Heimskringla - 28.09.1938, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. SEPT. 1938
FEDERAL
Framskipunar Komlyftustöðvar I Fort William—Port Arthur—
Vancouver. 423 Sveitakornlyftur í Vesturlandinu.
101 Kolasölustöð.
Þjónusta og verzlunartæki vortryggja hagkvæm viðskifti
BÁLSTOFA OG
LfKBRENSLA
Faðir minn hafði sjö um átt-
rætt þegar hann dó, en þá var eg
á fertugasta og fyrsta árinu, og
hafði aldrei verið viðstödd þar
sem dauðan bar að, né vissi eg
neitt um venjur, siði og ráðstaf-
anir í sambandi við útfarir og
greftranir. Eftir að faðir minn
fór að eldast, og þegar hann
lagði upp í langferðir, datt mér
oft í hug að ef til vill sæi eg
hann ekki aftur lifandi, og
þreytti þá manninn minn og
armæddi með því að tala um
dauðann og hvað gera þarf þeg-
ar svo stendur á. Um það vor-
um við aldrei sammála. Hann
hélt fram líkbrenslu, en eg var
þvert á móti því, gat ekki hugs-
að til slíkrar endalyktar. Þótti
nóg að verða að deyja þótt líkið
væri ekki brent á báli þar að
auki. Eg feldi mig vel við þá til-
hugsun að hverfa aftur til jarð-
arinnar, frjóa moldina og sam-
einast þanriig náttúrunni. að
fullu og öllu.
Maðurinn minn, sem ætíð var
tilhliðrunarsamur og sanngjarn
gagnvart skoðunum annara
manna, gekk að síðustu inn á að
við skyldum einhverntíma taka
okkur dag til þess að leita að
bletti í einhverjum kirkjugarði
í nágrenni við okkur. En í svip-
inn var okkur nóg að slá þessu
föstu, svo ekkert varð af fram-
kvæmdum. Kreppan kom, og
allur kostnaður og útgjöld sem
hægt var hjá að komast í svip-
inn, gleymdust með öllu.
Nú fyrir tveim árum fluttum
við til New York borgar. í
nóvember um haustið fór eg að
vitja föður míns til þess að vera
hjá honum á afmælinu hans. Þá
leit hann út fyrir að vera frísk-
ari og fjörugri í hreyfingum og
ötulli á allan hátt en hann hafði
verið um allmörg undanfarin ár.
En er eg var að leggja af stað
heimleiðis vildi það slys til að
faðir minn rasaði og datt. —
Læknarnir sögðu mér hrein-
skilnislega hvemig komið var.
Faðir minn hafði mjaðmarbrotn-
að. Ef honum annars batnaði
mundi hann líklegast verða fatl
aður vesalingur. Þeir réðu mér
til þess að gera fremur ráð fyrir
að þetta réði honum að fullu, or
haga ráðstöfunum mínum sam-
kvæmt því.
Eg setti mig eindregið móti
því að faðir minn máske stæði
þá og þegar við dauðans dyr. Eg
vissi að læknarnir héldu afi
ekkert minna lægi fyrir, en mér
var óljúft að fallast á þann
möguleik, því slíkt gæti veiklað
viðleithi mína til þess að hlynna
að þessu veikburða gamalmenni.
En tveim vikum síðar vissi eg að
ekki mátti fresta lengur viðbún-
aði því endalokin voru sjáanlega
óhjákvæmileg. Svo við hjónin
lögðum af stað til þess að leita
að legstað. En allir sveitar
kirkjugarðarnir í nágrenninu
reyndust þá að vera sumir full-
skipaðir, aðrir ætlaðir til hinstu
hvíldar sóknarfólkinu aðeins.
Við fórum því að skoða einn
helzta grafreit borgarinnar. Þar
var okkur sýndur landsuppdrátt-
ur af þessum víðáttumikla garði,
eins og við værum þar komin til
þess að kaupa húslóð.
