Heimskringla - 14.01.1948, Blaðsíða 2

2. SlÐA
HEIMSERINGLA
WINNIPEG, 14. JANÚAR 1948
SÓLDÝRKUN OG
GREFTRUN ARSIÐIR
FORN EGYPTA
Brot úr lofgerðarljóði
til sólarinnar
Ó, hversu fögur er dagrenn-
ingin eilífi, Aton, þú lífsins vold-
ugi höfundur, Ra!, þegar þú
brunag fram á svifbárum morg-
unroðans, og breiðir fegurð og
og líf frá þínu himneska hásæti
ljóma yfir löndin, og sendir birtu
til alls sem lifir. Þú ert guð, sem
umvefur alt mætti þinnar há-
tignar. ^
Þegar þú gengur til hvíldar í
vestrinu, sveipast jörðin dimm-
um hjúpi, eins og hún hafi í-
og smátt komust Egyptar upp á
að búa til hljóðmerki, þeirra
nafn á ljóni var “labo”, svo ljóns-
myndin táknaði “L” hljóðið, og
á sama hátt bjuggu þeir til aðrar
myndir til að tákna með önnur
hljóð. Fyrir “A” hljóðið höfðu
þeir mismunandi myndir, eftir
mismimandi “A” hljóði í fram-
burðinum. Þessi ritmerki tákn-
uðu vissa hugsun, lýsingu eða
frásgn, og urðu smátt og smátt
fullkomnari og urðu að síðustu
að ritmáli.
Þetta ritmál var meitlað á:
byggingar, steina, pýramída,
obiliska og fleira, og sagði frá
merkum viðburðum í lífi þjóð-
arinnar og einstakra manna,
Þegar prestarnir höfðu endur-
reist þá dauða til lífsins með
orði síns töframáttar, eins og
fólkið trúði að þeir gerðu, þá var
þó ekki nema að nokkru leyti
búið að ráða fram úr þeim erfið-
leikum sem biðu hinna dauðu á
leiðinni til sælustaðarins, þar
sem hinir dánu áttu eilíflega að
búa.
Þegar presturinn hafði lokið i
starfi sínu, lýsti hann því yfir
að hinn framMðni væri endur-
vakinn til Mfsins, það er, upp-
risinn, þrátt fyrir það þó um-
búðirnar lægju í grafhýsinu;
andinn, sálin, hefði skilið við
líkamann, og færi annað hvort
til himisins eða undirhemanna,
eftir því sem staða hins dána
hafði verið, há eða lág í mannfé-
laginu.
Konungar Egypta töldu sér
tm
konunga og valdhafa.
Er mönnum tókst að ráða þetta
klæðst móðu dauðans. Ljónog 'letur opnaðist heill heimur
höggormar koma út úr fylgsnum ,þekkingar á sögu og menningu j
sínum og æða yfir löndin, og hinna fomu Egypta. Þeir áttu vissan bústað eftir dauðann með
vekja ótta. Jörðin er hnýpin á , s^r Dg snemma a öldum nokkurs-J (Ra) sólguðnum, en ferðin þang-
meðan sá er hana tilbjó hvíUst • konar pappír, sem var búin til að var nokkuð löng og torveld.
bak við sjónhringinn. | þr þunnum ræmum sem rifnar Leiðin sem þeir urðu að fara lá
* I voru úr legg papírus-plöntunn-1 til austurs, að vatni sem hét
Þegar þú, lífgjafi alls sem lif-^ ar. £ þessar ræmur skrifuðU þeir, Liljuvatn, þeir urðu að fá sig
ir, þú voldugi Aton, brunar fram^ þessl ritmerki sín. Þessar papís-t ferjaða yfir vatnið. Við vatnið
í árroða morgundýrðarinnar g lengjur voru vafðar upp í var bátur sem þeir máttu brúka,
verður jörðin björt, er þú breið-1 stranga þegar þær voru ekkij en sumar helgisagnirnar segja,
ir ylgeisla þína yfir löndin og
dimman flýr. Fólkið vaknar og
rís upp til starfa, og fagnandi
hefja hendur sdnar til himins, og
syngja þér lofgerðar ljóð.
★
brúkaðar, sumar þeirra voru
margar álnir á lengd og var mik-
ið lesmál skrifað á þær.
