Heimskringla - 04.02.1948, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. FEBRÚAP 1948
Skáldið og sósíalistinn
Sigurður Július Jóhannesson
‘Fáum
hefur alþýðan unnað
meir.”
inum framan við dymar á húsij
séra Jóns, hafi frú Lára komiðj
ut rétt á eftir og þekkt strax
gestinn, er lá við dymar. En í
stað þess að taka blaðið upp, hafi
hún ýtt því með fætinum á und-
an sér fram pallinn, og sparkað
því seinast fram af pallbrúninni j
eins langt og hún gat. Og þótt
saga þessi geti vel verið tilbún-
ingur fólksins, lýsir hún ásamt
því hugarfari, sem það hélt að
þau hjónin bæm til blaðsins og
ritstjórans. Hefur það löngum
brunnið við, að Sigurður Júlíus
hafi átt ákveðna mótstöðumenn,
en fáum hefur alþýða manna
ipmað meir, enda er hann allra
manna hjálp fúsastur og vill allt
fyrir alla gera”.
Sigurður Júlíus Jóhannesson,
skáldið og sósíalistinn, varð átt-
ræður í fyrradag.
Hann er fæddur að Læk í ölf-
usi 9. jan. 1868, sonur hjónanna
Guðlaugar Hannesdóttur og Jó-
hannesar Jónssonar. Á æskuár-
um stundaði Sigurður almenna
vinnu, var um skeið sjómaður,
en komst 23 ára í lærða skólann
í Reykjavák (Menntaskólann) og
varð stúdent 1897. Tók hann að
fást við blaðamennsku þessi
Reykjavíkurár, varð fyrsti rit-
stjóri bamablaðsins Æskunnar,
sem náði þegar miklum vinsæld-
um. Árið 1899 tók hann við
blaðinu Dagskrá af Einari Ben
ediktssynj, en fór vestur um haf
haustið 1899, til Winnipeg
Kanada, þá um þrítugt.
Næstu árin stundaði Sigurð-
ur nám og blaðamennsku og gaf
út fyrstu ljóðabækur sínar. Ár-
ið eftir að hann kom vestur hóf
hann guðfræðinám í Chicago.
Eftir ársdvöl hætti hann þar
námi “með því að skoðanir hans
í trúarefnum höfðu allmjög
breytzt í frjálslyndisáttina:
segir einn af vinum hans.
Fluttist hann nú aftur til
Winnipeg og hóf útgáfu viku-
blaðs, er nefndist “Dagskrá II”.
Það kom út í tvö ár en dálítið
skrykkjótt. — Aðalstefnumál
blaðsins vom sósíalismi, trú-
frelsi, kvenfrelsi og bindindi.
Um viðtökumar meðal Vestur-
Islendinga segir Þorsteinn Þ.
Þorsteinsson:
“Var blaðið oft vel og fjör-
lega ritað og af miklum hita —
bundið mál sem óbundið. En
ekki áttu allar skoðanir Sigurð-
ar upp á pallborðið hjá þorra
manna á þeim árum, enda var
þeim sumum ekkert varlega
hampað. Varð sumum af Kirkju
félagsmönnunum lúthersku í
nöp við tblaðið og ritstjórann, og
þar á meðal séra Jóni Bjama-
syni. Ritstjórinn bar oft blað
sitt út sjálfur til kaupendanna,
og eins þeirra, er um var ritað í
blaðinu, eða sem hann vildi að
sérstaklega læsu það, þótt eigi
væm kaupendur. Er saga um
það sögð í Winnipeg, að eitt sinn
er hann skildi eftir blaðið á pall-ríska auðvaldsins af eigin reynd.
pólitísk áhrif þau ár sem hann urður gegnt læknisstörfum, og
stjómaði því, bendir á nýja verið einn kunnasti og vinsæl-
þætti, barnablaðið Sólskin og1 asti fátækralæknir Winnipeg-
heilbrigðisþætti, og það að hann borgar. Er orðlagt hve óeftir-
hafi jafnan unnið einn við blaðið gangssamur hann er í peninga-
BRÉF TIL
HEIMSKRIN GLU
R.R. 1, White Rock, B.C.
