Heimskringla - 28.09.1938, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 28. SEPT. 1938
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
BJARNI RUNÓLFSSON
í HóLMI
Fimtudaginn 11. þ. m. var
hringt til mín austan frá Hólmi
í Landbroti, og mér tilkynt, að
Bjarni í Hólmi hafi fengið slag
(heilablóðfall) nóttina áður, og
það svo heiftugt, að hann væri
eftir það mállaus og máttvana
hægri megin. Mér fanst eg gæti
alls eigi trúað mínum eigin eyr-
um, að svo hörmuleg fregn væri
staðreynd.
í gær (sunnudag) er aftur
hringt til mín, og mér sagt, að
Bjarni hafi andast þá um morg-
uninn klukkan 4.
Hvernig er hægt að trúa
þessu? Hvernig getur það ver-
ið, að Bjami í Hólmi sé hættur
að starfa á meðal okkar — horf-
inn frá okkur — á sínu bezta
skeiði? Bjarni, sem manna lík-
legastur var að eiga eftir að
lyfta mörgum Grettistökum enn-
þá. Bjarni, sem átti hagari
meistarahendur meiri -biagsýni,
meiri elju og atorku, meiri
mannkærleika en flestir aðrir.
Bjarni, sem ekki einungis okkur
vinum hans og vandamönnum
virtistj ómissandi þessari þjóð
— núna á sínu bezta skeiði —
heldur mun pg flestum, sem
þektu hann og störf hans, virst
hið sama.
Bjarni var fæddur að Hólmi í
Landbroti í Vestur-Skaftafells-
sýslu þann 10. apríl 1891. For-
eldrar hans eru þau Rannveig
Bjarnad. og Runólfur Bjarna-
son, smáskamtalæknir, sem bæði
eru enn 1 Hólmi við sæmilega
heilsu. Bjarni ólst upp í Hólmi
hjá foreldrum sínum og var ætíð
þeirra stoð og stytta. Hann var
algerlega sjálfmentaður maður.
Árið 1921 kvæntist hann eftir-
lifandi konu sinni, Valgerði
Helgadóttur, Þórarinssonar frá
Þykkvabæ í Landbroti. framúr-
skarandi ágætiskonu, sem var
Bjarna ómetanleg aðstoð í öllum
hans miklu framkvæmdum. Þau
hjón hafa síðan búið rausnarbúi
í Hólmi. Ekki var þeim hjónum
barna auðið.
Störf Bjarna eru margvísleg
og sum þeirra óvenjuleg og það
svo, að það mun algert eins-
dæmi, að bóndi og það í af-
skektri sveit, framkvæmi slík
störf. Bjarni keypti ábýlisjörð
sína, Hólminn, og átti nú orðið
alla jörðina, þó þar hafi verið og
sé enn tvíbýli. íbúðarhús reisti
Bjarni í Hólmi fyrir nokkrum
árum. Það er úr steinsteypu,
stórt og mjög vandað, enda vann
hann mest að því sjálfur.
Kunnastur er Bjarni fyrir
hinar miklu rafmagnsfram-
kvæmdir sínar. Hann er fyrir
löngu orðinn landskunnur fyrir
þær.
