Heimskringla - 07.05.1947, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 7. MAÍ 1947
HEIUSXRIHGLA
5. SIÐA
EN KLUKKAN HJÁ
RÚSSUM VAR EITT
Guðmundur G. Hagalín
þeim ávalt Verið bægt frá stöð-
Uffl. Á meðal þeirra hafa þó menn
orðið læknar og lögfræðingar
sem séð hafa óréttinn, sem þessi
flokkur manna hefir verið beitt-
ur, en þeir hafa ekki getað upp- '<yor klukka var tólf, svo vér
rætt fyrirlitninguna á þeim. Dr.l kviðum ei neitt>
B. R. Embedkar, einum af þeim, en klukkan hjá Rússum var eitt»
er mikið Þakkað. að þeir hafa l úr kvæðinu Sandels, einu af
nu verið gerðir að frjálsum ^ kvæðunum d Fanrik Stals sögn-
monnum. Gandhi er annar mað-, er eftir Johan Ludvig Runeberg
ur, sem látlaust hefir barist fyrir . þýðingu Matthíasar Jochums_
J afnrétti þeirra. Þykir enginn sonar
efi á, að þeir séu færir eins og
Hindúar yfirleitt um að taka upp ( Margt hefur yerið skrifað um
mentun í hvaða grein sem er. j það - Menzk blöð, sem överland
Það sem haldið hefir þeim að sagði) og ennfremur um mót-
nokkru frá skildum öðrum íbú-1 mæii Wirtanens og stuðning
um landsins, eru lifnaðarhættir ,hinna 25 rithöfunda. Og það er
þeirra, er mikið eru þó afleiðing ekki fyrir þær sakir, að mér hafi
vald til að banna og auðvitað þá
að brenna bækur og blöð, sem
vikju að einhverju leyti óvin-
samlega að erlendum ríkjum,
item sekta rithöfunda og rit-
stjóra, já, fleygja þeim í dýfliss-
nfnr,
brennd, hvar sem í hana næðist,
en svo var sagt á stríðsárunum,
að sá, er Þjóðverjum reyndist
þyngstur í skauti í Noregi væri
SnOrri Sturluson? Mundu Norð-
menn þola það, að ættjarðar- og
ur — og banna til fulls útgáfu frelsisljóð þeirra, allt frá kvæð-j
blaða, er gerðust sek um óvin- um Bjerregaards, Wergelands, |
samleg ummæli í garð erlendra Ivaars AaSens, Björnsons, Per
ófrelsisins og fyrirlitningarinn-
ar, sem þeir hafa átt við að búa,
en stafa ekki af því, að þeir hafi
ekki getað tekið við hvers kon-
ar menningu.
“Úrhrökin” kvað nú vera að
finna innan allra flokka landsins
eða Múhameðstrúarmanna og
kristinna, sem annara. Sýnir það
hvað stéttaskiftingin hefir vel
haldist við.
★ * *
Fylkisþingið í Quebec, hefir
samþykt, að senda öll sán mál, er
til lögfræðisútskurðar koma til
hæsta réttar fylkisins, en ekki
lengra, eða ekki til hæstaréttar
Canada. Lög þessi áhræra ekki
mál einstaklinga; það kæmi i
bága við lög landsins að banna
slíkt. Quebec-stjórnin heldur að
iíkindum dóma fylkisins hollari
sér, en landsdóminn. Eða er
þetta vonska út af því að leyni-
ráðið í Bretlandi, er úr sögunni,
sem dóxnstóll Canada?
HELZTU FRÉTTIR
Ummæli “Pravda”
Ilya Ehrenibourg, einn af
fremstu blaðagreina höfundum
og ritsnillingum Sovét-Sam-
bandsins, sagði í “May Day” á-
deilugrein í málgagni þess
flokks, Pravda, að Bandaríkin
ræddu um frið, með skamm-
byssu til taks á borðinu”. Kvað
Ehrenlbourg Ameriíkumenn ræða
ósköpin öll um frið, en vera jafn-
framt að undirbúa nýtt stráð, í
þetta sinni á móti Rússlandi.
