Heimskringla - 28.09.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 28. SEPT. 1938
HEIMSKRINGLA
5. SfÐA
lendinga hér í álfu, og alveg
sérsitaklega í /kirkj umálunum.
En hin kirkjulega starfsemi ís-
lenzku safnaðanna hefir verið
lang áhrifamesti þátturinn í
verndun þjóðernis og tungu ís-
lendinga í Vesturheimi alt fram
á þennan dag.
Sumir menn líta svo á, að það
sé mikið óhapp og ólán fyrir fs-
lendinga að hér skuli starfa
tvennar kirkjudeildir og að um
eitt skeið voru þessar deildir
þrjár. Eg skal að vísu játa að i
það er Frakkanum hér í' landi
allmikill styrkur að kirkjaj
þeirra, kaþólskan, heldur fast j
saman öllum þjóðstofninum og
neytir orku skipulagsins með
hagsýni og áhuga. En þær
kirkjudeildir, sem hér hafa
starfað í bygðum íslendinga, i
eru sprotnar upp í íslenzkum
jarðvegi og nálega jafngamlarj
kirkjulegu lífi á íslandi. Undir
skipulagi ríkiskirkjunnar á ís-
landi gætir ekki þessa skoðaná-
munar út á við, en tilefni hans
er í söfnuðunum. Og þegar
kirkjan varð fríkirkja og haldið
við með persónulegum fórnum
safnaðanna, þá hlaut skoðana-
munurinn að koma fram. Þess-
vegna eru hinar mörgu kirkjur,
jafnvel tvær í sama smábænum,
eðlilegt þroskamerki. Þæi\ eru
vottur þeirrar alvöru og þeirrar
fórnfýsi, sem landnemarnir
sýndu í verki. Þeim var ekki
nóg að skapa sér sjálfum daglegt
brauð. f fátækt sinni og frum-
býlingshætti lögðu þeir fram
stórar fórnir fyrir hugsjónir sín-
ar og andleg áhugamál, fyrir trú
sína, tungu og þjóðerni. Hven-
ær sem saga fyrstu kynslóðar
íslendinga í Vesturheimi verður
rakin, þá verður hún áhrifamik-
ill þáttur í sögu kynstofnsins.
Þessi eina kynslóð tók við landi
í auðn og skilaði því vel hýstu
og vel ræktuðu í hendur barna
sinna. Og þessi kynslóð hafði
alla stund aðra hönd fasta á
viðaröxinni og plóginum, en
hélt með hinni hátt á lofti þeim
bókmentum, sem f mörg hundr-
uð ár höfðu gefið forfeðrum
þeirra forrétt til að vera gagn-
mentuð menningarþjóð, undir
erfiðum ytri skilyrðum. Saga
fyrstu kynslóðarinnar í Vestur-
heimi er og verður varanleg
hetjusaga í íslenzkum annálum.
Því betur sem hún er sögð, því
meira Jsem hún er kunn, því
meira mun hún sannfæra eftir-
komendur landnemanna um, að
þeir geti hvergi fundið meiri
orkugjafa sér til handar en þau
andlegu verðmæti, sem gáfu
þessum mönnum sinn mikla
styrk og manndómsþrótt í erfiðu
starfslífi.
Eg býst við að enginn neiti
því, að landnemarnir, sem fluttu
hingað heiman af íslandi hafi
haft þaðan skapgerð sína alla.
En hvað' skal segja um næstu
kynslóð, börnin, sem komu með
foreldrum sínum yfir hafið, og
börnin, sem fæddust í bjálkabýl-
unum á hinum fyrstu frumbýl-
ingsárum ? Hversu hefir þess-
ari kynslóð reitt af ? Hún hefir
numið íslenzka tungu í heimil-
unum en ensku í skólunum og í
viðskiftalífinu út á við. Þessi
kynslóð býr að tveimur tungu-
málum og tvennskonar menn-
ingu. Og mér hefir á ferðum
mínum í sumar þótt ánægjulegt
að sjá átök þessarar kynslóðar.
