Heimskringla - 07.10.1936, Qupperneq 3

WINNIPEG, 7. OKT. 1936
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA
plötum, ef þær eru óskemdar og
hafa verið leiknar eða sungnar
af merkum listamönnum, eins
og oftast er, en þeir vanda sig
þá jafnvel enn meir en venju-
lega, og oft er sama verkið
mörgum sinnum te'kið á plötur,
áður en sú bezta upptaka eða
plata næst. Þá er að athuga
hvernig aðstaðan er hjá hlust-
endunum, hvort viðtakan er
truflunarlaus og tækið gott, því
að ef við segjum að tónverk af
plötu og í gegnum útvarp með
bezta tæki geti sýnt sig í þeirri
mynd, sem að helmingi til nálg-
ast fullokminn luftning, þá verð-
ur sá helmingur enn minna brot;
máske aðeins tíundi hluti eða
minna, ef viðtækið er lélegt. Til-
gangurinn með útvarpi merk-
ustu listaverka á vitanlega að
vera sá, að vekja eftirtekt
manna á verkinu og gera menn
betur en ella færa um að njóta
verksins þegar færi býðst síðar
til þess að heyra það í sinni full-
komunustu mynd utan útvarps.
En við verðum ætíð að hafa það
hugfast, að það er tilgangslaust
að ætlast til of mikils af hlust-
ondum í útvarpi og að óæfður
hlustandi, sem t. d. mundi end-
ast til þess að hlusta á þungt
verk í fullkominni mynd utan
útvarps í heilan klukkutíma,
m,un gefast upp á því í útvarpi
eftir hálftíma, svo að einfalt
dæmi sé til tekið. Við verðum
að raða dagskránni eftir því, og
verðum að láta okkur nægja að
láta hlustenduma svo sem rétt
bragða á réttunum.
Það er auðvitað, að við verð-
um að taka mjög mikið tillit til
tómrar dægrastyttingar hlust-
endanna, tóna, sem rista ekki
djúp spor í sálarlíf þeirra. En
list listanna, — tónlistin — er
um leið hættulegust allra lista
og getur náð dýpstu tökum allra
lista á sálum mannanna, —
bæði til góðs og ills, — eins og
þegar kom fram í kenningum
forngrfska spekingsins Plató. Ef
eg man rétt, þá var það Carl
Nielsen, eitt merkasta tónskáld
Dana, látinn fyrir nokkrum ár-
um, sem lét svo um mælt, að ef
rithöfundur léti frá sér verk,
eem segðu hið sama og þau
vændistónlög, sem hljóma um
allan hinn svokallaða mentaða
heim, þá mundi sá rithöfundur
íá fangelsishegningu fyrir eftir
að slík lög eru aðeins til þess aö
örfa ástir manna, og er í sjálfu
sér- ekkert við því að segja, því
enginn getur til nokkurs gagns
barist á móti heilbrigðum nátt-
úruögmálum, en það getur get-
ur verið undir því komið, hve
mikils smekks gætir í þessum
efnum sem, öðrum. Flest lög
eftir Chopin t. d. eru nokkurs-
konar ástalög, en þau eru göf-
ugri en klámlög þau, sem út-
varpsstöðvarnar ryðja í almenn-
ing um allan heim. Smekkur-
inn er misjafn og skal ekki um
það deilt, en það má göfga
smekk manna og spilla honum,
og ber þess sérstaklega að gæta
í starfsemi útvarpþstö(ðva.
Eg hefi nú minst á Tyijsta
gagnið, sem útvarp getur gert,
eða tilvísunina til mennigarinn-
ar, þó að útvarp geti ekki skap-
að sjálfa m,enninguna í eiginleg-
asta skilningi. Eg kem þá að
mesta gagninu, sem til greina
kemur í starfsemi útvarpsstöðva
og það er stuðningur menning-
ar, sem til er eða verður til ufan
útvarpsins, en hér kemur ein-
mitt tónlistin mikið til greina.
