Heimskringla - 05.06.1935, Page 2

2. SlÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. JÚNÍ 1935.
NOKKUR ORÐ UM
Sigfús Bergmann og bók hans,
“í för meS “Rosicrucians” til
landsins hel^a og Egypta-
lands 1929
Prentuð á kostnað höfundar í
Winnipeg, 1934.
Margt óvænt getur borið við
á afskektum stöðum. Einn glóð-
heitan sumardag, þegar eg var
að slá með orfi og ijá, vissi eg
ekki fyr af, en yfir mér stóð
vel búinn, vörpulegur maður og
bauð góðan dag. Eg rétti úr
mér eins mikið og þreytan
leyfði, því að ef satt skal segja,
fanst mér mínkun að því, að ó-
kunnur maður sæi mig vinna
með þúsund ára gömlu lagi á
20. vélaöldinni. Um sveitunga
mína var öðru máli að gegna,
þeir gerðu það sama. Maður
þessi tók mig tali, spurði eftir |
bitinu í ljánum, grassprettunni j
o. fl. Mér duldist það ekki, að j
dálitlum hæðnisglampa brá fyr-
ir í augum hans á meðan. —
Eg áleit það “króknum” að
kenna, það nafn hafði einhver
fyndinn náungi gefið orfinu.
Eg aðgætti manninn vand •
lega. Það var augljóst að hann
var hreinn skandinavi í húð og
hár, og talaði íslenzku eins og
góðum fslending sæmir.
að við værum innan í jörðinni
en ekki utan á henni! Þetta fór
alveg með það. Mér varð álíka
hverft við, og þegar eg á 13. ár-
inu var að læra trúarjátninguna
og þingeyski strákurinn, sem
var 4 árum eldri kom og sagði
að þetta væri alt lýgi.
Að vísu hafði eg alt af
grunað vestræna menning um
græsku síðan 1914, en stjörnu-
fræði hennar hafði eg þó aldrei
efað í aðaldráttum, svo að eg
spurði í angist: “En hvað um
stjörnufræði okkar?” “Sjón-
hverfing”, var hið stillilega svar.
Og með það fór hann í það
skiftið. En eg stóð einn eftir
á efans torgi, áttaviltur enn á
þess sjálfs er okkur hulið. í
fáum orðum sagt: Efnið lýkur
um lífið — lífið er innan í
efninu ef svo mætti að orði
komast. Og því er spurt: “Er
það ekki lögmál að lífið sé hið
innra? Ef svo ættum við að
vera innan í jörðinni.
Við Sigfús Bergmann sáumst
oft eftir þetta og bar margt á
góma. Hann sagði mér að
hann væri meðlimur í dulspek-
inga félagi (Rosicrucians) suð-
ur í Bandaríkjum og hefði farið
í vísindalegann leiðangur í stór-
um hópi félaga sinna (81 alls)
,til landsins helga og Egypta-
lands. Hafði eg bæði gagn og
skemtun af frásögum hans, því
hinum afar fornu handriitum
sínum á óhulta staði í tíma.
Eins og kunnugt er, geta dul-
spekingar þessir gert marga ó-
trúiega hluti sem “rétttrúaðir”
vestrænir menn eigna göldrum
eða djöflinum. Þeir lækna
sjúka án efnis aðstoðar með
andlegum aðferðum — vaða eld
og brenna ekki, ganga á vatni
og sökkva ekki. Sálir þeirra
smeygja af sér líkamanum eins
og fati og ferðast of heim all-
an o. s. frv.
Ræðirðu við dulspeking Rosi-
crucians reglunnar sem “rétt-
trúaður” lútheri, og spyrjir
hann um, í hverju hans djöfla
kúnst sé fólgin, sem minnir þig
á galdra miðaldanna og brenn-
urnar, sem fylgdu, sem makleg
, . _ , „ ,að maðurinn er að eðlisfari á-
ný elns og wo oft á«ur 4 æt- l tlega skýr eins og hann i
inm og ran a , n i ainn. r jkyn til. Strax við fyrstu kynn-1 málagjöld, eys hann ekki yfir
þá alt hylling, hverful syn, hug-1. .... , .... - ' -
' , . J . „ , , „ mg veitti eg þvi eftirtekt, að; þig hæfilegum fyrirheitum um
hann var sýndega 1 meira jafn - eld og bernmstein eins og t. d.
