Heimskringla - 28.09.1938, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. SEPT. 1938
íluúmskrhuila |
(StofnuO 1SS6)
Kemur út á hverjum mlBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
m VerS blaðslns er $3.00 árgangurlnn borglst jj
m tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD. J
1 311 viðskifta bréí blaðinu aðlútandl sendist:
K-nager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskrlngla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
| Telephone: 86 537
HiiuiiiiiiimiiiiiiiiMiimiiiiimiiiiiiiiiiiw^
WINNIPEG, 28. SEPT. 1938
1. OKTÓBER
Fyrsti október er örlagaþrungni dagur-
inn, sem Hitler segir að gert skuli út um
það, hvort stríð verði í Evrópu, á borð við
stríðið 1914 nema hálfu ægilegra.
Það sem verið er að bíða eftir, eru að-
eins svör stjórnarinnar í Tékkóslóvakíu
við síðustu kröfum Hitlers um að flytja
herlið inn í Sudeten-héruðin frá Þýzka-
landi áður en samningamir um að taka
þau af Tékkum, verða undirskrifaðir.
Neville Chamberlain, forsætisráðherra
Breta, fór s. 1. föstudag, eins og ráð var
gert fyrir, á fund Hitlers. Mæltu þeir sér
nú mót í Godesborg, bæ í Rínar-héruðun-
um, svo Chamberlain þurfti ekki að fara
til Berchtesgaden, uppi í Alpafjöllum
Bavaríu, sem kom sér vel fyrir hinn aldna
og mæðna mann. Hitt kom nú samt í
ljós, að hin §íðari ferð þreytti Chamber-
lain meira en hin fyrri, því Hitler varð
þeim mun erfiðari að semja við, sem hann
var nú nær vestur vígstöðvunum gömlu.
Eftir nokkra viðræðu við Hitler, sem lengi
varð að bíða eftir, varð Chamberlain þess
vís, að samningarnir, sem Bretar og
Frakkar höfðu samið og Tékkar höfðu
nauðugir viljugir orðið að samþykkja,
voru ekki eftir skapi Hitlers. Þó Þjóð-
verjum væri þar veitt Sudeten-héruðin og
samvinnu Tékka og Rússa væri ákveðið
að slíta, neitaði Hitler samt, að skrifa
undir þá. Þetta kom Chamberlain mjög
einkennilega fyrir sjónir þar sem Hitler
fór í fyrstu ekki fram á neitt annað, en
það sem í samningunum stóð og sem nú
er haldið fram, að Bretum og Frökkum
hafi verið lítill sómi að, að veita, þó ekki
væri þar fram á meira farið eða alt, sem
Hitler nú vill. Þar var alt Hitler í vil og
fylgifiskum hans, en níðingskapurinn lát-
inn skella á smáþjóðinni, Tékkum, er
svifta átti nokkru af landi sínu með öllu,
og í raun og veru sjálfstæði sínu einnig í
þeim hluta landsins, sem þeir áttu að
halda í sjálfir; hvorki mátti vanaleg
viðskifta þar reka nema Þjóðverjum í vil
og stjórnarfarslega máttu Tékkar ekki
vera um neitt sjálfráðir. Það virtist því,
sem hér væri verið að uppfylla út í æsar
allar kröfur Hitlers. En það reyndist nú
annað. Og þar kom í ljós hvað Hitler er
að fara. Hann er ekki ánægður með að
hremma þetta litla land með húð og hári
að kalla má. Hann hefir annað og miklu
meira á prjónunum en það. Það er Don-
árdalurinn austur að Svartahafi, sem hann
ætlar að leggja undir Þýzkaland fyrst og
fremst, hvað sem seinna verður.
Samninga Breta og Frakka vildi Hitler
því ekki heyra. í stað þess afhenti hann
Chamberlain samning, sem hann krafðist,
að Bretar og Frakkar samþyktu og kúg-
uðu Tékkóslóvakíu til að samþykkja. —
Chamberlain og Daladier eiga að vera
vikadrengir hans, en ekki samnings-aðilar.
