Heimskringla - 28.07.1944, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. JÚNÍ 1944
itfcimskrinijla
(StpfnuB 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
Öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg _
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 86 537
WINNIPEG, 28. JÚNl 1944
Styrkur í krafti drottins
Efesus 6, '10
Útvarpsræða flutt á kirkjuþinginu í Winnipeg
af séra Eyjólfi J. Melan
ógert, hvað * sem tilfinningar hann, heldur líka sem tákn og hafi dáið í því og það á sjálft í
þeirra segja, hver sem launin eru opinberun hins eilífa anda, sem í hættu að líða undir lok.
Það hefir ætíð verið hugsjón kirkjunnar að ala upp fullkomna
menn, andlega heilbrigða og góða menn í hugsun og breytni. A
þessum tímum þekkingarinnar, sem vér lifum á er flestum ljóst
hversu fögur og heilbrigð slík hugsjón er, og hversu nauðsynleg
hún er fyrir gæfu og hamingju mannkynsins.
Þótt kristin kirkja hafi öldum saman starfað að þessu göfuga
hlutverki, þá hljóta víst flestir að játa, að langt er ennþá að tak-
markinu. Þeir sem vægja lítt kirkjunni og starfsemi hennar í
dómum sínum, munu sennilega halda því fram, að hún hafi að
mestu leyti brugðist köllun sinni á þessu sviði, en þeir gá ekki að
því, að það er miklu auðveldara að dæma harða dóma en að dæma
rétt, og svo er í þessum efnum. Menn gá oft og tíðum ekki að því,
að öll framför og fullkomnun á hinum andlegu sviðum, tekur
langan tíma, oft og tíðum eilífðar tíma borin saman við hið stutta
líf einstaklingsins^ og þegar vér íhugum það, þá er eigi ástæða til
að örvænta að þessi hugsjón kunni eigi að rætast í framtíðinni, og
hljóti ekki að rætast, ef vér aðeins sjálf viljum láta hana rætast
með því að starfa að henni með einlægni, alvöru og alhuga.
Eg tel ekki neinn vafa um það að kirkjan, sé hún köllun sinni
trú, getur skapað fullkomið mannfélag og fullkomna hamingju
þess, ef hið kristna mannfélag vill að svo verði. Ein hinna þýð-
ingarmestu hugsjóna sem til eru í heimi kristindómsins er hug-
sjónin um fullkomnun einstaklingsins, að hjálpa honum og styrkja
hann til að verða þroskaður og heilsteyptur persónuleiki.
Á vorum dögum er orðið persónuleiki mjög kunnugt. Blöð
og tímarit eru full af auglýsingum og í sambandi við þær, myndum
af mönnum og konum, sem eiga að festa lesendunum auglýsinguna
í minni og vera fyrirmynd í hug hans. Myndin er af einhverjum
eftirtektaverðum persónuleika, vegna þess að hann skarar
fram úr fjöldanum. Líti maður á þessar myndir auglýs-
inganna mætti manni virðast, að fágað útlit, vel sniðin og fögur
klæði, vel hirtar tennur eða fagurlega lagað hár og hreint hörund,
væri það, sem skapaði fullkominn og glæsilegan persónuleika. En
* það er ekki nema hálfsögð saga. Hreinlæti og fegurðarsmekkur í
búnaði og framkomu er lofsverður hluti af persónuleika manna og
enginn ætti að gleyma því, en það er langt frá, að hann felist í því
eingöngu. Þetta er hin ytri mynd harts, en ekki hinn raunverulegi
persónuleikic mannsins, sem á bak við hana býr. Þetta er vegna
þess, að orðið persónuleiki nær einnig yfir hinn innri mann ein-
staklingisns. Nær yfir það, sem hann er í raun og veru, hugar-
ástand hans, andlega aðstöðu hans, hugsjónir hans og lyndis-
einkunn.