Sé nokkuð langt til loku
seilst er lífið á þessum hnetti
að mestu óráðin gáta. Mér
finst vestrænn vísindamaður í
líku viðhorfi við mestu og dýp-
stu rök þess, og eg var sjö ára
gamalt barn gagnvart fjalla-
hringnum sem eg fæddist upp í;
altaf þessi þrotlausa spuming:
Hvað er á bak við þessi fjöll?
Mannleg hugsun er þó leynd-
ardómsfyist af öllu, sem enn
hefir birst á leiksviðinu. Alda
vægi en kristnir menn eru.
forríkur kirkjumaður eða fun-
Mér fanst viðhorf hans í heitur sáluhjáiparú Hann lítur
vandamálum frjálsara og miklu
bjartara. Það var eins og þján -
ing lífsins hefði hætt við að elta
hann uppi af því að hún næði
ekki fangi á honum. í nálægð
hans fanst mér þjáningin vera
sjónhverfing, sem efninu tækist
á einhvem hátt að magna svo í
augum kistinna manna, að hún
vntist vera djöfullegur draugur.
Fyrstu nasasjón af guðspeki,
En þó fann eg strax að eitt- , ÞJáningarinnar hefir borið hanajsem er skyld Rosicrucians regl-
I iirvrKÍ /kn- A rxni'nni ' 1__-i-J- 1_• _ *
hvað sérstætt var við manninn.
Undarlegir straumar persónu-
leikans — sem vestræn vísindi
hafa aldrei að ósi stefnt, fundu
farveg eftir tilfinningum mín-
um. “Krókurinn” var gleymd-
ur. Við lögðumst niður í gras-
ið og samtalið sveigðist fljótt
,frá viðfangsefnum dagsins. Það
fyrsta, sem mér fanst tíðindum
sæta af því, sem gesturinn
sagði, var að hann hefði séð ^ ^ „ _
sax Grettis Ásmundssonar með \n°&* a elnl ?ins hart_og fuglar
skarðið í egginni austur í Mikla-
garði. Einkennilegt þótti mér jarl
það, að hann lagði sterka á-,
herzlu á strauma, sem lögðu af | hafa enn ræst’ a þvl/®. raðn:
þessu foma vopni um hann all-!inS þeirra er ekki ~ —
an, er hann handlék það. Skild-
uppi og ýtt hennl fram á seinm ; unni en þó frábreytt henni að
öldum, hjá þjóðum þeim, sem , ýmsu leyti, fékk eg fyrir 25 ár-
búa á norðurhveli jarðar. Af-ium síðan. Eg náði einhverstað-
leiðing þess var sú, að þær náðu ar í bók, sem hafði að innihaldi
þeim tökum á efninu að þær fyrirlestra sem Anna Besant
urðu máttugastar skoðað frá hélt í Kristjaniu (nú Oslo) í
ytra borði hlutanna. Nú virð-' Noregi einhverntíma eftir síð-
ist piargt benda til þess, að j ustu aldamót. Það er sú fyrsta
hugsunln sé í háfaxi öldunnar bók, sem eg hefi séð trúarlega
úrvinda af þreytu, þó að hún rökvísi birtast í. Framþróun
geti talað gegnum efnið frá mannsandans er þar gefin ó-
einu heimskauti til annars, og mæld tækifæri. án tillits til
himins. Og ástæðan fyrir þess-
þreytu er sú, að engir
draumar mannlegrar hugsunar
að finna i
hinu sýnilega efni. Að leita
hennar þar er sama og ætla að
finna hitabeltið með því að taka
stefnuna að norðurpól. Hugs-
unin verður að finna ráðning
ist mér helst, að í þeim straum,
lægi eins mikil sönnun fyrir
hann, og skrifuðu handriti fyr-
ir mig, hefði eg verið þar stadd- .