Þetta var ömurlegur, kaldur
rigningardagur í miðjum desem-
ber-mánuði og þegar við litum
yfir þetta uppstássaða, skemti-
garðslega flæmi þakið enda-
lausum bautasteinum sem vitn-
uðu helst um auð, upphefð og
ofmetnað, smekkleysi og litla
list, þá fyltist eg viðbjóði og
hryllingi: Þarna vorum við að
ráðgera að vista líkama göfugs
gamalmennis, sem verið hafði
veglyndur og elskað fegurðina.
“Er enginn staður til þar sem
hann getur verið einn, út af fyr-
ir sig, þar sem ekki er svona
þröngt umhverfis hann ?” spurði
eg. Ungi maðurinn sem fylgdi
okkur hristi höfuðið. “Þetta er
lang æskilegasti grafreitur borg-
arinnar, og hann er nálega full-
skipaður.”
Við gengum fram hjá opnum
gröfum sem biðu hinna dánu, og
hráblautum leirmoldar haugum
á snjónum, kámugum af sóti og
reyk, þar sem hópar af fólki
hímdu og biðu.
Þegar ungi maðurinn sagði
mér að sá legreiturinn sem eg
gat helst tekið í mál að panta,
kostaði seytján hundruð dali, þá
ofbauð mér alveg, því mér hafði
aldrei hugkvæmst að það kostaði
svona mikið að komast í gröf-
ina. Hann sagði mér nú reynd-
ar, að eg sæi garðinn eins og
hann væri þegar hann liti allra
verst út; hann væri einkar fag-
ur þegar trén væru al-laufguð,
og að margt af gömlum vinum
og félögum föður míns hvíldu
hér. Að síðustu, er hann tók
eftir fálæti mínu og daufum und-
irtektum, sagði hann:
“Frú Newton, ef eg væri í
þínum sporum mundi eg velja
líkbrenslu.” “Aldrei”, sagði eg.
Eg hvarflaði augum yfir þetta
ljóta umhverfi með sótuga leg-
steinana.
“Lýstu fyrir mér líkbrenslu,”
bað eg hann.
“Eg held betra væri að þú
færir sjálf og sæir bálstofuna
okkar,” sagði hann. “Það getur
skéð að þú finnir þar það, sem
þú ekki finnur hér.”
Svo við fórum þvert í gegn
um borgina og fundum þar dá-
litla kirkju eða kapellu, bygða í
gotneskum stíl, viðfeldna og
yfirlætislausa, sem stóð þar við
kirk j ugarðs-hliðið.
Maðurinn minn skýrði um-
sjónarmanninum frá erindi okk-
ar, að við vildum fræðast um
líkbrenslu; hvernig henni væri í
raun og veru varið. “Lýstu því
öllu, afdráttarlaust fyrir mér,”
sagði eg. Eg get sætt mig við,
eða þolað það sem eg veit og
skil. Hitt sem eg ekki þekki,
það er eg hrædd við.”
Umsj ónarmaðurinn v i r t i s t
undireins skilja hvernig á stóð
fyrir mér.
Þegar við vorum komin inn,
vorum við stödd í dálítilli kirkju
sem tæplega rúmaði fimtíu
manns. — Fyrir framan altarið
inni í kórnum, stóð líkpallur sem
virtist gerður af gráum steini.
Þar var einnig nokkuð af blóm-
um; og gegn um Ijómandi falleg-
an glugga, með rósrauðum rúð-
um streymdi sólarljósið og
breiddi hlýlegan, irauðleitan
bjarma á blómin og steinlagða
gólfið.
“Líkmennirnir bera kistuna
millum sín á vanalegan hátt inn
hingað og setja hana hér á lík-
pallinn,” sagði umsjónarmaður-
inn. “Hin vanalega greftrunar-
athöfn fer svo fram. Þegar
presturinn segir orðin: — “Af
örðu ertu kominn, að jörð skaltu
aftur verða. Af jörð skaltu aft-
ur upprísa,” (eða annað þessu
líkt), þá sáir hann úr lófa sín-
um moldardufti yfir kistuna. —
Eg styð þá á þennan hnapp og
kistan sígur eitt fet ofan úr
gólfinu, svo blómin á henni að-
eins sjást. Presturinn les bæn,
blessar yfir, og athöfninni er
lokið.”
