Heimskringla - 26.06.1940, Page 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. JÚNí 1940
ffeintslmttgla
(StofnuO 1886)
Kemwr út A hverfum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
858 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimia 86 537
VerB blaðslns er $3.00 árgangrurinn borglst
tyrtrfram. Allar borganlr sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 viSskifta bréf blaSinu aðlútandl sendist:
Manager THB VIKINQ PRBSS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
BDITOR HEIMSKRINQLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Helmskrlngla” is published
and printed by
THB VIKIÍIQ PRBSS LTD.
153-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 S37
WINNIPEG, 26. JÚNf 1940
KIRKJUÞINGIÐ
Hið sameinaða Kirkjufélag íslendinga
í Vesturheimi, heldur ársþing sitt um
næstkomandi mánaðarmót í Wynyard,
Sask. Til þessa ársþings ættu landar að
fjölmenna og samkomanna, sem haldnar
verða í sambandi við það. Þær samkomur
hafa ekki ollað neinum vonbrigði, sem
sótt hefir þær á undanförnum árum; og
þær munu ekki gera það í þetta sinn.
Að öðru leyti er það nokkurs vert, fyrir
hvern hugsandi íslending, að vita nokkuð
um það, sem er að gerast innan frjálsustu
trúarhreyfingarinnar, sem af íslendingum
hefir verið hrint af stað. Starf þeirra
manna hefir, eins og nú mun fáum dulið,
borið ríkulega félags og menningarlega
ávexti bæði í voru vestræna þjóðlífi og
heima á ættjörðinni. Þegar menningar
áhrifunum af starfsemi Vestur-fslendinga
á íslenzkt þjóðlíf verður til skila haldið,
þykir' þeim er þetta ritar undarlegt, ef
þau verða annar staðar meiri, en frá þess-
um fámenna hópi, sem hér hefir að því
starfað, að víkka sjóndeildarhringinn og
skapa í íslenzku þjóðlífi algerlega nýtt
viðhorf í trúarefnum.
Það er að jafnaði sagt, að nema því
að eins, að kirkjan semji sig að samtíð
sinni, eigi hún lítinn tilverurétt eða fram-
tíð, sem stofnun í þjóðfélaginu. Samt
hefir reynslan oft verið sú — og er jafnvel
enn á meðal íslendinga, sem flestum þjóð-
flokkum eru þó gáfaðri, að minsta kosti
yfirleitt talið—að þeim virðist varla ljóst,
að kirkjan sé neitt annað og meira en
fomskrín, sem þau er til boða eru á torg-
um Austurlanda, og keypt eru sem
leikföng ellinni til gamans. Hinn víð-
ari, eða nútíðar tilgang kirkjunnar,
sjá þeir ekki. En að kirkjan sé úr
sögunni, þó að hún semji sig að því, er
menn nú vita sannast og réttast fer svo
fjarri, að þar virðist hið eiginlega og
sanna menningarstarf hennar byrja. Það
er atriðið, sem kirkjuflokkur þessi, sem
nú heldur ársþing sitt í Wynyard, hefir
verið að leiða athygli að og gengur þar
hverri íslenzkri kirkju framar; er í sann
leika brautryðjandi frelsisins á því sviði
meðal sinnar þjóðar.
Sækið ársþingið, sem þess eigið kost,
ykkur til fróðleiks og skemtunar í félags
legum og persónulegum skilningi.
VOPNASMIÐI I CANADA
Svo mátti heita að vopnasmíði byrjaði
ekki í Canada fyr en stríðið braust út.
Eigi að síður er hún nú orðin furðu mikil.
Um leið og sambandsstjórnin fór að
hyggja á stríð buðu 100 stofnanir sig fram
til að líta eftir vopnaþörfum hennar. Fram
til skamms tíma námu pantanir stjórnar-
innar alls 200 miljón dölum. Með því að
vinna nætur og daga hefir verið hægt að
uppfylla kröfur stjórnarinnar og nú fram
yfir það, að því sem hermt er.
í febrúar á þessu ári, gerði stjómin
samning við 16 félög um smíði á 90 skip-
um, bæði fyrir brezku og canadisku stjóm-
ina; nokkru síðar var 8 skipum bætt við
pöntunina. Að þessari skipasmíði er nú
kappsamlega unnið.