Og jafnvel þó Bretar og Frakkar séu
þeim nýju kröfum Hitlers ósamdóma,
hafa þeir sent stjóminni í Tékkóslóvakíu
þessar síðustu kröfur Hitlers, sem sjálf-
sagt er meiri ósvífni fólgin í, en það
eitt, að flykkja her inn í Sudeten-héruðin,
áður en landið er látið af hendi. ^Cn það
eitt er nóg. Hvemig aðstaða væri það
fyrir Tékka, að láta af hendi mikið af
landinu og víggirðingar sínar og vopnabúr
að nokkru, áður en samningar um að
brytja það upp eru samþyktir?
Bretum, Frökkum og Þjóðverjum kom
saman um það í fyrstu, 'að lima Tékkó-
slóvakíu sundur. Það sem þeim bar síðar
á milli, var hvernig hníf ætti að nota til
þess.
En Tékkóslóvakíu stjórnin hefir nú
frelsi til þess fram að fyrsta október, að
ráði við sig hvað gera skuli: Verða mót-
þróalaust við kröfu Hitlers, eða sæta stríði.
Það getur nú verið að þessi hótun Hitl-
ers hrífi, en oft á það sér stað, að hið
ólíklegra skeður eða verður ofan á. Af
fréttum þessV stundina að dæma frá Ev-
rópu, virðist sem Rússar séu að koma til
sögunnar í Tékkóslóvakíu. í hersveitun-
um sem nýja stjómin í Tékkóslóvakíu
sendi á vestur-vígstöðvar sínar fyrir helg-
ina, er sagt að nokkuð hafi verið í af
rússneskum hermönnum. Og út af Pól-
lendingum hafa þeir sagt Tékkum, að hafa
engar áhyggjur. Með þeim bakhjarl, er
ekkert líklegra en að svar Tékka verði,
að þeir kjósi stríð, heldur en að gefast upp
að óreyndu.
Það er hvort sem er alment litið svo á,
að loforðum Hitlers sé ekki treystandi og
það sé aðeins að gera ílt verra, að reyna
að fresta striði með því, að verða við
kröfum hans.
Sátta-tilraunir Chamberlains og hvernig
Hitler hefir tekið þeim, er ljós vottur
þess, að hann ætlar sér ekki að horfa í
neitt til þess að koma áformum sínum
fram, eða lætur að minsta kosti svo, meðan
her er ekki að mæta< frá annari þjóð.
Beztu herforingjar Hitlers telja óráðlegt
fyrir hann að fara í stríð og hafa sumir
sagt stöðum sínum lausum út af því. Um
þýzku þjóðina mun svipað mega segja. í
Nazista flokkinum er að vísu stór hópur,
sem friðlaust heimtar stríð. Og það er
úr þeirri átt, sem rekið er á eftir Hitler.
Hernaðar-æsingar hans sjálfs hafa þar fest
svo djúpar rætur, að óvíst er hvort að
hann sjálfur fær lengi við það ráðið.
En hvað sem því líður og neiti nú
Tékkar kröfum Hitlers, er ekki þar með
sagt að út í stríð verði farið. Það er ó-
reynt ennþá, hvernig Hitler snýst við því,
þegar til alvörunnar eða stríðs kemur.
Það á ef til vill eftir að koma í ljós fyrsta
október.
E R I N D I
flutt í Fyrstu lútersku kirkju
27. september 1938.
Eftir Jónas Jónsson, alþingismann
Kæru landar í Winnipeg!
Undanfarna tvo mánuði hefi eg verið á
ferð um bygðir fslendingar í Norður-Ame-
ríku. Mér finst eg hafa komið víða, og
vissulega hefi eg hitt landa mína svo þús-
undum skiftir, en þó eru hinir margir, sem
eg næ ekki til, nema ef sumir þeirra lesa
síðar í íslenzku blöðunum héðan úr borg,
hin fáu kveðjuorð, sem eg flyt hér í kveld.
f þeim mörgu ræðum, sem eg hefi flutt
undanfarnar vikur á samkomum íslend-
inga, hefi eg reynt að gera grein fyrir
hinni sameiginlegu arfleifð fslendinga og
þróun kynstofnsins á fslandi og í Vestur-
heimi hin síðustu 70 ár. Eg hefi bent á
uppruna þjóðarinnar, að landnámið frá
Noregi á 9. og 10. öld gerist með sjald-
gæfu úrvali um listhneigð og frelsisást, að
þetta fámenna- úrval, á að giska 80 þús.
