Heimskringla - 18.09.1935, Síða 4

4 SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. SEPT. 1935
1 " ' ' " —
ITretmskriniilet
(StofnuS 1886)
Kemur út i hverjum miSvikudegi.
Elgendur:
THE VIKINO PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeo
Talsímia 86 537
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn borglst
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 vlðskifta bréí bteðinu aðlútandi sendiat:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” is publiahed
and printed by
THE VIKINO PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepbone: 86 537
WINNIPEG, 18. SEPT. 1935
FYRIRLITNING LIBERALA Á AUÐVALDI
Eitt af trompunum, sem liberalar þykj-
ast halda á í kosningaspilinu, sem nú er
háð og veifa framan í alþýðu, er að auð-
vald þessa lands sé með Bennett, af því
að hann sé maður fjáður vel. Aftur á
móti eigi King ekkert, forðist þá sem
nokkuð eiga og lifi rólegur fátæklingslíf-
inu eins og alþýðan fyrir sæluvonina í
faðmi Ahrahams.
Hefir King ekki verið matvinnugur? Er
það satt að hann “troði þann stafkarls-
stíg”, sem fylgismenn hans láta?
I>að er næsta ótrúlegt, hver sem sann-
leikurinn er um það. Síðast liðin fimm
ár hefir hann haft 12—15 þúsund dala
kaup, sem leiðtogi stjómar-andstæðinga.
Hann hefir og verið þingmaður. Og á
milli þinga hefir hann vissulega ekki
haldið að sér höndum.
Næstu 10 árin þar áður hefir hann
haft 15—20 þúsund dala árslaun, sem
stjórnarformaður. Og ýmsa bita auk-
reitis.
Á stríðsárunum leitaði hann til Banda-
ríkjanna (aðrir segja að hann hafi flúið
til þess að vera ekki tekinn í herinn því
hann er ógiftur) og vann hjá Rockefeller
fyrir að sagt er 35 þúsund dala árskaupi
(ýmsir segja 50 þúsunnd). En hvað sem
um það er, virðist hann hafa borið nokk-
uð úr býtum fyrir snúninga sína um dag-
ana eða á þeim tíma sem kalla mætti
aöalstarfsár æfinnar.
Það hefir hér á landi míargur haft
minna salt í grautinn en þetta, þó oss sé
fjarri, að gera neitt minna fyrir það
úr annarsheims sæluvoninni.
Það mun annars stakur óþarfi að gera
sér rellur út af því, að þeir King og Ben-
nett ihvor sem er komist ekki ferða sinna
í þessum kosningum fátæktar vegna. —
Þeir heyja ekki bardagann einir og hvað
persónulegum auði þeirra viðkemur, er
það ekki hann sem neitt veltur á, því séu
kosningar meira undir auði komnar, en
andlegu sjálfstæði borgaranna, kemur
auður annara en stjórnarformannanna
til skjalanna.
Og hver er þá afstaða, þessara stjóm-
málaflokka eða formanna til auðkónga
landsins?
Sannast sagt og gagnstætt því sem
liberalar prédika, er Bennett sízti maður-
inn, sem auðfélög þessa lands vildu sjá
kosinn eftir framkomu hans gagnvart
þeim á stjórnartíð hans.