Eg gæti nefnt hundrað dæmi því
til sönnunar, hve vel þessari
kynslóð hefir farnast, en rúmið
leyfir það ekki að þessu sinni.
Eg nefni þessvegna aðeins örfá
mjög þekt dæmi úr tveim bygð-
unum, sem eg hefi síðast heim-
sótt, en það eru Argyle og Da-
kota, aðeins fáeina menn, sem
starfað hafa út á við, en hinir
eru engu síður merkir menn,
sem haldið hafa við starfinu
heima fyrir og gera þar garðinn
frægan.
, Eg nefni þá til fýrst skáldin
tvö, Stephan G. Stephansson(og
Káinn Eyfirðing. Stephan orti í
annari þessari bygð nokkuð af
sínum ágætu ljóðum. Káinn bjó
þar til dauðadags. Eg nefni næst
meðal hinna elztu af þessari
kynslóð Brynjólfssynina þrjá,
lögmennina Björn og Magnús og]
Skafta bróður þeirra, þingmann
í Dakota. Þá koma fjórir aðrir
lögmenn, Barði Skúlason, Hjálm-
ar A. Bergmann, Sveinbjörn
Johnson og Thomas H. Johnson,
þar næst þessir höfuð leiðtogar
í trúmálum íslendinga vestra
“ÍSLAND STENDUR
MIKLU FRAMAR
á öllum sviðum en eg hefi
áður haldið”
— Eg hefi heyrt að þér ætlið mílna hraða á klukkustund. Hin-1 lín. Sannið, að Max hafi stolið
Álit Guttorms Guttormssonar
skálds eftir að hann hefir
ferðast um landið
að tala í útvarpið áður en þér ar fjórar vélar, sem knýja far-
farið. j ið hafa 1500 hestöfl hver. Þær
“Já, það er satt. Eg á að eru af nýrri gerð og taldar hinar
flytja þar ræðu, og mun eg þar traustustu, er nokkru sinni hafi
reyna að þakka fyrir rhóttökurn- verið smíðaðar. Vistarverur
ar, sem eg get þó aldrei full- flugmannanna eru búnar mjög
þakkað.
þeim
í fylliríi.
*
Páfinn ætlar að leggja bless-
un sína yfir Dionne-fimmburana,
en það verður hann að gera
skriflega. Verður blesunarbréf-
fullkomnum hjálpartækjum og ið sent í umslagi, sem fulltrúi
á annan hátt en venja er til. f páfa í Canada afhendir foreldr-
Og með beztu óskum um góða
ferð og framtíð kvöddum. vér vængjum er farangri og pósti um fimmburanna.
Guttormur Guttormsson skáld þennan merka mann. Þó hann setlað rúm og þar aftur af eru * *
er nýkominn úr langri för um hafi alið allan sinn aldur í Can- 1 svefnkelfar skipshafnar. J Fyrir nokkru
síðan lenti
Norður- og Austurland. Ferðað- a(}a; þa er hann eins rammís- Klefum farþeganna er komið ungur miljónamæringur, James
Friðrik J. Bergmann, Björn B. j ist hann-víða um og lét hann lenzkur og nokkur, sem er fædd- fyrir á annan hátt heldur en Kennedy að nafni, í bílslysi.
vel yfir ferðinni og móttökun-; Ur og uppalinn hér á landi. Og tíðkast hefir, þannig, að þeir Það var rrauðsynlegt að
um. Er nú dvöl hans bráðum á starf það, sem hann með skáld- eru rétthyrndir, en ekki lagaðir sPrauta í hann blóði og bauðst
I)V1 hann lewnr af stað cL'qti címim liafiV imnix í 1-lom, -x íuíiíu : : j 1_________ nnc íifírrpiíícliicfnlljQ fil hccc
Jónsson og Rögnv. Pétursson1-,!
fimm læknar: B. J. Brandsno, J
verður seint metið að verðugu. I við lítil borð. Allir eru þessir Þegar herra Kennedy hafði
—Alþbl. 1. sept.
