Heimskringla - 17.05.1939, Síða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. MAí 1939
Baldwinssonar og umboðsmaður
hans fyrir “Hkr.” um mörg ár,
og eftir að Baldwin hafði farið
frá blaðinu, hefði hann haldið
trygð við það samt fram til. síð-
ustu ára. Hét hann að gera
þetta.
. Nú fyrir rúmri viku fæ eg bréf
frá dóttur Magnúsar, ungfrú
Claire Tait, er búsett er vestur í
Vancouver, B. C., með móður
jsinni, með eftirfylgjandi upp-
lýsingum, er eg hefi notað við
samning þessara
orða.
Magnús Tait var
MAGNÚS (TEITSSON)
TAIT
Fyrir rúmum tveimur árum
andaðist vestur á Kyrrahafs-
strönd, fyrverandi. sveitarráðs-
maður Magnús Tait, er var með
fyrstu landnámsmönnum í hinni
svonefndu “Pipestone bygð”, er
nú mun að mestu í eyði hvað ís-
lendinga snertir. Láts Magnús-
ar var lauslega getið í íslenzku
blöðunum um þetta leyti. Á síð-
astliðnu sumri bar svo til að eg
hitti í Wynyard son hans er
heima á suður í Florida — Björn
Tait, er þá var á ferðalagi um
Vatnabygðir í Saskatchewan,
heima hjá tengdafólki hans Mr.
og Mrs. A. G. Eggertson. Barst
þá í tal um lát föður hans. Hvatti
eg hann til að safna upplýsing-
um um föður sinn og senda
Heimskringlu, svo hans yrði að
einhverju getið meira en verið
hefði, benti honum ennfremur á
að Magnús heitinn hefði verið
góður vinur Baldwins
Kambafelli í Eyjafjarðarsýslu.
Hún er enn á lífi. Þau eignuðust
8 börn, 5 drengi og 3 stúlkur, 7
eru á lífi og af þeim búa 4 vest-
ur á strönd, í Vancouver, B. C.
Skömmu eftir að Magnús
kvæntist nam hann heimilisrétt-
arland í hinni svonefndu “Pipe-
stone-bygðu er þá var að byggj-
ast og þótti hin álitlegasta. Bjó
hann svo þar þangað til heilsan
þraut, og fjölskyldan flutti vest-
ur á Kyrrahafsströnd í október
minningar |1934. Varð hann þa að lata af
þeim störfum er hann hafði haft
fæddur á!á hendi í bygðinni. En engu
fyr var vestur komið en hann
Þingvöllum i Helgafellssveit ii
Snæfellsnessýslu 18. sept. 1868. jmishi heilsuna. a.lveg. Banalegan
Foreldrar hans voru þau Teitur | , lnn^TT°^ strdn^,’.
bóndi Guðmundssonar og kona
hans Sigríður Magnúsdóttir. Er
Magnús var þriggja ára að aldri
var hann tekinn í fóstur af móð-
'tvö ár. Hann andaðist 6. des.
1936, skuggi af hinum fyrra
sjálfum sér.
Lengstan tímann sem hann
Guðmundijbjó í “Pipestone” nýlendunni við
FUNDNAR NORRÆNAR
FORNLEIFAR í
VESTURHEIMI
Eftir Matthías Þórðarson*
fornminjavörð
urbróður sínum
Magnússyni og konu hans Matt- , Sinclair pósthús, hafði hann frið-
hildi Hannesdóttur. Dvaldi hann dómara störf með höndum. Þá
hjá þeim þar til hann var hjálfs var hann 011 arin Þar skólaráðs-
fjórtánda árs að hann fluttist: maður, og máttu tillögur han
með skyldmennum sínum til t sin niikils í skólaráðinu. Hann
Canada 1883. Vann hanji þá um |var fréttaritari bygðarinnar, og
nokkur ár á ýmsum stöðum við ritaði lýsingu nýlendunnar fyrir
lágu kaupi og lakri aðbúð, sem innflutninSa bækling stjórnar-
þá tíðkaðist. Hann var fákunn-,innar- Löndum sínum var hann
andi á háttu þessa lands, við- avalt hjálplegur yið samning
kvæmur, og á æskuskeiði. En j viðskiftabréfa eða ef rita þurfti
hann var næmur og bráðvel gef- eitthvað á ensku máli, og kom
inn, lærði því skjótt bæði að Það sér veb því margir þörfnuð-
mæla og skrifa enska tungu, en ust slíkrar aðstoðar á þeim árum.