Árið 1913 reisti Helgi Þórar-
insson, sjálfseignarbóndi að
Þykkvabæ í Landbroti (faðir
Valgerðar konu Bjarna) raf-
magnsstöð að Þykkvabæ. Það
var fyrsta rafmagnsstöðin, sem
reist var á sveitaheimili í Vest-
ur-Skaftafellssýslu. — Uppsetn-
ingu á þeirri stöð annaðist Hall-
dór Guðmundsson rafmagnsmað-
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLl)
I CANADA:
Amaranth............................. J. B. Halldórsson
Antler, Sask...........................K. J. Abrahamson
Árnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur............................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont...................................G. J. Oleson
Bredenbury.............................H. O. Loptsson
Brown...............................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge------------------------ H. A. Hinriksson
Cypress River............................Páll Anderson
Dafoe...................................S. S. Anderson
Ebor Station, Man....................K. J. Abrahamson
Elfros...............................J. H. Goodmundson
Ertksdale..............................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask......................Rósm. Árnason
Foam Lake..............................H. G. Sigurðsson
Gimli....................................K. Kjernested
Geysir................................Tím. Böðvarsson
Glenboro...................................G. J. Oleson
Hayland................................Slg. B. Helgason
Hecla.................................Jóhann K. Johnson
Hnausa.................................Gestur S. Vídal
Húsavík.................................John Kernested
Innisfail............................Ófeigur Sigurðsson
Kandahar................................S. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Langruth................................ B. Eyjólfsson
Leslie...............................................Th. Guðmundsson
Lundar........................Sig. Jónsson, D. J. Líndai
Markerville......................... ófeigur Sigurðsson
Mozart...................................S. S. Anderson
Oak Point..............................Mrs. L. S. Taylor
Oakview...............................................S. Sigfússon
Otto..............................................Björn Hördal
Piney..................................S. S. Anderson
Red Deer............................Ófeigur Sigurðsson
Reykjavík..........................................Árni Pálsson
Riverton.............................Björn Hjörleifsson
Selkirk.............................Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man.......................K. J. Abrahamson
Steep Rock........................................Fred Snædal
Stony, Hill.............................. Björn Hördal
Tantailon.........................................Guðm. ólafsson
Thornliill..........................Thorst. J. Gíslason
Víðir...................................Aug. Einarsson
Vancouver...............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.....................Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beach...........................John Kernested
Wynyard...........................'.....S. S. Anderson
í BANDARÍKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry................................E. J. Breiðfjörö
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier...............................Jón K. Einarsson
Edinburg....................'...............Jacob HaU
Garðar...................................
Grafton................................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. EUnarsson
Hensel.................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton.....................................S. Goodman
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain...........................................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St
Point Roberts.........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. EinarssoD
Upham...................................E. J. Breiðfjörö
The Viksng Press Lisúíed
Winnipeg Manitoba
ur úr Reykjavík. Rafstöð þessi
var lítil, eða um tvö hestöfl, en
varð mjög dýr. Helgi heitinn
mun hafa látið fyrir hana um
150 sauði. Bjarni í Hólmi fylgd-
ist með uppsetningu á stöð þess-
ari. Hann var þá strax snjall-
asti maðurinn, að gera við stöð-
ina, þegar hún bilaði. Þessi
stöð mun hafa verið fyrsta
kynning Bjarna af rafmagns-
stöðvum.
Árið 1921 hefst Bjarni handa,
að reisa rafmagnsstöð heima
hjá sér( í Hólmi. Hann setti
stöðina upp sjálfur að öllu leyti,
og meira að segja réðist í að
smíða dýrasta stykki stöðvar-
innar, vatnsvélina (turbinuna).
Margir töldu það ofurhug úr
Bjarna, að láta sér detta í hug
að fitja upp á slíku smíði —
töldu það með öllu óvinnandi
verk fyrir leikmann, sem iþar að
auki hafði þá mjög lítil og ófull-
nægjandi verkfæri. Bjarni hélt
sínu striki og skeytti ekki um
úrtölur annara, en smíðaði ró-
legur “túrbínuna”. Honum
tókst þessi vandasama, óvenju-
lega smíði mjög vel. Stöðin fór
af stað, íog vann sitthlutverk
með prýði. Sú stöð og Þykkva-
bæjarstöðin voru báðar með lít-
illi fallhæð (2—4 m.)
Árið 1925 kvisast það um
nokkrar sveitir Vestur-Skafta-
fellssýslu, að Bjarni í Hólmi hafi
ákveðið að setja upp rafmagns-
stöð að Svínadal í Skaftártungu,
og það með, að hann ætli sér að
,smíða “túrbínuna”. Lækurinn
var þar mjög þtill, sem yrkja
átti, mest seitl úr mýrum, en
fallhæðin var mikil, yfir 50 m.
Allur þorri manna taldi það
hreina og beina fjarstæðu úr
Bjarna, að láta sér detta í hug,
að smíða “túrbínu” fyrir 50 m.
fallhæð — töldu margir, og þar
á meðal rafmagnsfróðir menn —
að það kæmi ekki til greina að
Bjarna hepnaðist þetta vanda-
sama verk. Hann lét ekkert
slíkt á sig fá. Hann smíðaði
“túrbínuna”, .'setti upp stöðina,
sem skilaði heim í bæ fyllilega
hinum tilskilda krafti. Gerir
hún það enn í dag.