5. janúar 1948
í stað tveggja áður. Boðar Sig-| sökum við fátæka sjúklinga, og Hr. ritstj. Hkr :
urður útgáfu á nýju frjálslyndu | er það í samræmi við lífsskoðun | ,jjf eg man rett> þá hel<i eg að
blaði. l hans — hann mun aldrei hafa! eg hafi lofað að’ skrifa Heims-
Til að gefa hugmynd um þá hirt um að efnast.
blaðaútgáfu skulu að þessu sinni
| aðeins birtar umsagnir tveggja
Vestur-íslendinga:
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson
Sama árið og seinna heftið af
kvæðum Sigurðar kom út í
Winnipeg hóf hann nám við
læknaskólann þar í borg, þá
1 smágrein er birt var í Heimi
kringlu fáar iínur við tækifæri,
en það hefir dregist og loks þeg-
ar eg byrja, verður fátt til að
Sigurður mun hafa orðið snort^ htskrifaðist 30. júní 1907 frá
inn af hugsjón sósíalismans þeg- Jenner Medical College, var
ar áður en hann flutti vestur,^ sæmdur doktorsnafnbót og veitt
leg?ur t- á það mikla áherzlu^ agstogarkennarastaða við skól
er hann tekur við Dagskrá Ein- ann um leið
ars Benediktssonar, að blaðið
eigi að verða alþýðublað. Árið
Þorsteinn Þ. Þorsteinnson ritar:
“Veturinn 1918 hrinda all-
margir menn af stað nýju blaða-
fyrirtæki í Winnipeg. Vom þeir iendinga. Gáfurnar em fjörhæf-
af ýmsum flokkum, en mest mun ar og starfsemin óþreytandi. —
hafa gætt sósíalista, fríhyggju- Hann er áhugamaður um allt
manna og flokksleysingja. Allir það, sem honum virðist vera til
vom þeir mjög mótfallnir her- heilla og framfara fyrir land og
skyldu, og fannst það mál hafa iýð. Lætur hann skoðanir sdnar
verið sótt með meira ofurkappi í ljós hreint og vafningalaust,
, en sanngjarnt var. Fjöldi bænda enda hefur hann ekki átt miklu
þrjátíu og fimm ára. æsta a. styrktu fyrirtækið. Var blaðinu vinfengi að fagna meðal hinna
1904 flytur hann til Chicago ti gefið nafnig Voröld, eftir sam-1 svokölluðu “leiðandi manna”
að haWa áfram læknanámi, ^og þykktri uppástungu frá einum hér hjá Vestur-lslendingum, nú
stofnendanna, en sá sótti það i á síðari árum, fremur en aðrir
Voraldarkvæði Stephans G. sem það gjöra. Það má segja að
Þótt þú langfömll legðir. Sig-1 ein aðalstefna sé ráðandi í öllu
urður Júlíus Jóhannesson lækn- því, sem Sigurður talar og skrif-
ir var fyrirfram ákveðinn rit-1 ar. Sú stefna er, að ganga í stríð
um það leyti er Sigurður lauk skrifa sem talist geta fréttir>
læknisnámi, segir Guðmundur 'þetta verður því aðeins kunn.
ingja spjall.