Útvarp getur stutt skáldin í
starfsemi þeirra, vísað greinilega
til bóka þeirra, veitt þeim færi
á að flytja kafla úr þeim o. s.
frv. Það getur stutt starfsemi
túlkandi listamanna, söngvara
og einleikara. í því sambandi
skal eg taka það fram, að eg
tel að sjálfsögðu mest af þeim
leik og söng, sem íslenzka út-
varpið flytur ekki af pöltum,
hafa lítiö esm ekkert listrænt
gildi í samanburði við plötumar,
en það er einmitt aðgætandi í
þessum efnum, að auk skemt-
unarinnar, sem hér kemur til
greina fyrir suma hlustendur,
þá hefir það þjóðrfæðislegt gildi
að láta lítt kunnandi einleikara
eða söngvara koma fram opin-
berlega við og við, þó að ekki
þurfi að gera eins mikið að því
eins og gert jhefir vþjrið hér
hingað til. Vitanlega eiga svo
íslenzkir söngvarar aðeins að
syngja á íslenzku í íslenzka út-
varpinu, og eykur það gildi
flutningsins, þar sem lítið er til
af slí'ku á plötum. Svo var það
mitt takmark að reyna að
hækka listrænu kröfurnar sem
mest, einnig í þessum efnum,
og kemur þar til greina mesta
listræna gagnið, sem beztu út-
varpsstöðvar erlendis vinna, en
að um leið. T. d. danska út- I tekin yrði upp skipulagsbundin , merkingu, en um nauðsynjar
gildandi lögum í flestum lönd- jþað eru opinberir hljómleikar
um. Það er enginn vafi á því, 1 utan útvarps, sem þó er útvarp-
When the Mercury Soars
PHONE 9 2 2 44
for quick home delivery, direct from
the war&house of
Esfablished
1832
Cold and pure from the thousand foot depth of our own Artesiaíi
Well, comea the water with whlch thís pleasant light beverage is
brewed, with the skiil of a century of experience. Bottled in
dear botties.
“The Consumer Decidesn
Also—
EXTRA STOCK At Parl°rs, Clubs & Cash & Carry
ALE Stores
JOHN LABATT LTD.
191 Market Ave. E. (Just off Main)
WINNIPEG
INDIA PALE
ALE
BROWN STOUT
Thls
adverttsment t
--------i is not tnserted by the Government Liquor Control Commtssion. The
°mmission is not responsible for statements made as to quality of products advertised.
varpið getur talist hin bezta fyr-
irmynd í þessum efnum. Þann-
ið er fyrst hægt að hækka kröf-(
urnar og þannig er útvarpsstarf-
semi fyrst orðin menningar-
starfsemi í tónlistarlegum efn-
um. Eg bjóst við því að út-
varpsráðið féllist á tillögur mín-
ar í þessum efnum og að síð-
asta .vetur yrði hægt að byrja
á einhverjum opinberum hljóm-
leikum, þó að ekki hefði verið
nema t. d. einu sinni í mánuði.
Vitanlega ætti útvarpið með
áSma hætti að styðja aðrar
mentir til starfa utan útvarps,
en hafa jafnt eða meira gagn
af þeim til útvörpunar um leið.
Ef til dæmis fjarsýnið kemur til
íslands, þá er ekki neinum vafa
bundið, að Ríkisútvarpið tæki
að sér starfrækslu þjóðleikhúss-
ins en starfsemi kvikmynda-
leikhúsanna mundi líða undir
lok, þar sem menn hefðu nóg af
bíómyndum heima hjá sér. Mér
virðist ekki of snemt að fara
nú að athuga þetta og láta ekki
eign eins og þjóðleikhúsið, þrjá
fjórðunga miljónar króna,
standa ónotaða og ekki ávaxt-
aða — enda virðist það vera
nokkuð einkennileg spailsemi,
þar sem vitað er að kvikmynda-
starfsemi t. d. og einnig út-
varpsstarfsemi ber sig mæta vel
í þessu landi.