“Svo mörg eru þau orð.”
Lengi lifir í kolunum
Auðsjáanlega lifir fasisma-
kenning Benito Mussolini, og á-
hrif hennar, enn góðu lífi hjá
nokkrum þorra manns á ítaMu.
Ellefu menn voru handteknir
á tveggja ára afmæli aftöku
hans, fyrir að syngja fasista-
söngva, og heilsa upp á fasista
vísu. Var þetta í Róm, þar sem
ekki þótt atburður þessi tíðind-
um sæta, að eg hef ekki skrifað
um hann fyrr en nú, því að sann-
íarlega varð eg mjög hissa, þegar
eg heyrði þessa frétt, svo hissa,
að eg taldi réttast að bíða átekta
og fá nánari fregnir af málinu.
Flest, sem eg hafði heyrt frá
Finnlandi, virtist mér raunar
mæla með, að Överland hefði
rétt fyrir sér um það, að Noregur
hefði, eftir sána frelsisbaráttu,
eftir málaferlin gegn öllum
Kvislingunum, já, og kominn í
það virðingarsæti, sem hann
hafði unnið sér meðal þjóðanna
— fyllstu ástæðu til varfærni,
þá er hann ákvæði afstöðu sína
til samvinnu við Finnland. Þá
fannst mér og, að sama hlyti að
gilda um hin Norðurlöndin frá
sjónarmiði þeirra, sem ekki
vildu kalla kúgun og ofbeldi
öðru nafni, þegar eitt stórveld-
ið beitti sMku, heldur en þá er
annað léti séj þess háttar athæfi
sæma. En þegar eg heyrði nöfn
hinna norsku rithöfunda, sem
höfðu stutt Wirtanen og látið í
ljós, að þeir teldu ummælin hans
skaðleg fyrir norræna samvinnu,
þá þótti mér vandast svo málið,
að eg taldi ekki annað fært en
bíða frekari fregna.
Eg undraðist það ekkert þó að
Jóhannes- úr Kötlum, ekki hirð-
skáld Stalins, heldur helgiskáld
hans, skyldi verða við beiðni um
stuðning við andmælin, og eg
var alls ekki hissa á því heldur
að Jón úr Vör og Þórunn Magn-
úsdóttir létu til leiðast. Þeim
hefur sjálfsagt virzt þetta vera
ósköp meinlaus greiði og
minnsta kosti frúin svo “hátt í
hæð”, eins og stendur í sálmin-
um, að henni hafi þótt maklegt
og ekki meira, að óeirðarseggur-
inn Överland fengi orð í eyra
fyrir veizluspjöllin. Eg var held-
ur ekkert að furða mig á komm-
únistunum sænsku og dönsku.
en menn eins og Tarjei Vesaas,
Inge Krokann og Sigurd Evens-
mo — um þá var alLt öðru máli
að gegna. Þetta voru menn í röð
stjórnarvalda eða þjóða.
Hana nú, sagði eg. Atos Wirt-
anen hefur vitað, mann auming-
| inn, á hverju hann og félagar
hans ættu von, þegar heim
kæmi, ef þeir þegðu við ummæl-
um Överlands. Og höfuðorsökin
til þess, að hinir merku norsku
rithöfundar höfðu undirritað
mótmælin, sem þeir raunar tóku
fram, að ekki væri beint gegn
Överland sjálfum, heldur gegn
Sivle o. s. frv. til ÖverlandsJ
Gunnars Reiss, Andersens og
Inger Hagerups væru bönnuð og'
brennd? Mundu þeir telja það
rétt, að skáldsaga Tarjé Vesaas,
Húsið í myrkrinu, sem allra
skáldsagna bezt lýsir óhugnaði,
ófrelsis og kúgunar, yrði á bál
borin. Vér Islendingar höfum1
allir þeir, sem raun/hægt vilja1
tryggja hér frelsi og sjálfstæði,
viki ákveðið frá oss kröfum
ræðu hans, varð mér nú þegar j Bandaríkjanna um herstöðvar
ljós. Þeir höfðu fyrst og fremSt
gert það til þess að tryggja Finn-
unum öryggi, þá er þeir kæmu
af mótinu. En að sumir 25 rit-
höfunda skyldu ljá nafn sitt
undir skjalið, án þess að hafa
hlustað á Överland, já, látið sér
nægja frásögn á síma og síðan
leyft að setja nafn sitt undir
mótmælin — það þótti mér frek-
ar leiðinleg frétt. Eg minntist
allt í einu undirskriftasöfnun.ar
meðal islenzkra listamanna, þar
sem ýmsir skrifuðu skilyrðis-
laust undir orðlag, sem í sMku
skjali var alls ekki sæmandi, og
fullyrðingar, sem fæstir vissu,
hvort hœgt væri að standa við.
Þá var það og annað, Sem eg
þóttist nú sjá, að hefði átt sinn
þátt í undirskriftum Norðmann- an
anna. Það var þakklátssemi sú
gagnvart Rússum sem virðist all-
algeng í Noregi. Það voru Rúss-
ar, sem höfðu frelsað þá, sem
en mundum vér yf irleitt taka
með þökkum yfirlýsingu frá for-
seta vorum um það, að vér vær-
um fúsir til að ljá Rússum hér
Frh. á 7. bls.
FREMSTA KONA BANDA-
RÍKJANNA
Eftir Beth Campbell
Forsetafrú Bandaríkjanna,
Bess Wallace Truman, er,
fremsta kona Bandarikjanna
(the first lady of tþe land”), eins
og Bandaríkjamenn komast
sjálfir að orði). Áður en hún |
fluttist inn i Hvíta húsið í Wash-
ington, lifði hún sams konar Mfi
og miljónir annarra kvenna vest-1
hafs, gegndi hvers koniar
heimilis-störfum og var í hví-
vetna önnur hönd manns sins.
Áður fyrr var hún vön að
fylgja litlu dóttur sinni i skólann
styrjöldinni fyrri, major að
nafnbót, giftust þau.
Frú Truman er af merku fólki
komin. Faðir hennar og föður-
afi voru báðir dómarar, og föð-
urætt hennar er mjög kunn í
Norðvestur Missouri. Faðir
hennar, D. W. Wallace, var tal-
inn mjög snjall lögfræðingur og
prýðilega máli farinn. Móðir
hennar var af svonefndri Gates-
ætt, er mikið kvað að um það
leyti, sem Bandaríkjamenn öðl-
uðust sjálfstæði sitt. Stórt verk-
smiðjufyrirtæki þar vestra ber
énn þetta nafn. Frú Truman
vandist snemma vinnu umfram
flestar amerískar stúlkur á
hennar aldri af ámóta háum stig-
um. Þégar er hún hafði lokið
skólaniámi tók hún að vinna al-
geng heimilisstörf hjá foreldrum
sínum, ekki Sízt fyrir þá sök, að
móðir hennar var mjög heilsu-
veil. Margar stallsystur henniar
voru frábitnar því að drepa
hendi sinni í kalt vatn á heimili
foreldra sinna, eins og oft á sér
því miður stað, og urðu fyrir
bragðið miklu verr fallnar til að
takast á hendur heimilisstjórn,
er þær giftust, en hin tilvonondi
iforsétafrú.
Líf frú Truman hefur sannar-
lega oft og einatt ekki verið
neinn dans á rósum. Nokkru
eftir að hún giftist, hóf maður
hennar kaupsýslu í Kansas City,
en fór á höfuðið með allt saman. vMdi, að eg gæti jafnazt á við frú
höfðu rekið Þjóðverja úr Norð-og sækja hana þangað dag
ur-Noregi. Já, aldeilis.
Upp á sáðkastið hafa verið að
beraist nýjar og nýjar fiégnir
frá Finnlandi. Amulf Överland
sagði, að ef Norðurlandaþjóðirn-
ar hefðu ekki glögga gát á frelsi
sínu og gyldu ekki varhug við að j
binda hendur sínar eins og sak-
ir stæðu, þá mættu þær búast
við að verða að berjast sem and-
stæðingar, ef til styrjaldar kæmi.