ur. Margt fleira sagði hann (drauma smna i sjálfn ser -
mér, sem eg hefi gleymt. Loks hinu osynileSa-
mundi eg eftir “króknum” og j Það er eftirtektavert að hugs-
fór að smá gefa honum auga, j unin sj-álf, sem er orsök alls er
og hugsá um, að lítið gengi; ósýnileg. Alt líf er ósýnilegt.
slátturinn. En í sama bili Því að ekkert líf er til án hugs-
spurði gesturinn mig, hvort mér unar á einhverju stigi. Við
hefði nokkurntíma dottið í hug sjáum lífið hreyfa efni, en útlit
8risi
hi's
takmörkunar í tíma og rúmi.
Út í það mál skal ekki lengra
farið, enda vantar mig bækur
til stuðnings. Væru þær fengn-
ar frá íslandi er jafnhár tollur
á þeim og brennivíni. ]Bn hér á
þessum hala veraldar sem eg er
bundinn á eins og meistari Jón
Vídalín mundi kalla ]>að, hefi eg
ekki aðgang að lestrarfélag5,
hvað þá meir.
Þessvegna gladdi það mig í
einangran minni þegar Sigfús
Bergmann sendi mér ferðasögu
sína að gjöf. “Þú áttir ekki því
að venjast hér að vinir bæru
í augu þér með stiltu góðlátu
brosi og segir þér að þeirra að-
ferð sé jafn vísindaleg á sinn
hátt og aðferð Einsteins en liggi
í aðra átt. Og þó að hann segi
þér ekki öll sín leyndarmál,
hygg eg að þú yfirgefir hann
dálítið öðru vísi stemdur en þú
komst. Mér finst sennilegt að
fyrsta hugsun sem grípur þig
verði úr bamalærdómnum þín-
um: “Margar eru vistarverur í
húsi föður míns.” Þetta eru orð
Krists sem Rosicrucians-reglan
virðist geta sannað að er einn
af hennar mönnum. — Og fyrir
þig sem Lúterstrúarmann skilst
mér að kristur sé upphaf og
framhald alls.
Athyglisvert er það hversu
Rosicrucians reglan á marga
Ieyndardóma, sem hún alls ekki
lætur í ijós mál. Minnir það á
Krist, þegar hann lagði ríkt á
við félaga sína, að segja engum
frá ýmsu því undursamlegasta
sem hann gerði. Stingur þetta
mjög í stúf við auglýsinga ó-
sköp nútímans, þegar enginn
verður ánægður sem gefur 5c
nema að nafn hans sé seitt
framan við 5c á prenti. Syngi
maður á samkomu, hefir hann
alt á hornum sér nema að hon-
um sé hrósað í blöðunum, svo
að tvö dæmi séu tekin af ótal.
Þessi auglýsinga skelfing sýnist
fara svo geyst að engan skyldi
undra, þó að einhvem daginn
Etfirtektaverð er frásögnin í
tjaldinu út á eyðimörk Egypta-
lands, þegar hinir miklu meist-
arar þessarar fornu reglu urðu
sýnilegir og fólkið fann snert-
ingar þeirra.