manna, stofnar á íslandi eina lýðveldið,
sem þá var til í heiminum, að þetta lýð-
ríki stóð með miklum blóma í fjórar aldir,
að lög þess og skipulag er um marga hluji
enn til fyrirmyndar, að þessir frumherjar
hins nýja frelsis í heiminum rituðu sögu
allra Norðurlanda með þeirri snild að eng-
in þjóð hefir komist lengra, og að þeir
hófu ritun þjóðlegra bókmenta þegar allar
aðrar mentaþjóðir voru beygðar undir ok
framandi menningartungu. Jafnhliða þess-
um merkilegu, andlegu afburðum bjargaði
þessi fámenna lýðveldisþjóð heimildunum
um hinn merkilega átrúnað norrænu forn-
aldarþjóðanna og tók með meira andlegu
sjálfstæði á móti trúboði kaþólskunnar
heldur en nokkur önnur þjóð í Evrópu
gerði á þeim tíma.
Þetta er hinn fyrsti þáttur í andlegum
afrekum sameiginlegra forfeðra allra ís-
lendinga. Næsta afrek forfeðranna er að
geyma þennan merkilega andlega auð
gegnum myrkur og þrengingar miðald-
anna, svo að nútímamenning norrænna
þjóða gæti reist framtíðarhús sitt á sögu-
lega traustum grnndvelli.
Þriðja átak fslendinga er nútímamenn-
ing þeirra, landnám í tveim heimsálfum
síðan um 1870. Á íslandi hafa rúmlega
100 þúsund manns á þessum 70 árum end-
urreist að miklu leyti hið forna, frjálsa
ríki, og gert hið gamla land að nútíma-
ríki með því að opna allar dyr fyrir véla-
iðju og nútíma-tækni í vinnubrögðum, en
bjarga þó hinum margháttuðu erfðaverð-
mætum fyrri alda. Á þessum sömu 70
árum hafa rúmlega 30 þúsund íslendingar
í Canada og Bandaríkjunum gert hér í
álfu margþætt landnám — stofnað hér
með mikilli orku og ósérplægni fjölmargar
nýbygðir bæði í sveitum og borgum. Svo
sem kunnugt er hefir meginþorri fslend-
inganna sezt að á sléttum Manitobafylkis,
en um leið teygt arminn suður yfir landa-
merki Bandaríkjanna inn í hina fögru og
frjóu Dakota-bygð. Winnipeg er stærsta
borgin í þessum fylkjum og fjölmennasta
íslendingabygð utan Reykjavíkur. Win-
nipeg er þessvegna hinn sjálfkjörni höfuð-
staður í hinu andlega ríki íslendinga í
Vesturheimi og fylgja þeim vanda að
sjálfsögðu bæði skyldur og réttindi.
En utan við þessa meginbygð íslendinga
í Vesturheimi eru landar dreifðir svo að
segja um alla Norður-Ameríku. Eftir ný-
legum skýrslum að dæma voru íslendingar
búsettir í 45 af 48 ríkjum Bandaríkjanna.
Á ferðum mínum í sumar á Kyrrahafs-
ströndinni og jafnvel inn í Klettafjöllum
hefi eg hvaðanæfa fyrir hitt stórmyndar-
legar bygðir íslendinga, og svo hygg eg
vera um landið alt. Landnám íslendinga
er ekki einungis víðfaðma í landfræðileg-
um skilningi, heldur eru fslendingar þátt-
takendur í nálega öllum greinum hins fjöl-
þætta menningar og atvinnulífs í Norður-
Ameríku, hvar sem leitað er.
