Heimskringla - 19.04.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 19. APRÍL 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
RÉTTMÆTI LETINNAR
Eftir Pál Bjarnason
Framh.
III.
Eftirköst offramleiðslunnar
Gríska skáldið, Antiparos, sem
uppi var á dögum Cicero, söng
þannig um hina ný-uppfundnu
vatnsmyllu (til að mala korn),
sem átti að frelsa þrælynjurnar
og innleiða hina gullnu öld: —
“Leysið hendina, sem kvörninni
snýr, ó þér malarar, og njótið
svefns yðar í friði. Látið han-
ann gala að1 vettugi um birting-
arleytið. Demeter hefir hnept
vatnsálfana í álög og lætur þá
dansa með kátínu yfir v.atns-
hjólið, sem snýr hinum þungu
kvarnarnsteinum. Látum oss
því lifa eins og feðurnir og fagna
í ró yfir hinum góðu gjöfum úr
hendi gyðjunnar.”
En því miður hefir ekki frið-
urinn, sm skáldið kvað um, kom-
ið enn. Hin þverúðuga, blinda
og banvæna ást á okinu gerir
hina friðkaupandi vél að verk-
færi, sem einmitt selur hina end-
urleystu í enn dýpri þrældóm.
Og hin stór-aukna framleiðsla
rýjir þá inn að skyrtunni.
Dugleg saumakona iheklar 5
möskva á einni mínútu með
prjónum sínum, en ein viss teg-
und af prjónavélum gerir 30,000
möskva á sama tíma. Hver
minúta, sem vél, sú er í gangi,
jafnast alt svo, að afkastinu til,
við hundrað dagsverk konunnar.
Eða með öðrum orðum,, konan
gæti tekið sér 10 hvíldardaga
fyrir hverja mínútu, sem vélin
er látin ganga. Og svipuð hlut-
föll má segja að ráði, að meira
©g minna leyti, á sviði vélaiðj-
unnar. En hver er svo útkom-
an? Hún er sú, að eftir því sem
vélarnar verða fullkomnari og
afkastameiri, eftir því hamast
mann-þrællinn æ meira eins og
hann væri að keppast við að
jafnast á við vélina, í staðinn
fyrir að taka sér samsvarandi
hvíld. Hvílík óheyrileg sam-
kepni og vitfirring!
Til þess að gefa samkepninni
meira svigrúm hafa verkamenn-
irnir látið afmá lög þau er áður
takmörkuðu viinnutíma ýmsra
handverksmanna, er tilheyrðu
hinum eldri verkamanna sam-
tökum og með því að afnema
ýmsa helgidaga. Þá voru aðeins
fimm vinnudagar í hverri viku til
jafnaðar, og þó hafði fólkið efni
á að halda veizlur og ákemtanir
til heiðurs hinum glaðværa guði
letinnar. England, nú svo þung-
lynt og fáskrúðlegt var þá kall-
að “England hið glaða”. Veizl-
urnar entust stundum í sjö vikur
í senn. Þá var lystin góð og
flestir heilir bæði á sál og lík-
ama, og fáir kviðu fyrir morgun-
deginum. En nú þegar vélarnar
hafa margfaldið vinnukraftinn
og framleiðsluna er verið að
prédika skoðanir Malthusar,
sjálfsafneitun og iðjusemi.
Af því að vinnustéttin, með
sinni barnalegu tiltrú, hefir látið
þannig flekast til að temja sér
skort og erfiði, hefir auðmanna
stéttin einnig dæmst til ónytj-
ungsskapar og óhófs. Og sé of
mikil vinna óholl og sársauka-
söm fyrir þrælinn sjálfan, bakar
hún auðmanninum engu að síð-
ur ærin vandræði.