Þessi egypski papírus
verzlunarvara, sem seld
að báturinn hafi verið í umsjá
fjögurra hrokkinhærðra ferju-
manna, sem réðu því hverjir
var( fengju að fara yfir vatnið. Ef að
var ferjumennimir vildu ekki flytja
bæði til Grikklands og ItaMu j konunginn yfir vatnið, svo hann
Þessi lofsöngur var samin eL (,j^m) 0g var brúkaður þar umj gæti mætt sólguðnum við sjón-
Ikmaton var konungur á Egypta- margra al<la skeið. j hringinn í dýrð morgunroðans,
Stundum er talað um þessa j þá var önnur leið fyrir þá að
papírus stranga sem bækur, ogj komast þangað. Konungurinn
ms
Proqress and Development
15. jccnúar 1908 tók stjóm
Manitoba - fylkis til umráða
símakerfið hér, sem áður var
stjórnað af Bell Telephone
Co. of Canada.
Slðan stjóm Manitoba fór að starf-
rœkja þetta kerfi hefir það tekið
miklum framförum, nú má segja að
það sé starfrœkt allstaðar þar sem
fólk býr í fylkjum að meðtöldum
héruðunum sem venjulega eru
nefnd "North of 53."
Til þess að bœta úr brýnustu
nauðsyn og umsóknum, ekki
aðeins í stœrri bœjunum,
heldur út um landið, höfum
vér nú að mun aukið aðal símastöð-
ina, vírar og staurar á stórum svœð*
um og "Long Distance" simaþrœðir
auknir til þess að bœta úr þörfinni,
—alt þetta án tillits til kostnaðar,
en aðeins til þess baeta hag fólksins.
landi. Hann hneigðist mjög að
sóldýrkun, dýrkun sólguðsins
Aton. Stundum var þessi guð attl þag helst við þar sem skrif- j gat þá flogið á vængjum Amar-
aðar voru á helgi og trúiar- j ins til heimkynna sólguðsins,
bragðalegar sagnir, og svo um ( eða hann gat komist þangað með
það sem voru kallaðar bækur því, að ganga upp stiga sem
nefndur Ra, sem bendir til þess
að fyrri alda menn nefndu ekki
nöfn guðanna, vegna þeirrar
lotningar er þeir báru fyrir
heilagleik þeirra. Ra, hefir því
hinna dauðu.
j Það voru aðallega prestamir á
bara þýtt guð , en Ra, hefir Egyptalandi sem kunnu þá list kominn til bústaða sólguðsins,
altaf táknað sólguðinn, frá því' 1 - . _ .
kom niður á milli skýjanna.
Þegar loks konungurinn var
fyrst hefst skrifuð saga Egypta.
Pestarnir á Egyptalandi höfðu
margt fallegt um Ra að segja.
Ein helgisögnin segir að hann
hafi einu sinni verið konungur
á Egyptalandi, en er stjórnartími
að skrifa. Þeir voru afar voldug j var hans aðal starf að ferðast á
stétt; þeir áttu mestan hluta
allra bújarða í landinu, og lögðu
á fólkið alslags kvaðir, sem urðu
að viðtekinni hefð, þvú í fáfræði
sinni trúði fólkið öllu er þeir
sögðu þvá. — Eins og á sér stað
hans var úti, hafi hann verið(í flestum trúarbrögðum þann
uppnumin til himins (samb. sög- dag f dag
unni um Enok o. fl.). í landi sem
á sér svo afar gamla sögu sem
Egyptaland, er alls ekki undar-
legt þó nöfn guðanna hafi
breyst, eða önnur nöfn notuð
til að tákna með hina voldug-
ustu guðanna, svo sem: Atonj
hinn æðsta, Ra og Horus.
★
Osiris var hinn voldugi guð
undirheimanna. Ein helgisögnin
segir að hann hafi einu sinni
verið kongur í Egyptalandi, og
hafi verið beztur allra Egypta-
lands konunga. Set var aftur á
móti vondur guð, og margir
trúðu því, að hann
sigrum og ósigrum :
bátum á fljótum himinsins á
hverjum degi, frá austri til vest-
urs. Egyptar þektu þá ekki, að
gangur sólarinnar írá austri til
vestur, stafar af snúningi jarð-
arinnar, en ekki hreyfingu sól-
arinnar.
