Heimskringla - 03.04.1940, Qupperneq 5

WINNIPEG, 3. APRÍL 1940
HEIMSKRINGLA
5. SfÐA
Á sorgarhafsbotni sannleiksperl-
an skín,
Þann sjónin máttu kafa, ef skal
hún verða þín.”
Þannig kemst hið vitra skáld
Steingrímur Thorsteinsson að
orði, og er þessi skygni hans
meitluð út úr sárustu reynsiu
mannanna á öllum öldum. En
þess ber þá einnig að gæta að
þroski mannlegra sálna kemur
bezt í ljós á eldlegum þrauta-
stundum lífsins. Sár harmur er
að öldruðum foreldrum kveðinn
við lát hjartkærrar dóttur, en
þau bera harm sinn með þrótt-
lund og stillingu. Yfir sollin
mannlífs sár skín birta guð-
legrar náðar, vorhugur trúar-
innar tendrast, og í grátnum
huga birtir til í endurskini af
upprisu frelsarans.
‘‘Sjá ljós er þar yfir,
sem lagður var nár.”
Sigurður ólafsson
TUTTUGU ÁRUM SIÐAR
EN LANDKÖNNUNAR-
FERÐUM VILHJÁLMS
STEFÁNSSONAR LAUK
Eftir Earl P. Hanson
Þýtt hefir Gunnbj. Stefánsson
Framh.
III.
Árin 1925—1928 voru mjög
viðburðarík.
Amundsen, Byrd, Wilkins cg
Nobile fiugu allir yfir norður ís-
hafið af mismunandi ástæðum
og með mismunandi sérfræðis-
legri þekkingu.
Auðsjáanlega var það ein stór
sýning, er sýndi framför og
tækni vorra tíma. Alment hrós
lét eins hátt í eyrum manna eins
og ásakanir þær er fram komu
eftir <hið sorglega flugslys
Nobiles, er steypti honum og
hetjudýrkun hans af stóli.
Tímabil heimsskautaflugferða
var runnið upp. Sú skoðun náði
útbreiðslu meðal lærðra og leik-
manna að nú væri eigi lengur
þörf fyrir sérþekkingu að ferð-
ast á ísnum, og að menn sem
kynnu að sigla um loftið gætu
tekið við af þeim.
í einum skilningi þá var þetta
óviðurkendur sigur fyrir Vil-
bjálm Stefánsson. Þrátt fyrir
hver hafði verið fyrstur,
(Amundsen gerði kröfu til að
hafa verið það) til að hvetja til
að nota flugvélar við heims-
skautsrannsóknir, þá hafði Stef-
ánsson unnið miklu hyggilegra
og ákveðnara starf en nokkur
annar að því að hvetja til flutn-
ingsflugferða í heimsskautslönd-
unum.
Flugdeild hins Ameríska véla
og verkfræðingafélags sæmdi
hann árið 1929 fyrir að hafa
fyrstur allra manna orðið til að
vekja áhrif til framkvæmda á
öllum heimsskauts flugferðum.
f huga flestra þessa flugland-
hönnuða og blaða, var hann þó
a<5eins sá, sem lítið hafði kveðið
að og hafði hætt verklegum
framkvæmdum, án þess að haía
notað nokkuð annað merkilegra
en hundasleða.
Á meðan á þessum æsingum
stóð, þá var Stefánsson ásakaður
uni fræðimannslega öfundsýki,
hegar hann neitaði þeirri hug-
^uynd að flugferðir til landvinn-
lnga í heimsskautslöndunum
'^fðu eðlilega rutt sér til rúms
| staðinn fyrir seinlegri flutn-
ingsaðferðir. “Það einkennileg-
asta”, sagði hann, “er að rann-
sóknir á íshafinu eru fyrst og
tfemst sjávarfræði, og maður
i®rir hana á líkan hátt með þvi
að fljúga yfir íshafið, eins og
maður lærði grasafræði með
^Vl að fljúga yfir grasjurta-
karð.” Eigi komst hann heldur
1 neinn kærleika við alþýðu
^anna, Mussolini, blöðin né út-
^efendur yfir heila tekið, þegar
nann, sá aleini af áhrifamönn-
Urn» varði Nobile opinberlega
ge?n vörgum þeim, er voru að
rífa hann í tætlur.