“Hvað skeður svo, þegar við
erum farin?” spurði eg. Hann
tók okkur þá með sér ofan í
móttöku klefann undir kórnum,
og sagði. “Þegar allir eru komn-
ir út úr kirkjunni og dyrunum
hefir verið lokað, fer eg, útfarar-
stjórinn og einhver vinur fjöl-
skyldunnar hingað inn; eg styð
á þennan hnapp, og líkpallurinn
ásamt kistunni sígur hingað nið-
ur, þá tökum við blómin af kist-
unni, því þau mega ekki fara
inn í líkbrei^narann (retort)
nema þau blóm sem látin hafa
verið í lófa hins látna.”
Þá þagnaði umsjónarmaður-
inn, en eg bað hann að halda á-
fram og “segja mér alt, hreint
alt!” “Hvernig er þessi lík-
brennari ?”
Við fórum þá enn inn í annan
klefa með hvelfdu þaki, alhvítan
innan og líkan hinum fyrri. J
miðju gólfi stóð dálítil múr-
steinsbygging með ferhyrndri,
gyltri hurð. Umsjónarmaðurinn
opnaði hana og sást þá önnur
hurð innar. Hann opnaði hana
líka og við sáum inn í langa
hvelfing, alla lagða innan hvít-
um, gljáandi tígulsteinum. “Inr
í þetta hólf er kistunni rent,”
sagði hann. “Svo er hurðinni
lokað með rafsegullás, í fjóra kl.
tíma. Líkkistan er aldrei opn-
uð, og eftir að brenslan hefst
getur engin með nokkru móti
komist inn í þessa bygging. Síð-
ar er svo askan tekin, að við-
komandi ættingjum.”
Enn var eg ekki ánægð.
“Er líkið brent í logandi eldi
eins og viðardrumbur ?” spurði
eg. Orðin ‘líkbrensla’ og ‘bál-
stofa’ virðast benda skýrt til
þess að um logandi eld sé að
ræða; (annars eru þau miður
heppileg), en sú tilhugsun vaT
mér með öllu óþolandi að log-
andi eldur snerti nokkum þann
sem mér var kær, þótt dáinn
væri.
Hinn aldraði umsjónarmaður
spurði: “Hefirðu nokkurntíma
horft í sólina?” Eg játti því.
“Þú veizt hversu björt og skær
hún er?” Eg játti því líka. —
“Svoleiðis er alt umhverfis lík-
amann, og það eyðir honunl. —
Ljós, bjart eins og sólin.”
Ljós, líkt og sólarljósið! Sterk
sigur og gleði tilfinning vaknaði
hjá mér. Mér datt faðir minn í
hug þegar hann var að vinna í
mat j urtagarðinum sínum, eða
sat og las úti á grasi vaxna
garðsætinu og sólin skein um-
hverfis hann og á hæruhvítt höf-
uðið, hvernig geislar hennar,
fullir náðar, streyma yfir gam-
almennin! Og eg sagði við
ejálfa mig: “Þegar faðir minn
deyr, færi eg hann hingað.”
Á heimleiðinni var maðurinn
minn alls ekki ánægður við mig.
“Alla æfi þína hefir þú verið
eindregið meðmælt vanalegum
greftrunum. Þú hefir skift um
skóðun of snögglega. Ef til vill
hefi eg haft of mikil áhrif á þig.
í kvöld verð eg að fara í burtu,
en á morgun vil eg að þú farir
til einhvers fornvinar föður
þíns, einhvers á hans aldri, og
segir honum frá ákvörðun
þinni.”
“En ert þú ekki enn á sömu
skoðun sem þú hefir haft,”
spurði eg.
