Heimskringla - 04.06.1947, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. JÚNÍ 1947
NOKKUR ORÐ UM
MERKI Á GRÖF
Jóhanns Magnúsar Bjarnasonar
Á Þjóðræknis þinginu 1946
kom fram bréf frá íslenzka
kvennfélaginu í Elfros, Sask.,
þar sem bent var á að oikkur Is-
lendingum bæri skylda til að
merkj a gróf Johanns Magnúsar
skálds Bjarnasonar og konu hans
Guðrúnar. Var spurt hvort í>jóð-
ræknisfélagið hefði gjönt nokíkr-
ar ráðstafanir því viðví’kjandi.
Þingið var sammála um, að
tiihlíðilegt og sjálfsagt væri að
merkja gröf skáldsins á varan-
legan og tilhMðilegan hátt. Var
óskað eftir að bygðin hefði for-
ustu á hendi í framikvæmdum og
þá sérstaklega íslenzka kvenn-
félagið í Elfros upphafs aðili
málsins.
Næsta vor boðaði kvennfélag-
ið til fundar við sig, fulltrúa
frá þjóðræknisd. í Wynyard og
Leálie. Var þar rætt um form og
tilhögun rnerkis yfir gröf þeirra
hjóna. Akveðið að hafa það tild-
urlaust en varanlegt. Nú hafa
fulltrúar frá bygðinni í samráði
við Dr. K. J. Austman komið sér
saman um að hafa á letraða eir-
plotu greypta í granit fótstall og
inngirta gröfina; þó segja megi
að Johann Magnús hafi sjálfur
reist sér fegursta og varanilhg-
asta minnisvarðan, er það samt
Sem áður viðeigandi og sjáif-
sagt að merkja gröf hans á var-
anlegan hátt.
Eg vil geta þess hér að um
þessar mundir er verið að gefa
út heima á Islandi, nýja og betri
útgáfu af verkum Jóhanns
Magnúsar, og fylgir henni ítar-
legur inngangur eftir okkar vin-
sæla rithafund Dr. Richard Beck.
Er það tillhlökkunar efni þeim
er unna stál og anda Jóhanns
Magnúsar.
Þá mun Þjóðræknisfélagið
hafa fyllilega í huga að stofna
námssjóð (Soholarship) í minn-
ingu um J. M. B. og mundi hon-
um sjálfum fátt hafa verið kær-
ara.
Nú hefir kvennfélagið í Elfros
hafist handa, með fjársöfnun,
fyrri þetta minnismerki og býð-
ur öllum Islendingum utan bygð-
ar sem innan, er þakklætis og
vinarhug bera til þeirra hjóna,
þátttöku með fjárframlögum.
Þeim sem staðið hafa fyrir
þessu máli, hefir aldrei komið
það til hugar að gera það að
neinni séreign bygðarinnar, því
þó Jóhann Magnús starfaði hér
síðustu ár æfi sinnar og beri hér
’beinin, var hans beztu starfsár-
um varið í öðrum bygðum, þar
sem óslitin vinabönd og góðhug-
ur hefir ætíð haldist.
Það er skilningur þeirra er
fyrir þessu standa, að ef um
nokkurn afgang samskota fjár
framyfir kostnað sé að ræða,
verði það látið ganga til náms-
sjóðs þess er áður var getið.
Það hafa verið höfð bréfa við-
skifti við menn og konur í bygð-
um Islendinga og verða hérmeð
gefin nöfn þeirra er góðfúsilega
hafa lofað að veita tillögum mót-
töku, hver í sinni bygð.
Mjns. H. S. Sumarliðason 2036
York St. Vancouver B. C.; Mr.