Auðfélögin sem hlutlaus hafa með öllu
verið látin um athafnir og rekstur sinn
öll stjórnar-ár Kings, hafa verið knésett af
Bennettstjórninni og krafin reiknings-
skapar við þjóðfélagið. Hvaða þyrnir það
var í holdi auðfélaganna, þarf hér ekki
að lýsa. Að auðfélögin hugsi Bennett
þegjandi þörfina, kom greinilega fram í
fylkiskosningunum í Ontario, þar sem
þau eru flest búsett. Þau eru ekki svo
vitlaus, að vita ekki hvað að sér snýr
hvað sem um aðra verður sagt. Auð-
vitað áttu þau gengi sitt að þakka lögum
um myndun og starfsrekstur þeirra, sem
Kingstjómin lögleiddi, svo það er ekki rétt
frá sagt, að King hafi verið aðgerðarlaus
í garð þeirra. En Bennettstjómin ógilti
þau lög. Keppikefli auðfélaganna er auð-
vitað, að fá þau lögleidd á ný. Með það
fyrir augum, er óh'klegt að almenningi
blandist hugur um hvor frekar m!uni verða
við óskum þeirra, King eða Bennett. —
Liberölum mun erfitt reynast, að sann-
færa nokkurn hugsandi mann um það, að
það sé ekki King, sem í klóm þeirra er, og
að þau líti til hans í von um hlunnindi
og viðreisn, en ekki til Bennetts. Um
það þarf ekki annað vitna við, en hama-
gang liberala á móti rannsókninni, sem
Bennettstjórnin lét fara fram á rekstri
auðfélaganna, auk úrslita Ontariofylkis
kosninganna, af hálfu auðfélaganna
sjálfra.
I þessum kosningum sem í hönd fara,
er hér um svo alvarlegt mál að ræða, að
alm'enningur ætti að gera sér þess fulla
grein, áður en hann gengur upp að at-
kvæðaborðinu. Hafi honurn ekkert
hnykt við fregniraar af framferði auð-
félaganna, og finnist honum þar alt hafa
verið dásamlegt, er langvissast til við-
halds því að greiða atkvæði með liberöl-
um. Komi honum húðstrýing Bennetts á
auðfélögunum fyrir sjónir, sem makleg
málagjöld og hafi hann ekki lyst á að
kyssa á vöndinn, sem þjóð og landi hefir
sárast blætt undan, skyldi maður ætla
ráðlegra að greiða Bennettstjóminni at-
kvæði.
Það lýsir meira en lítilli fákænsku
liberala, er almenningi eru að reyna að
telja trú um að Uberal-flokkurinn vilji
ekkert hafa saman að sælda við auðkýf-
inga, að vera að minnast á það, svo
skairft sem er síðan að ekki sá nema á
iljarnar á þeim upp úr Beauhamois-
hneykslinu.
En við skulum minnast á nokkur fleiri
dæmi þess, er sýna afstöðu Kings og
Bennetts til auðvaldsins.
Eitt alkunnasta auðvalds-spillingar bæl-
ið sem álitið er að sé til í Vestur-Canada,
er komhöllin í Winnipeg. Árum saman
hefir hún rúið fátækan og fáráðan al-
menning eignum sínum, sem glæpst hefir
á að líta þar inn og undantekningarlítið
komið fleginn og féflettur út. Þessa ó-
vætt, þennan nútíðar Mínótáros, hafði
enginn Þesevs komið fram til að yfir-
vinna. Það var engu líkara en hún hefði
þeim rótum skotið í þjóðlífinu, að við
hana yrði ekki losast. Að takmarka
vald hennar eða athafnir lét enginn sér
koma til hugar, að hægt væri.
En hvað hefir skeð? Fyrir aðgerðir
Bennettstjórnarinnar í hveitisölumálinu,
hefir spákaupm'enska svo að segja horfið
í kornhöllinni svo hún má nú heiðvirt
kaupsýsluhús heita. Kornkaupahéðnar
eru Bennett-stjóminni auðvitað ekki allir
þakklátir fyrir þetta og greiða henni á-
reiðanlega ekki atkvæði, en braskið hafði
gengið oft svo langt, að' með afskiftum
stórnarinnar af sölunni, hefir sama verk-
ið verið unnið fyrir almenning og þegar
voði er tekinn frá barni. Fyrir hveiti-
framleiðendur vita nú allir hvaða árangur
hefir orðið af þessu starfi stjórnarinnar.
Með ákvæðisverðinu sem hún hefir sett
á hveitið, hefir bændum vesturlandsins
áskotnast sem næst tvö hundruð miljón
dollarar ideira fyrir það, að sagt er, sem
nokkurs vert mun talið af einhverjum, þó
það verði ekki gert af kaupahéðnunum.