En álit á V. Stefánssyni för
nú fyrst að færast í vöxt. Svo
árum skifti hafði hann verið
nokkurskonar þyrnir í síðu
ýmsra sérfræðis dýrðlinga. Hin
viðurkenda hylli á bók hans:
Heimsskautalöndin unaðslegu,
var ákveðin afneitun á grund-
vallar atriðum þeirra eigin skoð-
ana.
óvini sínum Nobile. Hann flaug flaug að vetrinum, þegar aðrir
norður sem farþegi í franskri eldri landkönnuðir sátu um kyrt
flugvél, og druknaði í Golf- í vetrarhíbýlum sínum við nt-
straumnum milli Noregs og Sval- störf. Hann sannaði að flugskil-
barðs (Spitsbergen) . Hafi V. yrði hljóta að vera betri að vetr-
Stefánsson hugsað sér að setja inum í fyllingu tungls, heldur en
fram varnar andsvör, þá setti á besta tímabili sumarsins. Eng-
hann nú hljóðann. Samt sem inn hefir nokkurntíma komist
áður lét hann gera nákvæma nálægt því að framkvæma önnur
þýðingu af bók Amúndsens, eins afrek sem fluglandkönnuður
Ámundsen og félagar hans1 hinni norsku útgáfu þar eð hinni eins og Wilkins hefir gert og
vöktu mikla athygli árið 1925, er
þeir dvöldu mánaðartíma á
heimsskautsísnum, og lögðu sig
í hættu að svelta í hel, ef þeir
gætu eigi komið þeirri einu flug-
vél er þeir höfðu í hreyfingu til
burtferðar, áður en matarforði
þeirra þryti. Hvaða þörf var á
þessari tilraunasýningu ? Haföi
eigi Stefánsson sagt, að það væri
nægilegt dýralíf í íshafinu, og að
hagkvæmur maður, sem þekti
starfssvið sitt, gæti lifað þar í
hið óendanlega og jafnvel hugn-
ast vel að slíkri reynslu?
Margir vel þektir landkönnuð-
ir voru í stöðugú æsinga og reiði-
ástandi gegn honum vegna hinra
iheimsspekilegu skoðana hans.
í framkvæmdastarfi sem aðal-
lega var styrkt fjárhagslega
vegna sýningargildis þess, þá
stofnuðu tvö af hinum frægu
spakmælum hans atvinnu þess-
ara lærðu manna í hættu:
“Æfintýri er nokkurskonar
almennu útgáfu hafði verið eftir því sem hann sjálfur við-
breytt stórlega ,ef til vill vegna urkennir einlæglega, þá á hann
hins ærumeiðandi efnisinnihalds. engum meira að þakka fyrir það
Hann gerði það sem á hans valdi en Vilhj. Stefánssyni, nema ef
var til að útbreiða hana og þeg-jvera skyldi sjálfs síns dugnaði.
ar hann hélt fyrirlestra í Lur,d-jÁ því þriggja ára tímabili, sem
únum árið 1929, þá las haim hann var í síðasta leiðangri V.
svæsnustu aðdróttúnirnar inn í Stefánssonar, þá er hann einn af
atvikum athygli, engu meiri en
þegar farþega flugvél á marg-
farinni flugleið ferst í flugslysi.
Flug þetta var mjög mikilvægt,
ekki eins og kommúnistisk aug-
lýsinga útbreiðsla, heldur vegna
þess að með því voru hugmyndir
að rætast. Með flugi sínu yfir
heimsskautið frá Moskva til San
Francisco, sönnuðu Rússarnir
aftur, það sem hópur manna
hafði gert á undan þeim, og þctð
sem Vilhj. Stefánsson hafði ait-
af sagt, en fæstir okkar vildu
trúa:
1. Að norður íshafið
Þér sem notið—
TIMBUR
K.AUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.. LTD.