Sjálfsafneitunin, sem fram-
Jeiðendurnir straffa sjálfa sig
með neyðir auðmennina til að
gefa sig við ofneyzlu þess, sem
framleitt er svo óhóflega. Þegar
auðvaldsstefnan var í bernsku
fyrir nokkrum mannsöldrum
síðan, var auðmaðurinn hófsam-
ur og skikkjanlegur maður. —
Hann drakk og át aðeins þegar
hann fvar þyrstur eða svangur
og gerði sig ánægðan með eina
konu eða þar um bil. Hann lét
hirðfó,Ikinu og hinum tignu eftir
göfgi lauslætisins. En nú taka
hinir ríku uppskafningar strax
á sig skylduna að kynnast sýki
þeirri, sem kviksilfur er notað
til að halda niðri, ihugsanlega í
því skyni að réttlæta harðrétti
þrælanna í kvikasitfurs námun-
um. Og þeir kýla sig á hænsna-
kjöti og dýrum vínum, til þess
að uppörfa þá sem gefa sig við
fuglarækt og brugga hinar betri
víntegundir. Við þá iðju missa
líffærin fljótt eðli sitt, hárið
dettur af þeim, tannholdið
skreppur frá tanngörðunum,
magaholið þenst út og verður
að ístru, andardrátturinn stytt-
ist og verður örðugur, allar
hreyfingar þunglamalegar, liða-
mótin istirð og fingurnir hnýtt-
ir.
Aðrir ,sem eru eðlisfarslega
of veikbygðir til að þola hnjask
óhófsins, en búa þó yfir rann-
sakandi mannvináttuhneigð,
þerra upp hugsunarfæri sín með
réttarfarslegum og stjórnfræði-
legum hugleiðingum við það, að
semja langar, svæfandi bækur,
svo að stílsetjarar og prentarar
hafi nóg að gera. Hefðarfrúrn-
ar gera sig að píslarvottum með
því að eyða æfi sinni í að leita
að, láta isníða á sig, og skarta
með stáss-búninga sem sauma-
konurnar lífláta sig á að búa til.
Þær skifta um hami frá morgni
til kvölds eins og skyttur í
saumavél. — Svö klukkutímum
skiftir í senn gefa þær hin tómu
höfuð sín í hendur þeirra, sem
I listfengar eru í því að gera upp
| hár þeirra svo, að það sýnist
öðruvísi og meira en það á að sér
að vera. Reyrðar saman með
lífstykkjum, með sár-þrönga skó
á fótum og kjóla svo lágt skorna
í hálsmálið að hinn sljóasti kola-
námu þræll, er sæi, myndi roðna
,við, hringsnúast þær alla nótt-
ina á dönsum líknar klúbbanna
— til þess að arga saman fáein-
um aurum handa fátækum. —
Blessaðir dýrlingamir!
Til þess að rækja skyldu sína,
sem iðjuleysingi og ofnautna-
maður, er auðmaðurinn neydd-
ur til að ofbjóða smekk sínum,
hætta allri ástundun og verður
að sökkva sér niður í hóflaust
sællífi og kynferðislega spill-
ingu, og þar á ofan taka í þjón-
ustu sína mesta grúa af fólki, í
því skyni að skerða framleiðsl-
una.
Nokkrar tölur, sem. nú skulu
dregnar fram, sýna hve stór-
kostleg sú eyðsla er í raun og
veru.
Samkvæmt manntali því, Bem
tekið var 1861, var höfðatalan á
Englandi, alls, 20,066,244. Ef
við drögum þar frá þá, sem eru
of ungir og of gamlir til vinnu,
stjórnara, löggæslumenn, presta,
dómara, hermenn, vísindamenn,
vændiskonur og listamenn, og
ennfremur alla þá, sem hafast
við á ótilunnum inntektum, svo
sem land-leigu, lánsvöxtum og
arðmiðum, þá verður afgangur-
inn aðeins 8,000,000 sálir. En
sú tala innibindur konur sem
karla, unga sem gamla, og alla
auðmenn, sem við framleiðsluna
eru riðnir á einhvern hátt og
skyldulið þeirra.