Aðgerða Bennettsstjómarinnar í hveiti-
sölumáli þessa lands, mun getið verða á
sínum tíma sem! stærstu og heillaríkustu
starfanna sem nokkur stjóm hefir hér af
hendi ynt.
En allan tímann, sem Bennettstjórnin
vann að því, að koma þessu skipulagi
á kornverzlunina, hömuðust liberalar á
móti því og svifust einskis, hvenær sem
þeir sáu sér leik á borði fyrir kaupahéðn-
ana. Og einu sinni að minsta kosti gekk
sóknin svo langt, að það hafði áhrif á
hveitiverðið á heimsmarkaðinum. En í
það horfðu liberalar ekki, þó bóndinn
fengi ögn lægra fyrir hveitið, ef hægt
væri að gera störf stjórnarinnar tor-
tryggileg og gefa kaupahéðnunum aftur
söluna með spákaupmenskunni í henáur.
Hvemig liberalar fara að því, að þvo
hendur sínar af þessu skítverki í augum
bænda í þessum kosningum væri fróðlegt
að heyra, þó aldrei nerrta að maður viti að
þeir láta sér flest sæma við atkvæðaveið-
ar.
Á sitt af hverju má fleira benda, er sýn-
ir afstöðu þeirra Kings og Bennetts til
auðvaldsins og alþýðunnar. Eitt af því
er t. d. stofnun Canada-banka. Með
honum mistu bankar landsins vissulega
spón úr askinum sínum, þar sem útgáfu-
réttur peninganna var tekinn úr höndum
þeirra. Lánsvexti hefir og Bennettstjórn-
in lækkað. Er það tilviljun ein, að Ben-
nett varð til þess að koma á fót þessum
miðstöðvar-banka? Hafði King ekki sama
leyfi til þess öll sín stjórnar-ár og hann?
Vissulega. En King vildi ekki móðga
bankaeigendur með því. Og hann harm-
ar það enn, vegna þeirra, að þessi banki
skyldi vera stofnaður. Andróður hans
gegn Canadabanka er óflókið mál, þegar
afstaða Kings til auðvaldsins er athuguð
í sínu rétta ljósi.
Þegar Bennettstjórnin fór til lánfélag-
anna, er bændum höfðu lánað út á jarðir,
og sýndi þeim fram á sanngimina í því,
að færa lánskuldina niður um það sem
svaraði muninum á kaupmætti peninga
nú og fýr og tókst á hendur, að greiða
lánin að fullu á þeim skilmálum, voru, að
tveimur eða þremur liberölum á þingi
undanskildum, allir flokksmenn Kings og
hann sjálfur hugmyndinni mótfallnir og
töldu það svik við lánfélögin, að fara
fram á þetta við þau. Þó flestir hberalar
gætu efeki annað en greitt atkvæði með
Bennettstjórninni í þessu máli, er til þess
kom, leyndi hitt sér ekki, að þeim var
það viðkvæmara ntál, að félögin þyrftu
að gefa afslátt af skuldunum, en hitt, að
bændumir hrökluðust af jörðunum og
þær legðust í eyði, eins lengi og þær voru
í höndum lánfélaganna. Einnig þar var
vandalaust að vita hvað klukkan sló um
afstöðu Kings til auðvaldsins, þó hræsn-
ina brysti ekki í atkvæðigreiðslunni um
málið.
1 Saskatchewan fór eigi fyrir alls löngu
fram atkvæðagreiðsla um að mynda sam-
lag, undir afurðasölulögum sambands-
stjórnarinnar, til að sjá um sölu á fugl-
um. Blaðið Free Press barðist ótt og ært
á móti stofnun þessa samlags. Og það
réði niðurlögum þess máls. Ætla mætti
nú að enda þótt liberölum sé í mun, að
vernda auðvaldið, að þeir væru að minsta
kosti afskiftalausir um það, þó bændur
seldu þessa vöru sína sjálfir í stað ein-
staklinga. En raunin va,rð alt önnur. Af
því samlagið var líklegt til að verða
kaupahéðnum nokkur þrándur í götu
þótti liberölum sjálfsagt að vera á móti
því. Og það er sannleikurinn um fram-
komu þeirra í flestum málum, er líkleg
hafa verið til að greiða eitthvað veg
bænda eða alþýðu. Þeir hafa undan-
tekningar-lítið barist á móti þeim málum
og hagsmunum bænda, en hafa eindregið
fylt flokk mángara og skutilsveina auð-
valdsins; í hvað smáum stíl, sem heita
hefir mátt, hafa þeir vakað yfir þessu og
gætt þess vandlega.