BárgSlr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyto
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
skýrslur hins konunglega land- mjög fáum fluglandkönnunar-, væri skoðað;
fræðisfélags, nálega án nokkura j mönnum, sem hefir hlotið full-
athugasemda. i komið námsskeið.
Þegar landkúnnuðaklúbburinn Hann vandist norðuríshafs-
gaf út bók árið 1936, var hann j svæðunum, lærði að hirða um
því samþykkur, að allar ásakan- j sjálfan sig, og safna ómetanlegri
ir Amundsens væru teknar í þe*kkingu og trausti á sjálfum
hana, með aðeins fáum neðan- j sér. í samstarfi við V. Stefáns-
málsgreinum, þar sem athygli son þá vann hann að því að full-
var vakin á ósamkvæmninni. í, komna ákvarðanir sínar um að
Noregi hafði þessi síðasta út-lsetja á stofn framtíðar veður-
gáfa mjög einkennileg áhrif. stöðvar, sem nú virQist á daginn
Að minsta kosti'var í einu blaðijkomið, að hafi hið mikilvægasta
sagt að Stefánsson hefði látið ^ gildi, eftir framkvæmdum Rúss-
gefa út ógeðslegar aðdróttanir! anna að dæma, þar eð þeir hafa
um Amundsen en orðstír hans! stofnsett yfir 70 veðurathugana-
væri svo mikill, að hann þyldi, stöðvar á íshafssvæðunum, cg
vanhugsaðar árásir frá minni | segjast geta vitað fyrir méð
einhver kyrrasti sjór af stærri
höfum eða úthöfum á hnettinum
og væri miklu hlýrri en alment
ásamt lögum annara Norður-
landaþjóða. fslendingar eru
söngelskir og meðal Vestur-ís-
væn | lendinga eru og hafa verið ágæt-
merki um ófullkomnun,” er ann- mönnum. Þó að Stefánsson veður ath. um þurk og önnur
að þeirra. “Alt sem lagt er við
hetjuskap landkönnunarmanns-
ins, verður að draga frá vits-
munum hans,” er hitt spakmæl-
ið.
Árum saman voru árásirnar
gegn V. Stefánssyni nokkurs-
konar skipulagt hvísl eða hljóð-
skraf. Eg hefi kynst mönnum,
sem höfðu þekt menn í Canada,
sem vissu nákvæmlega hvar
Eskimóabygðin var, þar sem V.
Stefánsson og félagar hans áttu
að hafa verið í felum á meðan
haldið var að þeir væru á rek-
ísnum og lifðu þar á veiðum.
Árið 1927 skall óveðrið á opin-
berlega.
Roald Amundsen, spámaður-
inn á meðal heimsskautsfaranna,
sem var stöðugt að gera heyrum
kunnugt auðnina og ólífrænið á
heimsskautasvæðunum, gaf út
æfisögu sína, sem var þrungin
af æsingu og illgirnislegu lasti
um hálfa tylft manna, þar sem
Nobile var efstur á» blaði, og V.
Stefánsson ekki hvað minstur
afbrotamaðurinn.
“Eg sérkenni æfinlega,” skrif-
aði Amundsen, “hina fyrstu
frægu uppgötvun Vilhj. Stefáns-
sonar (hina, Ijóshærðu Eskimóa)
sem hina áþreifanlegustu
heimsku sem nokkru sinni hefir
birst frá norðlægum stöðum, og
hitt annað: Heimskautslöndin
unaðslegu, ekki aðeins sem
heimsku, heldur sem skaðlega og
hættulega heimsku.”
Hinn uppblásni orðstír
gerði ýmsa álitsmenn sárreiða
í sambandi við þetta, þá voru á-
hrif hans á norður heimsskauts-
rannsóknir eigi að síður mjög
mikil. Þau voru svo mikil að
það er eigi hægt að meta þau
véðrabrigði ári áður en þau komi
fram. Þá má benda á “Gino
Watkins skólann”, ungra enskra
háskóla stúdenta, sem á síðast-
liðnum árum hafa starfað að
hinum merkilegustu fram-
fullkomlega fyr en heildarmynd-1 kvæmdum í norður íshafslönd-
in af síðustu leiðangrum er
dregin isaman og rannsóknar-
störfum hinna mörgu fylgjenda
hans bætt við.