Meðal þessara átta miljóna
ei(u:
Jarðyrkjumenn, hjarðmenn,
þjónar þeirra og dætur í heima-
húsum .......:......1,098,261
Þeir, sem vinna á vefnaðar
vierkstæðum og við allskonar
fatnaðar vöru........ 642,607
Þeir, sem vinna á járn- og
stál-verkstæðum ..... 396,998
Námumenn .......... 565,835
Þjónusturkonur, á heimil-
um ................ 1,208,648
Á þessum tölum sést að þjón-
ustu konurnar eru fleiri en jarð-
yrkju- og hjarðmennirnir til
saman, og næstum eins margar
og hinar þrjár stéttimar saman-
taldar. Þau hlutföll sýna glögg-
lega á hve hátt stig auðvalds-
stefnan er þegar komin. En
þar við má þó bæta ógrynnishóp
af auðnuleysingjum, seni gefa
sig eingöngu við því að svala hin-
um fágengilegu og kostbæru
girndum hinna ríku, svo sem þeir
sem slípa gimsteina, hekla
blúndur og hengitau, sauma
|ar verksmiðjunum eru nú tættar
! upp óhreinar og hálffúnar drusl-
I ur og úr því svo ofnir nýmóðins
dúkar, sem reynast álíka haldgóð
ir og kosninga loforð. Við silki-
vefnaðinn í Lyonsborg tíðkast
sú aðferð, að drýgja silkiþræð-
ina með vissum jarðefnum, til
þess að gera dúkana þyngri og
fyrirferðarmeiri, en jafnframt
endingarminni. Þetta tímabil
mun verða kallað “svika öldin”
eða “fölsunaröldin”, eins og
fyrstu tímabilin í sögu mann-
kynsins voru nefnd “steinöldin”
og “eiröldin” eftir sérkennum
framleiðslunnar.
f fáfræði sinni kærir sumt
fólk hina guðræknu iðnaðar-
menn fyrir svik, þegar þeir eru í
raun og veru, og af beztu hvöt
JOHN WATERHOUSE, fiðluleikari
Þessi vinsæli listamaður aðstoðar karlakórinn á sam-
komunni í Auditorium miðvikudaginn, 26. apríl. Mr. J.
Waterhouse hefir í mörg ár átt marga aðdáendur meðal
íslendinga hér í borg, bæði sökum listamensku sinnar og
svo hafa margir landar verið nemendur hans. Sökum
hæfileika sinna og prúðmensku hefir Mr. J. Waterhouse
ætíð hlotið orðstír hér í borg er seint mun fyrnast.
hirðkjóla, litskreyta hallir o. s,
frv.
Þegar auðmannastéttin hafði
vanist á ofnautnina og iðjuleys-
ið, eins skaðvænlegt og það aug-
sýnilega va^", samdi hún siig
fljótt að sínum nýju kjörum.
Og áður langt leið fór hún að
líta á allar breytingar með andúð
og ótta. Hin ömurlegu kjör, sem
vinnustéttin hafði dæmt sér,
með öllum hinum veikjandi og
siðskemmandi afleiðingum, sem
þrældóms-ástríðan hefir í för
með sér, juku óbeit hennar á
skylduvinnu og hefting á nautna-
frelsi þeirra meir og meir. En
einmitt um þær mundir hafði
vinnustéttin tekið í höfuð sitt þá
ósvinnu að fara að neyða auð-
mennina til að vinna fyrir sér.
þeim var ekki ljóst hve mikla
úrkynjun stéttaskyldan hafði
valdið þeim. Þeir höfðu í ein-
feldni sinni, teki fortölum hag-
fræðinganna og siðfræðaranna
í dýpstu alvöru, og ásettu sér að
reformera” hina ríku einnig
eftir þeirri forskrift. Þeir tóku
upp slagorðið: “Hver, sem ekki
vill vinna, á ekki heldur mat að
fá,” og gerðu tilraun til bylting-
ar í því skyni oftar en einu
sinni.