Nú hefur forseti Finnlands lýst
þvú yfir, auðvitað ekki alls ótil-
neyddur, að Finnar muni berj-
ast með Rússum í næstu styrj-
öld, já, þetta orðað svona, svo
hvern að loknu skólastafi, en
það er nú orðið langt sáðan. Orð
er á því haft, hve annt henni var
um uppeldi þessarar einkadótt-
ur þeirra hjóna, og varla leið
svo dagur, að hún spyrði ekki
kenniarana, hvernlg telpunni
hefði gengið námið þann daginn. j
Frú Truman er nú hátt á sext- j
ugsaldri. Hún er fyrirmyndar-
húsmóðir, sem kann prýðilega
til allra eldhússverka og þjón-
ustubragða, en er auk þess hag-
sýn og ráðdeildarsöm, húsmóðir
lí hvívetna. Lengst af hefur hún
enga vinnustúlku haft, og átti
sem næsta styrjöld sé óumflýj- hún því Mtt heiman gengt með
anleg. Ennfremur vita ménn nú,
að á þeim tíma, sem Bandaríkja-
menn og Bxétar lögðu mest í söl-
urnar til þess að birgja Rússa
af mat og vcrpnum og Norðmenn
fórnuðu afar miklu til þess að
þetta gæti tekizt sem bezt, höfðu
Rússar farið fram á það við
manni sínum, méðan dóttirj
Iþeirra var enn kornung.
Það er hverju orði sannara, j
að Mf forsetafrúarinnar hefur
verið áþekkt Mfi alls þorra ann-j
arra húsmæðra í Bandaríkjun- j
um, en þar með er ekki sagt, að j
hún sé sjálf hversdagskona. i
norsku stjórnina, að fá að koma iþví sambandi má geta þess, að j
upp virkjum á Svalbarða ogjhún hefur fylgt manni sínum
hafa þar flota- og flugstöðvar — stig af stigi í valdabaráttu hans, j
mikill mannf jöldi hafði safnast, belztu ritröfunda Noregs og
saman ' aMs ekki kommúnistar — menn
Og i Triéste sungu 250 manns' sem hlutu að meta Arnulf Över-
fasista sálma, fyrir framan minn-
ismerki fallinna hermanna.
Kosningar í Ástralíu
land mjög mikils. Og hvað var
þetta með þennan Atos Wirtan-
en? Hann er tiltölulega Mtið
kunnur sem skáld, gaf þó út á
styrjaldarárunum ljóðabók, sem
Fiiá Sydney Vérkalýðs- vakti athyglij en 1943 gaf hann
stjórnir virðast auðsýnilega hafa út rit) sem hét:Sameinuð Norð-
komist að völdum í ríkjakosn- urionci NaixösynjEtmál, Sem ekki
ingunni síðastliðinn laugardag, g^yma lengur en til morg-
í New South Wales og Queens-1 uns — og þar var hann heldur
land, en tæplega rneð eins mikl-1 en ekki á iþví> að Norðurlönd
um meirihluta og áður var. jættu ekki ,að sitja eða standa
Er þetta haft eftir útrvarps- eins og Rússum eða öðrum stór-
og þessar kröfur eru nú efst á
baugi, ef til vill yfirlýsing
finnska forsetans eitthvað Mtið
eitt í sambandi við þær! Loks er
það svo þetta: Dóttir óttós Ku-
usinens, sem keppti við Kvisling
hinn nonska um að ljá samiheiti
öllum hinum verstu og luibba-
legustu föðurlandssvikurum og
án þéss að sigrar hans hafi nokk-
um tíma stigið henni hið allra
minnsta til höfuðs. Frú Trumar.
er vissulega engin hversdags-
kona. Það eru áreiðanlega ekki
allar konur, sem átt hafa því
láni að fagna að hljóta af vör-j
um manna simna samskonar vitn- í
isíburð og Truman forseti gaf j
Hann kaus heldur að greiða all-
ar skuldir sínar með tíð og tírna
en gefast upp og verða gjald-
þrota. Þessar skuldir varð hann
síðan að dragast lengi með sem
hvern annam fjötur um fót, og
má nærri geta, hvort slíkt hafi'
ekki mætt drjúgum á þeim hjón-
unum. Lifðu þau þá eins spar-
lega og kostur var á, meðan þau
voru að greiða skuldir sánar að
fullu. Um þær mumdir var Tru-
man dómari. En ekki var það
fyrr en mörgum árum eftir að
hann var orðinn öldungadeildar-
maður í Bandaríkjaþinginu, að
hann hafði greitt skuldir sínar
að fullu og öllu. Allan þann tíma
neitaði frú Truman sér um þann
mumað að hafa nokkra vinnu-
stúlku. Og það var ekki nóg með
að hún ynni öll heimilisstörf
sín sjálf, heldur tókst hún einn-
ig á hendur ritarastarf hjá mann'
sínum árið 1941 og vann það
starf allt heima sér til hægðar-
auka. Hún svaraði m. a. öllum
einkabréfum, sem manni hennar
bárust, en á kvöldin, að loknum
heimilisstörfum, las hún yfir
ræður manns síns og öll þau
skrif, er hann þurfti að láta frá
sér fara, varðandi nefndastörf.
Fyrir ritarastarf sitt fékk frú
Truman fyrst í stað 2400 dollara
á ári en seinna hækkaði kaup
hennar upp i 4500 dollara. —
Þannig reyndist hún manni sín
um ómetanleg stoð og stytta, er
hann var að komast úr skuldun-
um. Auk þeirra starfa, sem nú
er getið, varði frú Truman á
stríðsárunum nokkrum stundurn
til þéss vikulega að vinna fyrir
hermenn vesturveldanna.
Forsetafrúnni er þannig lýst,
að óvenjuauðvelt sé að tjá hermi
vandamál sín, enda sé hún hjálp- *
fús, en frábitin því að kvarta
við aðra, þótt eitthvað bjáti á.
Hún er stillt bona og hispur-
laus, gædd skarpri dómgreind.*
Orð er á þvá gert, hve einlæg
hún sé í viðmóti og manniblend-
in, en sHkt er pft einkenni góðra
manna. Enda þótt hún sé mikil
alvörukona, er hún mjög gaman-
söm og fyndin og því er við
brugðið, hve innilega hláturmild
hún sé.
Þegar Truman varð forseti,
bað kona hans þá vini þeirra, er
hringdu til hennar til þess að
óska henni til hamingju, að biðja
guð þess, að henni mætti vel
farnast í hinu nýja og ábyrgðar-
mikla starfi. Við blaðaménn
hefur hún látið þau orð falla, að
hún muni vera miklu frábitnari
því að eiga viðtöl við þá en fyr-
irrennari hennar, frú Roosevelt.
I stað þess að tala við blaðamenn
einn og einn, eins og frú Roose-
velt gaf sér oft tíma til, lætur frú
Truman þá koma til móts við sig
marga í senn. Hún er Mtið gefin
fyrir að halda ræður og ekki eins
hnéigð fyrir ferðalög og frú
Roosevelt var.
Eitt sinn, er frú Truman var
að því spurð, hvort hún mundi
kjósa að feta í fótspor frú Roose-
velt í starfi sínu, sagði hún: “Eg
Roosevelt, en því fer fjarri, að
eg geti það. Eg vildi óska, að eg
ætti mér, þótt ekki væri nema
helming af starfhæfni og áhuga-
semi frú Roosevelt.”
En frú Truman hefur ávallt
reynzt afburðakona í öllu sánu
margvíslega ævistarfi. Og það er
óhætt að fullyrða, að þegar hún
gerðist húsfreyja í Hvíta húsinu
og öðlaðist jafnframt heitið:
fremsta kona Bandaríkjanna.
fylgdu henni ekki einvörðungu
hugheilar heillaóskir vinkvenna
hennar, heldur og allra sæmi-
legra kvenna í gervöllum Banda-
ríkjunum og miklu víðar um
lönd. —<Samtíðin
Þú segir að hann hafi ráðstaf-
að öllu sánu til barnaheimilis
áður en hann dó. Hvað var það
mikið?
Þrár strákar og ein stelpa.