Til dænais þá er Sir Hubert
Wilkins, sem starfar að því að | kvæmni, sem veldur furðu þar
unum og einnig á suður heims-
skautssvæðunum.
Störf þeirra sýna nálega alt-
af sérfræðislegt hlutræni.
Þeir isýna einnig tækni og hug-
setja upp heimsskauts veður-
stöðvar og frá þeim verður hægt
að ákveða veðráttu í meginlands-
bygðarlögunum með miklu meiri
nákvæmni og lengur fyrirfram
en áður hefir verið. Smám sam-
an er verið að viðurkenna Wil-
kins ísem hinn mesta sérfræð-
ing í heimsskauts rannsóknum,
sem nú er starfandi að þeim.
Vér skulum t. d. hugsa oss
þá mikilvægu þýðingu lending-
arstaða fyrir flugvélar á heims-
skautsísnum. Ámundsen og
nokkrir aðrir sérfræðingar síð-
asta áratugs, neituðu því að þeir
væru hugsanlegir. Þeirra var
sem þeir hafa oft starfsrækslufé
af mjög skornum skamti og oft
enga undanfarandi reynslu. Sem
hið ágætasta sýnishorn af fram-
kvæmdum þeirra, er hinn frægi
heimsskauta loftfarar leiðangur
þeirra til Grænlands árið 1930-
31.
Þá sýndi eigi aðeins hópur
kornungra manna fullkonnð
2. Annað að flugvélar (og
þarna er átt við þungar flutn-
ingsflugvélar), gætu lent á ísn-
um á norður heimsskautinu al-
veg eins vel eins og nálega hvar
sem væri annarstaðar á íshaf-
inu;
3. Að menn gætu búið og
starfað á ísnum við bærileg þæg-
indi;
4. Að það er meira dýralíf í
íshafinu heldur en jafnvel Stef-
ir listamenn á sviði hljómlist-
arinnar. Karlakór íslendinga í
Winnipeg er nú eini félagsskap-
ur fslendinga hér í borg er starf-
ar eingögnu í þeim tilgangi að
efla og viðhalda sönglist meðal
fslendinga og að kynna íslenzk-
an söng út á við meðal annara
þjóðflokka. Hvernig það hepn-
ast er mikið undir því komið að
almenningur taki virkan þátt í
starfi flokksins. Kórinn er
þakklátur fyrir vinsældir þær er
hann hefir notið undanfarin ár,
og meðlimir og stjórnarnefnd
flokksins spara hvorki tíma né
ánsson hafði sagt. Þessar sann- vinnu til að reyna að verðskulda
anir og varnir fyrir nálega öll-
um þeim skoðunum, sem Vilhj.
Stefánsson hafið verið að berja
fram svo árum skifti, höfðu
meiri áhrif en nokkuð annað tii
það traust sem þær vinsældir
bera vott um. Að hafa hljóm-
leika þessa í Auditorium er t:l-
raun að auka á ánægju þeirra er
hljómleikana sækja með að hafa
að vekja athygli manria út um hinn vandaðasta söngsal sem völ
heim á hinum hugsanlegu verð-jer á. Einnig er það von kórs-
mætu nytjum á heimsskauts- j ins að þar muni fleiri en íslend-
svæðunum, og jafnframt urðu ingar sækja samkomuna og að
þau þess valdandi að leiðangur. vinir kórsins geri sér far um
Byrds til suðurheimsskauts- að eggja sem flesta íslenzka og
svæðanna átti sér stað. Rang- útlenda á að sækja þessa hljóm-
hverfan á þessu öllu var sú, að
ritverk V. Stefánssonar, er fjöll-
uðu um þessi efni, höfðu verið
gefin út fyrir svo löngu, að
margt af innihaldi þeirra hafði
fallið í gleymsku. Rússarnir,
sem voru að lesa bækur V. Stef-
ánssonar, jafnvel á meðan þeir
störfuðu Að rannsóknum sínum,
tileinka sér nú og fá viðurkenn-
ingu fyrir að hafa uppgötvað öll
þessi ágæti um íshafið.