Barnið í vöggunni er lítið annað en samsafn af sofandi mann- sem
legum eðlishvötum, það er ennþá ekki búið að eignast persónu- þetta: Þeir gerðu ætíð velferð
leika. Þegar það vex og verður fyrir áhrifum annara manna og annara manna að æðsta tak-
umhverfisins lærir það smám saman venjur og breytni. Eftir því
sem tímar líða fellur breytni þess í vissan farveg og birtist öðrum
sem góð eða ill breytni, ákveðin eða hikandi, göfugleg eða eigin-
gjörn, drengileg eða ódrengileg. Með öðrum orðum úr þessum
smábörnum verður allskonar fólk, sumt ágætis menn, alt niður í
hættulega menn þjóðfélaginu.
Og hvernig verða menn svona misjafnir? Til þess eru margar
ástæður, en þeir.sem rannsaka sálarlíf manna benda oss á, að sið-
ferðis ástandi manna megi skifta í fjögur stig, og út frá þeirri skift-
ing er auðveldara að átta sig á því hversvegna þeir eru svona mis-
jafnir.
Lægsta stig mannlegrar breytni stjórnast af eðlishvötum
þeirra. Þar sem tilfinningarnar ráða algerlega fyrir athöfnum
þeirra. Ef einhvern mann á þessu stigi langar í eitthvað þá tekur
hann það án tillits til þess, hvort það er rétt eða ekki, og án tillits
til þess hverjar afleiðingarnar verða fyrir sjálfan hann eða aðra.
Hann hirðir ekkert á augnablikinu um afleiðingarnar, en aðeins
um svölun þráar sinnar á hinni líðandi stund. Þetta er lægsta
stig mannlegrar breytni, og lítið hærra en birtist hjá skynlausum
skepnum og lýsir mjög þroskalausum persónuleika.
Annað stigið í breytni manna stjórnast af löngun í laun eða
ótta við hegningu, t. d. börn hlýða oft foreldrum sínum vegna þess,
að þau eiga von á að fá laun íyrir það, eða stunda nám sitt vel til
að hljóta verðlaun, eða menn stansa við rauða ljósið á götuhorn-
unum af því, að þeir yrðu teknir fastir gerðu þeir það ekki. Þetta
er hærra stig siðgæðis en hið fyrra.
Á enn hærra stigi eru þeir, sem breyta vel vegna þess, að þeir
óska, að aðrir hafi gott álit á þeim, virði þá og dáist að þeim-. Þá
langar í góða dóma annará manna og forðast með öllu móti last
þeirra. Þeir mega ekki vamm sitt vita, að minsta kosti ekki í
almennings álitinu. Þeir gera eins og aðrir gera til þess að vera
álitnir félagslyndir og góðir náungar. Menn líða margskonar
þrautir fyrir þá sök að öðlast gott almennings álit. Sú breytni, I félaginu við drottin og í krafti
sem stjórnast þannig af sómatilfinning er oft á mjög háu stigi og í ] máttar hans.
þessum flokki eru margir leiðandi menn þjóðfélaganna.
En það er til annað stig breytninnar, sem stjórnast af miklu
göfugri öflum. Það er ófrávíkjanleg skoðun mannsins um hvað
sé rétt eða rangt. Slíkir menn bera í brjósti ákveðið lögmál, sem
eða hvaða dóma þeir hljóta hjá öllu og alstaðar býr. Ekkert orð
almenningi fyrir breytni sína. ] né verk er þýðingarlaust, og
Menn nefna þetta afl mörgum leyndardómur máttugs og göf-
nöfnum, aðal mannsins, sál hans, ugs persónuleika felst í þessu, að
insta eðli hans, eða guðsneistann lifa hverja stund þannig, að
í brjósti hans, vegna þess, að þeir máttur hins góða, sem í oss býr,
menn sem hafa látið stjórnast af starfi og njóti sín til fullnustu,
þessum háleitu siðgæðisboðum starfi í samfélaginu við drott-
síns innra manns, hafa • birt in og í krafti hans.