Það má minnast á annað
atriði listmenningar í þessu
sambandi, sem ekki snertir út-
varpið nema að nokkru leyti, en
það væri stofnun ákveðins ár-
legs leiktíma, sem á erlendu
máli nefnist “Season”, — leik-
tíma, sem næði t. d. aðeins yfir
júnímánuð og væri sett í sam-
band við ferðamannastrauminn
líkt og gert er á baðstöðum er-
lendis, þar sém er á hverju sumri
í 1 til tvo mánuði fullkomnasta
lista-, íþrótta- og samkvæmis-
líf, en eg álít að vér íslendingar
eigum ekki að vera nokkurn
hlut kröfuminni í þessum efn-
um en aðrar þjóðir. Við verðum
að vera það að því er snertir
stærðina, en þurfum ekki að
vera það að því er snertir gæðin,
og það er betra að hafa fullkom-
ið listalíf einn mánuð eða tvo á
ári, heldur en lélegt listalíf alt
árið. Þessi leiktími mundi
minna nokkuð á Alþingishátíð-
ina, en munurinn mundi vera sá,
að svona. fyrirtæki mundi geta
flutt mikla peninga inn í landið,
ef allir aðilar sameinast, sem
eiga sér gróða von af ferða-
mannastrauminum, en um leið
nytu íslendingar sjálfir góðs af
þeirri menningu, sem þeim byð-
ist, og alt samkvæmislíf mundi
komats á hærra menningarstig
en nú er.
Eg er ekki í nokkrum vafa
um að þetta fyrirtæki kemur,
hvort sem það verður fyr eða
síðar, og má segja að byrjunin
sé þegar hafin, en það er margt,
sem athuga þarf í sambandi við
þetta, og skal eg ekki fjölyrða
uim það í þetta sinn.
Þá kem eg að þriðja gagninu,
sem útvarpið getur gert, og það
er í einu orði sagt: kynningár-
starfsemin út á við, en útvarp
er eitt mesta kynningartæki
vorra tíma, jafnvel enn voldugra
en dagblöðin.
Fyrir aðstoð ráðherra utan-
ríkismála, herra Haraldar Guð-
mundssonar, rannsakaði eg áð-
ur en eg kom til íslands í feb.
'mánuði f. á., rækilega mögu-
leikana á menningarsamvinnu
íslenzka útvarpsins við útvarps-
stöðvar annara þjóða, heimsótti
nokkrar útvarpsstöðvar, en átti
tal við sendiherra og sendiráð
tuttugu til þrjátíu landa um
þetta efni. Alls staðar voru við-
tökurnar hinar beztu, þó að ís-
lenzka útvarpið sé smátt í sam-
anburði við það, sem annars
i staðar er, og þó að útvarpsstöð-
j in íslenzka sé enn magnlítil og
heyrist lítið erlendis.
Útvarpsráðið tók þetta mál
til athugunar eftir þeim plögg-
um, sem rannsóknir mínar hafa
starfsemi í þessum málum, þó þess máls eru flestir Islendingar
að enn sé skamt komið. Sú nú sammála, þó að áður virðist
sá hugsunarháttur hafa verið
ríkjandi, að tilraunir í þá átt
starfsemi yrði í fyrsta lagi skift^ 1
á allskonar upplýsingum um
löndin gagnkvæmt milli stöðv-
anna, jafnvel á heilum fyrir-
lestrum til notkunar í útvarpi;
— í öðru lagi svonefnd “pro-
gram-skifti”, skifti á dagskrár-
liðum, er snerta þjóðirnar og
menningu þerira, með gagn-
kvæmu endurvarpi eða án þess.
Tónamir eru það alheimsmál,
sem þarna kemur að notum, og
hefi eg tekið tillit til þessa í und-
irbúningi dagskrár, haft afmæl-
ishljómleika, — þegar afmæli
frægra tónskálda erlendra var,
látið minnast þjóðhátíðardaga
erlendra ríkja með sérstökum
hljómleikum o. s. frv., — en
þetta er veigamikill grundvöll-
ur og vekur aftur bergmál fyrir
ísland og íslenzk efni hjá þjóð-
unum, ef rétt er að farið. í
þriðja lagi geri eg ráð fyrir að
til greina komi í viðskiftum milli
íslenzka og erlenda útvarpsins
skifti á ræðumönnum til fyrir-
lestra halds og listamönnum,
eins og tíðkast þegar á milli
margra stöðva erlendra. Vegna
endurbóta íslenzkrar tónment-
ar og væntanlegra opinberra
væru ekki mikils virði og að bezt
væri að búa að því gamla og að
vera t. d. ekki að seilast mikið
út yfri Norðurlönd, sem ættu að
vera svo sem allur heimurinn
fyrir ísland.