Framh.
KARLAKóR HLJÓMLEIKAR
þrekvirki með því að fara tvisv- Karlakór íslendinga í Winni-
ar yfir hina óheillavænlegu ís- peg er ag æfa af kappj fyrir
bungu Grænlands, en August | hljómleikana í Auditorium mið-
Courtauld eyddi nálega heilum vikud. 24. apríl. Undanfarin ár komusalur Sambandskirkju; —
leika.
blaði.
Auglýsing birtist í næsta
A P R I L
This is the month of Income tax,
The Government’s joy increases,
The tax collector swings his axe,
Chopping our incomes to pieces.
T. P.
8,9, og 10 Apríl,
það eru dagarnir sem Leik-
félag Sambandssafnaðar sýnir
Ofurefli. Skemtilegur og til-
þrifamikill leikur saminn úr
hinni góðkunnu sögu Einars H.
Kvaran. Munið staðinn: Sam-
eigi þörf fyrir
heimsskautsins.)
hraðflug
En það
vetri í Eskimóa snjóhúsi, ljós-
lausu, og með engu útvarpstæki,
mjög litlum eldivið til hita og
til j matreiðslu, og það á hæsta tindi
er
einnig auðsætt, að kenningar V.
ísbungunnar.
Hann lagði þetta í sölurnar
Stefánss. og Wilkins um að ís- j með þeim skilningi og þýðingar-
hafið sé stérstaklega verðmætt! miklu ákvörðun að gera þær veð-
fyrir flugleiðir yfir heimsskaut- j urathuganir, sem þörfin krefði
ið, hrynja til grunna, ef flugvél-1 fyrir framtíðar flugleið á þessu
ar gætu eigi í brýnni þörf lent
þar, né hægt væri að setja þar
flugstöðvar. Af þessari orsök
voru þær hinar þrjár lendingar
Amundsens gerði árásir hans j Wilkins árið 1927 á heimsskauts.
talsvert þungan á metunum, þó: ísnum mjög mikilvæg afrek, og
að þá er fróðir eru um heims- j sérstaklega er hann gerði þær
skautslöndin furði ennþá á því, I þrátt fyrir sterka andúð og van-
að hann á þeim aldri og með trú ýmsra manna
þeirri reynslu og þekkingu, sem
hann hafði, skyldi geta gefið svo
Þeir sem fróðir eru um heims-
skautarannsóknir, vita að flug-
berann höggstað á sér. Hann j leiðangur Wilkins frá Barrows-
vitnaði í bækur sem hvorki Stef- | tanganum til Svalbarðs (Spits-
ánsson né nokkur annar hafði bergen) bar þann árangur að
ritað, en alstaðar voru tilvitn- rannsóknarkönnun fékst á um
anir hans svo ónákvæmar, að | þag bil 170,000 fermílum afáður
auðsýnt var að hann sjálfur | óþektu svæði, og kostnaðurinn
var aðeins að hamast gegn skoð- við þá rannsókn var um tíu cent
anagrillum og hafði aldrei kynt
sér eða lesið ritverk Vilhj. Stef-
ánssonar. Hann bar það fram,
að ekkert dýralíf væri í norður
íshafinu, og afsannaði þann
framburð sjálfur með athugun-
um þeim er hann hafði gert í
leiðangrinum árin 1925—25, þó
að honum algerlega sæist yfir að
gefa því mikilvæga atriði gaum.
Ályktanirnar í árásum hans
voru þær, að V. Stefánsson væri
einhver versti svikari og lygari,
er komið hefði aftur úr norður
íshafs ferðum.