mannkyninu hinn eilífa anda til-j Hverja stund lífs vors stönd-
verunnar, og þann kærleika og um vér á tímamótum hins liðna
réttlæti, sem hann opinberar í 0g hins ókomna. Vér sjáum
fullkomnun persónuleika göf- skamt fram, sérstaklega á þess-
ugra manna. Þetta innra vald- um tímum. En eitt er víst, að
boð verður oft og tíðum ófrávíkj- þejr tímar, sem koma, munu
anlegt og knýr einstaklinginn til verða mjög ólíkir hinum liðnu,
að vinna hinar þyngstu þrautir; en hverjir sem þeir verða mun
og færa hinar mestu fórnir, eða þetta verða brýnasta þörfin, að
hamlar honum að fylgja þeim sem flestir einstaklingar, séu
vegum, sem hann að sumu leyti sem fullkomnastir siðferðislega,
mundi fús að fara. Þeir segja^ 0g starfi í samfélaginu við drott-
eins og Lúther forðum: “Hér m Þessvegna verður hver sá er
stend eg og get ekki annað. ’ — þvf marki vill ná, eigi aðeins að
Þetta boð leiddi Jesús eftir þeim osha heldur líka að starfa, og
leiðum, sem landar hans hneyksl- ekki á morgun, heldur í dag.'
uðust á, og vinir hans efuðust
vinir
um, að þyrnikórónunni og kross
dauða'num. Þetta er hið æðsta
stig mannlegrar breytni.
Hugsjón hvers kristins manns
er að ná þessu stigi siðgæðisins.
Það er hverjum andlega heil-
brigðum manni brennandi á-
hugamál, og leitin eftir leiðinni
til að ná því, ætti að vera knýj-
andi nauðsyn, því að það er tak-
mark tilveru hans.
Þér munið pll eftir dæmisög-
unni, sem Jesús sagði af kaup-
manninum, sem leitaði að fögr-
um perlum, og er hann hafði
fundið eina dýra perlu, fór hann
og seldi alt, sem hann áttri, og
keypti hana.
Til þess að öðlast eitthvað dýr-
mætt verðum vér fyrst og fremst
að bera í brjósti þrá til að eignast
það, eiga í huganum hugsjóna-
mynd af því, og svo að leita eftir
því, og er vér höfum fundið það,
að gjalda fyrir það, stundum al-
eigu vora.
Til þess að verða þroskaður
persónuleiki verður einstakling-
urinn að þrá að verða það, hafa
ljósa hugmynd um í hverju það
felst, leitast eftir að verða það
og gjalda fyrir það alt, sem það
kostar.
Fyrsta ráðið er að kynna sér
æfisögur þeirra manna og
kvenna, sem birta oss mátt og
fegurð guðseðlisins í mannlegri
breytni. Hvernig þroski þeirra
gerðis't er lyfti þeim stig af stigi
úpp á hæsta tindinn. 1 þeirri
leit munum vér finna eitt atriði,
skarar fram úr, og það er
marki lífs síns. Þeir fóru eigi
eftir blindum tilfinningum, þeir
voru eigi augnaþjónar, þeir létu
eigi last eða lof fjöldans leiða sig
frá þeirri stefnu, sem þeir vissu
að var rétt, heldur voru þeir leið-
togar sinnar eigin sálar. Enn-
fremur komumst vér að raun um
að þeir áttu trú, og styrktust fyr-
ir samfélagið við drottin og störf-
uðu í krafti máttar hans. Saga
manngöfginnar er örugt leiðar
Sagan segir frá atburðum hins
liðna tíma, en það er ekki nema
hálf sögð saga. Sagan ætti að
fjalla að mestu leyti um framtíð- dæma um starf kirkjunnar þá
Það er hlutverk kristinnar
kirkju að hjálpa mönnum til að
verða fullkomnir einstaklingar.
Það er að segja, kirkjan sjálf er í
raun og veru ekkert annað en
félagsskapur manna og kvenna,
sem hafa gengið í samband til
að ná þessu takmarki.
Eins og alkunnugt er, þá er
kirkjunni brugðið um, að hún sé
þessu hlutverki ekki vaxin. En
vegna þess hvað kirkjan er, sam-
félag fólks með vist markmið
fyrir augum, þá er ekki nema
sanngarnt að búast við, að þá
öruðlgleika, sem hamla fram-
kvæmdum megi yfirstíga.
Ef mönnum er það ljóst hvað
kirkjan er, samfélag þeirra
sjálfra, hvert takmarkið er, and-
leg þroskun hvers einstaks
þeirra og allra í heild, hvaða fyr-
irmynd þeir eiga að taka sér til
eftirdæmis, líf og kenning Jesú
Krists, þá er það á sjálfra þeirra
valdi hver árangurinn verður.
‘Ef vér höfum þekkingu til að
ina, um framtíð einstaklingsins
og um samstarf hans við aðra
menn. Sú saga á að vera miklu
fallegri en saga hins liðna, rétt-
látari og sannari. Það er hægt
að rita hana og einnig að láta
ættum vér um leið og vér setjum
út á hana, að meta hvað hún hef-
ir gert. Hún hefir haldið við
guðsríkishugsjón Jesú Krists í
heiminum. Hún hefir oft og tíð-
um verið eina röddin, sem boð-
hana rætast, því að við eigum að aði mannkyninu réttlæti, frið og
miklu leyti ráð á framtíðinni.
Við erum í andlegum skilningi
öll forfeður framtíðarinnar og
getum ef vér viljum starfað þar
og lifað þar, þótt vér séum löngu
horfin ef vér höfum verið nægi-
lega andlega þroskuð. Með
hugsjóninni um fullkominn ein-
stakling og baráttunni að því
marki, skapar einstaklingur í
framtíðinni, fullkomið mannfé-
lag, ríki guðs á þessari jörð. Öll-
um hugsandi leiðtogum kristn-
innar ber saman um það, að ekk-
ert betfa ráð er til, að gera ein-
staklinginn góðan þegn en með
því að hann fylgi í hugsun og
breytni kenningu Jesú Krists.
En kjarni kenningar hans er sið-
ferðileg fullkomnun einstakl-
ingsins, sem starfar meðal mann-
anna trúr hugsjón sinni og mætti
hennar.
Eitt hið þýðingarmesta atriði,
sem fyrir hverjum einum liggur
er þetta, hvað hann hugsar um
sjálfan sig. Hversu mikils virði
hann er. Hvort hann lítur á sig
og forlög sín eins og kaupmaður-
inn leit á perluna, eða hann lítur
á sig sem salt, er.hefir dofnað.
Um þetta verður hann að taka á-
kvörðun og það er þýðingar-
mesta ákvörðunin sem hann get-
ur gert. Sú ákvörðun takmark-
ar aðstöðu hans til allra spurn-
inga sem fyrir hann verða lagð-
ar og úrskurð hans á öllum mál-
um sem koma fyrir dómstól;
skynsemi hans. Það er sagt að
orðin liggi til alls en það er engu
að síður satt að hugsunin liggur
til alls. Hún skapar persónu-
leika mannsins. Það er líka
sannað mál að þroskun hvers
einstaklings ákveður menningu
mál? Eða athugið þér hverjir
það eru sem hafa aðal áhrifin á
sálir barnanna þegar heimilum
og skólum sleppir? I hverju
þorpi og bæjum landsins eru als-
konar óhollar kvikmyndir sýnd-
ar, í hverri lyfjabúð eru hillur
fullar af morðsögum, yfir út-
varpið flyst margt það sem er
eitur fyri hverja barns sál. Þetta
er eina andlega'fæðan sem fjölda
barna lifa á, og ef það er satt að
menn skeri upp eins og þeir sá,
má ekki vænta góðrar uppskeru
af slíku útsæði.
Ef framtíðar hugmynd þín um
börnin þín er fögur og glæsileg
þá máttu ekki gleyma því, að
það ert þú sem átt að skapa veru-
leika úr þessari mynd. Kirkjan
þín vill hjálpa þér til þess, en þú
verður að vinna með henni að
því. Kostnaðurinn við kristilegt
uppeldi verður eigi metinn til
fjár. Hann fæst og felst í sál-
rænum og andlegum verðmæt-
um. Það kostar sífelda árvekni
að gefa anda sinn á vald hárra
hugsjóna og göfugra skoðana,
sem leggja til grundvallar fyrir
trú og breytni faðirvorið og hin
háleitu boðorð, að elska guð og
elska náunga sinn. Vér þurfum
slíka trú sem eigi er tómt nafn,
eigi stjórnast af blindum ofsa,
eigi af augna þjónustu í von um
laun, né trú er leitar fylgis fyrir
hið ytra skin, heldur trú sem
stofnar ríki himnanna í sál
manns og stofnar með tímanum
guðsríki á þessari jörð.