)ífamfekntít|>íumeSí(sÍ£m
SERVING THE PROVINCE
Alþýðufólk vonaðist ekki eft-
Prestarnir kendu fólkinu hvað, jr að eiga dvalarstað eftir dauð-
skrifað væri í bók hinna dauðu.j ann hjá sólguðnum. Dvalarstað-
þeir smurðu líkin og bjuggu til
múmíurnar. Þeim var borgað
stórfé fyrir að búa um Mk kon-
unga og voldugra höfðingja, og
gera úr þeim múmíur. Þegar
múmían var lögð í grafhýsið,
ur þess var í rjki undirheim-
anna, ög alt sem það þráði var,
að komast þangað slysalaust, en
leiðin var torveld og hættum
háð.
Fyrst eftir að sálin var komin
ist konungur yfir sálum dáinna
manna.
Víða um Egyptaland eru leif-
mennustu syndum. Því næst á-
varpaði sálin dómarana með
nafni, og nefndi þann hluta eða
hérað á Egyptalandi, þar sem
hver þeirra var sérstaklega
dýrkaður, og jafnframt nefndi
sálin hverja synd, sem hún
hafði ekki dryýgt. Það var gert
ráð fyrir að hver sál þekti nöfn
allra dómaranna, svo og nöfn
allra syndanna. Þessa þekkingu
öðluðust sálirnar úr bók hinna
dauðu, því eitt eintak þeirrar
bókar, sem prestarnir höfðu rit-
að, var lagt í gröfina hjá þeim
dauða.
Meðal annara yfirlýsinga sem
9álinni var ætlað að gera frammi
fyrir dómurunum, voru þessar:
Eg hef ekki mann vegið.
Eg hef engan rænt.
Eg hef engan hrætt.
Eg hef talað sannleikann.
Eg hef ekki borið ljúgvitni
gegn neinum.
Eg hef ekki verið dramblátur.
Eg var ekki ágjam.
Eg var vandlátur í viðskiftum.
Eg sveik aldrei af kormælin-
um.
Því næst talaði sálin til dóm-
aranna á þessa leið:
“Heill sé ykkur þér guðir! Eg
þekki yður, eg þekki nöfn ykk-
ar. Eg hefi gert það sem guðun-
um er þóknanlegt; eg gaf hinum
\ ■ hungruðu að éta og hinum
þyrstu að drekka, eg klæddi
hina glæðlausu og ferjaði hina
. „ . , > - , , , . i fátæku án endurgjalds yfir fljót
Prestarmr færSu mum.unum þurftu sahrnar að mmta fynr „unum f6ralr
truað að domstoli 42 domara. til að standa| matf6mjr þ|im dauðu. Misk!
talaði presturinn til vina og í gegnum “Eldhliðið”, gat hún
skyldmenna hins dána. 1 einu* valið um tvær leiðir. Önnur
hinu forna ritsafni Egypta, sem leiðin var á landi, en hin eftir
er 4,000 ára, eða meir, er eina vötnum. Báðar leiðirnar voru
slíka Mkræðu að finna, og er hættulegar. Á annari leiðinni
þetta meining hennar:
voru hungraðir krókódílar, en á
Rís þú upp úr gröf þinni! hinni eitraðir höggormar, þar
, Losa umbúðirnar af þér og Voru og hættulegir andar, sem
réði yfirj strjúk san(llnn af ásjónu þinniJ gengU á hausnum. Til þess að
orustum; j Lyft þ£r upp meg vinstri hend- j geta varist þessum hættum
því var og trúað að Set hefði lnnl, en styg þlg meg hinni þurftu sálir hinna dauðu að
tekið Osiris til fanga og drepið, hægri Lyft upp ásjónu þinni. j kunna og geta talað töfraþrung-
hann og höggvið hann í stykki, svq ^ getlr ség alt þag sem eg ln orð) sem þglr höfðu lært í bók
en gyðjan Isis hafi safnað saman j hef. gert fyrir þig » Eftlr iitia hinna dauðu. Ef þessar flökku-
stykkjunum, sett þau saman og stund) heldur presturinn áfram j sáhr komust slysalaust gegnum
endurMfgað hann; en hann gat Qg segir; “Nú eru umbúðimar! ailar þessar hættur þá komu þær
ekki verið konungur í Egypta-I lausar Qg grafhýsið er opnað.j að dómshöllinni. Á meðal mynda
landi eftir það, þrátt fyrir a®| þgtta brauð sem eg hefi lagt hjá sem fundist hafa frá fomöld
hann var endurMfgaður; svo ^r^ þornar ekki, getur ekki j Egypta, er ein sem sýnir mann
hann fór til undirheima og gerð- j þQ^^g og þessi drykkur sem og konu sem eru að koma inn í
i eg læt hjá þér, skemmist ekki, dómshöllina.