Höfundurinn segir: “Eftir að
þessir meistarar höfðu gengið f
kring til að komast í samband
við blik (auras) allra þama
inni, komu þeir saman í miðju
tjaldinu og hurfu svo sjónum
okkar inn í móðuna. Eftir
nokkra stund fóru að sjást Ijós-
blossar og smá ljós að koma og
hverfa um alt tjaldið, og okkar
eigin bein að ljóma, þar ,til við
urðum vör við sérkennilegan
styrk, eða þrótt fara í gegnum
okkur. Við skildum þá og viss-
um að við vorum að meðtaka-
heigan anda er vanalega kemur
yfir þá sem fengu inngöngu eða j
voru teknir inn í dulspekisfé-
lugsskapin í hinum fornu must-
ei um. — Síðan kom dúfa sem
flaug yfir höfðum okkar.” —
Þessi umsögn sver sig svo
greinilega í ætt við, þegar heil-
agur andi kom yfir postulana
að engra vitna virðist þörf. —
Þarna sé að finna frumrök
kristninnar. En á sama tíma
opnast ægileg útsýn yfir þá
reginvídd, sem skilur á milli
þeirrar kirkju, sem telur kristna
menn eins og sauði — og hins
andlega* undramáttar sem stofn-
setti kristnina í upphafi.
VOGIE
HREIN HVIT
VINDLINGA
BLÖÐ
Notið VOGUE
til að vefja upp
vindlinga, er
líta út og reykjast
sem vél-vafðir
STÓRT
BÓKARHEFTI
aðeins
5 c
og sumstaðar rifin. En þegar
hann talar hefir hann frá tíð-
indum að segja, sem hafa meira
gildi en hirðmannaræður. Þó
í þessu sambandi er ekki að hann tali á hversdagslegu
hægt að verjast hugmyndinni almúgamáli og noti of oft orð
um umskiftinga, sem íslenzk- sem þér falla ekki í geð, eins
ar þjóðsögur lýsa, þó á hinn og t. d. “ögn”, “pláss”, “fyrir-
bóginn laði fr'ásögnin lesand- miðdagur”, “eftir miðdagur”, o.
ann til umhugsunar um hvar
s. frv. En þrátt fyrir þetta sérðu
vestræn menning mundi stödd I hæðins svipinn hverfa af hirð-
þann dag í dag ef ekki hefði j mönnum. Þeir hlusta með at-
verið skift um. Að vísu verður j hygli og áhyggju yfirbragði:
þeirri spurning aldrei svarað ! Þeir finna að hann er þeim rík-
með sannindum; en líkur mæla j ari af reynslu og þekkingu þó
með því, að þá hefðum við lif-1 að hann sé ver klæddur en
að í guðsríki á jörðu. Bók i þeir.
Bergmanns hefir þann kosti í allri einlægni sagt og með
framyfir margar bækur, sem fullri viðing fyrir mörgum ís-
gefnar hafa verið út á íslenzku
í seinni tíð, að hún gefur huga
lesandans verkefni. En hvað
stíl og stafsetning snertir, svar-
ar hún ekki þeim kröfum, sem
lærðir skólamenn gerá til þeirra
hluta.
List orðsins er að komast í
ofrækt hjá íslenzkum menta-
mönnum. Jafnvægi milli henn-
ar og boðskapar þess sem bók
þarf að flytja er að raskast.
steypist hún fram af flugháum
þig á höndum sér,” datt mér í J hamrinum niður í haf glymsk-
hug þegar bókin kom. Hún var I unnar og kæmi ekki upp aftur j Vísan hans Stephans skýrfr
eins og hugijúf rödd, sem rauf að eilífu, eins og andskotinn. þeúa meÁ afbrigðum vel: List
HERMIT
PORT and SHERRY
Vín sem gjöra hverja
máltíð að “Veizlu”
Þér þurfið ekki aö bíða eftir “veizlu” til þess
að gleðja _yður við HERMIT PORT eða
HERMIT SHERRY . . . þetta er svo ódýrt að
allir fá keypt . . . gæðin gera hverja máltíð að
“Veizlu og verðið gerir það létt að sitja aó
“veizlu” við hverja máltíð! . . . látið þessi
gómsætu, góðu, fínu vín, vera með í fæði
fjölskyldunnar . . . þau eru VARIN MEÐ
HREINU DRÚGU BRENNIVÍNI og auðug
þeirra efna er styrkja lystina og meltinguna.
