eyra sínu að þeim töfrandi
vörum, sem höfðu yndi af því hljóöskrafi; og
Mr. Rochester tók svo fúslega við og sýndist
svo þakklátur fyrir þá dægrastytting, sem hon-
um var veitt —• þessu hefirðu tekið eftir?”
“Þakklátur! Eg man ekki til, að eg yrði
vör við þakklæti á svip hans.”
“Þú hefir þá verið á gægjum og íhugað
það sem þú sást. Og hvers varztu vör, ef ekki
þakklætis?”
Eg þagði við.
“Þú hefir orðiiS vör við ást — er ekki svo?
— og horft fram í tímann og séð hann í hjóna-
bandi og konuna hans farsæla?”
“Hm, ekki er því fyrir að fara. Þér förl-
ast spákonu listin öðru hvoru.”
“Hvern rækallann hefirðu þá séð?”
“Skiftu þér ekki af því. Eg kom hingað
til að spyrja spurninga en ekki til yfirheyrslu.
Er það víst, að Mr. Rochester ætli að fara að
gifta sig?”
“Já, þeirri fríðu mey, Miss Ingram.
“Bráðlega?”
“Svo er að sjá, og verða vafalaust farsæl
í hjúskapnum. Hann hlýtur að elska svo göf-
uga, fagra, fyndna og vel mentaða mey; og
líkast tij þykir henni líka vænt um hann —
eða, ef ekki hann, þá budduna hans. Eg veit,
áð henni lízt afbragðs vel á jarðagóss Rochest-
er ættarinnar; samt sagði eg henni sögu af
því áðan, svo vaxna, að hana setti hljóða (sem
guð fyrirgefi mér!); munnvikin á henni lengd-
ust um hálfan þumlung niður á við. Eg vildi
ráða hennar svartleita biðli að vara sig: það
er úti um hann ef annar kemur í tigið með
lengri og skírari eignatekju skrá.”
. “Eg kom ekki til að heyra spáð fyrir Mr.
Rochester, heldur fyrir mér, og um mín forlög
er eg einskis vísari ennþá.”
“Þín forlög eru enn óljós, þó veit eg að |
þér er gæfa ætluð. Hún er þér vandlega
geymd, það hefi eg séð sjálf. Undir sjálfri
þér er komiö, hvort þú réttir út hendina til
að grípa hana; mitt rannsóknarefni er, hvort
þú munt svo gera. Krjúptu aftur.”
“Vertu ekki lengi. Mig svíður af eldin-
um.”
Eg lagðist á hnén en hún hallaði sér aftur |
á bak í sætinu, horfði á mig og mælti fyrir
munni sér:
“Logi blikar í auga, auga síndrar sem
dögg, af viðkvæmni og blíðu og brosir við
málhöltu masi mínu; gljúft er það og skært,
svo að ein aðkenning fylgir annari og allar
sjást; þar sem brosin þverra, tekur við hrygð;
ósjálfráð þreyta þyngir hvarminn, sú vottar
þunglyndi af einveru. Það hvikar af mér, vill i
ekki frekar kannast láta; virðist neita með
spéglettu, að eg hafi sagt satt til, um það
sem eg hefi séð — hafna því, að brugðið sé
um hrygð og viðkvæmni. Sá þótti og sú
gætni staðfesta mína skoðun. Augað veit á
gott.
Um munninn er það að segja, að hann er
stundum hlátur mildur; til þess hneigður, að
segja til hvað heilinn hugsar, til þagnar um
flest af því, sem hverfist und hjarta rótum,
þori eg að segja; mjúkfær er hann og liðugur
og alls ekki til þess ætlaður að herðast saman
við eilífa einveru þögn; sá munnur á að tala
mikið og brosa oftlega, og hafa mannúð til j
þess sem hann ræðir við. Þessi partur and-
* litsins spáir líka góðu.
Eg fæ ekki séð, að neitt standi gegn hag-
sæld og hamingju, nema bráin og sú brá segir
svo: Eg get lifað ein, ef virðing mín á sjálfri
mér eða aðstæður heimta það af mér. Engin
nauður rekur mig til að kaupa sælu fyrir sál
mína. Eg hefi innra méð mér meðfædda ger-
semi, er mér getur haldið lifandi, þá öll
önnur fríðindi verði fæld frá mér, eða boðin
við því verði, sem eg má ekki við að gjalda’.