*iimHmiioiiiiiiiiiiic»iiiiiiiiiiiniimmuiinniiiiiiminiiiniiiiiy
INSURANCE AT . . .
REDUCED RATF-S
•
Fire and Automobile
| STRONG INDEPENDENT |
COMPANIES
I 1
•
j McFadyen j
| Company Limited |
| 362 Main St. Winnipeg |
Dial 93 444
=
SiimnntaminmiiinuiiiiiiiiiiuiiiiiiiiimnnuiiHiiuauiuumiK^
aðrir sMkir þjónustu- og trúnað-1 konu sinni síðastliðið ár. Forset- ■
armenn finnsku þjóðarinnar [ inn komst þannig að orði:
yfirráði AustraMu.
Kaffi-tilbúningur
Óviðjafnanlegt áhald til kaffi
lögunar í matsölu húsum, hafa
kaffiræktunarfélög, brennslu-
stofnanir og kaiffihúsa-éigendur
í sameiningu hugsað sér að finna
nPP.
Hafa þeir til þess myndað
nefnd i New York. Néfnd sú hef-
ir $20,000 rekstursfé, er hún er
tilbúin að eyða til þess að kom-
ast að því, hvernig eigi að búa
til Sem bezt kaffi.
Uppfyndingin verður lögð í
hendur verzlunarráðs-rannsókn-
arnefndar, og ríkis-háskólans.
hefur komið því fram, að Sögur
herlœknisins og ævisaga Mann-
erheims marskálks og um hríð
forseta, verði bannaðar og
brenndar.
veldum sýndist. Var það virki-
lega þannig, að Överland hefði
rangt fyrir sér, þrátt fyrir það,
sem menn höfðu frétt frá Finn-
landi? Var það máski svo; að
Finnar væru Rússum óháðir —
eða væru á leið að kæra fram-
ferði þeirra fyrir hinum Samein-
uðu þjóðum?
Það stóð ekki á, að menn
fengju tiltölulega veigamiklar
upplýsingar um ástandið í Finn-
landi. Aðeins nokkrum dögum
eftir að rithöfundamótinu í
Stokkhólmi var lokið, komu þær
fréttir, að heldur en ekki hefði
verið skerpt á höftum á prent-
frelsi hjá Finnum. Stjómin fékk
“Hún er aðalráðgjafi minn. Eg
sem aldrei svo ræðu, að eg láti
konu mána ekki lésa hana með
mér. Þetta verð eg að gera, af
því að eg er svo önnum kafinn,
Hvað skal svo segja? Mundu :og eg tek aldrei neina ákvörðun,
menn yfirleitt á Norðurlöndum án þess að hún hafi léð henni
geta fallizt á sMkar aðgerðir
heima hjá sér? Mundu Norður-
landaþjóðirnar yfirleitt vilja
lýsa þegar yfir “andbrezkri af-
stöðu” — eins og Laxness orðaði
það forðum, óvinsamlégri af-
stöðu gegn okkar “eðlilega
vemdara, Bretum” — eins og
hann einnig komst að orði — en
það hefur finnski forsetinn auð-
vitað gert með yfirlýsingu sinni.
Mundu Norðmenn ljúflega láta
af hendi Svalabarða? Mundu
þeir sætta sig við það, að Heims-
samþykki sitt”.
Oft hefur forsetinn látið svo
um mælt, að kona hans sé eina
stúlkan, sem hann hafi nokkurn
tíma litið hým augu. Hann kall-
ar hania ýmist “stúlkuna sána,
yfirlboðara sinn eða kæru'stuna
sína.” Þau kynntust í sunnudaga-
skóla, þegar hann var 7 ára, en
hún 6, og urðu brátt aldavinir,
enda þótt þau væm af sitt hvor-
um trúarflokki. Oft bar hann
bækumar hennar heim, þegar
þau stunduðu unglingaskólanám
kringla, sem þeir kalla yfirleitt saman i Missouri, og árið 1919,
aðeins “Snorre”, væri bönnuð og þegar hann kom heim úr heims-
i COUNTER SALESBOOKS
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bokum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.