Þegar vegir hinna íslenzku þjóðarbrota
skildu heima á íslandi á árunum
1870-90, þar sem annar armurinn tók að
gera ísland að nútímaríki, en hinn lagði
orku sína í að byggja upp með miljónum
annara hin tvö stóru lýðríki í Vesturheimi,
þá var íslenzki kynstofninn lítt þektur
með sönnum heimildum, nema af tiltölu-
lega fámennum fræðimannahóp. En hjá
öllum þorra lítt mentaðra manna í Evrópu
og Ameríku voru ósanngjarnar og niðr-
andi skoðanir ríkjandi um ísland og ís-
lendinga. Það hefir verið einn af merki-
legustu þáttum í landnámssögu íslendinga
báðum megin hafsins að brjóta niður þessa
hleypidóma, og það hefir tekist svo að
varla verður á betra kosið. Eg tek hér
fram sérstaklega þá hliðina sem er ykkar
verk, og sem eg hefi kynt mér hér í sumar.
Landnemar fslendinga í Vesturheimi fengu
þegar í stað það álit, að orð þeirra væri
eins og vottfastur samningur, að sjálfs-
bjargarþrá þeirra væri ódrepandi, og að
þeir væru heiðursmenn í hverju starfi sem
þeir tækju að sér. Sérfræðingur í þjón-
ustu Bandaríkjanna í einni þýðingarmestu
landamerkastöð milli Canada og Banda-
ríkjanna viðurkendi fyrir skömmu í einka-
viðtali, að í skýrslu til stjómarinnar í
Washington hefði hann sett íslendinga
efsta í röð meðal allra þjóðflokka sem
æskilega innflytjendur í Bandaríkin. Um
sama leyti gerði ungur, íslenzkur læknir
úr Bandaríkjunum ókeypis læknisverk hjá
alókunnu fólki í Canada, þar sem hann
var staddur í sumarleyfi. Fólkið, sem
hann hjálpaði, skiftist í flokka með get-
gátur um það af hvaða þjóðerni hinn góð-
sami og drengilegi læknir væri kominn.
Sumir nefndu Svía, en fleiri kendu þar hið
einkenda fslendingsnafn, sem Stephan G.
Stephansson segir að bíði landans í fjör-
unni, hvar sem hann stígur fótum á land.
En það er mikið þrekvirki af fámennasta
erlenda þjóðflokknum, sem flutt hefir inn
í Ameríku, að hafa numið land hér í álfu
með þeim manndómi og drengskap, sem
þessi dæmi sýna, og er sá arfur í einu bæði
glæsilegur og vandmeðfarinn.
Eg ætla ekki í þeim orðum, sem eg
segi hér í kvöld að eyða neinum verulegum
tíma til að tala um landnám fslendinga á
íslandi á hinum síðustu tveim mannsöldr-
um. Eg hefi að nokkru leyti lýst því í
ræðum mínum að Hnausum og Gimli fyr
í sumar, sem eru flestum ykkur kunnar.
Eg vil aðeins taka fram í stuttu máli, að
loka-takmark íslendinga á fslandi er að
endurreisa til fulls hið forna, frjálsa lýð-
ríki, og að þetta lýðríki verði fullkomið
menningarland, en geymi sérstaklega sem
helgidóm arineld þjóðarinnar, málið, bók-
mentirnar, listhneigðina og þá andlegu
ræktun og fágun í lunderni og skapgerð,
sem landnemarnir fluttu með sér úr hinum
fátæku bygðum fslands vestur um haf,
gættu vel fyrir sitt leyti og hefir orðið í
framandi löndum undirstaða að því mikla
trausti, sem íslendingar njóta nú í Vest-
urheimi. Það leiðir af sjálfij sér, að ef
fslendingum tekst að gera þessa hugsjón
að veruleika, þá verður fsland sjálfkjörið
höfuðból um rannsóknir er lúta að upphafi
og meginstefnu norrænnar menningar í
heiminum.
Mér virðist að borgaralegt takmark ykk-
ar landanna í Vesturheimi sé það, að
halda hér áfram landnáminu í Norður-
Ameríku, að skapa hér sem jafnvel viðurkent daglegt mál.
bezta borgara í báðum ríkjun- fslendingum austan hafs myndi
um, að eiga mikinn og sívaxandi þykja það Ótrúleg saga, ef þeim
þátt, þrátt fyrir fámennið, að væri sagt, að landar þeirra í
gera veg og menningu þessara j Vesturheimi kynnu ekki nema
landa sem mesta og veglegasta. eina tungu, því að á íslandi nem-
En jafnframt því að þið gefið ur allur þorri þeirra, sem eiga
keisaranum 'hvað keisarans er kost nokkurrar skólagöngu, tvö
um allan þegnskap hin,um erlend mál, og þeir sem betri
miklu nýbygðum Vesturálfu, þá kost eiga, nema þrjú eða fjögur.