í þessum bæ ganga öh þau félög, sem
uppvís urðu að ósvinnu í viðskiftarekstri,
berserksgang á móti Bennett og endur-
kosningu hans. “King verður kosinn”, er
einróma mál þeirra. Og það er sungið af
þeim hvar sem þeir eru staddir. Þegar
spurt er að hversvegna, verður þó hik á
svarinu. Þá er eftir engu munað, sem
hann er líklegur að aðhafast þó kosinn
verði, sem túskildingsvirði er til almenn-
ings eða þjóðarheilla. En “King verður
kosinn”, ómar í eyrum þér er þú ferð
frá þessum mönnum eins og þegar þú
komst til þeirra.
Þó hér skuli nú staðar numið, eru mörg
fleiri áþreifanleg dæmi þess, hve megna
óbeit King og liberalar hafa á auðvaldinu
og hversu meinilla þeim er við þefinn af
því. Á hinu viljum vér þó ekki bera á-
byrgð, hvernig almenningur lítur á það,
eftir að hafa gert sér grein fyrir makki
þeirra við það í sinni verstu mynd.
MARGT VITLAUSARA
Heimskringla ábyrgist að vísu ekki, að
borgarstjórinn í Vancouver sé að verða að
nýjum og betri manni. En það má samt
sem áður telja nokkurn vott þess, að
honum sé að skána flokksblindan, og að
honum dyljist nú efeki sum heimsku-
pörin, sem hann hefir haft í frammi í
nafni flokksfylgis, eins og þegar hann
æsti æskulýðinn í atvinnubúunum til bylt-
ingar, að hann lætur nú á sér heyra, að
hann telji affarasælast, að allir stjórn-
málaflokkar landsins taki höndum saman
um að mynda stjóm. Orð í þá átt segja
fregnritar að McGeer hafi af munni flogið
á fundi flokksmanna sinna nýlega í Har-
rison, B. C.
Það má ef til vill eftir duk og disk
heita, að minnast á stjórnarsanfsteypu nú,
er allir flokkar hafa þotið bítandi í skjald-
arendur af stað út í kosninga bardagann.
En hinu getur þó enginn hugsandi maður
neitað, að það er íhugunarvert, að unnið
skuli vera að því eins og gert er í
þessum kosningum að sundra þjóðinni, út
af því sem eins er lítilsvert til hennar og
það, í hvers lófa þingmannalaunin leggj-
ast á næstu fjórum árum, einmitt á þeim
tíma, er velferð þjóðarinnar hvílir á því,
að hún noti “krafta” sína óskifta í þarfir
landsins.
Þessi vindrella liberala er þó í því ólík
öðrum flokks-sprautuni þeirra að hann
getur litið á mál frá heilbrigðu sjónarmiði
öðru hvoru, eða þegar af honum bráir
ofsaköstunum, seirt um fæsta aðra dáta
flokksins verður sagt.
ENN UM VIÐSKIFTI ERLENDIS
Það hefir áður í þessu blaði verið dreg-
in athygli að því, að liberalar reiknuðu
viðskifti Canada við önnur lönd í dollur-
um til þess að sýna hve miklum markaði
Canada hefði tapað síðan Bennett-stjórn-
in tók við völdum. Það var og bent á að
vegna lækkandi vöruverðs, væri 1
ekkert á þessu að byggja, held-
ur væri vörumagnið það eina ■
sem sannleikan sýndi um þetta.
Hér skal nú bent á útflutn-
ingsmagn nokkra helztu teg-
unda af bændavöru um það leyti
er Bennett-stjórnin tók við völd-
um’ og aftur eftir 1932, er Ot-
tawasamningarnir voru löggilt-
ir.