I getur ekki skemst.” j Þegar í dómshöllina kom,
SAGNIRNAR UM
SEFTJÖRNINA
Eftir Elinborgu Lárusdóttir
ar stórra og afar skrautlegra matgj^fir, og því var
mustera, er bygð vom ýmsum maturir,n gæfi hinum dauða reikningskap gerða sinna og lífs
guðum og gyðjum til dýrðar. 1 upprisumátt til nýs lífs. Ef hinn a jorðinni. g'
musterum þessum vom guðin daTli ögiagist ekki upprisu mátt- Dómararnir voru ekki frýni-
dýrkuð með mikilli viðhöfn og inI1) var hann álitinn sem glatað- legir ásýndum, og nöfn þeirra
margbrotnum he!gisiðum. Ein1
hin elzta og margbrotnasta rúst
þessara mustera er í þorpinu
Kanak, skamt frá bökkum Níl-
fljótsins.
Menning Egypta var afar
ur. | alt annað en fögur. Æðsti dóm-
Það var venja við greftmn arinn hét EMhöggur, og hinir
ihöfðinjga að setja margar smá hétu alslags ógeðslegum nöfn-
myndastyttur í grafhýsið hjá um.
þeim, sem merki þess, hve Efst í salnum var hinn mikli
marga þræla eða þjóna sá dáni og gogi guð, Osiris, sem einu
gömul, og áttu þeir sér snemma hefði sér til aðstoðar er hann jsinni hafði lifað á jörðinni, og
á öldum nokkurskonar ritmál; kæmi í ríki hinna dauðu. Á| þekti lífskjör og freistingar
það var mest myndir af ýmsum1 hring sem iátinn var um háls mannanna. Sálunum var það
hlutum, dauðum og lifandi, sem þessara líkneskja voru grafin(rnikil fróun að geta snúið sér
orð sem þýddu: “Ó, þú litla lík-t frá hinum grimmu dómurum til
neski, þú skalt þjóna mér æfin- hins milda og góða Osiris. —
Frammi fyrir þessum ógeðslegu
dómurum þurftu þó sálirnar
táknuðu vissa hugsun, eða, nafn
eiiíhvers hlutar, t. d. fimm
punktar í hóp táknuðu orðiðjlega; Mta eftir akrinum, vökva
“stjama”, en hringur þýddi orð-, blómin og flytja sandinn frá
ið “sól”, kálfur við vatn þýddij austri til vesturs, og gæta bú-
orðið “þorsti”, o. s. frv. En smátt j staðar míns.”
að mæta, og neita, að þær hefðu
framið nokkra af hinum 42 al-
Því næst var hjarta hins
dauða vegið til þess að finna úf
hvort sálin hefði sagt satt. —
Hjartað var vigtað á móti fjöð
ur af íbis fugli, ef hjartað reynd
ist þyngra en fjöðrin, var því
fleygt fyrir skrímsli, sem biðu
í nágrenni við dómsalinn, og
með því var sú sál eilíflega af-
máð. En ef alt reyndist satt
sem sálin hafði sagt, beið hennar
'hamingjusamt og glaðvært líf í
ríki Aa!u.
Guðin Thoth hélt skýrslu um
vigt hjartnanna, hann var mynd-
aður með Ibis höfði, því fuglin
Tbis var heilagur fugl hjá Egypt-
um. G. E. E.
1 Hróarsdal í Hegranesi í
Skagafirði er tjöm ein, sem
nefnd er Seftjöm. Tjöm þessi
er norðantil á engjunum í Hró-
arsdal og ekki langt frá Kára-
stöðum, sem er næsti bær fyrir
utan Hróarsdal. Sögn er um
það, að kýrnar á Kárastöðum
hafi fyrir langa löngu sótt mikið
í Seftjörnina. Virtist það ekki
ósennilegt. 1 tjöminni er mest
sef og fergin. Sagt er að bóndinn
í Hróarsdal hafi varið Vel land
sitt og ekki viljað þola ágang
annarra. Rak hann því kýrnar
hvað eftir annað úr tjörninni og
heim undir túngarð á Kárastöð-
um. Mun hann hafa reiðzt mjög
ágangi kúnna í Seftjömina og
þótt stráin úr tjöminni of dýr-
mæt til þess að vera etin upp af
kúm nágrannans. Segir sagan að
hann hafi að lokum barið kálf
frá Kárastöðum svo rækilega, að
hann drapst af barsmíðinni.