eigið þið enn og getið um ó- j Aðstaðan í Evrópu á að vísu þátt
komnar aldir >átt með íslending- í því að íslendingar telja sig
unum á íslandi allan þann and- J verða að leggja á sig mikið mála-
lega auð, sem er sameiginlegur nám. En unga fólkið á íslandi
arfur frá forfeðrunum, og sem lítur ekki á tungumálanám eins
hefir fram að þessu verið ljós á og byrði, heldur sem eftirsókn-
vegum ykkar og undirstaða að arverða áreynslu. Þeir gæta
gæfu og gengi ykkar hér í landi. ( móðurmálsins, en þeir telja sér
Takmark ferðar minnar um hin- | ávinning og hann ekki lítinn, að
ar víðáttumiklu vesturbygðir í bæta við einu eða tveimur menn-
sumar hefir verið að kynnast ingarmálum. Þeir hafa reynt
hag ykkar og skoðunum, alveg að hver menningartunga opnar
sérstaklega að því er snertir þeim, sem hana kunna, nýjan
þetta andlega samstarf þjóðar- og auðugan andlegan heim.
brotanna beggja megin hafsins, j Eg hefi leitt að því nokkur
í því skyni, að eg gæti síðar rök að það jætti að vera erfitt
heiman frá fslandi, með mönn- verk fyrjr afkomendur íslenzku
um, sem eru mér skyldir að íandnemanna hér í álfu að halda
skoðunum um þetta mál, og þeir | vjg jsienzku sem hliðarmáli, með
eru margir á íslandi, unnið með ensku og varðveita þannig var-
ykkur nokkru meira en verið anlega hlutdeild í íslenzku
hefir, að hinum sameiginlegu mentalífi til handa sér og sínum
menningarmálum allra, sem eru um ókomnar aldir. Eg mun
af íslenzku bergi brotnir
Eg kem þá að því, sem
næst leiða nokkur rök að því að
þessi áframhaldanda þátttaka í
mér sýnist vera eðlilegt mark- j íslenzku mentalífi muni verða í
mið ykkar landa í Vest-' framtíðinni afarsterk lyftistöng
urheimi, um hið andlega sam-:fyrir landana í Vesturálfu í
starf austur yfir hafið.
sjálfsbjargar baráttu þeirra. Og
Það er að halda íslenzkunni við | þessi rök ætla eg fyrst og
fremst að sækja í sögu íslenzku
bygðanna í Vesturheimi.
Ef litið er yfir dvalartíma fs-
lendinga í Vesturheimi, þá hafa
tvær kynslóðir starfað hér og
skilið eftir mikil vegsummerki.
sem almennu menningarmáli
allra íslendinga í Vesturheimi,
líka þeirra, sem eiga aðeins ann-
að foreldranna af íslenzkum
stofni. Það er að halda við lestri
hinna íslenzku, sígildu bók-
menta, að fornu og nýju, bæði, Fyrsta kynslóðin kemur frá fs-
þeirra sem orðið hafa til á ís
landi og hér í Vesturheimi; og
að nota íslenzkuna, bæði mál-
fræðina og bókmentirnar sem
andlegt þjálfunarmeðal til að
gera hina ungu íslendinga í Vest-
urheimi jafnan færa til að vera
í fremstu röð um andleg og
félagsleg átök og þeir hafa verið
hingað til. En í framhaldi af
þessari ræktun íslenzkunnar sem
menningar- en ekki móðurmál
allra landa í Vesturheimi, kem-
ur svo hitt vefkefnið, að gera
íslenzkuna að kenslugrein við
alla háskóla í Norður-Ameríku.