Síðan þetta gerðist, hefir
Bjarni sett upp hverja stöðina á
fætur annari, víðsvegar um alt
land, og smíðaði flestar “túrbín-
urnar”. Sumar þær stöðvar
hafa verið með um og yfir 100
m. fallhæð. Alls hefir Bjarni
sett upp allmikið á annað hundr-
að rafmagnstöðvar og smíðað
yfir 100 “túrbínur”. Rafmagns-
| stöðvar Bjarna hafa nær undan-
| tekningarlaust reynst mjög vel,
(en þó hafa þær verið stórkost-
| lega mikið ódýrari en flestar
sambærilegar stöðvar hjá öðr-
um. Bjarni var líka orðinn svo
^eftirsóttur maður til þessara
I hluta, að hann gat ekki sint
nema nokkrum hluta af þeim
jbeiðnum, sem honum bárust,
enda sá hann ekki út úr því, sem
hann hafði að gera.
Smíðaverkstæði Bjarna í
jHólmi, er hann átti þar nú, er
|vandað nýtízku verkstæði. Þar
eru tveir stórir járn-rennibekk-
ir, knúðir áfram með rafmagni
Þar eru rafmagns logsuðutæki.
rafknúin smiðja, borvélar og
mörg önnur nauðsynleg verk-
færi. Það voru margir, er leit-
uðu til Bjarna í Hólmi, að biðja
hann að gera við þau áhöld og
tæki, sem bilað höfðu. Altaf var
Bjarni reiðubúinn til þess og
gerði hann venjulega við það
sem bilað var, en það var stund-
um sannarlega ekki allra með-
færi.
Bjarni í Hólmi var fyrsti mað-
urinn í Vestur-Skaftafellssýslu,
sem keypti og fékk þangað vöru-
bíl, sem hann notaði þar til
flutninga. Þá var Bjarni, eins og
oftar, mikið umtalaður maður.
Honum tókst það einnig vel, og
sýndi hann þar með reynslunni,
að bílarnir áttu fult erindi í
Skaftafellssýsluna.
Árið 1936 setti Bjarni upp
frystihús í Hólmi, af eigin ram-
leik og án þess að fá nokkurs-
staðar styrk. Bjarni þurfti eng-
an sérfræðing í frystivélum, til
að koma frystihúsinu upp. Hann
gerði það alt sjálfur, hann gerði
og meira, hann smíðaði mikið
af “spirölum” frystihússins.
í sámbandi við frystihús
þetta, fór fram á síðastliðnu
hausti, sauðfjárslátrun í Hólmi.
Bjarni frysti kjötið jafnóðum,
um 200 skrokka á sólarhring,
sem síðan voru fluttir frosnir
til Rvíkur, um 300 km. leið. —
Það tókst vel.
Nú í sumar var Bjarni að
vinna að því að stækka raf-
magnstöð sína í Hólmi stórlega.
Hann var nýbúinn að ljúka því
verki. -— Einnig var hann að
stækka frystihúsið, þannig að
hann gæti fryst þar að minsta
kosti 600 skrokka á sólarhring.
Frystivélarnar og efni í “spir-
alana” var hann búinn að flytja
austur að Hólmi. Alt átti að
vera fullbúið um miðjan þennan
mánuð. Því miður entist hon-
um ekki aldur til þess. Einnig
var Bjarni með margar raf-
magnsstöðvar í undirbúningi,
sem hann ætlaði að koma upp í
haust. Þar er því skarð fyrir
skildi, þar sem hann er alt í
einu fallinn frá.
Bjarni var framúrskarandi at-
hafnamaður. Hann vann oft 16
til 18 klukkustundir á sólar-
hring, heima og ’ heiman, þó
einkum þegar hann var að setja
upp rafmagnstöðvamar, Þá
vinnu sína kallaði hann “dags-
verk” og tók 'Venjulega 10 kr.
fyrir “dagsverkið.”