Þá veitti stjómin $50,000,000 til flug-
skipasmíða. Hlutu það starf 16 félög, er
þrefalda urðu vinnuafl sitt undir eins.
Átta stofnanir vinna að framleiðslu á
skotfærum; nam pöntunin fyrir þeim 60
miljón dölum. Er von á 16 til 18 miljón
dala pöntun í viðbót. Til aukinnar fram-
leiðslu á skotfærum á að verja alt að 30
miljón dölum til stækkunar á eldri verk-
smiðjum og stofnunar á nýjum, þar á
meðal einnar stærstu verksmiðju af þessu
tæi í Bretaveldi.
Pöntunin fyrir 2Vi miljón sprengjum,
sem verið er að framleiða, hefir nú verið
tvefölduð. Tala verksmiðja er að þessari
framleiðslu vinna, hefir aukist úr 8 í 13
eða 14.
Ullar og bílaverksmiðjur hafa nú svo
mikið að gera, að segja má að þær hafi
alveg nóg á höndum sér. Og þó mun meira
krafist af þeim síðar.
Undirstöðu, sem leggja átti að flug-
kenslu og búist var við að tæki tvö ár, á
nú að Ijúka við á þessu sumri; kostnaður
í því fólgin er frá 50 til 75 miljón dalir.
Framleiðslan nú er svipuð og hún var
1916. Þá var sent til Englands um 300
miljón dala virði af vopnavöru. Eins og
nú heldur áfram, er ekki talinn efi á, að
innan næsta hálfs eða heils árs, verði
fyllilega eins mikið af vopnavöru sent til
Evrópu og var gert 1917, er þær námu
nærri 400 miljón dölum og sem var það
mesta, er á ári fór af vopnum héðan til
Evrópu.
Sprengjur og aðrar skotfæra vörur, eru
það sem mesta atvinnu er líklegt að gefi í
Canada. í síðasta stríði framleiddi Can-
ada um 40% af þörfum Breta af þessari
vöru.
Af þessu má sjá, að nokkuð er verið að
hafast að og virðist það þó ekki nema
byrjun á því, sem nú liggur fyrir hendi.
STUTT FERÐASAGA
Eftir G. Á.
Framh.
Boston er gömul borg, eftir því sem
borgir gerast í Ameríku. Það var árið
1630 að sá frægi nýlendustjóri John Win-
throp kom frá Englandi með þúsund inn-
flytjendur á ellefu skipum. Settust þeir
að þar til og frá við Massachusetts flóann
og risu þar fljótt upp mörg smá þorp.
Stjórnarsetur nýlendunnar var sett á nesi
einu hæðóttu, sem Indíánar kölluðu Shaw-
mut, en hinir hvítu landnemar kölluðu
staðinn Boston, eftir bænum Boston í
Lincolnshire á Englandi, sem margir
þeirra voru frá. Elzti hluti bæjarins er á
hæð einni, sem Beacon Hill nefnist og um-
hverfis hana. Eru stræti þar óregluleg
og fremur þröng, sem gefur borginni gam-
aldags svip, sem ekki er að finna í hinum
yngri amerísku borgum.
Lýsing á Boston tæki alt of mikið rúm
í stuttri ferðasögu, og þar að auki brestur
mig þekkingu til þess að rita hana. Eg
hefi aðeins þrisvar sinnum til Boston kom-
ið og aldrei dvalið þar lengur en viku í
einu. Segi eg því ekki meira um þann
fræga stað en sný mér aftur að því að
skýra frá ferðalaginu.
Dagana, sem við dvöldum í Boston, höfð
um við nóg að gera. Ársþing ameríska
únitara félagsins, eða The May Meetings,
eins og það er venjulega nefnt, stendur
yfir fimm daga og er æfinlega haldið
Boston kring um 20. maí. Skrifstofur og
aðalstöð félagsins eru þar að 25 Beacon
Street, við hliðina á þinghúsi Massachu
setts-ríkis, The State House. Fyrstu fjóra
dagana eru fundir haldnir til og frá
kirkjum og samkomuhúsum, en aðalfund-
ur félagsins er haldinn síðasta daginn í
samkomusal einum miklum í Tremont
Temple. Tremont Temple er eign Baptista
safnaðar og er notað fyrir guðsþjónustur
og mjög fjölmenna mannfundi. Fjórar
kirkjur únitara í Boston eru skamt frá
25 Beacon Street, engin meira en fimm
mínútna gang þaðan, og eru þær: Kings
Chapel, Arlington Street Church, The
First Church og Bulfinch Place Chapel.
Margar fleiri únitarakirkjur eru í Boston
og grendinni, eitthvað nálægt tuttugu, en
í enga þeirra hefi eg komið nema þessar
fjórar ofangreindu. Af þeim er Kings
Chapel merkilegust fyrir aldurssakir og
sögulegra minja. Hinn fyrsti Kings Chap-
el söfnuður var stofnaður 1686, en vitan-
lega var hann ekki únitariskur söfnuður.
Kirkja sú, sem nú er notuð var bygð árið
1749; er hún úr steini og nokkuð fornleg
til að sjá. Bekkir eru þar lokaðir og
svipaðir básum í laginu, má sitja þar
þannig að maður snúi baki að prestinum,
ef maður vill. En ekki er hætta á að illa
fari um mann, því að sessur eru í öllum
bekkjum og fótaskemlar fyrir þá sem ekki
ná niður á gólfið með fæturna. Prédikun-
arstóllinn stendur líkt og kastali fram
undir miðju gólfi með hvolfþaki yfir, en í
miðri kirkjunni er Ijósahjálmur mikill ný-
lega gerður, en ekki hefir mér orðið star-
sýnna á nokkum annan ljósahjálm síðan
eg var barn og horfði með mikilli undrun
á ljósahjálmana í Kálfatjarnarkrikju, sem
eg þá hélt að væru mestu furðuverk verald-
arinnar. Miklu skemtilegri en Kings Chapel
eru, að mínu áliti, bæði The First Church
og Arlington Street Church, beint á móti
Arlington Street kirkjunni hinu megin við
strætið er myndastytta af Channing. Leik-
ur um hana á kvöldin ljósgeisli úr tumi
kirkjunnar. Channing var prestur við
þessa kirkju frá 1803 til 1842. Nú er þar
prestur Dana McLean Greeley, kornungur
maður og mjög viðkunnanlegur.
Eg sagði, að við hefðum haft nóg að
gera dagana, sem við dvöldum í Boston,
en í raun og veru á það þó aðeins við mig
og Mrs. Björnsson, við vorum sem sé
erindsrekar og okkur bar skylda til að
sitja á ýmsum fundum, hlusta á mál
manna og leggja orð í belg, eftir því sem
okkur þótti við þurfa og andinn innblés
okkur. Fyrstu tvo dagana sá eg alls ekki
samferðafólk mitt, svo mikið hafði eg að
gera, og var þó mitt annríki ekkert í sam-
anburði við annríki frúarinnar. Var henni
forkunnar vel tekið af konum, sem þama
voru saman komnar sem fulltrúar og
stjórnendur kvenfélaga, og talaði1 hún
mörgum sinnum á fundum þeirra og að
minsta kosti einu sinni í útvarp. Eg hafði
engum ræðhöldum að sinna, nema hvað eg
einu sinni tók þátt í samræðum, sem út-
varpað var. Um Svein lækni er það aftur
á móti að segja, að hann mun hafa átt
náðuga daga meðan hann dvaldi í Boston,
og yngri kynslóðin hygg eg að hafi bara
skemt sér. Á þriðja degi bar fundum
okkar Sveins aftur saman og ákváðum við
þá, að við skyldum ferðast eitthvað um
borgina og virða fyrir okkur eitthvað af
því merkilegasta, sem þar væri að sjá,
okkur til fróðleiks og skemtunar. Var
bíllinn tekinn út og ekið af stað. Voru þau
Buddy og Sissa í för með okkur, en Mrs.
Björnsson var einhvers staðar á fundum.
Fórum við fyrst að skoða málverkin eftir
Sargent í bókasafnsbyggingunni, Boston
Public Library. Þaðan fórum við í nátt-
úrugripasafnið og sáum þar kynstur af
úttroðnum hömum dýra og fugla og beina-
grindur úr hvölum og öðrum skepnum láðs
og lagar. Var Sveinn mikið hrifinn af
öllu þessu skinna og beina drasli; enda er
hann læknir og hefir stúderað þetta alt
saman. Næst fórum við yfir til Cam-
bridge, sem er hinu megin við ána (Char-
les River). Þar er sá frægi Harvard há-
skóli, sem nú mun vera ein mesta menta-
stofnun í heimi. Þar hittum við leiðsögu-
mann, sem bauðst til að fylgja okkur nokk-
uð þar um fyrir mjög sanngjarna borgun,
og þáðum við það. Tók hann nú við stjórn
bílsins og ók fram og aftur milli mikilla
bygginga og lét dæluna ganga. í -sífellu
okkur til skilningsauka og fróðleiks. En
það er með fróðleik, sem fljótt er fenginn,
líkt og skjótfengna peninga, að hvorugt
tollir við mann til lengdar. Við fórum
þarna inn í safn og sáum ennþá meira af
beinagrindum og selahömum, að ógleymdu
glerblómasafninu, sem er frægt um allan
heim. Auðvitað var ekki tími til að skoða
neitt af þessu til hlítar, til þess þyrfti
marga daga. Nú fór okkar góði fylgdar-
maður með okkur um mörg stræti og sýndi
okkur gömul hús og sögulega staði, sem
nóg er þarna af. Svaraði hann öllum
spurningum greiðlega og af mikilli þekk-
ingu, því maðurinn var fróður og mælskur
vel. Skildum við svo við hann og héldum
heim til okkar bústaða. En með því enn
var nokkur tími áður en kvöldfundir byrj-
uðu, gekk eg niður Commonwealth Avenue
að myndastyttu Leifs Eiríkssonar. Hefir
mér altaf þótt hún næsta tilkomulítil og
svo var enn. Veðrið var vont þennan dag,
sem og alla dagana, sem við vorum í
Boston, sífeldur rigningarsuddi og kalsa-
veður. Fólk sagði, að þetta væri ekki
nýtt þar, svona væri það altaf, þegar hann
væri á austan, og á austan var hann dag
eftir dag.
Hér ætti nú sjálfsagt við að minnast á
eitthvað, sem maður heyrði á þessu fræga
setri fræða og frjálsrar hugsunar, eins og
Boston héfir verið nefnd. Eins og gefur
að skilja, var maður altaf að hlusta á
ræðuhöld og fyrirlestra. Var sumt af því
ágætt og sumt lakara, eins og gengur.
Ræðan, sem flutt var í þingbyrjun af Dr.
Sydney B. Snow frá Chicago, var vel sam-
in og vel flutt. Af öðrum ræðuhöldum,
sem eg heyrði, held eg að mér hafi mest
þótt koma til fyrirlesturs (Ware Lecture),
sem fluttur var eitt kvöldið af Hon. A. A.
Berle frá Washington. Fjallaði hann um
ástandið í heiminum, eins og svo margar
ræður gera nú á dögum, en þar var skýrt
og skorinort talað. Mr. Berle er einn af
ráðunautum stjórnarinnar í Washington,
var mér sagt, og all andvígur aðgerða-
leysis stefnunni, sem sumir stjórnmála-
menn þar hafa tekið í ófriðarmálunum.
Mr. Berle er aðstoðar innanríkisráðherra,
Assistant Secretary of State, og það má
gera ráð fyrir, að hann viti um hvað hann
er að tala. Umræðuefni hans
var “National Realism and
Christian Faith”. Prestur nokk-
ur frá Urbana, Illinois, flutti
fyrirlestur á The Berry Street
Conference fundinum, sem svo
er nefndur, og var það ágætt
erindi um heimspekisstefnur í
Ameríku á síðari árum, bæði
fróðlegt og vel hugsað. Nafn
ræðumannsins er John Brogden
og umræðuefni hans var: “The
Nature and Function of Ideals.”
Bæði Ware fyrirlesturinn og
Berry Street Conference fyrir-
lesturinn eru haldnir árlega og
auðvltað mjög vel tdl þei'rra
vandað.
Það mætti segja margt og
mikið fleira um aðra fyrirlestra
og ræðuhöld, en slíkt má samt
ekki taka of mikið rúm í ferða-
sögu. Aðeins vil eg bæta því
við hér, að umræðurnar á fund-
um í t. d. The Unitarian Fellow-
ship for Social Justice og The
Ministerial Union voru með því
bezta, sem eg hefi lengi hlustað
á. Var þar venjulega talað bæði
af mikilli þekkingu á málunum
og glöggum skilningi.
Aðal starfsfundurinn, sem
haldinn var síðasta þingdaginn,
fimtudag, í Tremont Temple,
var auðvitað fjölmennastur. Þar
voru saman komnir 891 fulltrú-
ar víðsvegar úr Bandaríkjunum
og Canada. Af þeim voru 191
prestar, 581 leikmenn, fulltrúar
frá söfnuðum, og 119 æfifélag-
ar. Að þessum fundi fá engir
aðgang nema að þeir hafi full-
trúa skírteini til að sýna. Þarna
voru skýrslur lesnlar, tillögur
bornar upp og ræddar og sam-
þyktar eða feldar. Alt var vel
undirbúið, t. d. höfðu allar til-
lögur, (resolutions) verið rædd-
ar áður á minni fundum, og þar
höfðu allir, sem vildu, getað tek-
ið þátt í umræðum um þær; gat
því alt gengið mjög greiðlega,
enda var tími ræðumanna þarna
á aðalfundinum mjög takmark-
aður. Kosningar fóru þannig
fram, að miðum með nöfnum
þeirra, sem útnefningarnefnd
hafði valið, var útbýtt; mörkuðu
fulltrúar kross við nöfn þeirra,
sem þeir vildu kjósa, og afhentu
miðana um leið og þeir gengu út
til miðdagsverðar. Síðan voru
kosningaúrslitin gerð heyrin-
kunn, er aftur var komið inn.
Mest bar þarna á embættis-
mönnum félagsins, sem lögðu
fram skýrslur og töluðu um hag
þess, og ber þar fyrstan að
nefna Dr. Frederick May Eliot,
forseta þess, sem er maður
prýðilega máli farinn og á mjög
miklum vinsældum að fagna
meðal starfsbræðra sinna og
safnaða. Hann var prestur í St.
Paul, Minnesota þar til fyrir
þremur árum að hann var kos-
inn forseti. Annar maður, sem
þarna var veitt mikil eftirtekt
og fundi stýrði, var Sanford
Bates, sem verið hefir Moder-
ator síðastliðin tvö ár. Moder-
ator er fundarstjóri, en hefir
annars ekkert með starfsemi
framkvæmdar- eða stjórnar-
nefndar að gera milli þinga, for-
setinn er formaður hennar. í
þetta sinn var kona kosin Mod-
erator, er hún Mrs. Aurelia
Reinhardt skólastjóri frá Cali-
fornia, kvenskörungur mikill. —
Þá má nefna féhirði, Mr. Parker
E. Marean og Dr. Dexter, sem
er forstöðumaður Social Justice
deildarinnar. Hefir hann og
kona hans unnið mikið starf í
sambandi við líknarstarfsemi
meðal flótta manna í stríðslönd-
unum. Marga fleiri mætti til
nefna, en hér verður að láta
staðar numið.
Meðal ske'mtilegustu stunda á
þessu þingi voru máltíðirnar.
Voru þær framreiddar í sam-
komusölum kirknanna þriggja,
sem næstar voru, allar nema
morgunverður, sem borðaður
var í hótelunum. Gengu konur
þar um beina, og mátti þar sjá
marga fríða frú, sem með rausn
og snilli saddi svanga menn. —
Furðaði mig stórum á því,
hversu hraustlega allir þessir
prestar gátu tekið til matar síns.
En vitanlega var eg enginn eft-
irbátur þeirra að þeirri iðju. Þá
var ekki síður undravert, hversu
smellnar sögur þessir andans
jöfrar gátu sagt. Eg sat tvisvar
til borðs með tveimur þeirra
(annar þeirra var Svíi), sem
voru fullir af skrítlum og
skemtu vel. Sagði eg þeim eina
eða tvær sögur af íslendingum,
og ritaði sá sænski þær í vasa-
bók sína. Einn daginn hafði eg
svertingja fyrir sessunaut við
miðdagsverð. Er hann prestur
í Harlem hverfinu í New York
og heitir Brown. Geðjaðist mér
vel að karli og spurði eg hann
margs um trúar- og kirkjulíf
meðal svertingja og svaraði
hann spurningum mínum greið-
lega.
öllu þessu fundahaldi lauk á
fimtudagskvöld með veizlu mik-
illi, The Unitarian Festival, eins
og hún er nefnd. Ekki var eg
þar, en Mrs. Björnsson, sem var
þar, sagði, að þar hefði verið
mikið um ræðuhöld og skemtun
góð. Þennan síðasta dag heim-
sóttu þau Björnssons hjónin
prófessor Guðmund Bjarnason
og konu hans (Arnrúnu frá
Felli), sem eiga heima skamt frá
Boston. Er prófessorinn kenn-
ari í tungumálum (þýzku og
frönsku, að eg held) við Harvard
háskólann. Því miður hafði eg
engan tíma til að vera með í
þessari heimsókn. Hafði eg
einu sinni áður komið á heimili
þessara ágætu hjóna í fylgd
með Dr. Rögnvaldi heitnum
Péturssyni og haft mikla skemt-
un af. Einnig voru þau gestir
Miss Bjargar Peterson, sem
heima á í Boston, og höfðu hina
mestu ánægju af að endurnýja
kunningsskap við hana. Björg
var um tíma við sunnudaga-
skólastarf bæði í Nýja-íslandi
og víðar, en hefir nú um nokkur
ár átt heima í Boston og unnið
þar á læknisskrifstofu, ef eg
man rétt.
Nokkrir fslendingar eiga
heima í Boston og þar í kring.
Eg fann þrjú eða fjögur nöfn,
sem áreiðanlega voru íslenzk, í
nafna registri borgarinnar, og
hafði eg þó engan tíma til að
líta nokkuð nákvæmlega yfir
það. f Gloucester, sem er skamt
frá Boston, búa og nokkrir fs-
lendingar og hafa sumir þeirra
verið þar lengi. Langaði mig
bæði nú og áður, er eg var í
Boston, til að koma þangað og
hitta einhverja þeirra að máli
en þess var enginn kostur, sök-
um tímaleysis.
Ráðgert var að leggja af stað
frá Boston á föstudagsmorgun
og halda til New York, og var
Buddy kominn með bílinn að
hótelinu tímanlega um morgun-
inn. En nokkrir snúningar urðu
samt, svo að ekki varð af stað
komist fyr en laust eftir hádegit
Var nú ekið eins og leið liggur,
eða réttara sagt, eins og ein
leiðin liggur, gegnum Hartford
og New Haven í Connecticut og
áleiðis til þeirrar miklu borgar.
Víða er land fagurt á þessari
leið, og auðvitað margt og mik-
ið að sjá, ef tími hefði verið
til þess, en nú var ekki um annað
að gera en að halcla áfram. Við
reyndum að sjá nokkuð af bygg-
ingum hins mikla Yale háskóla
í New Haven, en vitanlega var
ekkert gagn í því, þar sem við
aðeins ókum fram hjá þeim. Til
New York komum við undir
kvöld og ókum þá strax út á
sýningarsvæðið mikla á Long Is-
land. En það, sem þar bar fyrir
augu og eyru, verður að bíða
næsta blaðs. Framh.
Baldursbrá
Nú fást keyptir 3 árgangar af
barnablaðinu Baldursbrá fyrir
$1.00, sent póstfrítt. Það eru til
6 árgangar og eru 3 þeir fyrri
innheftir. Ætti fólk að nota
þetta tækifæri á meðan upplagið
endist. Pantanir sendist til:
B. E. Johnson,
1016 Dominion St., Winnipeg