26 oz. FLASKA . . $ .60
KASSI MEÐ 6 FLÖSKUM 3.00
L I IVI I T E
biýþunga þeirrar helþagnar,
sem umhverfið hvolfir eins og
járnþoitti yfir höfuð þess sem
kvakar, þegar allir aðrir eru
raddlausir.
Frá mörgu merkilegu er sagt
í þessari bók. En af því að búið
er að skrifa um hana formleg-
an ritdóm sem birtast mun í
Lögbergi innan skamms, er ekki
ætlan mín að fylgja henni á
veg, spor fyrir spor, heldur
koma inn á veginn á nokkrum
stöðum, þar sem mér finst út-
sýn mest og bezt, og skyggni
skærast inn í mistur hins dujar-
fulla eilífa úthafs, sem dulspek-
ingar þessir eru fullvissir um að
siglt verði yfir, þó að þeir viður-
kenni jafnframt, að leiðin sé
löng, og stórsjóar á bæði borð.
Þegar EJvrópumenn bjuggu
enn í hellrum sínum og drápu I
sagði um steininn á Þingvelli
forðum daga. — Og er þá aftur
komið að kjörorði Rosicrucia-
anna’: Kjaminn er inst og því
hulinn. — Leyndardómar eru
ósýnilegir — og þá vaknar sú
spurning: Eru ekki leyndardóm-
ar fjöregg lífsins, þessvegna má
ekki hengja þá út á þil?
Það er mín sannfæring að
ferðasaga Sigfúsar Bergmanns
sé merkileg bók og eigi ýmsfra
orksaka vegna, ákveðið erindi
til íslenzkra lesenda beggja
megin hafsins.
Fyrs,ti og stærsti tilveruréttur
hennar liggur í því að hann er
fysti og eini íslendingurinn síð-
an 874 að ísland bygðist, sem
auðnast hefir að ferðast í vís-
indalegum erindum með stórum
hópi hámentaðra manna og
kvenna Rosicrucian-reglunnar
hver annan með steinvopnum, i — sem flestar líkur benda til
dafnaði hámenning hjá Rosi- að sé móðir kristninnar og um
crucians reglunni, stofnsett á ! leið móðir vestrænnar menning-
vísindalegum gruiulveili. Þá j ar — til hinna undursamlegu,
vou píramítarnir bygðir og | dularfullu, himinháu fornu
I meyljónið höggvið í stein. — 1 menningar heimkynna, landsins
j Gengt þeim stórvirkjum stend- helga og Egyptalands. Eins og
ur vestræn menning ráðþrota j ferðasagan gefur til kynna, var
<*Co.
L I M I T E D
CANADA’S Larges t Winery
ESTABLISHED 1874
NIAGARA FALLS ONTARIO
"This advertisement is not inserted by the Government Liquor Control Com-
mission. The Commission is not responsible for statement made
as to the quality of products advertised”.
með skýringar enn þann dag í
dag.
Sum handrit reglu þessarar
eru að líkindum eldri en biblí-
an. Hún hefir í fórum sínum
sagnir um land mikið þar sem
nú er Kyrrahafið. Þegar það
sökk voru hæstu tindar Kletta-
fjalla Ameríku að rísa úr sæ.
Um undra og draumalandið
Atlantís, hefir hún að líkindum
mikinn fróðleik að geyma.
Vegna aldagamalla æfinga á
andans sviðum hafa Rosicruc-
ianar séð fyrir stríð og komið
ferðast eftir fastri áætlun, og
viðbúnaði hagað þannig, að all-
ar dyr voru opnaðar, svo að
hugur og sjón gætu séð og rann
sakað þá hluti, sem að öðrum
kosti var ókleift að nálgast.
Foringi þessa leiðangurs dr.
Lewis, virðist hafa vitað flesta
hiuti í jörðu og á, svo að ekki
vantaði skýringar ef á lá. Þar
fyrir utan voru búsettir reglu-
bræður á Egyptalandi með út-
rétta arma, til þess að full-
er það líka og vinna lítið að
tæta upp í minna. Altaf í
þynnra þynna — þynnkuna
allra hinna.” Bezt er að stíl-
lisit og verðmæti boðskapar eigi
samleið. En heldur kýs eg
boðskapinn í tötrum; ef hann
hefir innihald, en listina skraut-
klædda í innan tóm orð.