“Jú, enn ákveðnari en nokk-
urntíma áður,” sagði hann. —
“Greftranir í stórborga um-
hverfi eru ennþá óaðgengilegri,
villumannlegri, en eg hefi hing-
að til gert mér í hugarlund. Auk
þess, er það, frá mínu sjónar-
miði, tæpast afsakanlegt að eyða
tveim þúsund dölum fyrir leg-
reit og stein á leiði föður þín-
um, þar sem sú upphæð gæti á
annan hátt verið varanlegt
minnismerki efir hann.” Eg
spurði hvað hann hefði í huga.
“Líkbrensla kostar fjörutíu
dali,” hélt hann áfram, “því
ekki stofna sjóð með þessum
kostnaðar-mismun, sem notaður
verði með hentugu útlána fyr-
irkomulagi til þess að styðja til
framhaldsnáms efnilega stú-
denta sem sökum fátæktar ann-
ars gætu ekki haldið áfram námi
við háskólann þar sem faðir
þinn starfaði; hann hefir ætíð
unnað og borið traust til æsku-
lýðsins og alla æfi unnið að því
að fræða og upplýsa hann. Því
þá ekki þessháttar minnisvarði
sem hefir framhaldandi og gagn-
kvæmar verkanir fyrir þá sem
faðir þinn hefir alt af leitast við
að hjálpa?
Þessi orð glöddu mig næsta
innilega.
“Þetta er einungis mín hug-
mynd,” bætti hann við. “Og eg
vil ekki að þú takir hana til
greina fyr en þú fert viss um að
hún sé þín hugmynd einnig. —
Farðu til vinar föður þíns, eins
og eg stakk upp á og láttu hann
gefa þér ráð.”
Eg fór til háskólastjórans,
vinar föður míns, manns sem
bæði var góðfús og meðlíðunar-
samur, en sem þekti þó heiminn
eins og hann, er.
“Hvað mig snertir,” sagði
hann, “ættu greftranir að vera
úreltur siður. Þegar verið er að
byggja þjóðvegi er einatt nauð-
synlegt að leggja hann þvert
gegn um sveita kirkjugarða og
skilja þá eftir á stangli fáeina
legsteina til annara eða beggja
handa við brautina; eða verka-
mennirnir hrófla við beinagrind
einhvers manns, sem einhver
hafði elskað og með ástúð og
umhyggjusemi fengið jörðinni
til geyslu fyrir 60 eða 100 árum
síðan. Að raska þannig ró hins
dána er erfitt að afsaka, samt
geta menn ekki látið hina fram-
liðnu standa í vegi fyrir sjálf-
sögðum framförum. Ef eg og
þú lifum til enda okkar afmark-
aða æfiskeiðs, verður ef til vill
komið svo þá að hætt verði að
jarðsyngja, en líkbrensla lög-
boðin skylda. Hugsaðu líka um
verðmæti allra þessara fasteigna
og afkáralegu steinsmíða. Ef
það er reiknað til peninga sem
notaðir væru til þess að styrkja
til mentunar unglinga sem hafa
góðar gáfur en lítil efni, þá
yrði það nær sanni að hinir dánu
frjóguðu jarðveginn.”
Faðir minn andaðist viku síð-
ar, og hann var borinn í kapellu
háskólans, og þar í dýrð sólar-
Ijóss og fagurra blóma fór fram
bænarathöfn yfir hinum dána,
samkvæmt siðvenjum biskupa
kirkjunnar.
Á leiðinni til bálstofunnar fór-
um við framhjá grafreitnum
stóra með sótuga iegsteina, ó-
hreina snjóinn og votu leirmold-
ar haugana við gapandi, opnar-
grafirnar, og gleði og þakkláts-
semi sungu í hjarta mínu yfir
því að eg ekki þurfti að jarða
föður minn þarna.
Þegar inn í kapelluna kom
streymdu sólargeislarnir inn um
gluggana og fyltu hana með hlý-
leik, birtu og fegurð um leið og
þeir féllu á líkkistuna þakta
fölnuðum rósum og bliknuðum
blómum.