Bjarni var hvers manns hug-
ljúfi. Hann var hjálpfús og
greiðvikinn með afbrigðum. —
Hann yar félagslyndur og frjáls-
lyndur í skoðunum. Hann hefir
um fleiri ár og var til síðasta
dags, formaður í Framsóknarfé-
lagi Vestur-Skaftfellinga. Þar
hefir Framsóknarflokkurinn
mist einn sinn ötulasta og táp-
mesta liðsmann.
Skga íslands mun lengi minn-
ast (Bjarna í 'Hólmi. Hann var
mikilmenni og göfugmenni síns
tíma.
Helgi Lárusson
—N. Dbl. 6. sept.
Orrtc* Phomts
87 201
Rxs. Phoni
73 409
Dr. L. A. Sigurdson
10« MKDICAL ARTS BUILDINO
Omci Houits:
12 - 1
4 P.M. - | P.M.
**D BT APPonrrMiNT
w. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
tSLENZKlR LÖGFRÆÐINOAR
á öðru gólfl
J2í Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa einaíg skrlístofur að
nuiuiar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvlkudag 1
hverjum mánuði.
Dr. S. J. Johannesion
218 Sherburn Street
Talstml 30 877
VlOtalstlml kl. 3—6 e. h.
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINGAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
L«tur útl meðöl í vlðlögum
Vlðtalstímar kl. 2_4 • k.
t—8 að kveldinu
Siml 80 867 S6S vlctor ,t
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RKALTORS
Rental. Inturance and Financtal
Agents
Blml: 94 221
80« PARIS BLDG.—Wlnnlpef
A. S. BARDAL
•elur llkklstur og annast um útfar-
lr. Allur útbúnaður sA beeti. —
Ennfremur selur hann aiuir^...
minnisvarða og legsteina.
843 8HERBROOKE 8T.
Phone: ts S07 WINNIPBO
Gunnar Erlendsson
Planokennarl
Kenslustofa: 701 Victor St.
Siml 89 535
THL watch shop
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Ucenses Issued
699 Sargent Ave.
Jacob F. Bjarnason
—TRAN SFER—
Baggage and Furniture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annaat aUslconar flutninga fram
ag aftur um beinn.
SJÓNVARP f ÞÝZKALANDI
Frh. frá 3. bls.
Sjónvarpið nær yfir jafnstórt
| svæði og mannlegt auga má líta.
j Það takmarkast af sama sjón-
deildarhringnum, því að fjöll og
| háar mishæðir hindra það. Frá
j stöðinni í Berlín sést sjónvarp-
ið innan hrings sem hefir radius-
inn 20 km. En frá hinum stöðv-
unum sézt sjónvarpið innan
hrings, sem hefir radiusinn 250
km^
Rovatzos Floral Shop
*O0 Notre Dame Ave. Phone »4 954
Fresb Cut Flowers Dally
Plants in Season
We specialize in Wedding ák
Concert Bouqueta & Funeral
Deslgns
Icelandlc spokeo
Á fyrnefndri sýningu gat að
líta fjölbreytt sýnishorn ýmissa
tækja, sem notuð eru við sjón-
(varpið. Þar voru einnig sýnd
um fimtíu viðtæki sjónvarps,
sem stöðugt voru opin. Fólk
hópaðist saman við viðtækin til
þess að dást að þessum nýja
sigri á sviði.tækninnar. Mynda-
flötur sumra tækjanna var að-
; eins ca. 35 cm. að ummáli, ann-
arar 1 m. og þeirra þriðju eins
stór og myndatjöld kvikmynda-
húsa, eða um 10X10 metra.
| Sjónvarp fyrir almenning
hefst í Þýzkalandi 1. október n.
k. Notendur eiga að greiða 24
mörk um árið í afnotagjöld. Við-
tökutækin eru alldýr, þau ódýr-
ustu kosta 800 mörk. Má því
búast við, að þau eignist keppi-
naut þar ,sem alþýðubílarnir eru,
j því að þeir eru aðeins einum
j fimta dýrari. Algeng stærð
(myndflatanna á þessum tækjum
jverður 30X4Q cm. og 60X70 cm.