Þá reiddist Kárastaðabóndi
svo, að hann vakti kálfinn upp
og sendi hann í Seftjörnina og
mælti svo um, að ekki skyldu
kýmar í Hróarsdal njóta heys-
ins úr tjörninni.
En þá mælti bóndinn í Hróars-
dal svo um, að aldrei skyldi hey
hrekjast af Seftjörninni, eða
landinu umhverfis tjörnina.
Ekki vita menn gerla, hvenær
þessi atburður gerðist. En talið
er sennilegt, að hann sé frá
miðri 18. öld eða jafnvel nokk-
uru fyrr.
Um 1790 fluttist Benedikt
Vilhjálmsson að Hróarsdal. —
Kona hans hét Guðný. Var
Guðný dóttir Sigurðar Þorsteins
sonar er úti varð á Kili með
Reynistaðabræðrum árið 1780.
Guðný þessi og séra Jón Stein-
grímsson voru systraböm. —
Guðný var fróð kona og skrifaði
Gísli Konráðsson eftir henni
þáttinn af Hjálmi á Keldulandi,
sem prentaður er í Huld. Sögn-
ina um uppruna kálfsins sagði
Guðný sonar-syni sínum, Jónasi
í Hróarsdal. En Jónas sagði svo
aftur bömum sínum og þannig
hefur sögnin varðveizt fram til
þessa dags.
Benedikt þessi var langafi
Jóns N. Jónassonar kennara og
þeirra systkina.
Kvöld eitt að vetrarlagi fór
Benedikt út í heytóftina, til þess
að ná í hey handa kúnum. —
Þurfti hann að leysa heyið úr
geil í tóftinni. Þegar Benedikt
kom í geilar-opið, fann hann, að
eithvað var kvikt í geilinni fyrir
innan hann. Þreifaði hann nú
fyrir sér og tók á einhverju
loðnu, sem hrökk undan honum
inn eftir geilinni, en geilin var
löng en mjó. Benedikt heyrði
hvar þetta hljóp í heyinu innst
í geilinni og elti 'hann þetta
kvikindi, sem hann vissi ekki
hvað var. Þegar hann kom innst
inn í geilina, fann hann ekkert
og var þá allt hljótt. Benedikt
gekk þá út aftur og til bæjar og
sótti ljós inn og lýsti um alla
geilina, en varð ekki neins var.
En þetta sumar hafði Bene-
dikt slegið Seftjömina, og var
'heyið af henni þarna í tóftinni.
Þennan sama vetur varð Bene-
dikt fyrir því óhappi, að allar
kýrnar beiddu upp og kelfdust
ekki fyrr, en hætt v<j.r að gefa
heyið og þær komnar á gras.
Þannig varð það í hvert sinn er
Benedikt lét slá Seftjörnina, að
ýmis óhöpp urðu á kúnum. Sum-
ar þeirra létu kálfum, aðrar
beiddu upp eða drápust hrein-
lega við burð. Þetta var vitan-
lega mikið tjón. Og er fullreynt
var, að ekki þrifust Hróarsdals-
kýrnar af heyinu úr Seftjöm-
inni, hætti Benedikt að láta slá
tjörnina. Brá þá svo kynlega við
að engin óhöpp urðu á kúm eða
öðrum búpeningi.
Jón sonur Benedikts tók við
búi í Hróarsdal eftir föður sinn.
Jón lét aldrei slá Seftjörnina,
enda varð hann heppinn með
kýrnar. Þrátt fyrir það urðu
menn kálfsins varir í Hróars-
dal. Var sagt, að kálfur þessi
héldi sig á sumrum í Seftjörn-
inni en á vetrum í heytóftinni
einkum í harðinda tíð. Menn sáu
greinilega bæli hans í heyinu
og heyrðu í honum einkum í tíð
Benedikts. En aldrei gerði hann
neitt af sér.
Eftir að Jón hætti búskap í