Hér eru veruleg
kjörkaup fyrir
aðeins
$2.00
Klæðisyfirhöfn yðar sótt,
ZORIC hreinsuð, funsuð og fág-
uð. Minni háttar viðgerðir unn-
ar. Geymd í loftræstuðum skáp,
vátrygð fyrir eldri, mel og
þjófnaði.
BORGIÐ ÞEGAK YFIRHöFN-
IN ER SEND YÐUR
AÐ HAUSTINU
SÍMI 86 311
ZORIC HREINSUN
skólanámið var alt numið “á Þeim sem einhverrar hjálpar
fátæklingsins skólabekk”, eins þörfnuðust var hann jafnan
og St. G. St. kemst að orði. j reiðubúinn að rétta hjálparhönd.
Einhver sumur vann hann sem j Hann var umburðarlyndur og
unglingur með brautarlagninga' viðsýnn í skoðunum. Hann vildi
mönnum á milli verkamannanna. ekki að neinum væri synjað um
í þessum hópi voru ýmissa þjóða að lata skoðanir sínar í ljósi,
menn, þar á meðal ítalir er þóttu hvort heldur það var í landsmál-
ódælir. Voru þeir fljótir að um eða trúmálum, hver og einn
heitins jbeita hnífnum ef eitthvað var, hafði rett a sinni sannfæringu.
■■ sem þeim mislíkaði eða ef í erjur Hann Sat Þess oft að vér hefðum
slóst. En Magnús komst hjá öll- engan rétt til að setja oss á móti
| um vandræðum við þá, þó óliprir 1 annara akoðunum, meðan vér
væri þeir í viðbúð og óvorkunn-íværum ekki dómbærir um vorar
látir. jeigin staðhæfingar. Enginn
Eftir að hann stálpaðist vann ^æti stært sig af því að vera
hann um nokkur ár hjá sjálfu ,réttlátur’ fram yfir Það sem æfi
járnbrautarfélaginu og hefði hans bæri vott um’ sJalfur var
getað haldið þeirri vinnu ef hann hann ekki uPPnæmur fyrir að’
hefði viljað. En honum fanst ífinslum’ leit á þær sem dægur
jhann vera ófrjáls og kaus því dóma’ er við ekkert varanlegt
■ heldur hitt að mega ráða sínum hefðu_fð styðjast. AUa öfund
eigin athöfnum og gjörðum, og
vera svo settur að hann gæti
“varðveitt sálu sína.”
Landnámsþráin var sterk hjá
i Magnúsi. Réðist hann í að
kaupa land skamt frá Belmont,
jMan., og bjó þar í þrjú ár.
Hann kvongaðist 13. júlí 1894,
r jÞórunni Einarsdóttur frá
DELRVS^COSTLY
PREVENT DELAY-
QRDER YOUR OWN
nusn luun unn «
og áróður matti hann að jöfnu,
hugur hans og hjarta áttu enga
samleið með því. Hann var ljúf-
ur í sambúð og bezti eiginmaður
og faðir. Hann bar einlægt vin-
arþel til samtíðarmanna sinna
og vildi þjóð sinni vel, bæði hér
í álfu og heima á ættlandinu.
Hinir eldri dagar eru liðnir
hjá, en á þeim tímum kemur
Magnús mjög við sögu, í einni
smæstu og afskektustu bygð
vorra íslendinga hér í álfu. —
Nýjir tímar eru teknir við. Þó
Magnúsar geti þar ekki munu
jþeir samt við það kannast er
i spurnir hafa af honum að með
j honum sé mætur og góður maður
jtil moldar genginn.
R. P.
. When the unexpected hap-
pens and a machine breaks
down the TELEPHONE will
bring the repairs at once.
For a few cents a day you can
be ready to meet any emer-
gency and save valuable time
during the rush season.
Safeguard Your Time by
Having a Telephone
sAMS KO T
Vestur-íslendinga fyrir eir-
líkan Leifs Eiríkssonar,
íslandi til auglýsingar
í Ameríku.
MAHITQBA TELEPHDNE SYSTEM
Gjafaskrá nr. 20.
Glenboro, Man. (Séra
E. Fáfnis, safnandi):
Mr. og Mrs. Stefán Johnson....$2.00
Sig. Antoníusson ........... 2.00
John Johnson ............... 1.00
Miss H. Abrahamson ......... 1.00
New Ulm, Minn.:
Mrs. A. B. Gíslason ........ 2.00
Alls .....................<..$ 8.00
Áður auglýst .............. 2,589.65
Samtals....................$2,597.65
Leiðrétting á lista nr. 19:
Skráð:
Milton, N. D.:
Mr. og Mrs. H. Bjarms ......$2.00
á að vera:
Milton, N. D.:
Mr. og Mrs. Herntan Bjamason 2.00
—Winnipeg, 16. maí, 1939.
Rögnv. Pétursson,
forseti
Það mun nú talið hafið yfir all-
an efa, bæði austan hafs og vest-
an, að íslenzkir menn hafi, fyrst-
ir allra hvítra manna, fundið
Vesturheim, um árið 1000. Deilt
er um einstök atriði í því efni,
enda fer, því miður, tvennum
sögum um þá landafundi og Vín-
landsferðirnar, í Sögu Eiríks
rauða og Grænlendingasögu. —
Þessar frásögur og athafnir, sem
þær lýsa, hafa, sem eðlilegt má
þykja, þótt svo merkilegar, að
ekki hefir verið skráð og skraf-
að eins mikið um neinar aðrar
fornsagna vorra og þáer, og virð-
ist ekkert lát vera á þeim um-
ræðum enn, enda eru ýms ein-
stök atriði nokkuð í óvissu, eða
krefjast nánari athugunar.
Inn í þessar ræður og ritgerð-
ir um Vínlandsferðirnar hafa nú
um aldar skeið komið meira og
minna háværar raddir, skýrslur
og skrif, um fund ýmiss konar
fornra norrænna leifa, líkam-
legra og andlegra, sem á að hafa
orðið vart í Vesturheimi, —
húsbyggingar, rúnasteinar,
sagnir, orð o. fl. Enda mun
mega líta svo á að, sízt sé fyrir
það að synja, að eitthvað slíkt
muni kunna að finnast vestra,
þótt þessar ýmsu raddir um slíka
fundi hafi hingað til verið kveðn-
ar niður af þeim, sem helst er
takandi mark á í þeim efnum.
Svo fór um turninn í Newport,
rústir Leifsbúa hjá Boston,
skálatóftir á Labrador, rúnaá-
letrunin á Dighton Rock og rúna-
steinninn á No Man’s Land, og
sama mun óhætt að fullyrða um
rúnasteininn frá Kensington,
sem á raunar að vera miklu
yngri, er með ártalinu 1362. Ekki
hefir gengið betur að sannfæra
dómbæra menn um sannleiks-
gildi hinna andlegu minja forn-
norrænnar menningar, er menn
þykjast hafa fundið í Vestur-
heimi, svo sem knattleiksins
forna, í “lacrosse”-leik Indíána
eða Eddu-sagnir í þj/óðsögum
þeirra.
Síðastliðið ár hafa enn heyrst
raddir frá Vesturheimi um
fundnar fornnorrænar minjar
þar, og að þessu sinni er enn um
áþreifanlega forngripi að ræða,
meira að segja um ekta forngripi
frá tímum Leifs hepna og Þor-
finns karlsefnis. Menn hafa
heyrt þessar raddir endurhljóma
hér í útvarpinu og lesið fregn-
irnar í blöðunum, og þess vegna
hefir ritstjórn þessa blaðs beðið
mig að segja mönnum nokkru
gjör frá þessum nýjungum.
▲
Það er nú rúmt ár síðan, að
eg fékk fyrst að vita um þessa
forngripi, eða suma þeirra. —
Landi okkar vestra, Marteinn M.
Jónasson í Árborg í Manitoba,
sendi mér 7. marz úrklippu úr
blaðinu The Winnipeg Evening
Tribune með grein um þá eftir
Philip H. Godsell, sem farið hefir
rannsóknarferðir norður til ís-
hafslandanna, er fróður um ýms
þau efni, er snerta Vínlands-
ferðirnar, og hafði kynt sér
þetta mál. Segir hann svo frá,
að gamall námamaður, “James
F. Dodds” að nafni, hafi fundið
í jörðu ryðguð járnbrot í námu-
bletti sínum í Beardmore, 125
mílur enskar norðaustur frá
Port Arthur í Ontario í Canada.
Er þessi staður inni í miðri
Norður-Ameríku, að kalla, talið
frá austri til vesturs, syðst í
Canada, norðarlega í vatnasvæð-
inu, nálægt Nipigon-vatni; til
sjávar er skemst norður til Hud-
sonsflóa, eða réttara sagt James
flóa, er gengur suður úr hon-
um, og þó varla skemmra en 300
enskar mílur. Kveðst Dodd, —
því að svo heitir maðurinn,
James Edward Dodd — hafa
Ásm. P. Jóhannson,
féhirðir'orðið þessara járnleifa var 24.
FEDERAL GRAIN LIMITED
Hefir stöðugt stutt kröfu Brackens nefnd-
arinnar um betri markað fyrir
Jyrir því að þeir séu ekki
sviftir sanngjörnu
verði á þeim

»v
maí 1931. Er svo að sjá af frá-
sögn Godsells sem Dodd hafi
ekkert hirt um að athuga þær
lengi vel, heldur látið þær liggja
í skeytingarleysi um tveggja ára
skeið, og hefði að líkindum aldrei
veitt þeim neina frekari eftir-
tekt, hefði ekki lærður mað-
ur, “prófessor Burwash, frægur
rannsóknarferðamaður og náma-
verkfræðingur í Cobourg í On-
tario, rekið augun í þær, er hann
var þarna á ferð tveim árum
síðar og kom á fundarstaðinn
með Dodd. Prófessor Burwash
virðist hafa fengið hugmynd um,
að hér myndi um merkilegar
fornleifar að ræða; hann skoraði
á Dodd að geta ekki um fundinn
við neinn, og hét að vekja enga
háværð meðal almennings um
hann sjálfur, fyr en búið væri að
fá fullar sönnur fyrir því, að
hann væri frumlegur og ekta
fornleifafundur.
Svo er ennfremur að sjá af
frásögn Godsells, sem Dodd og
próf. Burwash hafi ekki fundið
neitt verulegt af þeim forngrip-
um, er fundust þarna, heldur
hafi þeir síðar fundist smám
saman, á ýmsum tímum og af
ýmsum mönnum, alls fjórum,
þar á meðal próf. Mcllwraith frá
Toronto, en þó nefnir hann ekki
fleiri en þrjá gripi, er fundist
Ihafi, sverð, axarblað og höldu,
er hann álítur vera mundriða af
skildi; þess má þó geta, að
sverðið er í tvennu lagi, og það
skal þegar tekið fram, að sam-
kvæmt öðrum skýrslum um
þennan fornleifafund, virðast
hafa fundist þarna einnig brot
af skjaldarbólu.
▲
Þegar Godsell ritaði grein sína
fyrir rúmu ári voru þessar
fundnu fornleifar komnar til
þjóðrrtinjasafnsin.1, Royal On-
tarioMuseum, í Toronto, búið að
taka ljósmyndir af þeim og
senda til nokkurra hinna helstu
norrænna fornfræðinga hér í
álfu. Hafði dr. Currelly, for-
stöðumaður safnsins, nú fengið
svör frá þeim sumum, og þeir
talið gripina ekta forngripi, alla
frá sama tíma, síðari hluta 10.
aldar.
En nú var úr því að ráða,
hvernig þessir gripir hefðu kom-
ist á þann stað, þar sem þeir
voru sagðir fundnir, hvort þeir
hefðu í raun og veru legið þar
um 9 alda skeið, hvernig, yfir-
leitt, stóð á þeim þarna.
Þá skýrði maður nokkur, sem
verið hafði áður í Port Arthur,
frá því, að hann hefði grafið upp
þessa gripi úr öskuhrúgum í
kjallara í húsi nokkru, sem Dodd
hefði (síðan) keypt og væri á
Wilson-stöð nálægt Port Arthur,
og gaf maður þessi þannig í
skyn, að gripirnir hefðu síðar
verið látnir á þann stað, sem
þeir hefðu fundist á í Beard-
more. Dodd bar harðlega á móti
þessu í langri blaðagrein (í
News Chronicle) og skýrði frá
því, hvenær hann hefði fundið
fyrsta gripipn, vorið 1931, en
hefði ekki flutt sig búferlum í
húsið á Wilson-stöð fyr en 1934,
löngu eftir að fornfræðingar
hefðu skoðað þessa forngripi.