Af enninu lýsir þetta: ‘Vitið situr í fyrirrúmi
og heldur fast í tauma; hún vill ekki láta til-
finningarnar brjótast út og reka hana á villi-
götur og torfærur. Þó að ástríðurnar fari
geystar og rasandi, heiðingjum líkar, og þó
að girndirnar byrli margvíslega fánýta hluti, þá
skal dæmigreindin samt ráða úrslitum alls á-
greinings og niðurstöðu í öllum hyggju hvörf-
um. Þó að stormar geysi, jarðskjálftar og
eldsvoðar, þá skal þangað stefna, sem hin
útskýrir samvizkunnar sannindi.’ ”
“Vel talað, enni og yfirbragð! Þítt at-
kvæði skal meta mest. Eg hefi gert mín ráð —
þau ráð eru rétt, að mínu áliti — og skorðað
þau við kröfur samvizkunnar og tillögur vits-
ins. Eg veit hve fljótt æska fölnar og blómi
bliknar, ef einn laggar dropi af minkun eða
eymur af eftirsjá finst í þeim alsælu bikar,
sem framboðinn er; og fómir vil eg ekki né
hrygð né sundrun —. slíkþ er ekki fyrir minn
smekk. Gróður vil eg hafa en ekki visnun; eg
vil eiga þakklæti skilið en ekki kreista út
hljóða raustin segir til, sú er kveður upp og
blóðug tár — né saltan lög heldur; mín upp-
skera verður að vera bros, unaður, ljúf-----.
Þetta nægir. Eg held eg tali óráð í ákafri
leiðslu. Nú vildi eg helzt láta þessa stund
haldast en líða aldrei; en það þori eg ekki. Eg
hefi, fram að þessu, haldið mér fullkomlega í
stilli, farið því einu fram, sem eg hafði sett
mér, með sjálfum mér, en meira mætti verða
kröftum mínum ofraun. Stattu upp, Miss
Eyre, farðu frá mér, leikurinn er búinn.”
Eg vissi varla, hvort eg var vakandi eða
sofandi. Var mig að dreyma? Kerlingin hafði
breytt um róm, talsmáti hennar og látbragð
alt var mér eins kunnugt eins og mín eigin j
spegilmynd og tungutak. Eg reis á fætur en •
fór ekki burt. Eg horfði á hana, skaraði í
eldinn og horfði á hana aftur, en hún lét hatt-
inn slúta og benti til dyra. Þá skein loginn á
hendina, sú var ekki skorpin né ellileg, heldur
mjúk og sléttholda. Gildur gullbaugur glitraði
á litla fingri með gimsteini, sem eg hafði
marg oft séð áður. Þá leit eg aftur framan í
þessa manneskju, þá var burtu kúfur og klút-
herra og andlitið horfði við mér.
“Jæja Jane, þekkirðu mig nú?” sagði Mr.
Rochester með sínum eðlilega rómi.
“Ef þú ferð úr rauða sloppnum, herra,
þá-----”
“Það er rembihnútur á bandinu — hjálp-
aðu mér.”
‘‘Slíttu það, herra.”
“Hana þá, — af með skrúðann!” Þar með
sté Mr. Rochester út úr dular búningi sínum.”
“Þetta er undarlegt uppátæki, herra!”
“En vel leikið, ætla eg. Finst þér ekki
svo ? ”
“Þér mun hafa tekist vel við jungfrúrnar.”
“En ekki við þig?”
“Þú lékst ekki spákerlingu fyrir mér.”
“Hvaða persónu þá? Sjálfan mig?’’
‘‘Nei, einhverja ókenda. Eg held, satt að
segja, að þú hafir verið að reyna að spyrja
mig úr spjörunum — eða í; þú hefir talað í
óráði til þess að fá mig til að tala óvit. Það
er tæplega sanngjarnt, herra.”
“Viltu fyrirgefa mér, Jane?”
“Það get eg ekki sagt um fyr en eg er
búin að íhuga alt sem okkar fór á milli. Ef
eg kemst að þeirri niðurstöðú, að eg hafi ekki
látið mér mikið óráðs hjal um munn fara, þá
skal eg reyna að forláta þér, en rétt var það
ekki.”
“Ó, þú hefir hagað þér í alla staði rétt —
mjög gætilega, mjög skynsamlega.”