Gísli J. Gíslason, Magnús B. enda, því hann leggur af stað skap sínum hefir unnið í þágu eftir súð loftfarsin. í matsalnum ung afgreiðslustúlka til þess að
Halldórson, Jón Stefánsson ogjáleiðis heim þann 8. sept. Tíð- ^íslenzkrar tungu og bókmenta, geta fjórtán manns etið í einu luta hann hafa blóð.
ólafur Björnsson. Og síðast en ;
ekki sízt nefni eg þá frændur,
Guðmund S. Grímsson dómara og J
Hjört Þórðarson hugvitsmann
Chigcago, en að lokum þann
manninn, sem víðfrægastur er
núlifandi íslendinga, en það er
Vilhjálmur Stefánsson land-
könnuður.
Eg veit að það á, ekki við
hvorki hér eða annarsstaðar að
lýsa neitt ítarlega þessum mönn-
um, til að sanna gildi þeirra og
skörungsskap. • Þeir hafa hver
um sig með æfistarfi sínu sýnt,
að það er hægt að komast í
fremstu röð í þessu landi í svo
að segja hverri þraut sem reyn-
ir á andlegan styrk og menningu
fyrir fslendinga í Vesturheimi,
ef menn standa í heimilum sín-
um á grundvelli íslenzkrar
menningar, en byggja í skólum
og starfslífi á enskri tungu og
menningu.
Eg vil sérstaklega snúa mér
til kvenna af íslenzku ætterni
hér í vesturheimi. Þær hafa átt
sinn mikla þátt í að sigrast á
erfiðleikum landnámsins. Þær
hafa átt meginþátt í allri and-
legri og krikjulegri starfsemi
landanna í Vesturheimi. Þeim
liggur jafnan þyngst á hjarta
velferð æskunnar. Eg veit að
þessum konum mörgum hverj-
um hefir verið sagt, að það
myndi áreiðanlega vera nauð-
synlegt að fórna íslenzku máli
barnanna, til þess að þau gætu
notið hæfileika sinna 1 hinum
tveim miklu lýðríkjum í Ame-
ríku. En reynslan sýnist vera
önnur. Aðeins fáein dæmi, valin
af tiltölulega ókunnugum, að-
komandi manni, valin svo að
segja af handahófi aðeins í
tveim íslendingabygðum sýna,
að fátækir, íslenzkir sveita-
drengir, fæddir í þröngum bað-
stofum á íslandi og í bjálkakof-
um í Vesturheimi hafa náð
glæsilegum árangri í kappleik
lífsin hér í þessu landi með því
að hafa greiðan aðgang að tveim
menningarheimum og ríjóta hins
bezta úr báðum.
í æfisögum þessara manna og
hundrað annara, sem haft hafa
sömu aðstöðu, þótt eigi séu þeir
hér nafngreindir, er sýnd hin
rétta leið hins íslenzka kynstofns
í Ameríku. En hér þarf mikið
átak. Það er sótt fast að ís-
lenzkunni og íslenzkri menningu
hér í Vesturheimi. En þó má
vel rétta metin enn af íslenzk-
um konum. Ef íslenzkar konur
í Vesturheimi skilja þáð til fulls,
að bömum þeirra sé ekki aðeins
betra, heldur miklu betra að,
læra að reynslu annarar kyn-
slóðar hér í landi, þó geta þær,
og engir nema þær, bjargað mál-
inu. f skjóli við átök móður-
hyggjunnar er hægt í öllum ís-
lenzkum heimilum að hefja nýja
og öfluga sókn til að tryggja
það, að íslenzkan verði á ókomn-
um öldum lifandi menningarmál
á vörum íslendinga í Ameríku.
Framh.
indamaður Alþýðublaðsins hafði
tal af honum í gær.
— Hvað er það, sem mest
hefir vakið athygli yðar á ferða-
laginu um landið?
“Eg verð að viðurkenna, að
fsland stendur mikið framar í
öllum atriðum en eg hafði nokk-
urntíma gert mér í hugarlund.
Við Vestur-íslendingar, sem er-
um fæddir og uppaldir þar, og
eins þeir, sem fluttust héðan
fyrir 40—50 árum síðan, höfum
getað fylgst sæmilega með í
hinum andlegu framförum hér á
landi, þ. e. a. s. bókmentunum.