Er þar nú þegar hafin góð byrj-
un, ei} í framtíðinni vona eg að
við hvern slíkan háskóla verði
íslenzka kend af mentamönnum
úr íslenzku bygðunum hér í álfu,
sem hafi fengið lokamentun sína
í norrænum fræðum við Háskól-
ann í Reykjavík, þar sem hinn
vígði eldur málsins á að verða
bezt og örugglegast varðveittur
unii alla framtíð.
landi að ónumdu landi. Hún
flytur með sér lítinn veraldleg-
an auð og litla þekkingu í verk-
legum efnum um þau störf,’sem
hér biðu úrlausnar. En þetta
fátæka bygðafólk frá íslandi
flutti með sér þúsund ára gamla
andlega tamningu, guðsorðabæk-
ur íslenzku kirkjunnar, ljóð
þjóðskáldanna íslenzku, fornsög-
urnar og með þessum yfir-
lætislausa útbúnaði tókst kyn-
slóð landnemanna að fullbyggja
margar sveitir, fella skóg-
ana, gera eyðilönd að ökrum,
byggja bæi og borgir, eign-
ast skipastól, margháttaðan bú-
stofn, vélar og verksmiðjur. En
meðan þessu öllu var skamt á
veg komið, á fyrstu frumbýlis-
árunum, meðan enn var búið í
fyrstu bjálkahúsunum, reistu
landnemarnir guðshús sín um
allar bygðir sínar, stundum tvö
svo að segja hlið við hlið. f þess-
um kirkjum fullnægðu landnem-
arnir trúar- og þjóðræknisþörf
Sumum kynni að virðast mikil sinni. Þeir fengu frá byrjun ís-
byrði fyrir fslendinga hér í álfu lenzka kennimenn, heyrðu í
að halda við kunnáttu í tveim kirkjunum móðurmálið eins og
málum, og Vissulega mun það heima á íslandi, með hinum
ekki gert nema ef þeir sannfær- þróttmikla blæ biblíuþýðingar-
ast sjálfir um að það sé þeim innar og trúarljóðanna. Sú fórn
fyrir beztu. Gáfuðum þjóðum landnemanna að þyggja sér hin-
virðist ekki vera ofurefli að ar mörgu og vönduðu kirkjur og
leggja á sig slíka byrði. Grikkir að halda við f jölmörgum söfnuð-
í hinu forna Rómaveldi töldu um í meira en hálfa öld, og
mál sitt og menningu svo mikils standast allan kostnað með gjöf-
virði, að þeir geymdu tungu sína um og frjálsum framlögum sýn-
öldum saman við hlið latínunn-1 ir þrek og manndáð, sem seint
ar, og þó að iGrikkir væru í mun fyrnast. Þó að karlmenn-
stjórnmálaefnum beygðir undir irnir hafi verið kennimenn fs-
vald Rómverja skiluðu þeir máli lendinga vestan hafs, og þó að
sínu og bókmentaarfi í fullu ^ karlmenn hafi svo sem annars-
gildi, engu síður en yfirþjóð; staðar starfað mest að skógar-
þeirra, í hendur hinnar nýju^höggi og akurvinnu, þá er þátt
ur hinnar íslenzku konu í land-
náminu engu minni en karl-
mannanna, hvort sem litið er á
starf heimilanna, menningu
barnanna eða kirkjumálin. Það
er mál þeirra, sem bezt þekkja
menmngar, sem hófst í Evrópu
fyrir fjórum öldum. Og öllum
er kunnugt að Gyðingaþjóðin
hefir geymt tungu sína og and-
lega menningu hliðstætt við all-
ar stórtungur heimsins, og hafa
þó numið mál og siði annara|til að fáar kirkjur hefðu verið
þjóða á þann veg, að geta komið reistar í landnámi fslendinga
hér vestra, og enn færri starf-
ræktar langa stund, nema fyrir
samtök, áhuga og einbeittan
fórnarvilja íslenzkra kvenna. —
Frá ferðum mínum í sumar mun
mér lengi minnisstæður hinn
smum mönnum óvenjulega vel
fyrir í aljri kepni um fjármál,
bókleg fræði og veraldarvöld.
Dæmi Grikkja og Gyðinga
sýnir, að gáfuð þjóð, sem á mik-
inn menningararf, getur haldið
við tungu sinni og sérstakri j sterki og áhrifamikli þáttur, sem
menningu, þó að jafnframt séjeg hef séð að íslenzku konurnar
lögð stund á aðra tungu og húp | eiga í allri menningarbaráttu fs-