Gegn þeim árásum höfðu auð
mennirnir enga aðra vörn en nið^
urskurð og hernaðarlega undir-
okun. En þó þeim hafi tekist,
með ógurlegum hryðjuverkum
og harðýðgi, að bæla niður upp-
reistirnar alt til þess, vita þeir
að hin sama heimskulega hug-
mynd þrælanna sýður enn niðri
fyrir, og því álíta þeir sig nauð-
beygða til að umkringja sig með
ótölulegum grúa af varðmönn-
um, löggæzlumönnum, dómurum
og tugthússþjónum, sem auka
ómagahópinn að því skapi. Og
nú er ekki lengur hægt að villa
mönnum sjónir um tilgang land-
hersins. Honum er viðhaldið
stöðuglega aðeins til þess að
verjast óvinunum innanlands. —
Hervirki Parísar voru ekki reist
til að verja borgina fyrir útlend-
ingum, heldur til þess að yfir-
buga hana ef uppreist bæri að
höndum. Ef óhrekjanlegt dæmi
þyrfti til, mætti nefna hervaldið
í Belgíu — þeirrar paradísar
kapitalismans. Tilvera hennar
og friður eru ábyrst af öllum
veldum álfunnar, og þó er her
hennar voldugri að tiltölu en í
nokkru öðru landi. Hreystisaga
hans er bundinn við sléttumar í
kringum Borinage og Charleroi,
og það hefir verið í blóði ber-
skjaldaðra vinnuþræla og námu-
manna sem hinir Belgisku hers-
höfðingjar hafa stælt sverð sín
og áunnið sér heiðurskrossana.
Hagfræðin, en ekki þjóðmálin, er
móðir hernaðarins í Evrópu.
Til þess að létta af þeim
vinnu-byrðinni hafa auðmenn-
irnir tekið ógrynni hinna færari
manna af framleiðslu sviðinu
og tamið þá til eyðslusemi og
sællífis. En samt nægir ekki
allur sá urmull til að éta upp og
eyðileggja alt það, sem þræl-
arnir hamast við að framleiða,
án þess að sækja eftir að neyta
þess sjálfir, eða jafnvel að í-
huga hvort nokkrir aðrir æski
þess.
Vegna hinnar tvöföldu ástríðu
þrælanna, að framleiða eins og
þeir ættu lífið að leysa, og hins-
vegar að mygla af sjálfsafneit-
un, er vandinn ekki lengur sá,
að finna nóga framleiðendur og
auka afkast þeirra og dug, held-
ur það, að uppgötva neytendur
og stórauka lyst þeirra og þarf-
ir. Og úr því að evrópiska vinnu-
fólkið, svangt og nakið. eins og
það er, neitar að nota fötin, sem
það framleiðir í svo stórum stíl
og drekka vínin úr víngörðun-
um, sem það hirðir, verða bless-
aðir verksmiðju eigendurnir að
leita langt yfir skamt að viljug-
um neytendum. Evrópa sendir
út á hverju ári vörur upp á
biljónir dollara. ti! þjóða, sem
alls ekki þurfa þeirra við. En
hin héimskunnu lönd eru ekki
lengur nógu stór eða mörg til
að mæta þörfinni. Kaupmenn
ina dreymir sífelt um auðug
héruð í Afríku, um stórvötn í
Sahara eyðimörkinni og járn-
braut til Soudan. Þeir lesa með
áfergju um afrek og áræði Liv-
ingstons, Stanleys og Du Chaillu.
Hvaða undur hefir ekki hin
“dökka álfa” fólgin í skauti
sínu! Akrar sánir fílabeins
tönnum; kókósolíu fljót með
glitrandi gullkornum innanum,
og miljónir af klæðlitlu fólki,
sem þarfnast. vefnaðarvöru til
að kynnast og þroska siðsemis
kendina, og vín og biblíur til þess
að öðlast göfgi menningarinnar.
En alt kemur þó fyrir ekki.
Allir sælkerar auðmann^ stéttar-
innar; allir þjónar þeirra, fleiri
að tölu en framleiðendurnir: all-
ar annarlegar þjóðir, sem gleypa
við hinum evrópiska varningi —
ekkert, alls ekkert fær unnið
bug á vöruforðanum, sem þræl-
larnir hrúga upp í kesti ennþá
hærri og íbui'ðarmeiri en pýra-
imíðarnir á Egyptalandi. Fram-
leiðsla hinna evrópisku vinnu-
varga yfirstígur allar neyzlu til-
raunir og alla sóun.