Eg hugsaði mig um og fanst þetta satt
vera. Mér þótti það gott, enda hafði eg haft
varann við frá byrjun, því að mig grunaði, að
einhver brögð væru í tafli. Eg vissi að flökku-
fólk og spákerlingar höguðu orðum öðru vísi
en þessi, og skildi strax, að hún talaði í upp-
gerðar róm og vildi hylja andlit sitt. En Mr.
Rochester átti eg sízt von á, heldur hafði
allan hug á Grace Poole, sem mér þótti vera
lifandi gáta og allra laununga leynd.”
“Nú, hverju ertu að velta fyrir þér? Hvað
á þetta alvarlega bros að þýða?”
“Furðu og feginleik, herra. Eg hefi leyfi
þitt til að fara mína leið, er ekki svo?”
“Nei, bíddu við litla stund, og segðu mér
hvað fram fer í sölunum meðal gestanna.”
“Þeir ræða um spákerlinguna, þori eg að
segja.”
‘‘Fáðu þér sæti! — Lof mér að heyra hvað
þeir töluðu um mig.”
“Lengi má eg ekki tefja, klukkan orðin ell-
efu. Ó, veiztu að ókunnugur maður kom,
meðan þú varzt burtu í dag?”
“Ókunnugur maður! — Nei, hver getur
það verið? Eg átti ekki von á neinum. Er
hann farinn?”
Nei, hann sagði að þið væruð gamalkunn-
ugir og að hann ætlaði sér að bíða hér, þangað
til þú kæmir aftur.”
“Svei því. Sagði hann til nafns síns?”
“Mason sagðist hann heita, herra, og vera
kominn frá Vestindíum, frá Spanjóla Byrgi í
Jamaica, held eg.”
Mr. Rochester stóð bijá mér, hafði tekið í
hönd mína, svo sem til að leiða mig til sætis.
Hann tók snögt viðbragð, líkt og honum yrði
bylt.
“Mason! — frá Vestindíum!” varð honum
að orði, og það var eins og hann gripi andann
á lofti, hann bliknaði í framan, tók þessi sömu
orð upp í þrígang, og lét eins og hann vissi
varla í þennan heim né annan.
“Er þér ilt, herra?” spurði eg.
“Jane, eg hefi orðið fyrir þungu höggi —
þungu höggi, Jane!” Hann riðaði til.
‘‘Ó, styddu þig við mig, herra!”
“Jane, þú bauðst mér öxlina til stuðnings
einu sinni áður, lof mér að styðja mig við hana
nú.”
“Já, herra, já, og handlegginn líka.’’
Hann settist og lét mig sitja hjá sér, hélt
um hönd mína með sínum báðum, neri hana
milli handanna, og horfði á mig með döprum
hrellingar svip.
“Litli vinurinn minn,”. kvað hann, “eg
vildi óska, að við værum tvö ein á ey sem
engin truflun næði til og að háski og herfi-
legar endurminningar væ'fu með öllu horfnar
úr huga mér.’r
“Get eg hjálpað þér, herra? Eg vildi
lífið láta til að verða þér að liði.”
“Jane, ef á hjálp þarf að halda, þá skal
hennar leitað til þín, því lofa eg þér.”
‘‘Þökk fyrir, herra. Seg mér hvað gera
skal, eg skal víst reyna, að minsta kosti, að
gera það.”
“Farðu til matsalar og sæktu mér vín í
glasi — þar stendur yfir kveldverður — og
segðu mér, hvort Mason er þar og hvað hann
hefst að.”
Eg fór til matsalar; þar voru réttir á horn-
borði, þangað gengu gestir, tóku sér diska og
skömtuðu sér sjálfir af réttunum og stóðu
saman í smáhópum og mötuðust, skentu sér á
staup öðru hvoru, og voru glaðir. Hlátra var
að heyra og líflegar samræður til og frá um
salinn. Mr. Mason stóð við eldinn hjá Dent
hjónunum og var kátur eins og aðrir. Eg
helti víni á glas (Miss Ingram hélt víst að eg
væri að gera mig heimakomna og aðgætti mig
vel.sá eg var) og hvarf aftur til bókastofu,
‘‘Eg drekk þína heilla skál, þjónandi andi,”
sagði Mr. Rochester, og rendi af bikarnum.