En með verklegu hliðina er öðru
máli að gegna. Þó við höfum
lesið um hinar og aðrar fram-
kvæmdir og heyrt þá, sem hing-
að hafa komið, segja frá þeim,
þá er eins og það sé erfitt að
gera sér grein fyrir því, og sjón
er sögu ríkari. Enda sá eg það
strax og eg kom á höfnina hér í
Reykjavík, og sá öll þau miklu i
mannvirki, sem þar voru,
hugmyndir mínar um landið
voru harla ófullkomnar.
NÝ GERÐ RISA-
FLUGVÉLA
ERL. BINDINDISFRÉTTIR
' salir og klefar svo vel eínangr- náð sér aftur> þakkaði hann af-
aðir, að tæpast heyrist hið greiðslustúlkunni fyrir, en þeg-
j minsta vélaskrölt. ,ar hana sá hana varð hann ást-
Það eru ellefu ár síðan Char- fan£inn af henni og kvæntist
les A. Lindbergh flaug frá New henn1,
(Nú er nýbygð í Seattle jVork til Praís. Það var djarft
stærsta farþegaflugvélin, sem teflt, en það var mikill sigur I
smíðuð hefir verið í Ameríku. j fyrir þá, sem trúðu á langflug j
Reynsluflug standa yfir um með stórum flugvélum. Lind- ] Áfengisbannið í Salem, Ind-
þessar mundir og verður flug- bergh var brautryðjandinn. En landi, hefir gefist svo vel, að
vélin vandlega prófuð á alla lund hann flutti engan farangur, andstæðingar þess hafa ekki
áður en hún verður tekin til en&a farþe^a og hafði enga á- getað dulið undrun sína. Sal-
notkunar. Hún er af nýrri gerð böfn 1 flu&vel sinni. Það hlut- em er 7,000 enskar fermílur á
og að mörgu haganlegri og full- j verk> sem liggur næst að leysa stærð. Það er fyrsta fylkið á
af hendi, er að fljúga yfir At- Indlandi, sem lögleiðir algert
komnari en eldri flugvélar eru.
Er hún ætluð til' Atlantshafs-
flugs, þegar tími þykir kominn
til að hefja það.)
Hinn síðasta mánuð hafa þús-
undir manna safnast daglega
saman á bökkum Washington-
vatnsins í nánd við
lantshafið í stórri flugvél með bann ,og það gerðist síðastliðinn
átta manna áhöfn, 74 farþega, október.
póst og farangur.—N. Dbl. i * ■" *
Blað,
HITT OG ÞETTA
sem kemur út í Los
Angeles, og heitir: “The Nation-
al Voice”, segir: “Ef núverandi
sókn hpldur áfram framvegis,
Rithöfundurinn Max Halbe
Seattle- bjó í Munchen, en brá sér altaf jverður meiri hluti Bandaríkj-
höfnina og -fylgt með gaum- til Berlínar til þess að vera við
ag gæfni og náinni íhugun tilraun-
um, sem farið hafa fram á vatn-
inu. Drengir, sem hneigðir eru
mikium'^ ™;ziunar’hafa ^ *?****
ferðalögum um æfina, en síðan af bjugum og gosdrykkjum, og
eg kom hingað, hefi eg verið á eige"dur r°Jrarbata hafa teklð
ser farþegaflutmng fynr hend-
ur. Menn hafa staðið tímunum
saman þarna við vatnið og jafn-
skjótt og einn gekk burt, fylti
Alt vegna
sífeldum ferðalögum, og hefi eg
mátt hafa mig allan við að fylgj-
así með öllu því, sem fyrir augu
hefir borið. . , ,
Vegalagningarnar hérna eru annar ans ar
emnar flugvelar.
Flugvélar eru að sönnu ekk'
má segja undraverðar, og þó
sums staðar séu erfiðir og sein-
farnir kaflar, þá er ágætur veg-
ur á milli, sem bæði hvílir mann
og gerir bílstjórum kleift að
spretta úr spori.