Eg hefi aldrei í hirðsal dvalið.
En heyrt hefi eg honum lýst. —
Þar er alt þvegið og prýtt. Hver
hreyfing .og 'hneig^ngþaulæfð
og þjálfuð. Augunum er rent
eftir vissum h'num keyptrar
listar. Viðræður allar eru mæld-
ar í sentimetrum, svo að ekki
skeikar um hársbreidd —- stæld-
ar, lærðar stafvillulausar Dýr-
lenzkum rithöfundum nú á tím-
um, er samlíkingin um hirð-
mennina miðuð við þá. En
ferðamaöurinn sem kemur inn
er Sigfús Begmann.
J. S. frá Kaldbak
OFURLITLAR SKÝRINGAR
Á öðrum stað hér í blaðinu er
auglýsing frá mér um nýkomnar
bækur frá íslandi, er eg hefi til
sölu. En þar eð felstar þeirra
eru nýjar og óþektar hér, vildi
eg gefa dálitlar bendingar um
innihald þeirra, án þess þó að
hér sé um nokkurt gagnrýni að
ræða, heldur aðeins til þess, að
fólk geti betur áttað sig á því,
hvað hér er á boðstólum.
Ljóðmæli eftir Einar H. Kvaran
Höfundurínn er svo vel kunn-
ur, að þessi bók þarf engrar
skýringar við. Er þetta alveg
ný útgáfa af ljóðum skáldsins.
Kverið er lítið að vöxtum, en
eins og skáldið kemst að orði í
formálanum, er þar prentað að-
eins það, er hann kýs að lifi í
minnum manna . Hitt má alt
fara í gleymskunnar haf. Bókin
er prýðilega vel gefin út og ný-
asta klæði og dúnmjúkt silki j asta mynd af höfundinum fram-
klæðir heila hópinn, listrænt í! anvið. <
sniðum ríkjandi tísku. Þetta j
hirðfólk er stundum meinfyndið
og orðheppið þegar það talar
um gildi kræsinganna, gæði
vínsins, fegurð silkikjólanna og
galla náungans. En ef þú ætlar
að fara inn til þessa fólks í
vísdómsleit ertu á rangri leið.
Það sparkar þér út með hár-
fínni, dísætri kurteisi, sem
stingur þig með títurþjónum
baneitraðrar hæðni. Um leið og
þú hörfar úi>, mætirðu manni.
Hann snárast upp tröppumar,
opnar hurð hirðsalsins °g
stendur frammi fyrir hinum
glæsta lýð. Hann er mældur
hátt og lágt, og mörg augu
miða á hann hæðnis og fyrir-
litningarskeytum. Útlit hans og
ibúningur stingur mjög í stúf við
þá sem fyrir eru. Hann er I skeiðsprettir eru í þessari bók.
hruflaður á andliti og höndum Hún er 386 bls f stóru hroti)
komna árangurinn af för þess- af því að brjótast gegnum J mj0g góður frágangur og traust
ari. ‘
Gæfumaður
er nýjasta skáldsaga Kvar-
ans. Eg hafði til sölu fáein
eintök af henni síðasti. vetur,
en gat þá ekki afgreitt allar
pantanir, svo að nú fékk eg
nokkur fieiri eintök.
íslendingar
Þetta er afar fróðffeg og
skemtileg bók eftir dr. Guð-
mund Finnbogason (gefin út af
Menningarsjóð íslands). — Er
þetta grunnstæð og gagnrýn
lýsing á andiegu og líkamlegu
atgerfi íslendinga frá fornri tíð
og fram á vora daga. Þeir eru
ekki margir ísiendingar nú er
rita jafn skemtilega og dr. Finn-
bogason, og margir ágætir
frumskóg. Föt hans eru velkt | og Vandað band.
J