Skömmu eftir þetta dó
Amundsen hetjudauða í tilraun-
um við að bjarga hinum gamla
á fermíluna, þar sem Byrd með
flugi flugi sínu til norður heims-
skautsins jók um tuttugu þús-
und fermílum við hinn þekta
heim, en su rannsókn kostaði sex
dali á fermíluna. Vér skulum
ennfremur veita leit Wilkins að
Levanevsky eftirtekt árin 1937-
38. f staðinn fyrir eitt eða svo
hraðflug fram og til baka þegar
veðrið var hið ákjósanlegasta,
fór hann tíu langar flugferðir
til þeirra svæða íshafsins, sem
eru miklu óaðgengilegri heldur
en nágrennið við sjálft norður-
heimsskauitð. Hann flaug að
haustinu, hættulegasta tíma árs-
ins fyrir flugferðir, og* hann
svæði. Þessir ungu Englending-
ar hlýddu á fyrirlestra um
heimsskautsrannsóknir á náms-
árum sínum, og slíkir fyrirlestr-
ar eru nú haldnir við enska há-
skóla. Við þetta nám er gert að
skyldu að lesa bók Vilhj. Stef-
énssons: Heimsskautslöndin un-
aðslegu.
Ennfremur þeir stúdentar sem
halda þessum rannsóknum áfram
eftir að þeir fara frá háskólun-
um, þá hafa þeir stöðugar bréfa-
skriftir við Stefánsson og leita
ráða til hans, og kannast við
þakklætisskyldu sína við hann í
bréfum sínum, þó að þeim oft
yfirsjáist að gera það í bókum!
sínum.
Hið mikilvægasta framkvæmd-
arverk flugleiðis á norður
heimsskautssvæðunum gerðu j
Rússar árið 1937, er hópur vís-;
indamanna frá Rússlandi lenti
við norður heimsskautið og
dvaldi þar svo mánuðum skifti
við margvíslegar athuganir. —j
Einnig flugu þeir tvær flugferð-
ir yfir norðurheimsskautið, við-
stöðulaust frá Moskva til vestur-
strandar Ameríku (Bandaríkj-
anna).
Sá viðburður að flugvél Lev-
anevsky’s fórst síðar í þriðju
flugferðinni, var í huga ýmissa
hygginna manna, er veittu öllum
hafa heyrst raddir um að kór-
inn syngi ekki nógu mörg ný lög.
í vetur valdi því söngnefnd kórs-
ins í samráði við stjórnarnefnd-
ina alveg'nýja söngskrá, mun
verða frá því greint nánar i
næstu blöðum. Þau ellefu ar
er söngflokkurinn hefir starfað
hefir það verið mark hans og
mið að efla áhuga fyrir góðum
söng og kynna íslenzka hljómlist
Tíminn:
10 apríl.
kl. 8; dagana 8, 9 og
2 persónur, eða kona geta
fengið 2—3 verelsi í húsi (hjá
einhleypum manni), sem hafa
sem minst meðferðis nema rúm-
föt. Alt er í húsinu, öll áhöid.
Renta afar byrleg, á bezta stað
í borginni. — Lysthafandi snú
sér til Ritstjóra Heimskringlu.
HEITT VATN
HOT

líív
• ÞEGAR ÞESS
ÞARFNAST
• ÞAR SEM ÞESS
ÞARF^AST
Að morgni eða kvöldi — hvort
sem er fyrir fataþvott eða annan
þvott í húsinu — heitt vatn, sem
er í raun og sannleika heitt, er þcr
auðvelt að fá, ef hitunin er gerð
með
RAFMAGNS
VATN S-HITAR A
Látið oss ráðleggja yður stærð
ofnsins og bezta staðinn fyrir
hann, svo fjölskyldan hafi sem
mest not af honum.
Hydro’s LEIGUSKILMÁLAR
gera yður mögulegt að hafa raf-
hitunar-ofn fyrir vatn, fyrir aðeins
lOc á mánuði
sem bætt er við kostnað orkunnar.
CITY HYDRO
Portage við Edmonton
Sími 848 131