Að gera greinarmun á öllum
þeim miklu framkvæmdum, sem
augljósar eru á öllum sviðum
bæði til lands og sjávar, er mjög
er sjaldgæft í Seattle, þar sem
meðal annars er að finna eina
frumsýningar á leikritum sínum.
Honum dveldist oft lengur í
Berlín en hann ætlaði sér.
Einu sinni sem oftar sat hann
við gleðskap með kunningjum
sínum, þeir vildu ekki sleppa
honum og ein lestin fór af ann-
ari, án þess hann færi með.
Loks þegar hann ætlaði að
gera alvöru úr gamni og hafa
sig af.stað, kom það í ljós að
skónum hans hefði verið stolið
fyrir framan herbergisdyr hans
á hótelinu, þar sem veizlan hafði
staðið. Vinur hans, Paul Schlen-
stærsut flugvélasmiðju Ame-|*her> senríi frú Halbe svohljóð-
ríku, Boeing Airplane Co. Hér
hlýtur því að hafa verið eitt-
hvert nýsmíði á ferðum.
En nýsmíði flugvéla er þó
ekki alger nýlunda í Seattle.
erfitt verk. En þó held eg að Ekki alls fyrir löngu voru bygð-
skólarnir hafi vakið einna mesta ar >ar margar stórar sprengju-
eftirtekt og aðdáun hjá mér. flugvelarafnýrrigerð með fjóra
Þeir eru hreinasta fyrirmynd í hreyfla. Sex þessara nýju far-
hvívetna, og má þjóðin gjarnan artækja flugu fyrir skömmu
vera stolt af þeim. |suður til Argentínu, als tólf
Einnig hefi eg dáðst mjög að þúsund mílur, með um fimtíu
hinum miklu framkvæmdum í manns innanborðs. — Fyrir
jarðrækt, sem sýnilegar eru um skömmu hóf líka heimsins
alt land.” | stærsta landflugvél sig upp frá
— Hvar haldið þér að yður flugvelli Boeingsfélagsins.
andi skeyti
“Max kemst ekki heim, skóm
stolið”.
Frú Halbe svaraði:
“Alveg hræðilegt! Útvegfð
bezta málafærslumanninn í Ber- góðri reglu um alt landið.
anna þurt eftir 5 ár.’
* * *
f veizlu, sem stjórnin í Phila-
delphíu í Bandaríkjunum bjó
sænsku krónprinshjónunum, er
þau hemsóttu Bandaríkin fyrir
skömmu, var ekkert áfengi veitt.
Þar skáluðu menn í vatni og
þótti engin óvirðing að.
♦ * *
1,600 áfengissöluknæpum hef-
ir verið lokað í Mexico þau þrjú
árin sem Cardenas hefir verið
forseti.
* ' * *
Ný lega fór fram sveitstjórna-
kosning í 270 kjördæmum í
Tékkóslóvakíu. Stóð hún yfir I
þrjá sunnudaga og var þá öll á-
fengissala stranglega bönnuð,
og bar það bann þann árangur,
að miklu auðveldara var að halda
hafi litist bezt á yður á þessum
ferðalögum?
Nú er verið að reyna nýja
tegund flugvélar úti á vatninu.
í baðstöðunum á Riviera-
ströndinni hafa menn tekið upp
á því að mála fugla, blómstur og
annað litaskrúð á bakið á kven-
fólkinu. Er þar þegar saman-
kominn álitlegur hópur lista-
manna, sem hafa þessa skreyt-
ingu jneð höndum.
sæti, þó ekki sé auðvelt að gera
upp á milli. Til dæmis eru
Vatnsdalur og Langidalur ákaf-
lega myndarlegar sveitir.”
— Hvað haldið þér um ís-
lenzka þjóðarbrotið í Canada?
“Það er mál, sem ekki er auð-
velt að segja neitt ákveðið um.