Á árinu 1930, síðasta fjár-
hagsári Kingstjómarinnar nam
hveitisala Canada erlendis 177
miljón mælum. Árið 1933, er
Ottawa samningurinn hafði ver-
ið rúmt ár í gildi, nam salan
239 miljón mælum.
Árið 1930 keypti Bretland 113
miljón mæla af heiti héðan;
árið 1933 151 miljón mæla.
Árið 1930 keypti Belgía 11
miljón mæla af hveiti frá Can-
ada; árið 1933, 18 miljón mæla.
Holland keypti 1930 aðeins 6
miljón mæla af hveiti héðan, en
1933-34 16 miljón mæla.
Hveitikaup Frakklands héðan
námu 6 miljón mælum árið
1930, en 20 miljón mælum 1932.
Bretland keypti enga naut-
gripi héðan 1930. Árið 1931
seldust þangað 6,000 gripir;
1932 26,400; 1933 24,300 og
árið 1934 54,000 gripir.
Af svínakjötf keypti Bretland
héðan 1930 24 miljón pund. —
Árið 1934 94V& miljón pund.
Smíjörkaup Bretlands námu
hér árið 1930 aðeins 8 hundruð
pundum. Árið 1932 fullum 8
miljón pundum.
Árið 1930 nam smjörsalan
héðan til allra landa l^ miljón
pundum. Árið 1932 nam hún
11 miljónum.
Innflutt til Canada voru 41
miljón pund af smjöri 1930.
Árið 1934 rúm 2V£ miljón.
Þetta eru eftirtektaverðar töl-
ur. En þær koirta illa heim við
það, sem liberalar eru að fræða
þjóðina á um að Canada hafi
tapað markaði erlendis á stjórn-
artíð Bennetts. Markaðurinn
virðist af þeim að dæma hafa
verið illa genginn saman áður
en Bennettstjómin tók við völd-
um.
SMÆLKI
King lofar að fella úr lögum
Canada 98 greinina, er kommún
istum er verst við. Hversvegna
gerði hann það ekki 9 árin sem
■hann var samfleytt við völd,
eftir að hún var að lögum gerð ?
* » Jf
Liberalinn Gardiner frá Sask-
atchewan, er að reyna að veiða
atkvæði í Ontario- og Quebec-
fylkjum með því að segja kjós-
endum þar, að Bennettstjómin
noti fé Austur-fylkjanna til þess
að greiða bændum sléttufylkj-
unum hærra verð fyrir hveitið,
en aðrir vilji borga fyrir það.
Það eru ýmisir vegir til þess að
bera hönd fyrir höfuð kom-
hallarinnar í Winnipeg.
* * *
í útvarpsræðu sinni í gær-
kvöldi komst King, leiðtogi lib-
erala svo að orði, að Bennett
tæki öll ráð af samverkamönn-
um sínum og ef hann yrði veik-
ur, eða næði ekki kosningu, eða
dæi, stæði flokkur hans uppi
ráðalaus um hvað gera ætti.
Með liberal flokkinn og sig
væri alt öðru máli að gegna.
Menn hans gætu tekið við af sér
og rekið stjómarstarfið án sín
eins og hann sjálfur.
iSpurningin sem í huga manns
kemur er þessi, til hvers sé að
kjósa King, ef menn hans kom-
ast eins vel af án hans?
Stórt dæmi
Englendingur einn, sem auð-
sjáanlega hefir haft nægan
tíma hefir reiknað út, að ef
skifta ætti öllu ræktuðu landi
í heiminum jafnt milli allra
manna kæmi nákvæmlega 280
kvaðratmetrar í hvers hlut.