M. M. Jonasson Arborg, Man.;
Séra H. E. Johnson, Lundar,
Man.; Mr. Jöh Hannesson Lang-
ruth, Man.,
Þá viljum við hérmeð biðji
'íslenzku blöðin í Wpg, Lögberg
og HeimSkringlu að veita mót-
töku tillögum frá þeim mönnum
er fyndu það handhægast að
koma þeim til blaðanna. Þá vilj-
um við einnig biðja okkar góða
íslendin,g Þorstein Gíslason að
Brown, Man., að veita móttöku
í sinni bygð, ef einhverjir þar
hafa löngun að leggja þessu lið.
Innan bygðarinnar munu
þessir sjá um innköllun: Óli
Magnússon, Wynyard; Magnús
J. Skafel, Mozart; Mrs. H. Horn-
fjord, Elfros; Páll Guðmunds-
son Leslie og Rósm. Arnason, í
Leslie.
Þeir sem taka á mófi gjöfum
geta sent nafna-lista sína til Mrs.
H. Hornford, Elfros Sask. Verð-
ur hann sáðar birtur í Islenzku
blöðunum, Heimökringlu og Lög-
berg. Einnig verður reynt að
Skrilfa síðar hvað málinu verður
ágengt.
Með beztu kveðju tii allra Is-
lendinga fjær og nær.
Slkrifað í trausti nefndarinnar
Rósm. Arnason
Leslie, Sask., 29. maí .47
Rússum send Nýjatestamenti
Frá Moskva er símað, að
Alexei yfirbiskup rússnesku
ikirkjunnar hafi nýlega veitt
móttöku 105,500 Nýja-testa-
menturn og sérprentunum guð-
spjallanna, sem gjöf frá Amer-
íska BibMufélaginu. Af gjafa-
sendingu þessari voru 500 Nýja-
testmenti á grígkri tungu en hin
á rússnesku.
Bókum þessum hefir yfiilbisk-
upinn látið útbýta til helztu
prestaskóla og annara trúarlegra
stofnana. Kirkjublaðið 28. apríl
Hann: “Vorum við ekki trú-
lofuð í fyrra?”
Hún: “Svo mun hafa verið,
þegar þú dvaldir á sama gisti-
húisi og eg.”
The BREWERS & HOTELKEEPERS
OF MANITOBA WAR FUND
*
announces
For competition in 1947 at the University of Manitoba
á further grant of
$15,000.00 in Scholarships
Open to Manitoba War Veterans, not otherwise adequately
provided for, or for the sons and daughters of Veterans.
A student must have clear Grade XI or Grade XII standing
obtained as a result of Departmental examinations, but any
student writing Grade XI may appiy.
Application forms can be obtained from any Hotelkeeper, High
School Principal, The Department of Education, or The Registrar,
at the University of Manitoba.
Applications must be filed with The Registrar at the University
of Manitoba before August lst, 1947.
Til kaupenda Heimskringlu og Lögbergs
Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum
ve9tan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein-
dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á
þumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekjuauki, en
þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði.
Venjulegar auglýsingar ko9ta 70^ eindálka þuml.
THE VIKING PRESS LTD.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
Rabb við gamlan hermann:
ÁRNI THORLACIUS
segir frá bardögum úr
fyrri heimsstyrjöldinni
I um o. s.
I aQ
Hann er sjötugur í dag
Árni Thorlacius, Öldugatu 30
er sjötugur í dag — Hann er
einn af þeim fáu Islendingujn,
sem börðust með herjum banda-
manna í fyrri heimsstyrjöld.
Gat hann sér góðan orðstír í
stríðinu og féklk virðingar hjá
brezku og kandaisku stjórninni.
Tíðindamaður blaðsins hitti
Árna að máli í gær og spurði
hann frétta af langri og viðburð-
arríkri æfi.
— Margt er mér minnisstætt,
sagði Árni, en mörgu hefi eg
gleymt.
Ámi Thorlaoius er fæddur í
Stykkishólmi 15. apríl 1877, son-
ur Daniíels Thorlacius og konu
hans Guðrúnar J. Skaptason frá
Hnausum. Er Árni var orðinn 18
ára fór hann til Óiafsdais á bún-
aðarskóla ,sem þar var 9tarf-
ræktur. Og eftir tveggja ára
nám útskrifaðist hann sem bú-
fræðingur. Var það vorið 1898.
Síðan fór hann austur til Lang-
aneSstranda og hóf að vinna þar
að jarðrækt.
—Um aldamótin kom eg til
Reykjavíkur og réðist til Jarð-
ræktarfélags Reykjavíkur, sem
þá var nýstofnað. Vann eg víða
að túnrækt, m. a. í Norðurmýr-
inni. Voru þar þá botnlausar mó-
grafir og fen. Plægði eg allstórt
tún þar sem Flókagatan ligigur
nú. Ennfremur vann eg að plæ-
inigu á SeMýamamesi. Um 1902
réðist eg sem ráðsmaður til at-
bafnamannsins Thors Jensens
Hafði hann þá nýlega keypt jörð-
ina Rráðræði og vann eg að garð-
yrkjustörfum hjá honum. Var
miikiill stóríiugur í honum um ail-
ar framkvæmdir og kom hann á
ýmsum nýjungum hjá sér, sem
voru þá óþekktar hér á landi.
Hafði hann oft á tíðum 60 — 70
manns í vinnu. Þótti það gífur-
lega mikið í þá dalga. Vann eg
hjá Thor Jensen í 3 ár, en þá á-
kvað eg að byrja búskap sjálfur
og keypti jörðina Eyvindarstaði
á Alftanesi í því skyni.
Veturinn 1909 fór eg vestur
um haf og var ferð minni heitið
til Winnipeg. Er þangað kom var
borgin lítil, en í örum vexlti.
Fékk eg atvinnu strax við húsa-
bygginlgar, en hóf brátt að
byggja hús á eigin spýtur til þess
að selja. Hagnaðist eg ailvel á
þessu þraski mínu. Leið svo fram
til ársins 1914. Skall þá heims-
styrjöldin á.
Vildi eg strax ganga í herinn
en fékk þau svör hjá skráningar-
stofunni, að eg yrði að hafa sam-
þykki konu minnar til þess. En
þá voru í gildi lög, sem bönnuðu
giftum mönnum herþjónustu, án
samþykkis konu þeirra. Færði
eg þetta í tal við konu mína, en
hún þvertók fyrir það.
Leið svo fram til ársins 1915,
en þá tók að bera á skorti á her-
mönnum. Vor,u þessi lög þá úr
gildi numin, svo að eg var ekki
seinn á mér að láta skrá mig.
Var eg skráður í herdeildina
Cameron Highlanders of Can-
ada, en það var hersveit skozkra
Kanadabúa. Var einkennisbún-
ingur dteildarinnar grænlteit
treyja og köflótt pils! Þótti mér
eg heldur vera skoplegur útlits
er eg fór í fyrsta sinn í einkenn-
isbúninginn.
Eg var á heræfingum í Kan-
ada fram til ársins 1916, en þá
var miín herdeild sent til Eng-
lands, en þaðan átti hún að send-
ast til Frakklands.
Á leiðinni yfir hafið kom ein-j
kennilegt atvik fyrir mig. Þann-
ig var mál með vexti, að á skip-
inu var deild japanskra her-
manna frá British Columbia
Var þeim heldur lítill sómi sýnd-
ur á skipinu og voru látnir gera
öll óþrifalegustu verkin, svo
sem að halda salernunum hitein-
frv. Eiitt sinn, er eg
þurfti að fara inn á “yfirráða-
svæði” þeirra, gerðu fimrn eða
sex þeirra mér fyrirsát. Lerati
eg þarna í hörítuslagsmálum, en
að lokum fór það svo, að eg hafði
þrjá þeirra undir en hinir lögðu
á flótta. Var þetta fyrsta “orust-
an”, sem eg lenti í.
Hterdeildin hafði litla viðdvöl
í Englandi og var haldið rak- i
leiðis til Frakklands. Vissum j
við ekki hvaða hlutverk beið
okkar þar, en við fengum bráltt
að vita það. — Þannig var mál
með vexti, að herdeild, sem barj
sama nafn og herdeild okkar j
hafði átt í mjög mannskæðum j
bardögum og hafði mannfall
orðið mikið. Átitum við nú aði
fylla í skörðin hjá henni.
Stöðvar okkar voru á hæðum
við Vimy Ridge. Höfðum við þar j
vetrarsetu. Um veturinn var tal-
að um það á meðal hermann-
anna, að von væri á, að Þjóð-
verjar sprengdu hæð þessa í
loft upp, en þannig var rmálum
háttað, að bæði verkfræðinga-
sveitir ökkar og sveitir Þjóð-
verjanna unnu að því að grafa
unidir víglínuna hvor hjá öðrum
til þess að koma sprenigiieifni fyr-
ir undir þeim og síðan sprenigja
þær í loft upp.
Mjög stutt var á milli skot-
grafanna. Gátum við grleinilega
heyrt þýzku hermennina hósta
og tala saman í skotgröfum sán-
um. I apríl-mánuði gerði her
deildin áihlaup og -lauk þrví með
sigri okkar. Tókum við um tólf
þúsund þjóðverja til fanga.
Fylgdum við Þjóðverjum falst
eftir, en það var eins og þeir
hefðu hreint og beint gufað upp.
Að áhlaupinu loknu og flokk-
ur hermanna var á ferli á svæði
handan Vimy Ridge hæðanna,
tók liðþjálfinn eftir því, að þýzk-
ur hermaður var þar á harða-
blaupum. Veittum við honum
eftirför og náðum honum en í
sama mund heyrðum við ógur-
lega sprengingu. Jörðin nötraði
og skalf undir fótum okkar.
Héldum við að hkninn og
HIÐ NÝJA

" SH0RT " Coiffure
er ekki lengur draumur ... heldur tízku
virkileiki! 1 hinu rétta vali á Perman-
ent, liggur leyndardómur fegurðar þess.
Við bendum þvi sérstaklega á okkar
NYJA “HONEYCOMB”
PERMANENT
$3.««
1 þessu sérstaka verðd
er innifalið “recondi-
tioning shampoo” og
tízku hárgreiðsla.
Ungfrú Willa Anderson, forstöðukona
þessa skrautlega hárfegrunarsals býð-
ur alla íslenzka vini og viðskiftakonur
velkomna á þessar nýju og þægilegu
'hárfegrunarstöðvar.
TRU-ART
ENDERTON BUILDING, Portage and Hargrave
.Opposite Eatons, over Mitchell Copp
Wave Shop
Phone 97129
fyrir viissi eg að nú væri mínum
þætti í styrjöldinni lökið. Var eg
skömmu síðar sendur til En>g-
lands. Lá eg á sjúkrahúsi þar til
ársins 1919, en þá var eg búinn
að niá mér að mestu og fór þá
aftur til Kanada.
Næstu árin á eftir vann eg fyr.
ir stjómina í Kanada, þar á mteð-
ál 12 ár við þingið. Árið 1930
flutti eg alfarinn til íslands, þar
sem konu minni hafði álitaf
leiðzt vesitan hafs. Er eg var
kominn heim hóf eg að leggja
stund á ættfræði, þar til að eg
fór að vinna á nýjan ieik, en eg
hóf brátt að vinna hjá fyrirtæk-
inu Magnús Th. S. Blöndahl hér
í Reykjavík.
*
Þannig forust hinum sjötuga
fyrrverandi hermanni orð er táð-
indamaður Vísis spjallaði við
hann á heimili hans í gær. Árni
er kvæntur hinni ágætustu konu
Guðfinnu Jónsdóttur frá Skip-
holti hér í bæ. Hafa þau eignast
sjö börn, en aðeinis þrjú þeirra
eru á iífi. Eru þau öll hin mann-
vænlegustu.
Er tók að iíða að því, að tíð-
indamaðurinn þakkaði góðgerð-
imar, rák hann augun í inn-
SÓLARHRING AÐ
VILLAST í GREND
VIÐ HEKLU
Frásögn frú Mukherji
væru að forgangast. En er við I rammað skjal er hékk á veggn-
litum til baka, sáum við, að hluti um f stofunni hjá Áma. Er hann
Vimy-hæðanna var kominn í loft
upp. Hafði þessi þýzki hermaður
verið sendur til þess að sprengja
hæðirnar í loft upp, en Þjóðverj-
spurðist fyrir um það, vildi Árni
enigu til svara, En á skjali þessu
stóð eftirfarandi:
“Árni Thorlacíus in the Can-
ar höfðu þá lokið við að koma a(j|an Infantry Báttalion. Served
sprtengiefninu fyrir, er Ýið höfð- ■ wfth honour and was disábled in
um áhlaupið. Gerði sprengmg
þessi mikinn uela í liði okkar þar
sem hluti þess var í stöðvum sín.
um á hæðunum.
Haustið 1917 vorum við flutt-
ir frá Frákklandi til Ypris í
the Great War. Honourably dis-
Margir hafa farið austur &ð
Hteklu síðustu vikurnar, en þó
stegir fátt af óvenjúlegum ævin-
týrum í sambandi við slíkar ferð-
ir.
Fáir munu hafa villzft í lieið-
öngrum í grennd við fjallið, en
þó hefir Vlísir háft spurnir af
slíku ferðalagi erlendrar konu,
sem var í 22 klukkustundir að
villast í grennd Heklu.
Kona þessi heitir Savitri Dev:
Mukherji og er af grízk-ibitezku
foreldri, en gift Indverja frá
Bengal og er því indverskur rík-
isborgari. Hún kom hingað í
kynnisför síðast í nóvember s. 1-
Fer frásögn hennar af Hegluför
sinni hér á effir.
“Eg fór frá Fellsmúla að Gálta
læk lauigardagkvöldið 5. apríl-
Þar var eg ferjuð yifir Ytri-
Ranigá og gekk síðan upp að Næf-
urhoiti. Þaðan fór eg ein gang-
andi upp að hraunistraumnum.
Bjart veður var og blikuðu norð-
urljós á himninum. Kom eg að
hraunstraumnium, sem rennur
úr suðvestanverði Hteklu um kl-
11 um kvöldið. Settist eg þar
niður og virti fyrir mér hina
stórfeniglegustu sjón, sem hugs-
ast getur. Á mieðan eg sat þarna
og viirti fyrir mér þessi nátúru-
undur, skrifaði eg manni miín-
um bréf og reyndi að lýsa fyrir
chargied on October 7th, 1919.. honium þeirn náttúrulhamföruiin,
Georgie R. I.”
lEftir því sem næst hefir verið
komist, var mjög fáum hermlönn-
um veitt skjal þetta. Þykir það! hraunstraumnum og ætlaði að
Belgíu. Sú borg var yfirfull af mikjjU heiður að fá það, þar sem J ganga niður fyrir hann og upp á
sjá¥ur konungur Bretavteldis j fjallið, milli gíganna. Gtekk eg
sem þarna voru að gerasít.
Eftir að eg hafði lokið við
bréfið, lagði eg af stað meðfram
hermiönnum og var varla hægt
að þverfóta á götunum fyrir
þeim. Mest bar á Ástralíumönn-
um auk okkar frá Kanada. Var
samkomulagið ekki of gott á
millí Kanada-mannanna og —
Ástralíumanna óg kom oft til
lítilsháttar árekstra milli þeirra,
en hin prýðilegasta samvinna
tókst með þeim, er annar aðilinn
hafði brotið upp víngeymSlu
einhvers kaupmanns í borginni
og haft á brott mteð sér nokkrar
vínámur. Sátu hermiennirnir úr
báðum herdieildumim þá úti á _, . . , , ,
sléttu fyrir utan borgina í hinu Ru^ar ne,lta,að ^na fangabuð.r
mesta bróðemi og drukku vínið.
