Heimskringla - 04.06.1947, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. JÚNÍ 1947
íictmskrmjila
(StofnvB 1»»«)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargenf Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringler" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
^ðccocccoccooccccosccccoscoccccocoecosccccosccocooo Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 4. JÚNÍ 1947
Vöruskiftasamningur!
Það þyikir bera ljóst vitni um í hvaða óefni sé komið með
peningaaniál heimsins ,að Canada varð nýlega að gera vöruskifta-
satmning við Argentínu, til þess að geta fengið þá vöru, sem hér
skortir, eins og aiíu og fitu'efni, fyrir við til pappírsgerðar. Argen-
tína hfeir olíu og fitu til útflutnings, en Bandaríkin hafa þá vöru
einnig og hefði verið djúgum eðlilegra að kaupa hana af nágrann-
anuim. En Canada á nú erfitit með að gera kaup við hamí vegna
þeirrar einföldu ástœðu, að hér skortir bandaníska peninga; verður
því að reyna að komaist hjá að kaupa af Bandaríkjunum, þegar
þess er nokkur kositur. Canada hefir við til pappírsgerðar til út-
flutnings, og vildi fegin sedja hann þeim sem greitt gæti í banda-
rlíslkum peningum fyrir hann. En það er keppikefli hvenrar þjóðar
sem bandaríkja peninga hefir, að láta þá ekki af hendi fyr en í
fulla hnefana. Og fyrir Argentanu stendur alveg eins á með olíuna.
Eina lausnin verða því vöruskifti.
1 smáum stíl, er enginn skaði skeður með þessum viðskiftum.
En gallinn er, að þau eru engin laiusn aðal vandræðanna, sem
liggja i því að Bandaríkja-peningar, hið eina gjaldgenga veltutfé,
er hvergi til nema í Bandaríkjunum. Hvorki Canada né Argentina
eða nökkurt annað land, hefir fyrir viðskifti þessi neitt mein
Bandaríkja-peninga. Það horfir því svo við, að vöruskiftaiverzilun
muni fara í vöxt, þar til fjðlda þjóða er orðinn samningi um hana
háður og verður henni að hlíta.
En verði ekki hjá slíkri aðferð í viðskiftum komist, leiðir af
því, að stjómir verði að annast þau fremur en einstaklingar. Can-
ada-menn, sem við til pappírsgerðar selja, fýsir ekki að fá greitt
fyrir hann með oMu eða fitu. Þetta hlýtur því að reka til þess, að
viðskiftin við önnur lönd, lenda meira og minna í höndum stjóma.
Viðskifti landanna verða brátt algengust á þessa vísu. En það er
ekki hagkvæmt, þó ýmsum stjómum og einstaiklmgum þyki ekkert
að því. Það er ekki ólíklegt, að Argentínu þyki neitt að því, að
hafa með höndum kaup og sölu allls viðar til pappírsgerðar og það
sé einmitt það, sem hún æskir eftir.
Það eru engin Mkindi til, að Bandaríkin séu með því skipulagi
erlendra viðskifta, að það sé af stjórnum rekið, en ekki einstákl-
ingum. En hjá því verður ekki komist, meðan alheims-Skiftiféð,
er ekki dreifðara á rneðál allra þjóða, en það nú er. Ástandið er
óðum að verða það, sem það var eftir fyrra stríðið, að Bandaríkin
eru að verða handhafar að alt of miklum hluta gullsins í heimin-
um, er alheimsviðskiftin hvíla á. Það væri ef ti'l vill ofmiikið sagt,
að þetta hefði verið bein orsök síðasta stríðs. En hitt er víst, að
það sem af því leiddi, var hótflaus íhlutun stjórna í erlendum við-
skiftum og það var snar þáttur 1 einráeðinu atf þeirra háltfu, sem
pólitískir flokkar færðu sér svo í nyt og gatf drotnunarstefnunni
stórhýsi ,eða fyrir fleiri en eitt
hús og því aðeins hagkvæmt, að
vatnsleikslan sé auðveld.