Iðnaðarmennirnir eru orðnir
ráðþrota og vita ekki hvorn veg-
in þeir eiga að snúa sér. Þeir
geta ekki lengur náð í nóga hrá-
vöru til að fullnægja hinni viltu
starfsþrá vinnufólksins. í ull-
tvo tíma hefir framleiðslan á
Englandi aukist um nærfelt einn
þriðja á tíi^ árum. Hversu ótrú-
lega myndi hún því ekki vaxa
við það, að lögbinda aðeins
þriggja stunda vinnudag?
Fá þrælarnir aldrei skilið, að
ofreynslan úttaugar bæði þá
sjálfa og afkvæmi þeirra; að
þeir útjaska sér löngu fyrir tím-
ann, og verða síðast með öllu
ófærir, sem stétt, til vinnu-
mensku; að þeir fyrirfara öllum
sínum beztu eiginlegleikum og
eiga að endingu ekkert eftir
nema vinnuæðið? Geta þeir
aldrei séð, að með því að vinna
of mikið fleygir vélamenning-
unni svo lítið fram? Þeir ættu
að stansa við og hlusta á orð
hagfræðingsins M. L. Reybaud,
um, að reyna að ílengja vinnuna sem til illrar lukku dó fyrir
sem mest fyrir þrælana, sem skemstu, þar sem hann segir:
ekki geta samið sig að lausbeizl- Yfirleitt er það handa-vinnan,
un og hvíldardögum. Auk þess sem heftir þróun framleiðslu-
að tryggja iþrælunum fleiri tækjanna. Svo lengi sem dag-
vinnudaga og þeim sjálfum launavinnan er nógu ódýr er hún
meiri ágóða eru eigendurnir að óspart notuð, en sé hún kostbær
svala kærleiksþrá sinni og iðka er ali gert, sem hægt er, til að
góðfýsi, því vinnufýst þrælanna létta af henni erfiðinu.”
thefir þröngvað þeim til áð ^il þess að neyða verkveitend-
þagga niður rödd samvizkunnar j urna til þess, að endurbæta vélar
og forsóma ráðvendnis-lögmál sínar, er nauðsynlegt að hækka
viðskiftalífsins vegna einberrar daglaunin og stytta vinnutím-
Því til sönnunar mætti
samhygðar.
Á hverj u ári ér verkstæðunum
lokað svo, svo lengi til þess að
grynna á vöru fórðanum, og þá
stöðvast hin vesæla þóknun
ann.
leiða fram ótal dæmi. f Man-
chester á Englandi, til dæmis,
afsögðu verkamennirnir að
vinna hinn langa dag, og þá var
þrælanna algerlega. Með því að ?pu"avéliAn strax stórum endur'
framleiða of ört hafa þeir eyði- bf1 Ameriku eru vélar not-
| lagt sitt eigið lífsviðurværi. En,aJar meir og meir v.ið landbún-
það skilja þeir ekki, og heimta a lnn’ at fra. smjörgerð til
því meira og meira starf og 16in*un .. veltisins. Hvers
lengri og lengri vinnutíma, hver Vegna 1 Vegna bess að Amerík-
j í kapp við annan. Væru þeir aninn’ frjals og latur’ kysi bds'
hygnari myndu þeir í samein- Und dauðda&a fram yfir hið
ingu jafna niður þeim litla tíma, nauisleKa h'f frakknesku bænda-
sem framleiðslan krefst, og s et annnar- Að plægja upp
hætta að hrifsa bitann hver fra J0lðina’ sem er verkamanninum
svo mikil þjáning og strit í okk-
| ar heiðraða Frakklandi, er
: manninum á Ameríku sléttun-
um aðeins hressandi skemtun,
! sem hann iðkar með því að sitja
styttur samkvæmt lögum. Á 1 bæínnclasæti á vel sinni og
öðrum, öllum þeim til óhags.
Ýmsir verkveitendur eru
þrælunum það vitrari og mann-
úðlegri, að þeir hafa ráðlagt og
heimtað að vinnudagurinn sé
Á
reykja pípu sína í næði.
Framh.