Þó virðist áhugi fyrir viðhaldi
íslenzkrar tungu og menningar
vera meiri nú en verið hefir að
undanförnu. Og það, sem gefur
beztar vonir, er það, að margir
af áhugasömustu starfsmönnun-
um eru ungir menn, fæddir og
uppaldir í Canada. En það er
mjög mikils virði, því hinir
gömlu landnemar og leiðtogar
eru nú óðum að tína tölunni og
mörg stór skörð að fylla.”
“Af sjávarþorpum eða bæjum úag eftir dag hefir risaflugvél-
held eg að Reyðarfjörður eigi in verið reynd þarna úti á vík-
mikla framtíð fyrir sér. Álít eg inni. Enn er þessum reynslu-
að hann eigi eftir að verða höf- ferðum ekki nærri lokið. Eitt ó-
uðstaður Austurlands, álíka og happ hefir hent, en það stafaði
Akureyri fyrir Norðurland. Eg af of lítilli kjölfestu.
varð líka mjög hrifinn af Fljóts-1 Lengi höfðu áhorféndur
dalshéraði, og er það að mínu vænst þess, að baknið myndi
áliti einhver fegursta sveit hefja sig til flugs. Einn dag
landsins, og eru þær þó margar voru allir hreyflarnir settir í
fagrar. En hvað búsæld og' gang og brátt loftaði undir flug-
myndarbrag snertir, þá held eglfarið. Það hófst hærra og
að Eyjafjörðurinn hljóti fyrsta hærra, fjarlægðist og hvarf loks J
til norðurs. Hálftíma síðar kom
það aftur úr þessari fyrstu för
sinni.
Hvernig er svo þetta merki-
lega flugfar? Það er fyrst og
fremst hið stærsta, sem bygt
hefir verið í Ameríku og verður
hið stærsta, er notað verður til
reglubundinna flugferða í heim-
inum. Það vegur 41 smálest og
breidd út til yztu randar vængj-
anna er 152 fet. Lengdin er 109
fet. Það er ætlað fyrir 74 far-
þegar við dagflug, en 40 við
náttflug. Áhöfnin verður átta
manns.
Það getur borið um 5 smá-
lestir farangurs og með 40 far-
þega getur það flogið 4300 míl-
ur, án þess að lenda, nieð 200
SÉRSTAKAR JÓLAFERÐIR
TIL
UM ÞRJÁR
LEIÐIR
AÐ VELJA
Siglið með Cunard WThite
Star Line, þegar þér
heimsækið ættlandiði um
jólin. Þetta félag heldur
uppi tveimur mismun-
andi ferðalögum yfir At-
lanzhaf, þ. e. styttri sjó-
leiðina frá Canada o^
fljótu ferðunum frá New
York, með heimsins hrað
skreiðasta skipi “Queen
Mary” (á 3 dögum 21
klst. og 48 mínútum yfir
Atlanzhaf).
Fullnægjandi upplýsing-
ar um siglingar 1938 fást
hjá agentum vorum, eða
á skrifstofum Cunard
White Star—og verður
yður veitt með glöðu geði
upplýsing um hvað eina
ferðum viðvíkjandi, ....
ferðaleyfum út úr land-
inu og fleira.
BEINT SAMBAND VIÐ ALLA
STAÐI A fSLANDI
Frá Montreal
11. nóv.—AURANIA til Havre og
y London
18. nóv.—ASCANIA til Havre og
London.
25. nóv.—AUSONIA til Havre og
London.
Frá Halifax
*4. des.—ALAUNIA tU London.
*11. des.—AURANIA til London.
* Farið um borð kvöldið áður.
Frá New York
12. nóv.—AQUITANIA til Cher-
bourg og Southampton.
18. nóv.—QUEEN MARY til Cher-
bourg og Southampton.
26. nóv.—AQUTTANIA U1 Cher-
bourg og Southampton.
26. nóv.—CARINTHIA tU South-
ampton og Havre.
**2. des.—QUEEN MARY til
Cherbourg og Southampton.
**10. des.—AQUITANIA til Cher-
bourg og Southampton.
**16. des.—QUEEN*" MARY tU
Cherbourg og Southampton.
** Persónulegt eftirlit.
420 Main
Street
Winnipeg,
Man.
(UNARDmiE m