Engin mórauð mold. Enginn
óhreinn snjór. Ekkert skjálf-
andi fólk.
“Og svo afhendum vér líkam-
ann . . . .”
Kistan seig úr augsýn; að-
eins blómin sáust, hrein, glaðleg,
fersk.
Og þannig yfirgáfum við
hann. Hér hrylti mig ekki við
neinni kaldri, votri mold sem
læstist utan um líkið af veslings
föður mínum; heldur hljómaði
stöðugt á heimleiðinni í huga
mínum, að umhverfis hóglynda,
góðfúsa, gamla manninn var
1 jós, líkt og sólarljósið.
Einhverntíma í haust verður
háskólasveinn, okkur að vísu ó-
kunnur ennþá, kallaður inn á
skrifstofu háskólastjórans og
honum tilkynt að hann ekki jr
þurfi að hætta námi. Fé sé fyrir
hendi sem hægt sé að ,fá með
góðu móti.
Minnisvarði föður míns er
ekki bygður úr grjóti og mold.
í huga mínum er faðir minn
ekki dáinn, því ávöxtum iðju
hans verður varið til þess að
hjálpa námsmönnum, eins og
hann sjálfur ávalt gerði í lif-
anda lífi.
Þessum ókunnu námsmönnum
færir hann ljós, líkt sólarljósi.
Þýtt hefir,
E. G. G.
Sven Jerrin, þulur við sænska
útvarpið, segir venjulega á
kvöldin, er hann kveður hlust-
endur: “Góða nótt, og sofið þið
vel!” Um daginn andaðist gömul
<ona, sem kunni mjög vel þess-
ari kveðju þulsins. Hún laun-
aði honum líka að makleikum,
gerði hann að aðalerfingja sín-
um.
fllairct’lwvui/
FOR THIS
Brand New 1938 Models—Powerful Performers—Economical to Operate,
AT MANY DOLLARS BELOW THEIR ORIGINAL PRICE
Hundreds and hundreds of these nationally famous sets are now in use. You too, can have the
enjoyment of a good Radio at a reaily low cost, but you’ll have to hurry as we have only a fair
quantity—and there are no more available.
HERE’S WHAT YOU GET----------
A standard wave model that tunes the finest pro
grammes from over this entire continent, has ex-
tended wave band for some police calls.
A six tube Radio that has two double purpose
tubes giving added power and volumé.
Fully shielded superheterodyne circuit that gives
you that volume so desired in the present day Radio.
Low batitery drain, only 2 “B” batteries used—has
48-XlOOO. CLEARANCE CASH PRICE, DELIVERED
Budget Plan Price, 30.10. Cash Deposit, 3.30. Ten Monthly Payments, 3.28.
48-XlOOl. Standard Wave Aerial Kit for above. Price Delivered ............. .8»
automatic volume control—clear toned 6-in. speaker
Smart modern cabinet designed to hold “B” and
“C” batteries. Size: Length about 21 \ inches,
height 10 inches; Walnut-finished with Walnut
veneer froat panei. *
Supplied complete with two 45-volt Heavy Duty
“B” batteries, “C” battery and a 2-volt Storage
"A”» battery.
oéc£BULLDOGS
Popuiar Heavy Duty 45-Voit “B” Batteries
Many are waiting for these now famous
long-lasting batteries. Thousands of satís-
fied users are a tribute to their high quality.
Why not start the season with a full set of
fresh, fully charged "B” Batteries?
48-X1002. Buildog Heavy Duty 45- Q Art
Volt “B” Batteries. Price Del., ea. b»Uw
748-X1003 Is your wet “A” battery in shape
for another season ? Here you have a stand-
ard 2-volt 100-ampere hour capacity battery
at a feature price. Shipping weight 16 lbs.
Takes first-class freight rate. Q OQ
Delivery Charges Extra. Price. ..
Order All Above From WINNIPEO Oniy.
<*T. EATON C9,
32.95
"JigAísi'
WINNIPEG
CANADA