MORBUS SABBATICUS
samtalsfundi, er haldinn var ár-
I ið 1860, sagði M. Bourcart, sem
er einn af helztu verkveitendum
í Alsace, þetta: “Það ætti að
j stytta vinnudaginn niður í ell-:
efu stundir og hætta vinnu kl. 2 Morbus Sabbaticus, eða
e. h. á laugardögum. Þó það “sunnudaga veiki” er mjög skæð
kunni að virðast þungbært við og einkennir aðallega kirkju-
fyrstu íhugun, álít eg það hag- meðlimi, og gerir vart við sig
kvæmt þegar til lengdar lætur.! aðeins á sunnudögum. Sjúk-
Það hefir verið reynt í verk- dómseinkenni hennar gera aldrei
smiðjum mínum nú upp í fjögur vart við sig kvöldið áður. Sjúkl-
ár með góðum árangri. f stað | ingurinn sefur vel, fer á fætur
þess að framleiðslan mínkaði við,: um morguninn, borðar ágætan
hefir hún aukist fyrir vikið.” morgunverð og virðist vera hinn
Einnig sagði M. Ottevaere frá; hraustasti. En rétt fyrir kirkju-
Belgíu: “Þó að spunavélar okkar tíma fer hann að finna til veik-
séu af sömu gerð og þær, sem j innar, og líður honum æði illa
tíðkast á Englandi, afkasta þær
minnu en þeirra, jafnvel þótt
l vinnudagurinn þar sé tveimur
tímum styttri. Eg er sannfærð-
ur um að, ef hér væri unnið að-
eins 11 tíma í staðinn fyrir 13,
það sem eftir er af morgninum
og fram undir hádegi. Um mat-
artímann er honum farið að líða
betur, og borðar hann furðu vel.
Eftir hádegi líður honum svo
mikið betur að hann getur farið
yrði framleiðslan jafn mikil og keyrandi í bílnum sínum, eða
ágóðinn hlutfallslega þeim mun ' rætt um stjórnmál eða lesið dag-
meiri.” Ennfremur staðhæfir ^ blöðin. En svo endurtekur veik-
!M- Leroy Beaulieu að einn af i in sig þegar fer að líða að kvöldi
mestu iðnaðarmönnum Belgíu og ef kvöldmessa er í kirkjunni.
hafi sagt, að þær vikur, sem En næsta morgun er hann alveg
helgidagar féllu á, mínkaði fram-; búinn að ná sér aftur, og ber
leiðslan alls ekki. | ekkert á veikinni fyr en næsta
Ein aðalsmanna stjórn hefir sunnudag. Á meðal kristinna
vogað það, sem fólkið í einfeldni: manna sýnast kaþólskir einir
; sinni hefði aldrei samsint. Þvert sleppa við þéksa undursamlegu
! ofan í bann hagfræðinganna, j veiki, og er það ef til vill þess
sem spáðu alsherjar gjaldþroti (vegna, sem fjör og líf einkenna
yrði vinnudagurinn styttur umikirkjulíf þeirra.
einn klukkutíma, hefir stjórn
1 Englands stranglega bannað að
unnið sé lengur en 10 tíma á dag.
Og alt fyrir það heldur England
áfram að vera afkastamesta iðn-
I aðarland heimsins.
—Dr. William Wallaee Rose í
blaðinu “Dawn”, gefið út af
The Third Unitarian Church í
Chicago. (Lauslega þýtt). P.
— Síðasta dansinn, sem við
Sú stórfenglega tilraun er nú j dönsuðum saman, hefi eg lært
þegar skjalfest, og einnig er álit
og reynsla margra merkra
vinnuveitenda fyllilega staðfest.
Tvorttveggja er skýlaus sönnun
þess, að til þess að auka fram-
leiðsluna verður að stytta vinnu-
tímann en fjölga vinnu- og helgi-
dögum; og samt sannfærist hin
frakkneska þjóð ekki. Með því
að stytta vinnudaginn um aðeins ^
eftir útvarpskenslu.
— Eg fann þetta.
— Hvernig gátuð þér það ?
— Á truflununum.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU