Heimskringla - 02.08.1939, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 2. ÁGÚST 1939
iiaiiinHiiiiiiuiiniiiiuiiiiuMiiiimiiiiiiiiiiiiinimnmnmmiwninmmiHimninninninmummmiitiiimiiiuiiiiiiiiuiimiimi'1:
^ctmskrtngla |
(StofnuS 1SS6)
Kemur út á hverjum miBvikudeoi
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
»53 og S5S Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimis 86 537
Vert blaðslns er »3.00 árgangurlnn borglst
fyrirfram. Allar borganlr sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 vlðskrfta bréf blaðinu aðlútandl sendlst: j|
M'nager THE VIKINQ PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskri/t til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Helmskringla” ls publlshed
and prlnted by
THE VIKINQ PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man
Telephone: 86 537
g^gggmmUliimUlUIHUmillUmUllflittHfttBllttUUUUIIttttlUWHiUiliUUIUiUililUUUBIIUilUIUUIUIIiHUUIfiUliltlillUi^
WINNIPEG, 2. ÁGÚST 1939
FIMTUGASTI
ÞJÓÐMINNINGARDAGURINN
Næstkomandi mánudag (7. ágúst) verð-
ur þjóðhátíðardagur Winnipeg-manna, og
Gimli-og Selkirk-búa, er nokkur síðast
liðin ár hafa tekið virkan þátt í hátíða-
haldinu með þeim, haldinn á Gimli. Til
hátíðarinnar hefir verið vandað eftir
föngum eins og áður og þó nokkru betur
en fyr, vegna þess, að þetta er fimtugasti
íslendingadagurinn, og þes8 hálfrar aldar
afmælis verður um leið á ýmsan sérstakan
og viðeigandi hátt minst.
Verði veður hagstætt, og þess hefir
stundum verið krafist af íslendingadags-
nefndinni, að vera að minsta kosti í ráðum
með drotni um það, geta íslendingar átt
þess von, að eiga nú á Gimli einn hinn
skemtilegasta samkomudag sinn.
En hátíðin mælir með sér sjálf, svo um
það er óþarft að fjölyrða. f stað þess
skal hér eitt eða annað týnt saman í tilefni
af 50 ára afmæli dagsins.
Heimskringlu ætti ekki að vera ókært
að minnast á stofnun íslendingadagsins í
Winnipeg, því það var hún, sem fyrst
hreyfði því máli. Það var með ritstjórn-
argrein gert í blaðinu 19. júlí 1888 og mun
höfundur hennar hafa verið Eggert Jó-
hannsson, er þá var ritstjóri blaðsins
ásamt Frímanni B. Anderson stofnanda
Heimskringlu. Þetta er gert tveimur
árum áður en úr stofnun hátíðarinnar
verður, en hefir eflaust lifað og orðið æ
gleggra og ljósara í hugum manna, unz
'að farið var af stað og til þjóðhátíðar efnt
2. ágúst 1890. Er það fyrsti þjóðhátíðar-
dagur íslendinga í Winnipeg og vestan
hafs, að undanskildri þjóðhátíðinni 1874
í Milwaukee. En sú hátíð var haldin bein-
.línis af því að það ár heima var sérstakt
hátíðáár, þar sem 1000 ára bygðar íslands
var minst, og landinu var auk þess færð
ný stjórnarskrá af Danakonungi. En mál-
inu um fslendiijgadagshald í þetta sinn eða
árið 1890 hreyfði Jón Ólafsson, er þá var
nýkominn vestur og tekinn við meðrit-
stjórn Lögbergs. Mælti hann með 2. ágúst
til hátíðarhaldsins. Voru einhverjar at-
hugasemdir við það gerðar, en yfirleitt
virtust íslendingar sammála um að halda
þjóðhátíð og nefna “íslpndingadag”. Var
14 manna nefnd kosin til að sjá um undir-
búning hátíðarinnar og var hún haldin í
grasgarði einum, svonefndum “Victoria
Garden”, sem var á James stræti austur
við á, en er nú þakinn heilsöluhúsum og
orkuverum. Forseti hátíðarinnar var W.
H. Paulson, en ræðumenn voru Gestur
Pálsson, séra Jón Bjarnason, Egget Jó-
hannsson, Einar Hjörleifsson og Jón Ólafs-
son. Kvæði ortu: Jón Ól., Gestur Pálsson,
Einar Hjörleifsson og Kristinn Stefáns-
son. Enskumælandi gestum hafði verið
boðið, svo sem fylkisstjóra Schultz í Mani-
toba danska og bandarísku konsúlunum
og fleiri stjórnarþjónum hér. Minnin voru
hin sömu og löngum síðan t. d. Minni ís-
lands, Vesturheims, Vestur-íslendinga,
Gesta og Minni Kvenna. Er nú nokkuð
síðan hið síðast talda minni hefir verið
flutt á íslendingadegi. Ræðurnar eru
margar prentaðar í Heimskringlu frá
þessum tíma ásamt kvæðunum. Eru þær
hinar ágætustu, sem vænta mátti, enda
hefir oft verið til þess tekið. íþróttir og
söngur fóru einnig fram. Ennfremur var
þá skrúðganga höfð um helstu götur bæjar-
ins um morgunin áður en hátíðin hófst, er
vakti mikla eftirtekt. Dagurinn mun hafa
verið sóttur af flestum fslendingum í
borginni, en þeir voru þá fullur tíundi
hluti borgar-búa er alls voru aðeins
30,000. Fjallkona kom ekki til sögunnar
á íslendingadeginum fyr en löngu
seinna.
Um allan aðdraganda að því að þjóð-
minningardagurinn fyrsti var hér haldinn,
er mikið skrifað í Heimskringlu og Lög-
berg frá þessum árum. En þá sem fýsir að
fræðast um þá sögu aha og sögu þjóðhátíð-
ardagsins hér vestra, skal vísað til greina
um það í fjórða og fimta árgangi Tímarits
Þjóðræknisfélagsins. Hefir ritstjóri tíma-
ritsins, fræðimaðurinn dr. Rögnvaldur
Pétursson skrifað þá sögu af þeirri ná-
kvæmni og glöggum skilningi, er ein-
kennir alt það er hann hefir um söguleg
efni Vestur-íslendinga ritað. Þar er á
einn stað saman safnað því, er sögu
þjóðhátíða vorra vestra áhrærir hvar sem
haldnar hafa verið og sem mörgum mun
nú á 50 ára afmæli íslendingadagsins í
Winnipeg þykja fróðlegt og skemtilegt að
lesa um. Menn fylgjanst betur með há-
tíðinni á Gimli 7. ágúst, ef þeir lesa það.
Það er enginn efi á því, að það er tvent,
sem aðallega hefir vakað fyrir íslendingum
með því að halda þenna þjóðminningar-
dag. Hann átti í fyrsta lagi að minna þá
á ættjörðina og tengja þá hér sterkari fé-
lagslegum þjóðernisböndum, en áður en
þeir voru hér dreifðir, höfðu skifst í tvo eða
fleiri pólitíska og trúmála flokka, en það
sem í orðinu þjóðarsál felst, var í hugum
þeirra ekki hér, heldur heima, þrátt fyrir
15 eða 16 árin sem þeir áttu orðið sér að
baki í þessu landi, að minsta kosti þeir
sem fyrst komu hingað til lands. Þar fundu
þeir að þeir áttu sameiginlega eitthvað
fast undir fæti og að á þeim grundvelli
varð að reisa það, sem þeim gæti orðið hér
félagslega í heild sinni eitthvað til fram-
búðar. Hitt sem fyrir mun hafa vakað
með deginum, var að vekja eftirtekt hér-
lendra manna á uppruna sínum, þjóð
sinni, hugsunarhætti íslendinga, menningu
íslenzkrar þjóðar. Þetta hvorttveggja
hepnaðist ef til vill vonum betur með
fyrsta íslendingadeginum. Þó stundum
hafi skrykkjótt gengið með íslendingadag-
inn að því leyti, að hann hafi betur hepn-
ast í eitt skiftið en önnur og bæði veður
og annað hafi ’ bagað hátíðahaldið, hefir
á hverju ári síðan verið haldinn íslendinga-
dagur af Winnipegbúum og um síðari árin
með aðstoð Gimli- og Selkirk-fslendinga,
sem við þá stefnu sína hefir vel staðið, að
sameina íslendinga um að vernda þjóð-
ernislegan arf sinn, að svo miklu leyti
sem hægt er að gera sér vonir um af því
að koma einu sinni saman á ári. Á þess-
ari fyrstu hátíð voru og hérlendir menn og
ensk blöð frá þeim árum báru hátíð-
inni og íslendingum, fslandi og menn-
ingu þess svo góða söguna, að maður les
ummæli þeirra enn með þakklátum, ef ekki
hrifnum huga. Félagslega og þjóðernis-
lega var því með þessum fyrsta íslendinga-
degi stigið svo stórt spor og mikilsvert
fyrir íslenzkt þjóðlíf næstu 50 árin á eftir,
eins og raun ber nú vitni um, og um langan
ókominn tíma enn vonandi, að þess er vert
að minnast eins lengi og nokkur maður
finnur til þess, að honum rennur ærlegt
íslenzkt blóð í æðum og heldur áfram að
heita fslendingur, en ekki neitt annað.
Um þetta gat íslendingum komið saman.
En með því er þó ekki sagt, að þeir væru
ávalt sammála um ýms atriði hátíðarhalds-
ins. Út af því hvaða dag átti að halda
þjóðhátíðina reis hér síðar ein sú harðasta
heila, sem hér hefir verið háð — og er þó
nokkuð með því sagt. En til þess að segja
þá sögu sem styðsta, vildu þeir, sem á
móti öðrum ágúst voru, að dagurinn væri
haldinn í júní-mánuði. Nefnd manna sem
skipuð var til að íhuga þetta mál og miðla
málum, ef kostur væri á, lagði til að þjóð-
hátíðardagurinn væri haldinn ár hvert á
fimtudegi í níundu viku sumars, því þá
hafi alþingi verið stofnað og hefði eftir
mánaðardegi talið þá verið dagana milli 11.
og 17. júní. Ýmislegt fleira kom og til
mála svo sem að ísland hafi verið fundið
í júní mánuði, að Leifur hepni hefði fundið
Ameríku um það leyti og að í júnímánuði
hefðu fyrstu innflytjendur að heiman kom-
ið vestur. Og það fanst mörgum mjög
tilhlýðilegt, að þessi þjóðhátíð vestra, væri
við þetta tengd eitt eða alt. Ennfremur
var afmæli Jóns Sigurðssonar í þessum
mánuði (17. júní). Ritstjórar Lögbergs
og Heimskringlu, þeir Sigtryggur Jónas-
son og Eggert Jóhannsson, voru þessu
samþykkir og leit það ekki sem verst út,
en Jón ólafsson skrifaði frá Chicago
sterklega á móti því og hélt enn með öðrum
ágúst og það var eftir þjark á fundum og
ókyrð, svo að stundum lá við uppþoti, loks
samþykt að hafa þjóðhátíðina annan ágúst.
Þá höfðu nokkrar bygðir hér haldið fs-
lendingadag um þetta sama leyti, en ekki
allar samt, og þær drógust inn í málið líka
og vildu ekki breyta til.
Á þjóðhátíðinni hér vestra, hafa oft ver-
ið góðir gestir frá fslandi, svo sem Matt-
hías Jochumsson árið 1893, og dr. Valtýr
Guðmundsson 1896; með honum var Þor-
steinn Erlingsson, er orti kvæði fyrir há-
tíðina, en varð að fara heim áður en
hátíðin var haldin. Þá kemur séra Jón
Helgason vestur 1913, Einar skáld Beni-
diktsson 1921, Dr. Ágúst H. Bjarnason
1923 og Jónas alþm. Jónsson 1938. Og
sem áður er getið, verða nú fleiri gestir frá
íslandi á hátíðinni 7. ágúst á Gimli en
nokkru sinni fyr, þeir Vilhjálmur Þór og
Árni G. Eylands og fjölskyldur þeirra.
Gestir þessir eru ávalt kærkomnir og á-
hrif dagsins eru oft miklu nfeiri fyrir komu
þeirra. Að slíkar heimsóknir eru að fara
í vöxt, er eitt af því, sem góðu spáir um
viðhald hátíðarinnar og um leið alls sem
íslenzkt er hér vestra.
Heimskringla hefir náð tali af nokkrum,
sem stadidr voru á fyrsta íslendingadegin-
um. Ber þeim öllum saman um það, að há-
tíðin hafi verið yfrið skemtileg og að fátt
hafi fyrir þá komið síðan sem eins hafi
snert þjóðræknistilfinninguna. Mrs. Jó-
sepína Jóhannsson, minnug kona og skýr,
sagði, að fulla viku áður en hátíðin hófst,
hafi konur setið við að sauma sér kjóla.
Hefði erfitt verið að halda þeim bletta-
lausum í skrúðförinni, því hellirigning
hefði verið nóttina áður og götur bæjar-
ins flestar, sem um var farið, ósteinlagð-
ar og ein for og leðja. Þegar út í garðinn
kom, höfðu flestir með sér nesti og breiddu
dúka á jörðina og gerðu sér hljóðir til að
hita kaffi á. Var hver fjölskylda fyrir sig
og buðu hver annari heim þarna og var
íepst við að hafa veitingar sem rausnar-
legastar. Lagði reykina í loft upp af
þessum bústöðum um allan garðinn, eins
og á vormorgni á bæjum heima í sveitun-
um á íslandi. Nokkrir fslendingar komu
langt að eins og utan úr Álftavatnsbygð.
Ferðuðust þeir á vögnum með uxa fyrir
og voru þrjá daga á leiðinni. Yfir vagn-*
ana var tjaldað og í þeim sofið á næturnar.
Engar voru járnbrautir, ekki einu sinni
svo lanjjt norður sem til Stonewall. En þó
sagði ferðafólkið, að alt þetta hefði meira
en borgað sig með skemtuninni af degin-
um, gleðinni af því að koma saman og
finna landa að máli. Þeir hefðu ekki
veigrað sér við að sækja fslendngadagana
nú, að Gimli eða Hnausum.
Ummæli nokkra annara væri hægt að
tilfæra, um fyrsta íslendingadaginn, en
með því að það yrði all-langt mál, skal hér
staðar numið. Árnar Heimskringla ís-
lendingadeginum heilla á 50 ára afmælinu!
SONARHARMUR
Barnið mitt! Eg skil það varla
að veslings pabbi þinn
er vakandi og lifir
þegar auga þitt er brostið.
Þú, sem varst minn vorgróður
eftir vetrarlanga frostið.
Langt er upp í sólina
látni vinur minn.
Lengra þó er þreyttum manni
að sínum grafar beði.
Þó er ennþá miklu lengra
að minni týndu gleði.
Barnið mitt á leiði þínu
loga grátsölt tár
líkt og dögg á blómum
vona minna,
blómum, sem að dóu um leið
og eldur augna þinna.
í myrkrið hef’ eg hrópað
í mörg og þungbær ár
en mér var barn mitt
aldrei svarað neinu.
Nú þori eg ekki að hrópa
en vona og efa í einu.
Jóhann Sigurjónsson
ATHS.—Laust eftir síðustu aldamót,
var eg staddur á Laxamýri í Þingeyjar-
sýslu. Jóhannes Sigurjónsson bjó þar þá
á hálfri jörðinni á móti bróður sínum Agli.
Jóhannes var nýbúinn að missa ársgamlan
einkason og tregaði hann mjög. Jóhann
bróðir þeirra var við nám í Kaupmanna-
höfn, þá lítt þektur sem skáld og leikrita
höfundur. Hann sendi Jóhannesi bróður
sínum ofanskráð kvæði. Las Jóhannes
mér kvæðið sjálfur og lærði eg það sam-
stundis og hefi kunnað það síðan. Hefi
eg ekki séð kvæði þetta prentað. Datt mér
í hug ef það væri hvergi til nú, nema í
|ininni mínu, að rétt mundi áður
jen það væri um seinan að festa
^ það á pappír. Slík bókmenta
perla má ekki glatast.
J. S. frá Kaldbak
FJÆR OG NÆR
1902 frá Vopnafirði. Hana lifa
einn sonur, Stefán og stjúpsonur
Sigurður, báðir hér vestra, og
eina systir heima. Jarðarförin
fór fram í gær frá útfararstofu
A. S. Bardal. Séra Philip M.
Pétursson jarðsöng.
Miss Guðrún Bíldfell er ný-
komin sunnan frá Minneapolis,
þar sem hún hefir dvalið í nokkr-
ar vikur við framhaldsnám I
skólakennara,. er þangað sóttu
víðsvegar að.
* * *
Mrs. Ragnheiður Mooney kom
frá Vancouver og dvaldi nokkur
dægur í bænum, á leið til systur
sinnar, Mrs. Hólm að Víðir,
Man.
* *
Jón Pálsson, 532 Beverley St.,
Winnipeg, lézt s. 1. sunnudag.
Hann var 65 ára, ókvæntur, kom
til Canada árið 1900 og bjó í Win-
nipeg. Hann stundaði smíðar.
Hann var ættaður frá Reyðar-
firði. Systkini á hann fjögur á
lífi: Jóhönnu, Vigfús, Mrs. Vig-
fúsínu Beck, öll í Winnipeg og
Þórólf á Steep Rock. Jarðar-
förin fór fram í gær. Séra V.
J. Eylands jarðsöng.
* * *
Mrs. Gróa Stefánsson, 563
Simcoe St., Winnipeg, ekkjan
eftir Joseph heitinn Stefánsson,
lézt s. 1. föstudag. Hún var 79
ára að’aldri, ættuð frá Heina-
bergi á Mýrum í Austur-Skafta-
fellssýslu. Foreldrar hennar
voru Jón Jónsson á Heinabergi
og Guðrún Pálsdóttir. Vestur
flutti hún með manni sínum árið
Þakkarorð
Við viljum votta okkar alúðar
þakklæti öllum þeim íslendingum
í Vancouver sem sýndu okkur
þá vinsemd að minnast 25 ára
giftingar-afmælis okkar hjón-
anna. Við viljum þakka þeim
fyrir að koma saman á heimili
okkar sunnudaginn 28. maí og
gera okkur þessa stund sem
skemtilegasta. Við viljum líka
þakka þeim fyrir þá rausnar-
legu gjöf sem okkur var afhent
við þetta tækifæri.
Mr. og Mrs. Snæbjörn Polson
* * *
Mrs. J. J. Bíldfell fór á sunnu-
dagsmorgunin til Detroit, Mich.,
til bróður síns Matthíasar Thor-
steinsson. Mrs. Thorsteinsson er
nýlátin af heilablóðfalli.
* * *
Árborg, Man., 29. júlí 1939
Kæri Ritstj. Hkr.:
Viltu gera svo vel og birta
eftirfarandi gjafalista til Sum-
arheimilis ísl. barna.
Sunnudaginn 24. júlí fékk
heimilið heimsókn frá nokkrum
konum úr U. F. W. M., Gimli,
Man. Afhentu þær forstöðu-
konu $24.00 að gjöf frá því fé-
lagi í minningu um Línu Ander-
son, Gimli, ekkju Kapt. Baldvin
Anderson. Hún lézt s. 1. vetur.
Betri konu var ekki hægt að
finna, og af því að eg þekti hana
THE
ERU ÞAU ÖHULT
Borgarabréfin yðar, fasteignabréfin,
Ábyrgðarskírteini o. fl.
Verndið yðar verðmætu skjöl! Látið
þau í stálkassann yðar hjá Royal Bank. Þér
getið leigt þá fyrir tæpt lc á dag. Spyrjist
fyrir um það hjá næsta útibúinu við yður.
ROYAL BANK
OF CANADA
=Eignir yfir $800,000,000 =
VÉR ÁRNUM ÍSLENDINGUM TIL HEILLA
MEÐ 50 ÁRA AFMÆLI
ÍSLENDINGADAGSINS
Armstrong Gimli Fisheries Ltd.
807 Great West Permanent Bldg., Winnipeg
VIÐ ÁRNUM ÍSLENDINGADEGINUM
HEILLA Á FIMTIU ÁRA AFMÆLINU.
SPEIRS PWRNELL
666-676 Elgin Ave.
Phone 23 881