FERÐ TIL CHURCHILL
eftir séra Rúnólf Marteinsson
Ekki dettur mér í hug að
segja, að eg hafi verið mikill
ferðamaður, sízt að eg hafi
nokkurntíma farið þær ferðir
sem útheimta mikið hugrekki
^eða táp. Að vísu var eg allmik-
lið á ferðinni þau 10 ár sem1 eg
átti heima í Nýja íslandi, og
ekki voru þær ferðir með öllu
lausar við erfiðleika eins og
vegum var þá háttað í því bygð-
arlagi. Stundum var kalt á
vetrum á ísnum frá Sandy Bar
til Borðeyjar í Mikley. En þetta
er nú öllum gleymt og því ó-
hugsandi að eg geti sannfært
nokkurn um; að þau ferðalög
hafi verið mér nokkur frægð-
arauki. Samt verður ekki með
sanni sagt að eg hafi altaf setið
á sömu þúfunni, því eg hefi nú
séð Ameríku frá Panama til
Hudson-flóa og frá Atlanzhafi
til Kyrrahafs. En þær ferðir
hafa allar verið með beztu tækj-
um, nútíðar ferðalaga og því
lausar við öll óþægindi. Þær
hafa fært mér það sem eg
þráði: unað og fræðslu. Mig
hefir altaf langað til að kynnast
fjarlægum stöðvum fyrir eigin
sjón. Myndirnar á eg svo ó-
gleymanlegar og óskemdar í
sálarlífi mínu.
Vorið 1927 var eg á förum frá
Seattle til Winnipeg. Með því að
leggja nokkurn krók á leið mína
fanst mér eg eiga kost á því að
sjá löndin langt í suðri með því
að fara til New York í gegnum
Panama skurð. Reyndar hafði
eg enn þá stærra í huga þá, að
fara til íslands frá New York
áður en eg kæmi heim. Af
þessu varð ekki en með engu
móti vildi eg hætta við að sjá
löndin í suðri. Þegar þeirri þrá
var svalað hefir löngunin snúist
að því að sjá meira af lönduu-
um í norðurátt, sérstaklega
Hudson-flóa og Churchill. ó-
víst er samt, að af þessu hefði
nokkurtíma orðið ef sonur
minn, sem er læknir í bænum
The Pas í þessu fylki hefði ekki
gefið mér ferðina, og alt sem til
hennar þurfti.
Ekki er það nein furða að
mig langaði til Churchill. Það
eru nú full 52 ár síðan eg kom
til Canada frá íslandi. Allan
þennan tíma hefir fátt verið
meir talað um hér í Vestur-
Canada en jámbraut til Hud-
son-flóa. Fyrir því var barist
ár eftir ár. Tiltölulega fáum
árum eftir að eg kom til þessa
lands var jafnvel byrjað á lagn-
ing slíkrar jámbrautar norð-
vestur frá Winnipeg. Við það
var samt fljótt hætt. Þegar
járnbrautin á endanum kom,
var hún ekki hafin frá Winni-
peg heldur frá bænum The Pas.
sem er nærri 500 mílur í norð-
vestur frá þessari borg. Þar-
afleiðanki er járnbrautarleiðin
eins og hún nú liggur til Hud-
son-flóa alls ekki beinasta leið
þangað frá Winnipeg. En
brautin liggur framúrskarandi
vel fyrir Saskatchewan-fylki og
vestasta hlutanuirt af Manitoba-
fylki.
Enn er mikið rætt um Hud-
son-flóa brautina og altaf kveð-
ur við sama tóninn að hún sé
hið mesta dýrmæti fyrir sléttu-
fylkin en að “óhræsis” austur-
fylkin þar sem peningavaldið
hefir hásæti sitt, hafi altaf ver-
ið og séu enn að spilla þessu
velferðar fyrirtæki Vestur-
landsins.
Jú, það var ekki ástæðulaust
að mig langaði til að sjá Chur-
chill.
Fagnandi lagði eg af stað frá
Winnipeg föstudaginn, 16. á-
gúst, og þakklátur kom eg heim
fimtudaginn 22. s. m. Ferðin
stóð'yfir nákvæmlega 6 sólar-
hringa að viðbættum hálfum
klukkutima.
Nú í ein þrjú ár hefir verið
stofnað til sérstakrar skemti-
ferðar með Hudson-flóa braut-
inni til Churchill. Fyrir þessari
síðustu skemtiför stóð félag hér