Loft er ekki sagt nema 14%
kaldara við 70 gráður en núil
markið. Kuldinn dreifist svo
mikið í því. En hitinn er eins
dreifður um það og því ekki
gaman að ná nógu miklu til að
hita hús með. Sarnt er nú hald-
ið, að ókki þurfi mjög stóra
pumpu til þess. Reksturskostn-
aður er ekki sagður verða raema
10—12 cents á dag við uppritun-
ina í sex herbergja húsi, sem er
méira en helmingi minna, en
með kolum kostar að hita. En út-
búnaður allur með öllu tilheyr-
andi, temprun hita og þesshátt-
ar, er sagt að nema muni $2,000.
Þykir engin frágangssök, að fara
í þann kostnað í húsi, sem kostar
að öðru leyti um $6,000. En í
hlýrra loftslagi, eins og t. d. í
Bandaríkjunum, er áhaldakostn-
aður ekki talin þurfa að fara
fram úr $900.
Þetta er sagt fyrsta íveruhúsið
í Canada, sem þessa hitunarað-
ferð notar.
1 Noregi, Svíþjóð og Sviss eru
stórhýsi sum hituð á þennan hátt
og með því að taka hifann úr
vatni. í Zurich eru böð fyrir
almenning hituð þannig. Þar
sem vatnsleiðsla er auðveld, er
það notað i stað lofts.
1 Bandaríkjunum er þessi hit-
umaraðferð og til á nokkrum
stöðum, þar sem þægilegt er að
ná í vatn. Enntfremur er iðn-
stofnun ein í Quebec, er vatn
notar á þennan hátt til hitunar.
En þó alt þetta megi heita á
byrjunarstigi, er samt tálið, að
sum iðnaðarfélög í Canada séu
farin að hugsa um framleiðslu
þessara pumpa, sem hita vinna
úr loftinu. Lögmálið sem þær
eru gerðar á, er sagt hið sama og
kælskápsins; það sem á milli ber
er þetta, að pumpan vinnur hit-
ann, en kæliskápsvélin kuldan,
úr loftinu.
1 SLÓÐ LEIFS EIRÍKS-
SONAR
Eftir Rockwell Kent
(Lauslega þýtt úr “Ohristian
Science Mionitor’’
Aftur siglir súðasjór
á svölum úthatfs-bárum
islóð, sem Leifur fyrstur fór,
fyrir þúsund árum.
víða í Evrópu lausan tauminn.
Alheimismiðill viðskiftanna var gerður til þess að bæta úr
þeim hæng, sem oft vildi verða á vöruskiftaverzluninni, því það
stóð ekki ávalt svo á, að landið, sem eitthvað hafði að selja, gætl
keypt þá vöruna, er landið hafði til útflutnings, er af því keypti.
En nú meðan miðiþ þessi er aðeins í höndum einnar þjóðar, kemi
hann ekki að tilætluðum notum. Hann ætti í þess stað að vera
inneign í alheimsstofnun, sem fénu dreyfði til allra þjóða, er
erlend viðskifti reka. Þá getur maður fyrst sagt, að alheims-
verzlunin sé frjáls.
ALTAF EITTHVAÐ NÝTT
Það má heita orðið eitt af því
algenga, að heyra sagt frá ein-
hverjum nýungum. í raun og
veru mætti segja, að þær beri nú
svo ótt að og hafi svo mikil áhrif
a aldarháttinn, að starfsaðferð-
um, venjum og siðum manna
breyti á fáeinum árum. Það
var eitthvað annað í mínu ung-
diæmi, er ekki óalgengt að heyra
nú af vörum manna, sem aðeins
eru að verða miðaldra, að ekki
sé minst á þá sem eldri eru.
1 Toronto lét maður nýlega
reisa sér íveruhús, án varanlegs
hitúnarofns til að halda því heitu
á vetrum. Menn vissu ekki
hrverju þetta sætti, en komust að
raun um það síðan, hrvemig hann
gerði ráð fyrir að halda á sér hita
tf húsinu. Hann ætlar að hita
það með ís, það er að segja með
pumpu, er snýr ís, lofti eða köldu
vatni í hita.
Eins og hægt er að mynda fe í
kæliskápnum með rafmagni, seg.
ir B. A. Wilson, eigandi hússiras,
svo ætti að vera hægt að fram-
leiða hita, með áþekkum hætti.
Það er nú sannleikur að í lofti
er hiti þar til upp að hámarkinu
kemur, eða það getur ekki kald-
ara orðið’ en þá er kuldinn orð-
inn 459.6 gráður fyrir neðan núll
mark. I jafnvel 20—40 gráða
frosti fyrir neðan núll markið,
eins og þegar kaldast er í hinum
bygða hluta Canada, er samt sem
áður raokkur hiti í loftinu. En
hann fer auðivtað minkandi eft-
ir því hvað kuldinn er mikill og
það kostar, að meira þartf af því
til að vinna nægilegan húshita
úr því. En þetta telja menn samt
að sé hægt.
Þó er á það bent, að hentara
gæiti verið og kostnaðarminn a,
að vinna hitann úr vartni. Jatfn-
vel ísilagt vatn, verður aldrei
eiras kalt og loftið.
En þó vatn sé notað, þarf mik-
ið af því í t. d. 20 gráða frosti,
eða alt að 160 gallon á mtfnútu
til að fá nægan íveruhúss hita. í
heitara loftslagi þarf auðvitað
miklu minna eða jafnvel ekki
nema 10 gallon. En eins fyrir
það, er þetta kostnaðarsamt fyr-
r hver-t einstakt húls. Virðist
þetta því vera heppilegra fyrir
Það var í dagrenningu að
morgni hins fimta júM. Við
vöknuðum, og flýttum okkur á
fætur, og upp á þilfar. Það var
kalt. Borgina bar dökka og þög-
ula við austurloftið, og það glitti
draugalega í fejaka-hrönglið, er
bar við dökkleita landræmuna í
hálfskímunni. Himininn Var
heiður, stjörnum stráður, og
nobkur suðvestan vindur.
Við settum upp segl nálega
eins hljóðlega og hávaðalaust,
eins og við værum að laumast í
burtu, léttum akkerum, og lögð-
um af stað.
Og án alls gauragangs og svift-
inga, er vanalega eru samíara
því að leggja upp í ferðalög
nálguðumst við hina hljóðu, ein-
mannalegu tign og mikilúðleik
úthafsins.
í raun og veru voru hættur
eða örðugleikar þessarar sjóferð-
ar, hvorki meiri né minni fyrir
okkur, með öllum okkar útbún-
aði, en þær óværatu, eða öllu
heldur væntaralegu hættur og
örðugleikar hafa verið í augum
Leifs Eiríkssonar fyrir nálega
þúsund árum stfðan.
Báturinn okkar var ef til vill
betur útbúinn.'sjófærari, hætfari
til slíkrar ferðar, þótt hans skip
væri að vístf stærra.
Við höfðum aðeins segl; skip
rJeifs hafði á að skipa seglum og
'ðrum knúnings-krafti, og hvert
em sá kraftur var véla-afl eða
ægur mannafli til róðurs, þá
erður það að dæmast nokkuð að
ötfnu, hvað áhættu sjóferðarinn-
ar snertir. Við áttum yfir átta-
vita að ráða, uppfyndingu stfðari
tíma; Leifur hafði ekki annað
að fara eftir en pólstjörnuna og
sólina — og þar að auki allan
viturieik og reynslu er honum
var í blóð borin frá mörgum
kynslóðum víkinga og hrausitra
sægarpa; slíkt kom honum að
góðu haldi. Og þegar við, tveir
óvanir sjómenn, og einn skips-
matreiðslumaður, gerum saman-
burð á okkur og þrjátíu og fimm
norrænum sjóhetjum á skipi
Leifs, þá finnst okkur við starada
nökkuð vel að vígi hvað sarnan-
‘burðinn snertir, þegar við sigl-
um nú yfir “Davís Surad’’ í slóð
Leifs.
Á hverju vori leysast stór-
kostlega ægiiegar ísjaka-brteiður
úr læðingi, og berast mteð storrn-
um og straumum frá íshöfunum,
mteðfram ströndum Labrador og
N ýf-u ndraalands.
í júnímánuði, og otft nokkuð
fram í júM, sækir þessi ísborga-
floti að þessum ströndum; flykk-
fet upp að landinu, eða berst til
hafs, eftir því hvemig vindamir
blása.
Myradar feinn þannig á þessu
tímabili, óárennilegan og með
öllu ófæran varnarmúr milli
Labrador og hins opna hafs. Með
austurströnd Græralands liggur
pólstraumurinn. Hann rennur í
kring um Cape Farewell, og
berst síðan vestur og norður, ná-
lega alla leið til Godthaáb, held-
ur sig raálægt ströndinni, og þek_
ur hana með ís, frá enda marz-
mán., og til ágúst-loíca, og lokar
eigi aðeins suður-höfnunum fyr-
ir siglingum, heldur veldur ná-
lega eins mikilli hættu og tjóni,
eiras og ef skerin, rifin og mtegin-
'land strandarinnar færi á flot af
völdum, og eftir duttlungum
vinda og strauma.
Gkkar mesta vandamál til úr-
lausnar á ferð þessari, var að
tforðast bæði Labrador-ísburð-
inn, og hinn svokallaða “Stórtfs”
við Grænland. Til þess að geta
það, var eina úrlausnin að þræða
hina opnu vök, er lá meðtfram
Labrador-ströndinni, sem suð-
vestan vindamir, er nýlega voru
aifstaðnir, höfðu myradað. Stefn-
an lá í norður um 80 milur til
“Rourad Hill”-eyjarinnar; síðan
norður og norðaustur til Godt-
haab. Og etf við yrðum nú svo
heppnir, að sólinni þóknaðfet að
skína á daginn; og stjörnur og
tungl lýstu upp hinar stuttu
nætur, og ef vindstaðan vildi nú
haldast rétt, og feinn halda sig á
hentugustu svæðunum,------þá
já þá--------kæmumst við til
Godthaab — fljótt og farsæl-
lega, — og það gerðum við!
R. St.
ELLISTYRKURINN
Á ÍSLANDI
“Hvera einasti maður á Islandi
er Mftrygður frá vöggu til graf-
ar”, sagði Gtfsli Sigurbjörnsson,
formaður elliheimilfeins Gmnd í
Reykjavík, er hann var hér ný-
lega á ferð. Tryggingarnar eru
reknar af rtfkinu, og hver maður
skyldaður til að greiða iðgjald.
Er einkum í kosningum talað
um, að iðgjöldin séu otf há á fá-
tækum mönnum, en að hinu leyt-
inu, er einnig kvartað um að
tryggingin sé ekki nógu há. —
Þessu er ekki gott að koma sam-
an. Hitt mun vfet, að iðgjöldin
munu stfzt vera hærri, en þau
em hjá Mfsábyrgðarfélögum í
öðrum löndum. Vér höfum ekki
töflur við hendina, er sýna þetta,
enda var ekki verið að minnast á
þetta með neinn sltfkan saman-
burð í huga. Með ríkistrygging-
um er fyrst og fremst verið að
hugsa um hag almennings, en
ekki gróða fyrir ríkið. En að
mikilli nákvæmni sé fylgt í þessu
atf vátryggingar félögum, ber
gróði þeirra oft ekki vitni um.
Um ellistyrkinn á Íslandi hafði
Gísli það að segja, að til hans
legðu allir, og að fiann næði til
bæði manna og kvenna, þegar 67
ára aldri vær náð. Á mánuði
nemur hann $50. Hann er
greiddur hverjum ,er áminstum
aldri nær og þarf ekki um hann
að sækja. Það er gengið út frá,
að þá hætti menn vinnu. Að vfeu
eru menn, sem ekki þiggja elli-
styrkinn og er þar miðað við
hvað tekjumiklir eru.
“Ellfetyrkurinn er fyrir verka.
menn og konur í landirau,” sagði
Gísli.
íslendingar til forna, eru við-
urícendir fyrir framsýni, frelsi
og jöfnuð í þjóðskipultegum
skilningi. Ef’ krufið væri til
mergjar, mundi á margt enn
mega benda, er frá samfélags-
iegu sjónarmiði væri eftirbreytn-
fevert.
GAMALT OG GOTT
Jón bfekup VádaMn var skáld
gott á latneska tungu, en fátt
eitt hefir hann kveðið á tfslenzku,
þó vel væri hann hagorður. Svo
er sagt, að einhiverju sinni á
yngri árum Jóns, er hann var
prestur í Görðum á Álftanesi,
hatfi svo viljað til við messu-
gjörð hjá honum, að kerling ein,
Halldóra að natfni, braut undir
sér bekk í kirkjunni og hlamrn-
aðfet með braki og brestum á
góltfið. Viðstaddúr var maður sá,
er Halldór hét, hagmæltur vtel.
Hann orti þetta um atburðinn:
Dr. Richard Beck fimtugur
Dr. Richard Beck
Prófessor Richard Beck, verð-
ur fimtugur næstkomandi mánu-
dag (9. júraí).
Heimskringla'vill ekki láta það
tækifæri sér úr greipum garaga
að óska honum til hamingju á
afmælinu og þakka honum um
leið fyrir þrotlaust starf hans.
slíðan að hann kom vestur, í
þarfir þjóðræknfemála Vestur-
Islendinga.
Þegar á það er Mtið, að þjóð-
ræknisstarfið hér vestra, er auka
starf og unnið endurgjaldslaust,
er það meiri furða, hvað margir
Islendingar hér hafa helgað því
mikið af starfskröftum sínum.
En í því efni er fáum við dr.
Beck Mkjandi. Laun hans fyrir
það eru þau, að hann hefir verið
hyltur af felenzkum almenningi
hér vestra, sem enn býr þjóð-
rækni í brjósti og sem vér telj-
um þýðingarmeira, en silfur og
gull.
Richard Beck er fæddur að
Svínaskálastekk í Reyðarfirði 9.
júraí 1897, en fluttfet kornungur
að Litlu-Breiðuvík þar í firðin-
um og ólst þar upp á óðalsjörð
foreldra sinna, en þau voru Hans
K. Beck (d. 1907), og Þórunn
Vigfúsína Vigfúsdóttir, búsett í
Winnipeg, hátt á áttræðisaldri.
Á yngri árum stundaði Ridh-
ard Beck hverja algenga vinnu,
mest sjóróðra, en byrjaði á sama
tíma undirbúningsnám á menta-
skólanum, bæði með raámi heima
og á gagnfræðaskóla Akureyrar.
Settfet hann, að prófi þar loknu
1918, tf fjórða bekk Mentaskól-
■ans, las eitt ár utan skola, en
lauk stúdentsprófi þaðan mieð
góðri einkunn 1920.
Stundaði hann barnakenslu
heima eftir það, unz hann tflutt-
fet með móður sinni til Winni-
peg haustið 1921. Var hann ís-
lenzku kennari Þjóðræknisfé-
lagsins í Winnipeg þann vetur,
en fluttist haustið 1922 til
Bandaríkjanna, hóf framhalds-
nám í norrænum og enskum
fræðum á Coméll háskóla, lauk
þar meistaraprófi 1924 og dok-
torsprófi í heimspeki 1926.