Godsell virðist vera sannfærð
ur um, að gripirnir hafi komið í
fornöld á fundarstaðinn með nor-
rænum mönnum, sem muni hafa
komið frá Grænlandi inn í Hud-
son-flóa eða James-flóa, en þar
eru grynningar miklar og hafn-
leysur, og mestar líkur til, að
menn þessir hefðu mist þar skip
sitt, en bjargast til lands og
WELCOME
AT ANY PARTY
brotist síðan áfram suður í land-
ið með ýmsu móti og farið upp
með eða eftir ám (Albany-á og
Kenogami), sem falla til sjávar
frá þeim stað, að kalla, sem grip-
irnir fundust á. Ræðir hann
margt um þetta í grein sinni, en
tekur að lyktum upp orð dr. Cur-
relly úr greinargerð hans til dag-
blaðanna um þennan fund;
kemst dr. Currelly þar svo að
orði, að ef það verði sannað, að
þessir gripir hafi fundist í On-
tario, eins og Dodd staðhæfði,
verði að breyta kenslubókunum í
sögu á þá leið, að víkingar hafi
komið til Ontario fjórum (svo)
öldum áður en Columbus fann
Ameríku. Dr. Currelly dagsetti
þessa greinargerð sína 28. janú-
ar í fyrra. Virðist hann þá ekki
hafa verið orðinn sannfærður
um, að gripirnir hefðu verið frá
fornöld þar sem þeir voru sagð-
ir fundnir.
Mér þótti fregn þessi nýstár-
leg og reyndi að fá fuílkomnari
skýrslur um gripafundinn; sneri
mér til vinar míns vestra, og
kvað hann dr. Currelly að sönnu
hafa sent sér myndir af hlutum
þessum, en helsti litlar, og engar
skýrslur um, hvar og hvernig
þeir hefðu fundist.
Ýms blöð vestra gátu nú brátt
um þennan fund. Amerískur
mannfræðingur, sem var hér á
ferð síðastliðið sumar, prófessor
Ralph Linton, frá Columbia-há-
skóla í New York, sendi mér síð-
ar grein úr Science News Letter
frá 9. júlí; segir þar m. a., að
próf. D. McArthur, vísi-ráðherra
í mentamálum, ætli þá að senda
skýrslu til löggjafarþingsins um
málið. — Safnið í Toronto hafði
þá fengið gripina frá Dodd til
varðveislu og athugunar, forn-
fræðjngar búnir að gefa skýrsl-
ur um, að þeir væru frá síðari
hluta 10. aldar, og forstöðumað-
ur safnsins búinn að komast að
raun um, að fundarskýrsla Dodds
væri áreiðanleg, gripirnir hefðu
verið á fundarstaðnum frá forn-
öld, en ekki látnir þar á þessari
öld, en Dodd mun hafa boðið
safninu gripina til kaups og ekki
verið búinn að fá þá borgaða.
Marteinn M. Jónasson skrifaði
mér aftur 21. jan.; kvaðst hann
hafa farið til Port Arthur í fyrra
sumar og þá komist að því, að
stjórnin í Ontario hefði keypí
gripina handa safninu.
Dr. Currelly mun hafa sent
menn frá safninu í fyrra haust
til Port Arthur og Beardmore, á
fundarstaðinn, og látið rannsaka
hann og allar greinargerðir við-
víkjandi fundinum, og talið þá
(í október) fengna vissu fyrir
Því, að engin brögð væru í tafli.
Hinn 18. næsta mánaðar (nóv.)
skrifaði hann mér um fundinn og
sendi mér um leið myndir af grip
unum. Hann segir í bréfinu, að
þeir hafi fundist 3i/2 fet undir
yfirborði jarðar nálægt Nipigon-
vatni. Maðurinn, sem hafi fund-
ið þá, hafi sagt, að járn “skál”
hafi legið yfir járnhöldunni, ná-