Þriðja gagnið eru meðmælin
með íslandi sem ferðamanna-
landi. Til skamms tíma hefir
menn hér greint á um, hvort
rétt teldist að ísland yrði ferða-
mannaland, en þeirri þrætu er
lokið með því að ísland er nú
orðið ferðamannaland, svo að
við þurfum að gæta þess, að
alt, er því við kemur, komist í
sem bezt horf, en að ferðamenn
komi ekki á erlendum skipum
eins og nú og oftast aðeins til
eing eða tveggja daga dvalar,
flytji alt með sér, sem þeir
þurfa, jafnvel smurða brauðið
frá skipsfjöl, án þess að íslend-
ingar hafi nokkurt verulegt
efnalegt gagn af þeim, en er
ferðamennimir hitta á slæmt
veður eða verða ©kki fyrir þeim
aðbúnaði, sem þeim finst sjálf-
sagður í hverju siðuðu ferða-
mannalandi, þá bera þeir íslandi
hljómleika íslenzka útvarpsins iiia söguna þegar út kemur.
tel eg nauðsynlegt að haft sé [ Svona var ástandið til skamms
eftirlit með ráðningu erlendra j tíma, en samt eykst ferðamanna
hljómleikara og listamanna til straumurinn og hlýtur að auk-
landsins og atvinnuleyfi þeirra
hér, en einnig í þessum efnum
eru komin á. nokkurs konar
vöruskifti milli landanna; þar
sem við flytjum nokkuð mikið
inn í þessum efnum, þá eigum
við heimtingu á að útflutningur-
inn sé studdur.
Gagnið af samvinnunni við
erlendar stöðvar tel eg vera
aðallega þrenns konar: Fyrst tel
eg veigamesta þáttinn: stjórn-
mállegan álitsauka fyrir ísland
út á við, tryggingu sjálfstæðis
þess, stjómarfarslega, fjárhags-
lega, menningarlega. Það má
segja að mörgum íslendingi og
öllum útlendingum, sem kynni
hafa af og dómgreind, blöskri
það kæruleysi, sem hefir fram
að þessu verið ríkjandi á íslandi
um sjálfstæðismál landsins og
tryggingu þeirra, en það er eins
og vér íslendingar höfum til
þessa álitið, að ekkert þurfi að
gera í þeim efnum, þó að aðrar
þjóðir reyni að tryggja sjálf-
stæði sitt ekki eingöngu með
vopnum, heldur með skipulags-
bundnum áróðri sér til álitsauka
um allan heim. Þetta frámuna-
lega skeytingarleysi er þeim
mun hættulegra, þar sem Island
er í augum allrar veraldar ekki
menningarland heldur siðlaust
heimskautaland, sem telst til
Eskimóalanda, Grænlands eða
Spitzbergen, fremur en til Norð-
urlanda, þó að nokkuð sé farið
að grynna á þekkingarleysinu á
seinni árum á Norðurlöndum og
í Mið-Evrópu en við verðum að
gæta að því, að mjög mikið þarf
til að herja í þessum efnum, svo
að nokkuð beri á árangri. T. d.
kvikmyndir um ísland, sem
teknar hafa verið, geta ekki
verið nema dropi á heitan stein
í þessum efnum. Það mun t. d.
þurfa 10,000 blaðagreinar er-
lendis til þess að vekja þar eftir-
tekt á borð við eina blaðagrein
á íslandi, — jafnvel þó að sum
erlend blöð komi út í miljón ein-
tökum í hvert skifti. — Fyrir
ísland er stjórnarfarslegi álits-
aukinn af samvinnu við erlend-
ar útvarpsstöðvár vafalaust
veigamesta atriðið, því að við
höfum ekki öðrum vopnum að
beita en vorri gömlu og nýju
menningu, en dæmin sýna það,
að stórveldin geta tekið lönd
herskildi svo sem til þess að
“menta” þau, sem svo er kallað,
ef heimsálitið er ekki á móti, en
einmitt það er voldugra en öll
hergögn.
Annað gagnið af samvinnunni
tel eg bein meðmæli með and-
legum og efnalegum afurðum
íslands, ef svo má að orði kom-
ast með hverju ári. Fyrir verzl-
unarjöfnuð íslands er þetta ann-
ars mikilsvert atriði, og geta
þannig margar miljónir eða tug-
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgfilr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
ir miljóna króna árlega fluzt inn
í landið, — ef rétt er á haldið.
—Alþbl.
Tölur frá Grænlandi
í árslok 1932 voru 17,472 íbú-
ar á Grænlandi, þar af voru 253
útlendingar.
Á sama tíma var búpenings-
eign Grænlendingar þessi: 7760
kindur, 55 kýr, 20 hestar, 170
geitur og um 600 hænsni.
Árið 1933 nam innflutningur-
inn til Grænlands 2,142 þús. kr.
en útflutningurinn 4,064 þús. kr.
Helzta útflutningsvaran var
kryolit (ísgrjót) 2,254 þús. kr.
Það er óvíða unnið nema á
Grænlandi. I kryolits-námunum
hafa seinustu árin unnið til
jafnaðar 60 menn á sumrin og
20 menn á veturna.
— Hér hefi eg skrifað nokk-
uð, sem hvert einasta blað mun
taka með ánægju.
— Það var svei mér gott. Um
hvað er það?
— Það er ávísun fyrir ársá-
skrift.
fært, og virtist hafa í hyggju að ast, markaðsleit í víðtækustu
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
■f™63...............................Sumarliði J. Kárdal
Amaranth.............................J. B. Halldórsson
Árborg.................................G. o. Einarsson
Baldiir.............................:.Sigtr. Sigvaldason
Beckville..............................Björn Þórðarson
.................................... J. Oleson
Bredenbury..............................H. O. Loptsson
®rownu...............................Thorst. j. Gíslason
Churchbridge...................................Magnús Hinriksson
Cypress River....................................Páll Anderson
^?lfoe.................................S. S. Anderson
®Jr°2r":...............................S. S. Anderson
^k8d?Ie-........................................ólafur Hallsson
?]oam Lake........................................John Janusson
Himli,.................................. K. Kjernestfid
~e3rslr..........................................Tím. Böðvarsson
Gknboro...................................G. J. Oie.on
Hayland............................ sig. B. Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................ Gestur S. Vídal
Hove..................................Andrés Skagfeld
Husavík............................... John Kernested
Innisfail..........................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar................................s. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Kristnes................................ Rósm. Ámaaon
Langruth................................... Eyjólfsson
L^she...............................Th. Guðmundsson
Lundar,.......................sig. Jónsson, D. J. Líndal
Markerville........................Hannes J. HúnfjörO
Mozart............................... s. S. Anderson
Oak Point.......................................Andrés Skagfeld
Oakview.........................................Sigurður Sigfússon
Otto...............*.....................Björn Hördal
Piney....................1............,...S. S. Anderson
Red Deer...........................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík...........................................Ámi Pálason
Riverton..........................................Bjöm Hjörleifsson
Selkirk................................G. M. Jóhans«)n
Steep Rock........................................Fred Snsedal
Stony Hill........................................Björa Hördal
Swan River..............................Halldór Egilsson
Tantallon........................................Guðm. óiafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gíslaeon
Víðir..............................................Aug. Einarsson
Vancouver...........................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.............................Ingi Anderson
Winnipeg Beach....................................John Kernested
Wynyard..................................S. S. Anderson
I BANDARÍKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry.................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg....................................Jacob Hall
Garðar................................S. M. Breiðfjörð
Grafton..„...........................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel.................................J. K. Eánaruon
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton...........................................F. G. Vatnsdal
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain.............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6728—21st Ave. N. W.
Sveld...........................................Jón K. Einarsson
Upham............................................E. J. HreiðfJðfO
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba