Heimskringla - 04.04.1945, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. APRIL 1945
í^etntskrintila
(Sto)nuB 1816)
Kemur út á hveijum miðvileudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
THE VINLAND SAGA
WINNIPEG, 4. APRIL 1945
Öryggis- eða friðarráðið
Um Þjóðabandalagið, sem sjá á um friðinn í heiminum, að
núverandi stríði loknu, er nú mikið rætt og ritað. Nafnið sem því
er gefið í þeim umræðum, er ekki Nýja Þjóðabandalagið, heldur
eitthvað sem svarar til þess er yfir þessari grein stendur: Öryggis-
eða friðarráðið.
í hverju er það fólgið? Hornsteinar þessa nýja ráðs, eru
samþyktirnar, sem að þrjár stór-þjóðirnar undirskrifuðu á Yalta
fundinum á Krímskaga nýlega, sem eru í fám orðum þær, að þessar
sömu þrjár þjóðir (Bretar, Rússar og Bandaríkjamenn), beri alla
ábyrgð á friðarmálum heimsins.
Til þess að takast þetta á hendur, verða þær auðvitað að gripa
til vopna, ef þeim þykir með þurfa og til þess áskilja þær sér fult
vald. Hér virðist því um vopnaðan frið að ræða.
Það fyrsta sem öðrum og smæirri bandaþjóðunum kemur til
hugar, er eðlilega þ@ð, að þarna sé um alt annan félagsskap að
ræða, en gamla Þjóðabandalagið. Og eðlilega finst þeim, að þær
hafi lítið við friðarmálin að gera.
Þetta má til sanns vegar færa. Þetta er ekki lýðræðisleg að
ferð. En á það er bent, að gamla Þjóðabandalagið hafi skart það
sem með þurfti, til að halda við friði, það hafi skort vald sér að
baki, eða vigtennur, eins og blöðin kveða að orði. Þessvegna haf
farið sem fór.
En það er fleira, sem til greina kemur um vald þessara þriggja
stóiru þjóða. Eitt er það, hvort að þær verði ávalt sammála. Frá
hálfu Bandaríkja þjóðarinnar, rekur þetta mikla vald sig á stjórn-
arskrána. Samkvæmt henni er ekki hægt að senda herlið út úr
landinu, nema með Leyfi þingsins. Svo virðist þó um hnúta búið
Yalta-samningnum og Dumbarton Oaks uppkastinu, sem fyrir
þennan erfiðleika hafi verið komist. Það virðist jafnvel einnig
svo frá gengið, í Yalta uppkastinu, að enda þótt einhver ein hinna
þriggja þjóða verði ósamþykk hinum tveimur, að þá verði þær
sakir jafnaðar og það sé því aldrei að óttast, að þær komi sér ekki
saman, eða að þar verði árekstuir.
Hér er aðeins átt við hernaðarlegt vald. Það verða í þessu
öryggisráði fleiri af bandaþjóðunum og þær starfa á allan handa
máta að viðhaldi friðar. En framkvæmdavaldið er ekki til fulln-
ustu í höndum þeirra. Þrjár stóru þjóðirnar áskilja sér neitunar
vald þar í þeim málum er hernað áhræra.
Það er eiginlega þetta neitunarvald, sem ásteitingarsteinn
virðist mestur og sem aðal þrætuefnið getur orðið á San Francisco
ráðstefnunni, sem bráðum verður haldin. Með samþykki Dum-
barton Oaks uppkastsins, eða einhverri stefnu sem í fullu samræmi
er við það, er grundvöllur lagður að þessu nýja Öryggisráði, eins
og lýst er hér að firaman. Annars gætu Bandaríkin bilað úr lest-
inni, eins og þegar fyrra Þjóðabandalagið var myndað.
Með algerri samvinnu þriggja stórþjóðanna, má gera ráð
fyrir, að aldrei komi til þess, að til hervalds þuirfi að grípa. Það
er að minsta kosti vonandi. En á meðal lýðfrelsisþjóða heimsins,
mun hugmyndin um þessa 3 alvalda, ekki þykja sem aðgengileg-
ust, þó margur af reynslunni játi, að þess geti verið full þörf, að
því fylgi það öryggi, sem þráð er og Þjóðabandalagið brast. Ein-
ing þessara þriggja stórþjóða, er strax stórt öryggi til friðar. Það
er og engin smáræðis ábyrgð sem þær binda sér á bak með verndun
friðarins. Ef illa fer, verður þeim um að kenna.
1 efri-málstofu Bandaríkjanna, hefir Senator Bushfield sagt,
að Stalin hafi skotið þeim Roosevelt og Chuirchill aftur fyrir sig
og komið sínum einveldishugsjónum fram á Yalta-fundinum, en
borið bandarískar lýðræðishugsjónir fyrir borð.
Hvað sem því líður, var Stalin fljótur að velja um að fylgja
heldur Dumbarton Oaks-uppkastinu, heldur en að vilja De Gaulle
á Yalta-fundinn, sem hann vissi að andvígur vair uppkastinu og
BandaTíkjunum. Stalin mat samvinnu við Bandaríkin mikils-
verðari en Frakklands. Af þessu, fremur en nokkru öðru, neitaði
De Gaulle að fara á fund Roosevelts forseta í leiðinni til baka frá
Yalta. Roosevelt hafði nokkru áður boðið De Gaulle til þessa
fundar við sig í Afríku óg hann hafði þá tekið vel í það. Stalin
hefir ennfremur sýnt Roosevelt og Churchill samvinnuhug sinn
við þá í Rúmaníu-málunum, sem Stalin hafði einn ráðið til lykta,
og lofar endurskoðun á því, sem í því sambandi gerðist. Þetta
virðist góður vottur þess samvinnuhugar sem mikið veltur á,
milli þremenninganna.
1 raun og veru viirðast Bandaríkin ekki vera að takast
meiri eða ósvipaða samvinnu á hendur við umheiminn með sam-
þykki á því, sem í Dumbarton Oaks er farið fram á, en í öðrum
alheimsmálum, svo sem verkamálum, heilbrigðismálum og við-
skiftamálum, sem nú þegar er mikið um, þrátt fyrir allair ein-
angrunarkenningar.
Breton Wood uppkastið, kemur eflaust einnig fyrir San Fran-
cisco-fundinn. Það fjallar um alheimsbanka, sem greiða á fyrir
viðskiftum og alheimsmynt. Eru bankar í Bandaríkjunum sagðir
á móti þessu, telja sjálfa sig geta gert það, sem þessi alheimsbanki
geri. Þstta mál er mikið rætt nú í blöðum syðra, sem önnur mál,
er San Francisco-fundinum koma við og þar bíða ef til vill fulln-
aðar úrslita, ef alt fer vel, eða betur en áhorfist, af blaðaskrifum
oft að dæma.
Með riti sínu Islandica hefir
próf. Halldór Hermannsson unn-
ið íslandi þarft verk. Ritið hefir
nú komið út í 30 ár. Hefir inni-
hald þess að jafnaði verið vís-
indalegur fróðleikur, um sögu og
bókmentir þjóðar vorrar að
fornu og nýju. Þeim sem ensku
lesa, hvort sem íslendingar eru
eða annara þjóða menn, hefir
ritið verið nokkurs konar Mímis-
brunnur er heimildir og firóðleik-
ur hefir verið sóttur í af þaim,
er íslenzkum fræðum unna.
I þetta sinn tekur höfundur
sér fyrir henduir, að skrifa um
sögu Vínlands og viða saman í
heild þær upplýsingar um það,
sem til eru á íslenzku. Eru Ei-
ríkssaga rauða ásamt köflum úr
öðrum sögum birtar á íslenzku,
en fyrir þeim er skrifaður lang-
ur formáli á ensku og skýringar
margar og merkilegar á ensku
að öðru leyti um alla bókina.
Höfundur segir í stuttum for-
mála, að með bókinni hafi vakað
fyrir sér, að gefa þær heimildir,
sem í íslenzkum bókum finnast
merkastar um Vínland, svo þeir,
er um efnið kynnu að skrifa,
ættu kost á að sjá þær og hefðu
minni ástæðu en annars til að
ganga framhjá þeim.
The Vinland Saga má sígilt rit
verður kominn fjöldskyldum í margar fleiri getur verið að
hendur, verða hér kosningar til ræða
sambandsþingsins. Að þetta
tvent fer saman, vita og allir að
er ekki nein tilviljun.*
Annað er það, að það fylkið,
sem liberal-stjórninni ríður mest
á að nú fylgi sér, er einnig fylkið,
sem mest hags nýtur af styrkn-
um (Quebec). Það getur naum-
ast heldur verið tilviljun.
UM “BREZKU”EDDUNA
Frh. frá 1. bls.
er kom til valda. Má fullyrða að
aldrei hafi hórdómur verið meiri
í veröld en einmitt nú.
En “hart er í heimi” á aug-
sýnilega við hallæri það hlið
mikla, sem nú ríkir í veröldinni
af völdum hins mikla lokastríðs.
Vera má og að það eigi við harða
veðráttu á þessum misserum,
sem eigi aðeins hefir bætst ofan á
aðrar plágur Evrópu, heldur hef-
ir jafnvel komið fram í vestur-
álfu heims á þessum vetri með
snjókyngi og friosti úr hófi fram,
svo að ísibrjótar hafa þurft að
halda höfn New York borgar
opinni, þótt sú höfn sé þúsund-
um mílna sunnar en Reykjavík-
urhöfn er aldrei frýs. Ennfrem-
ur hefir fjölda fólks hér í Ame-
ríku legið við að krókna í sínum
heita, sem raunar segja má um eiSin húsum sökum kolaskorts og
margt annað, sem frá penna
þesga fræðimanns hefir komið.
Vór viljum sérstaklega draga at-
hygli yngri íslenzkra menta-
manna hér að henni.
Fiske-safnið við Cornell Uni-
versitl gefur bókina út.
BARNASJYRKSLÖGIN
Lögin um barnastyrk King-
stjórnairinnar öðlast gildi 1. júlí
á þessu ári.
Styrkurinn nær til allra barna
undir 16 ára aldri. Meðlag
barns upp að 6 ára aldri er $5 á
mánuði, 6 til 10 ára $6, 10 til 13
ára $7, 13 til 16 ára $8.
Þetta nær til 4 barna í fjöl-
skyldu. Með fimta barninu
lækkar • meðlagið um $1, með
sjötta og sjöunda barninu $2
fyrir hvort og með áttunda barn-
inu og hverju þar yfir, um $3 af
hverju.
Ráð er gert fyirir að þetta kosti
sambandsstjórnina 200 miljón
dali á ári. Börn undir 16 ára
munu vera nærri 4 miljónum.
Um lög þessi hafa verið mis-
jafnir dómar. Stafar það af
mörgu. Eitt sem þeim eir sam-
fara, er að meðlagið er lítill hag-
ur eða enginn fyrir þá, sem nú
greiða tekjuskatt. Og þeir eru
taldir vera 50 af hundrað af
allri þjójðjnni. Þeir sem háan
tekjuskatt greiða, geta meira að
segja tapað á þessu, ef skatt-
undanþágur námu meiru en
styrkurinn.
Þeir sem ekki greiða tekju-
skatt, eða neitt líkt því, hagnast á
barnastyrkslögunum. Það er
þeirra kostur.
King-stjórninni hefir verið
lagt það út af sumum andstæð-
inga flokkum hennair, að þessi
styrkur sé múta til kjósenda, að
réttara hefði verið að hækka lág-
mark vinnulauna og vegna þess,
að í sumum fylkjum landsins séu
stærri fjölskyldur en öðrum, og
þau hagnist á kostnað hinna.
Þegar til alls komi, greiði alt
landið féð.
Ontario, Manitoba og British
Columbia njóta hlunninda þess-
ara minst. Quebec hagnast
mest. I því fylki eru 29% af
öllum íbúum landsins, en það
hlýtur 32% af barnastyrknum.
Ontario-fylki, sem 33% íbúanna
hefir, nýtur 29% styrksins.
Af þessum ástæðum finst flest-
um, að -löggjöf, sem þessi, sé
sanngjarnlega mál fylkjanna,
sem önnur velferðar félagsmál
flest eru.
Að styrkur þessi er kallaður
kosningabeita, er á þeirri ein-
kennilegu aðstöðu bygt, að um
olíu, og mega slíkt undur heita í
slíku olíulandi og kolasveit, sem
þessi heimsálfa er.
Að vetrarhörkunum og storm-
unum víkur líka orðið “vindöld"
Völuspá. En “vargöld” hefir
enn dýpri menkingu. “Vargur”
merkti í fornu máli úlfur og svo
gæti virst, sem höfundur Völu
spár hafi hugsað sér, að með
Fimbulvetrinum færi lika flokk- að það sé því að dý ,
ar hungraðra ulfa, er legíSust a spekj ^ orðs hafi en„ verfJ
náina á vígvöllunum í Evrópu.
Við nánari athugun verður
maður þó að viðurkenna, að það
getur ekki staðist. Aldrei í sögu
veraldar hafa jafnmiklar og ó-
ljúgfróðar fregnir borist af styrj-
öld eins og í þessari síðustu og
verstu.
í höfuðlausn segiir Egill svo frá
orustum Eiríks blóðaxar:
Flugu hjaldirs tranar
á krær lanar,
órut blóðs vanar
benmás granar,
sleit und freki
en oddbreki
gnúði hrafni
á höfuðstafni.
Er hér brugðið upp í feiknstöf-
um mynd af hinum foma víg-
velli, þar sem hræfuglarnir, l'ík-
lega örn og eflaust hrafnarnir
fljúga á hræ-lanirnar, en úlfur-
inn irífur upp úr sámnum og
blóðfossinn gnýr um gogginn á
hrafninum.
Gætum t. d. að merkingunni í
orðinu “bitvargur”. Það getur
þýtt sama og “mývargur” en
mun yfiirleitt eiga við allar smá-
skepnur er leggja sér til munns
bjór og blóð mannskepnunnar.
En nú vita allir að hermennirn-
ir í þessari styrjöld hafa eigi að-
eins átt að berjast við Þjóðverja,
ítali og Japana, heldur einnig
hinar ólíkustu tegundir af bit-
varigi. Fjöldinn allur af blaða-
greinum hefir verið skrifaður
um baráttuna við þessa varga,
mývarginn á Suðurhafseyjum,
sem veldur riðusótt, og flær og
lýs í Miðjarðarhafslöndunum,
sem valda taugaveiki og hver
veit hvaða sóttum. Enginn, sem
les hinar átakanlegu lýsingan
blaðanna á þessum óvættum, og
hina riddaralegu vörn vísinda-
mannanna gegn þeim, getur
blandast hugur um það, að þótt
ekki væri fyrir annað væri hin
yfirstandandi styrjöld rétt nefnd
“vargöld” frá þessu sjónarmiði.
Og enginn sem lesið hefir
kvæði Kristjáns Fjallaskálds
mun heldur geta rekið sig úr
skugga um það, að kerlingin,
sem kvað:
Flýgst eg oft á við fló og lús,
fagna þó sigri snjöllum,
hefir haft meira en litla spá-
dómsgáfu til að bera. Eg fyrir
mitt leyti get ekki hikað við að
setja þennan spádóm kerlingar
um það, sem fram kemur hundr-
að árum eftir hennar dag, á bekk
með spádómum Völuspár og
Opinberunarbókarinnar.
En er þá ekkert meira sem
felst í orðinu vargöld? Eg hygg
könnuð til grunna.
Við vitum að á Islandi hefir
“vargur” verið notað um allar
þær skepnur, sem lögðust á búfé
manna. Hrafninn, sem kropp-
ar augun úr sauðkindinni er
vargur, mýsnar, sem stundum
leggjast á féð í hörðum vetrum
og naga sig inn úr ullinni inn í
bjór eru vargan, og tófan, sem
situr á svikráðum við sauðskepn-
una og bítur hana á barkann er
kannske framar öllu öðru varg-
ur.
Aftur á móti er úlfurinn aldirei
nefndur á Islands sem vargur, af
þeirri einföldu ástæðu, að úlfur
inn hefst ekki við á íslandi og
hefir aldrei þar komið. Sama er
að segja um björninn. En nú
er það auðsætt að þetta er af
tilviljun einni að bæði , þessi
skæðu dýr skulu ekki vera kall-
aðir vargar á íslandi nú. Úlfur-
inn var sá eiginlegi vargur í
fornöld. Það mun þá ekki of
djarft ályktað, að ætla að ekkert
sé því til fyrirstöðu að björninn
Eg hef nú öll stríðsárin lesið ^ sé líka kallaður vargur og það
flest allar fréttir af vígvöllunum. bæði að fornu og nýju, þótt slíkt
og eg hef horft á líklega svo míl- standi ekki í heimildum.
um skiftir af stríðsfilmum, en eg. En hver er þá “björn” þessar-
á cnn eftir að sjá svo mikið sem gj* yfirstandandi vairgaldar? Um
einn hrafn eða örn hvað þá úlf þag aetti enginn að geta verið í
á þessum myndum. , j efa, sem lesið hefir blöðin, ekki
Ályktunin getur ekki orðið sízt í upphafi þessarar styrj-
nema ein: úr því að úlfair sjást aldar. — Björninn getur ekki
ekki í þessari styrjöld þá getur j táknað neitt annað en Rúss-
“vargöld” ekki þýtt “úlfa-öld”, land, nánar tiltekið Stalin, en
eins og annars mætti búast við “vargöldin” útlegst nú “bjarnar-
öld”, Rússlands öld, öld Stalins.
Þetta virðist mér nú liggja svo
af fornu máli.
En getur “vargur” þá ekki
haft fleiri merkingar. Jú að Vísu,1 í augum uppi, að óhugsandi sé að
margar fleiri. Mairgur maður-
inn mun kannast við orðið í
samböndunum kerlingarvargur
eða pilsvargur. Þessi orð þurfa
ekki beint skýringar við, en þó
gæti það flögrað að mönnum
hvort “vargöldin” ætti ef til vill
að skiljast í ljósi þess fyrirbrigð-
is nútímans, sem kvenfrelsi kall-
ast. Eg vil ekki fortaka, að svo
geti verið, þar sem sumar af
kvenfrelsiskonunum hafa kom
ist meira og minna í námunda
við þá skilgreiningu er felst í
orðinu “pilsvargur.” Sem sagt
eg vil ekki fortaka þetta, en eg
vil alls ekki leggja áherzlu á
það leyti, er fyrsta greiðsla hans þessa skýringu, þar sem um
nokkrar. aðrar skýringar geti
komist að. Verður manni þá að
undrast ekki aðeins djúpskygni
Völuspár, heldur einnig grunn-
færni allra fyrri útskýrenda
kvæðisins (að Sigurði Nordal
ekki undanteknum).
Það eina sem getur mælt þess-
um skýrendum bót er, að þeir
höfðu ekki spádómsgáfu völunn-
ar og gátu því ekki athugað um
Stalin áður en hann kom til
valda í Rússlandi.
Vera má líka að bjarnareðli
hans hafi nokkuð vilt þeim sýn.
Allir vita að björninn getur ver-
ið grimmur og sýnt tennur og
klær. í slíkum ham birtist rúss-
neski bjöirninn sumum fávísum
mönnum í byrjun þessa stríðs,
helzt meðan hann var að
hramma Finnland. En hann á
líka ómældan bjarnaryl og þenn-
an bjarnaryl hefir hann óspart
látið í té upp á síðkastið samherj-
um sínum og skjólstæðingum,
ekki sízt Pólverjum.
Eg ítreka nú það, sem eg sagði
áður: hvað mundu menn með
heilbrigðri skynsemi segja, ef eg
“skýrði” Völuspá í alvöru á
þennan hátt? Eg er hræddur
um, að þeir segðu ljótt, og það
ekki að ástæðulausu. En þó er
þetta nú aðferðin, sem margir
“biblíuskýrendur”, þar á meðal
sumir aðventistain, beita til þess
að láta orð biblíunnar gilda fyrir
nútímann. Ennfremur er þetta
hin vísindalega aðferð pýramída-
fræðingsins Adam Rutherford,
j hins enska og áhangenda hans og
smærri spámanna á Islandi. Er
mikil fuirða að greindir menn
skuli verða svo ginkeyptir fyrir
því lakasta, sem hægt er að hafa
úr brezku heimsmenningunni.
III.
Ekki er öll vitleysan
eins.
Það sem hleypti mér af stað
til að skrifa þessa grein var ekki
Tákn tímanna, heldur greinar,
sem fróðlsiksfús og kanske vel
lesinn maður, Guðm. S. John-
son, Glenboiro, Man., hefir skrif-
að um hina svokölluðu “Brezku
Eddu” í Heimskringlu. Eg tók
að vísu ekki eftir fyrstu grein-
inni, en svo sá eg að einhver
annar gaf orð í belg, og loks kom
þriðja greinin frá Guðmundi. Er
augljóst af henni að fullyrðingar
og lærdómur Dr. L. A. Waddells
hafa haft sannfærandi áhrif á
lesandann, og er það sízt af öllu
láandi, einkum ef um ólærða
menn væri að ráða, því Waddell
mun geta slegið ryki í augu
margra, þótt lærðari væru, enda
er leikurinn til þess gerður að
sannfæra fólk um hin nýju vís-
indi hans. Með þessu vil eg alls
ekki segja að Waddell fari vís-
vitandi með rangt mál; það er
þvert á móti auðséð, að honum
er full alvara. Gallinin á mann-
inum er sá að ímyndunarafl hans
fer með hann í gönur og að hann
skortir annað hvort grneind eða
lærdóm til að fjalla um tungu-
mál, nema hvorttveggja sé.
Nú hafði eg að vísu séð bók-
ina, litið á hana, en þótt hún
grunsamleg og látið hana liggja.
Eg sá hana í Congressional Libr-
ary í Washington, en þegair eg
ætlaði að ná í hana hér á bóka-
safninu, kom það í ljós, að hún
var ekki til. Hinsvegar fann eg
eftir hann aðra bók: The Phoen-
isian Origin of Britons, Scots and
Anglo-Saxons, discovered by
Phoenisian and Sumerian In-
scriptions in Britain, by Pre-
Roman Briton Coins and a Mass
of New History. Höf. skrifar sig
L. A. Waddell, Fellow of Royal
Anthropological Institute, Lin
nean and Folk-Lore Societies,
Hon. Cornespondent Indian
Archaeological Survey, Ex-Pro-
fessor of Thibetan London Uni-
versity. Bókin er útgefin í Lon-
don, 1925.
Framan á bókinni er getið
margra fræðirita eftir sama höf-
und, er öll fjalla um hindversk
fræði. Loks er þess getið að
hann hafi sknifað greinar fyrir
Encyclopedia Britannica og
Hasting’s Encyclopedia of Re-
ligion and Ethics.
Það er líklega eitthvað til í
því, sem svona maður segdr,
hugsaði eg með mér, þó að mér
þætti það grunsamlegt, að hann
hélt því fram að Fönikíumenn
væru forfeður Breta, Skota og
Engil-Saxa! Svo mikið vissi eg
þó um Engil-Saxa, að þeir eru
ekki taldir af slíkum uppruna,
enda enginn fótur fyrir þeirri
kenningu í heimildum um þá
sjálfa.
Hins vegar var eg gersamlega
ófróður í austurlenzkum fræð-
um. E*n svo vel vill til, að