Aðalstartf Becks hefir verið
kerasla í Norðuriandamálum og
þókmentum við ríkfeháskólann í
Norður-Dakota. Hóf hann það
starf 1929 og stundar það enn.
Áður hafði hann verið prófessor í
ensikum bókmentum við St. Olaf
College í Northfield, Minnesota
og við Thiel College í Grenville,
Pennsylvania. Við háskólann í
Dafcota hetfir hann kent felenzk-
um nemendum ísltenzku, er þess
hatfa æskt.
En svo mikið starf, sem Beck
hefir þarna haft á höndum sér,
hefir hann varið miklum tíma og
starfi í þarfir íslienzkra þjóð-
legra starfa, jem færri hefðu
fundið sér fært. Hann heflir
stundað ritstöitf af svo miklu
kappi að fá íslenzk blöð eða ri+
munu til, er hann hefir ekki skrif
að eitthvað í. Það er ómælt, serr
hann hefir í vestur^felenzku
blöðin skrifað. Ennfremur hefir
hann talsvert ritað í erlend blöð
mest norsk og oftast um ísltenzk
mál. Auk Ljóðmæla sinna er
hann gaf út 1929, hefir hann og
séð um útgáfu all-margra bóka
og rita. Þá var hann forseti
Þjóðræknfefélagsins í samfleytt
sex ár — frá 1940—1946, og var
vara-forseti þess áður. Reyndfet
hann flestum árvakrari í því
starfi. Fulltrúi Vestur-íslend-
inga og gestur ríkfestjórnar Is-
lands var hann við lýðveldfe-
stofnunina 17. júní 1944. Hann
hefir og verið vara-ræðismaður
íslands í Norður-Dakota síðan
1942.
Fyrir öll þesssi störtf stfn, sem
aðeins hefir verið drepið á, og
eins mörg, sem óraefnd eru, hefir
Beck hlotið margvíslegar heið-
ursviðurkenningar, bæði rtíkfe-
stjóma og ýmsra félaga. Árið
1939 var hann sæmdur Riddara-
krossi Fálkaorðunnar, og stór-
riddaraorðunni 1944 af stjórn ís-
lands og sama ár heiðursmterki
lýðveldfestofnunarinnar. Ridd-
ari af St. Olatfs orðunni norsku
varð hann 1939 og 1946 sæmdur
frelsisorðunni dönsku. Hann er
félagi og heiðursfélagi margra
merkra félaga.
Það þryti fyr dagur en dæmi,
ef nefna ætti öll þau störf, er
Beck hefir haft með höndum.
Það sem hér hefir verið minst á
er aðeins stutt yfiriit yfir þau.
En það sem Heimskringla réttir
honum hlýja hönd fyrir nú á af-
mælinu, er hvað hann hefir helg-
að miklu af þeim störfum Is-
landi og felenzkri þjóð.
Dr. Beck er tvígiftur. Fyrri
kionu sína, Ólöfu Danielsdóttir
frá Helgustöðum í Reyðarfirði,
mfeti hann eftir stutta sambúð,
óður en hann flutti vestur. Árið
1925 kvæntfet hann seinni konú
sinni, Berthu Samson, hjúkrun-
arkonu frá Winnipeg, gáfu og
atkvæðakonu. Börn þeirra eru:
Margrét, 17 ára og Ridhard, 14
ára.
Bróður á Richard Beck einn í
Winnipeg, Jóhann Þorvald Beck,
tfórstjóra Columbia Press félags-
ins.
Njóttu svo, Richard Beck, 9.
júraí dagsins eins vel og Hkr. íær
óskað þér og þú átt skilið fyrir
þitt mikla og einlæga staitf í
þágu ísltenzkrar þjóðar og fyrir
viðkynningu og framkomu, sem
ávalt hefir borið góðhug þínum
og drengskap fagurt vitni.