Engar drykkjarkrúsir voru til,
undirritar það. Auk þessa skjals
hlaut Árni ýmsiar aðrar virðinfg-
ar af Bretastjórn fyrir þátttöku
sína í styrjöldinni.
Vafalaust verður mannmargt
á heimili þeirra hjóna í dag og
þeir munu verða margir, sem
senda munu Árna kveðjur sínar
í tiliefni af þessum merku tíma-
mótum í æfi hans.
P. M. J.
—Vísir 15. apríl
en hinsvegar nógar birgðir af
vatnsfötum, svo að notast var
við þær.
Eftir skamma divöl í Ypris
vorum við sendir til Pasagedaie,
en þar voru harðir bardagar háð-
ir. 1 einu áhlaupinu,
| Rússar hafa nieitað nokkurum
blaðamönnum, sem eru á ferð
hernámissvæði þeirra í
um
Þýzkalandi, að skoða fangabúð-
ir á herniámssvæðinu.
1 fangabúðum þeim, sem
blaðamennimir fóru fram á að
fá að skoða, eru geymdir þýzkir
sem við stríðsfangar, en sögur hafa geng.
ið af því, að aðbúð þeirra sé
laniga lengi án þess að komast
niður fyrir hann. Var eg þama á
reiki meðframm hrauninu alla
nóttina. Þegar eg var orðin úr-
kula vonar um að komast á á-
fangaStaðinn sneri eg við og aétl-
aði að ganga til baka þar sem eg
hafði komið upp að hraiuninu. Ei*
eg kom þangað hvíldi eg mig
ögn og lagði síðan af stað til
byggða. Þar sem landslag er
mjög hæðótt þarna, ætlaði eg að
auðvelda fyrir mér ferðina til
baka með því að ganga hringinn
í kringum hæðirnar í stað þess
að faira beint yfir þær. Var eg
með hraunstein undir hiendinni
og óig hann á að gizka 10 kg. Eg
varð að skilja hann við mig er eg
hafði gengið með hann í sjö
klúkkustundir. Ekki hafði eg
lengi gengið, er eg kom á veg og
þar, sem eg bjóst við að hann
lægi að næsta bæ, en hann er
næfurholt, hélt eg ótrauð eftir
honium. Gekk eg svo lengi og án
þess að sjá nokkurn bæ. Loks
kom eg að á nokkurri og stórri
hláð. Handan við ána sá eg
gerðum varð eg fyrir skotum úr
hríðskotabyssu. Fékik eg skot í ábótaivant. Vísir
fæturna og annan handlegginn. * * *
Var eg lagður inn á sjúkrahús er þúsund ferðm. kortlagðir
var skammt að baki vígM’nunn- í einni flugferð
ar. Eftir að búið var að gera að í einni af fiugfterðum leiðang- sveitabæ og fólk á fierli. Gekk eg
sárum mánum og eg hélt mig urs Byrds yfir pólinn vom nærri þá njður ag ánni og spurði fólíkið
vera á batavegi, gerðu fluigvélar 200,000 ferðm. lands kortlagðir hvar Næfuríiolt væri og fékk
Þjóðverja árás á sjúkráhúsið og Hafa aldrei verið flogið yfir þau svör, að það væri alveg í
umhverfi þess. Bitenndist eg þá þetta landflæmi áður og þar sá- öfuga átt við það sem eg hafði
á handleggnium svo að taka varð ust meðali annars 50 fjöll, sem
hann af, og fékk auk þess snert enginn haifði haft hugmynd um
af gasieitrun. Eftir að þetta kom að til væru.
gengið. En sem betur fór vildi
svo til, að þrír ungir mtenn voru
einmitlt að fara upp að Næfur-