Hann hafði tekið sig og var ekki fölur lengur,
heldur harðlegur og strangur á svip. “Hvað
líður gestunum?”
“Þeir talast við og hlægja, herra.”
“Þeir eru þá ekki alvarlegir og fara hjá
sér, eins og þeir hefðu heyrt eitthvað fátítt?”
“Alls ekki, fullir gamans og kátinu.”
“Og Mason?”
‘‘Kátur eins og hin.”
“Ef alt þetta fólk kæmi og hrækti á mig,
hvað mundir þú gera, Jane?”
“Reka þá út, herra, ef eg gæti.”
Honum lá við brosi. “En ef það liti kulda-
lega við mér, er eg kæmi, og hvíslaðist á háðs-
yrðum, tíndist svo burtu og skildi mig einan
eftir hvað þá? Mundirðu verða því sam-
ferða?”
“Ekki hugsa eg það, herra; mér þætti
betra að vera kyr hjá þér.”
“Til að hugga mig?”
“Já, herra, til að hughfeysta þig eins vel
og í mínu valdi stendur.”
“Og ef það legði þig í bann fyrir að vera
mér holl?”
“Eg mundi líkast til ekki vita mikið um
þeirra boð eða bann, og þó svo væri, þá mundi
eg varla virða það mikiís.”
“Þú mundir þá þora að ganga í móti al-
manna rómi, fyrir mínar sakir?”
“Þora mundi eg víst vegna hvers vinar
míns er mér þætti þess verður — en það ætla
eg að þú sért.”
“Farðu þá aftur til gestanna, og hvíslaðu
að Mason, að Mr. Rochester sé kominn og
vilji finna hann, vísaðu honum hingað inn og
láttu okkur svo éiná.”
Eg gerði sem mér var sagt. Allir gestirnir
störðu á mig, þegar eg kom inn og gekk þegj-
andi mína leið, á milli þeirra og talaði lágt við
Mr. Mason. Hann kom með mér, eg vísaði
honum inn í bóka salinn og fór svo upp til
míns herbergis.
Þegar langt var áliðið, og eg var fyrir
löngu komin upp í, heyrði eg til gestanna leita
til sinna svefnrúma. Eg heyrði raust Mr.
Rochester á meðal annara: “Þessa leið, Mason,
þarna átt þú að sofa.”
Hann talaði í glaðlegum róm, þar af fekk
hjarta mitt hvíld og eg væran svefn.
XX. Kapítuli.
Mér hafði gleymst, að draga tjöld fyrír
glugga, en heiðskírt var og tungl fult; þegar
það á sinni himinbraut kom gagnvart glugg-
anum mínum, skein það framan í mig, svo eg
vaknaði. Sú sjón var fögur en full hátíðleg,
svo eg reis upp og rétti út handlegginn, til að
kippa reflinum til.
Drottinn minn góður! Hvíh'kt vein!
Hjarta mitt hætti að slá og eg var sem
steini lostin, er nætur kyrðin sundraðist við
hryllilegt, ódæma hvelt hróp, sem mér fanst
sjálfsagt að dunaði um alla höllina. Það kom
af þriðja lofti og beint uppi yfir mér heyrði eg
ryskingar og kyrkingsleg köll á hjálp:
“Rochester! Rochester! í guðs bænum,
komdu!”
Eg heyrði að hurð var opnuð, þar næst
hratt fótatak eftir göngunum, skömmu síðar
dynk uppi yfir mér, líkt og af þungri byltu.
Svo var alt hljótt.
Eg tíndi á mig spjarir, þó öll skylfi eg af
hryllingi, og snaraðist fram úr herbergi mínu.
Aðrir gerðu eins, einni hurð var lokið upp af
annari, því allir höfðu hrokkið upp við ópið,
komu nú fram á ganginn, karlmenn og kven-
fólk, og létu óðslega, héldu hver í annan eða
rásuðu til og frá í tunglsljósinu með spurning-
um og hræðslu hrópum og jafnvel gráti; því
uppistandi er ómögulegt að lýsa.
“Hver þremillinn er orðinn af Rochester,”
rumdi í ofurstanum Dent, “í rúminu sínu
fyrirfinst hann ekki.”
Þá var.tekið undir: “Hérna! Hérna! Stillið
ykkur! Eg er að komá.”