j Auk þess verða einnig framleidd
tæki með mikið stærri myndfleti,
alt að því eins stórum og mynda-
jtjöld kvikmyndahúsanna eru. —
Þau viðtæki verða einkum ætluð
skólum, verksmiðjum og vinnu-
stöðvum. Á þann hátt á að gefa
æskunni í skólunum og verka-
mönnunum við störf sín færi á
að fylgjastmeð því, sem gerist í
þýzka ríkinuð «ins og framast
verður viðkomið. Dr. Ley, yfir-
maður útvarpsmála í Þýzkalandi,
vill að hver verksmiðja hafi eitt
aðalviðtæki, bæði jfyrir útvarp;
og sjónvarp, og síðan sé hátöl-
urum og myndaviðtökutækjum
komið fyrir á öllum helztu stöð-
um í viðkomandi verksmiðju, á
verkstæðum, í vörugeymslum,
kaffistofum o. s. frv.
Það er ætlun dr. Ley, að gera
Þýzkaland að fremsta landi á
sviði útvarpstækninnar. Auð-
vitað er sú fyrirætlun af póli-
tískum toga spunnin; með greið-
an aðgang að útvarpi, er hægur
vandi að ná til allrar þjóðarínn-
ar, þegar á þarf að halda. Eitt
af vígorðum Hitlers er “Án bíla,
flugvéla og útvarps hefðum við
aldrei unnið Þýzkaland.”
Á sýningunni í Berlín gaf að
líta útvarpsviðtæki, sem var c
jvenju lítið fyrirferðar — “baby"
viðtæki. Lengd þess og breidd
er ekki meiri en svo, að vel má
grípa um það með hendi á hvorn
veg sem er. Verð þessara tækja
er 35 mörk. Af verðinu skal
greiða 5 mörk við móttöku og
afganginn með fimtán afborg-
unum. Á þessu ári koma 700
þús. viðtæki af þessari gerð á
markaðinn. Hinn fátækasti
Þjóðverji á nú að eiga kost á
að eignast viðtæki.
Fyrnefridri sýningu í Berlín
var komið fyrir í mörgum stór-
um sölum. Þar gaf að líta hina
ólíkustu og margvíslegustu hluti
sem þó allir á einhvern hátt
komu við útvarpsstarfsemi,
einkum í Þýzkalandi. Ein sýn-
! ingardeildin sýnir útbreiðslu út-
varpsins með myndum og línu-
ritum. Önnur deild sýnir póst-
^kort og ýmsa muni, sem þýzka
lútvarpinu hafa borist frá þakk-
.látum stuttbylgjuhlustendum
jvíðsvegar um heim, og þannig
mætti lengi telja.—N. Dbl.
MARGARET DALMAN
TKACHKR OF PIANO
IU BANNING ST
Phone: 26 420
HITT OG ÞETTA
Amerískir kvikmyndaeigend-
ur óttast það mjög, að æsku-
lýðurinn sé að verða fráhverfur
kvikmyrldahúsunum.
Hagskýrslur sýna, að fólk á
aldrinum 16—-25 ára er ekki
jafnfíkið í það að horfa á kvik-
myndir sem áður. Þó eru enn
nokkrir leikendur, sem draga
æskufólkið að. Helztir þeirra eru
Sonja Heine, Deanna Durbin og
Myrna Loy.
Nú er það dansinn, sem fram-
ar öðru fangar hug unga fólks-
ins 1 Bandaríkjunum.
Ótal nýir dansar eru iðkaðir
af ofsafenginni ákefð. Kvöld
eftir kvöld þyrpist fólkið á dans-
staðin og dansar hina nýju
dansa, Big Apple, Kissing Dance
og hvað þeir nú allir heita.
* * *
Jónas og Pétur höfðu verið
nábúar lengi og hafði farið vel á
með þeim.
Jónas hafði verið þríkvæntur,
en hann hafð mist allar konurn-
ar, og í hvert skifti hafði Pétur
verið við jarðarförina ásamt
konu sinni.
En þegar Jónas misti þriðju
konuna neitaði Pétur að vera við
jarðarförina.
Konan hans Péturs spurði
hann að því hvers vegna hann
vildi ekki fara.
— Eg hefi nú tvisvar verið
við jarðarför hjá Jónasi, sagði
Pétur; — og mér leiðist að
geta aldrei boðið honum aftur.