ÁVARP
FJALLKONUNNAR
á lýðveldishátíðinni að Hnausa,
17. júní, 1944.
Flutt af frú Arnheiði Eyjólfson
kærleika. Hún hefir verið oft og
tíðum eina meðalið til að full-
komna persónuleika einstakl-
inganna og fullkomnað þá fleiri
en tölu verði á komið.
Kirkjulífið birtist í mörgum
myndum í fortíð og nútíð. Það
birtist á lægsta stigi mannlegrar
breytni, sem ofsatrú stjórnað af
blindum tilfinningum, slíkar öld-
ur hafa risið og rísa innan kirkj-
unnar, en að því sem séð verður
hafa lítið gagn gert þegar fram í
sótti, sem eigi er heldur við að
búast.
Hún hefir stundum og á sum-
um stöðum birst sem augnaþjónnj
er vann fyrir launum eða af ótta,unar‘
við veraldar valdið. Hún birtistj ^ hefir engin þýðingar-
stundum sem lýtalaus og fáguð me*r* stund runnið upp yfir
stofnun, sléttmál og tungumjúk
að þeirra hætti, sem eigi vilja
vamm sitt vita í skoðun almenn-
ings. Og hún hefir líka sem bet-
Herra forseti,
Heiðruðu Islendingar!
Island heilsar yður á þessum
mikla hátíðar og fagnaðar degi
og árnar yður, sem helgið því
þessa stund, allra heilla og bless-
ur fer boðað og lifað hið æðsta
siðgæði. Haldið fram sannleik-
anum gegn um ofsóknir og mis-
þyrmingar óg orðið dýrðleg fyrir
samfélagið við drottinn í krafti
máttar hans.
Áhrif og starf kirkjunnar ykk-
ar fer algerlega eftir því hvað
þið sjálf viljið láta þau verða.
Það fer eftir því hverskonar
hugsjónamynd þið eigið af henni
og hverskonar framtíðar sögu
þið semjið fyrir hana. Hvers
virði þið álítið að hún sé og þið
sjálf séuð.
Heimurinn er fullur af alskon-
ar stofnunum, sem á einhvern
hátt eiga að hjálpa mannkyninu,
en það er eigi nema ein stofnun
til, sem hefir hlutverk kirkjunn-
ar, sem sérstaklega til þess stofn-
Ijós hverjum þeim, sem leitast kynslóðanna. Og ættum vér að uð að ala upp fullkomin persónu
leika einstaklinganna. Er ekki
sú hugmynd virði liðsinnis? Eg
er það vafalaust er viss um að þið svarið því ját
hvers einstaklings andi, en eg er óviss um að þið
við að öðlast hana sjálfur. En
göfugir menn og heilagir þeir
gera meira fyrir mannkynið en
að brjóta fyrir það slóðina, á
leyndardómsfullan hátt arfleiða
þeir oss að þeim mætti, sem bar
þá. sjálfa upp á hæsta tindinn.
Það er máttur trúarinnar, hið
guðdómlega afl, sem gerir hinn
veika styrkan, veitir hinum
þreytta hvíld og auðgar hinn fá-
tæka til að gera aðra ríka.
Þekking nútímans getur, ef
vér viljum frætt oss á margan
hátt um sálarlíf vort og eðli þess,
en trúin verður það afl, sem
lætur það starfa og ná tilgangi
sínum, gerir það dýrlegt, og veit-
ir því ómetanlega þýðingu fyrir
mannlífið, er það starfar í sam
Er einstaklingurinn leitast við
að fullkomna persónuleika sinn
verður honum að skiljast, að líf
hans hefir bæði þýðingu og til-
stjórnar gerðum þeirra og ákveður hvað þeir skuli gera eða láta gang, eigi aðeins fyrir sjálfan
skera úr því, hver væri brýnasta
þörf framtíðarinnar, eða nútíð-
arinnar, þá
sannfæring
um það, hvað í felst að vera
sannur maður. Þessi þörf felst
ekki svo mjög í heimspekilegum
kenningum um mannkynið, held-
ur í þeirri starfsemi og því trú-
boði sem hjálpar einstaklingun-
um að skilja og vita sína eigin
tilveru og rétt sinn og tækifæri
þar, til fullkomnunar. Og einn-
ig þetta, hversu takmarkalausa
þýðingu fullkominn einstakling-
ur getur haft til blessunar mann-
kyninu. Vér skulum eigi gleyma
því, að andi lífsins opinberar sig
ætíð í tilveru einstaklingsins í
verkum hans og fórnum, en ekki
í lífi eða starfi heildarinnar. Öll börnin
saga þjóðanna sannar oss þetta:
að þegar manngildi einstakling-
anna hnignar og þeir tapa áhuga
séuð sannfærð um að svo sé. Eg
er meira að segja viss um að þið
eruð það ekki. Ekki vegna þess,
að þið trúið ekki á þýðingu sið-
ferðisþroska einstaklingsins,
heldur vegna þess að þið efist um
mátt kristindómsins til að ala
upp þann þroska. Eg segi þetta
vegna þess, sem eg hefi séð og
reynt. Við vitum það öll að fyr-
irdæmi einstaklingsins hefir ó-
metanlega þýðingu. Hvaða fyr-
irdæmi gefa menn yfirleitt í
kirkjustarfsemi og áhuga fyrir
þeim? Ræða foreldrarnir um
þýðingu kirkjunnar sinnar við
sín, um fegurð hins
kristna boðskapar? Fara þ^ir
með þeim í kirkjuna á sunnudög-
fyrir að rækja það eða virða það
vettugi, þá hnignar þjóðfélagi
um? Heimsækja þeir sunnu-
dagaskólann eða styrkja hann?
Eða eru þeim á allan hátt fyrir-
þeirra. Það er eins og hið bezta mynd í áhuga um kristindóms-
þjóðina því að nú falla af henni
þeir hlekikir, sem hún hefir borið
ölduni saman, svo hún stendur
nú frjáls og óháð eins og hún var
í öndverðu, og gengur nú sem
sjálfstæð þjóð inn í hinn ó-
komna tíma.
Á þessum tímamótum minni
eg yður á hinn liðna tíma, þar
sem saga yðar varð til og smátt
og smátt leiddi yður að þessu
marki, er þér nú hafið náð. Að
þessari miklu fagnaðarstund að
mega teljast frjáls börn frjálsrar
móður.
Þér minnist í dag forfeðra
yðar, sem flúðu átthaga sína og
óðul endur fyrir löngu til þess að
lifa sem frjálsir menn. Því
stofnuðu þeir hið forna lýðveldi,
er stóð með frægð og blóma öld-
um saman, þangað til þegar þeir
afsöluðu sér frelsi sínu til út-
lends konungs.
Þá flúðu landvættir og heilla-
dísir þjóðarinnar og hlutskifti
hennar varð hamingjuleysi og
áþján er hvíldi eins og farg á
kynslóðunum öld eftir öld, er
hörmuðu horfið frelsi og glatað
sjálfstæði.
Aldirnar liðu og okið þyngd-
ist, en samhliða því vaknaði í
brjósti beztu sona þjóðarinnar,
heit og brennandi þrá eftir frelsi
og sjálfstæði. Þeir boðuðu þjóð-
inni þessa þrá í ljóðum og ræð-
um og vöktu hana smátt og smátt
af svefni vonleysis til trúarinnar
á rnátt sinn og rétt. Allra þess-
ara vorboða minnustum vér í
dag, með þakklæti og virðingu,
en það er sérstaklega einn þeirra,
sem hæst gnæfir í fylkingunni,
Jón Sigurðsson, er var “ástmörg-
ur íslands, sómi þess, sverð og
skjöldur”, er með sínum hreina
huga og sínum dásamlegu leið-
topa hæfileikum hefir gert yður
auðið að lifa þessa stund, og
helea minningu hans og allra
þeirra manna og kvenna, sem
gerðu hugsjón ættjarðarástar-