Árnason
“Sigurður er einn með mestu
hæfileikamönnum á meðal Is-
Það leið þó ekki á löngu þar
stjóri þessa vikublaðs, sökum af-1 á móti öllu ofríki og ranglæti, í
1901 stofnar hann jafnaðar- Sigurður tæki aftur til þar steðu hans til hermálanna, því hvaða mynd sem er, en hefja
mannfélag í Winnipeg ásamt sem barattan var úörðust, í að haustið áður hafði hann vik-J allt sem er undirokað, og hjálpa
nnkkmm íslenzkum félösum en klaðamennsku °S stjórnmálum. ið fré Lögbergi vegna andúðar öllu, sem á einhvern hátt líður
ver®ur hann rit- j,ans méíí herskyldumálinu. — illa. Það „ man„ú5aretef,,an
mennt né gamalt. “Var á þeim stíorl Logbergs, annars aoal glaðið fekk undraverða út- sem hefur útbreiðst svo mjög
árum lítill jarðvegur í hugum blaðs Islenctlnga vestan hafs’ breiðslu og mikinn styrk, fyrtt á síðari árum í hinum mennt-
málgagns Liberalaflokksms. Sig f stað það mél verka- aða heimi, en á fáa virkilega
urður vissi að hverju hann gekk manna 0g bænda, en fylgdi engri talsmenn meðal Islendinga.
hann segir í fyrsta blaðinu í hlý- trumalasfefnu_ Voröld var oft Þessi stefna hefur gert Sigurð
Islendinga að láta þessa fyrstu
stofnun þróast í” (Þ. Þ. Þ.) . Ár-
ið áður kom út lítið kver, “Sög-
ur og kvæði” 1. hefti og annað
hefti 1903. Eru þegar í þessum
legri grein um fyrirrennara sinn mjog vel rituð frá ritstjórans að jafnaðarmanni í stjómmál- annað en úrvalsrit. Þeir sem
IJCiti uCsai . ycaa--- Stefán Bjornsson: “Flestir rit- hendií og hefði þo getað verið um. .....”
bókum eindregnustu sósíalista-1 stl°ra[ Pohtlskra blaða koina ur betur, ef hann hefði ei fleiri •
kvæði Sigurðar. Bezta útgáfa Þe,m bardaga eins °g hnndar nr daga verið önnum kafinn við að
ljóða hansS bókin “Kvistir” kom atl°gum; Það þarf scrstaka hæf 1- ------------- — ^
'x - r, , ieika, serstaka lipurð, serstaka
ut 1 Reykjavak 1910, og er það , ..... _ ...
geðpryði, serstaka stillmgu til
ekki vansalaust að kvæði Sig-| f „ \ . - T„11;
* , , , , . -x _ „• 'x þess að standa a þeim vigvelli
urðar hafa ekki verið gefin ut F ^ ,___
1 svo árum skiftir og skapa ser
siðan, þo Kvistir seu fyrir longu | , . . , , . «
. , , x engan ovm, en vmna þo emarð
ofaanlegir, og þarf að bæta ur s , ’ r, .
þeirri vanraekslu „ú þegar. Sig- «
urður þýðir einnig fræg bar
ákveðinni stefnu blaðs síns og
þeir eru örfáir er það hlotnast”.
Að sjálfsögðu varð Lögberg
aldrei sósíalistablað, en í ávarps
Manitoba Birds
HOUSE SPARROW—English Sparrow—
Passer domesticus
Male: striped with chestnut and black on back; crown and
broad bar from eye to shoulders, slate; cheeks and below.
white with extensive black throat and breast patch.
Female: general dull olive or dirty white below; back
streaked with olive and brown; a White wing-bar.
Distinctions. Black bib and throat of the male is char-
acteristic also the prominent white wing bars. Females
have an olive suggestion unstreaked below.
Field Marks. Characteristic notes and chirrups.
Nesting. Nests are great bulky untidy masses of straw
and grasses. Their tendency to fill down-spouts and load
with litter every projecting arChitectural feature of
buildings makes them objectionable.
Distribution. Originally in Europe and Asia. Now found
throughout North America.
Originally introduced to America as a caterpillar destroy-
er. Being a bird of cities and barnyards most of its activ-
ities are in localities where there is plenty of food of non-
insectivorous character: garbage, waste and grain. In the
autumn they make excursions in large flocks into the
country to visit the fields usually after harvest when
waste grain is abundant but occasionally before and thus
cause considerable loss.
The House Sparrow drives other birds away by three
methods: monopolizing the food supply; occupying their
nesting places and by quarrelsome and pugnacious habits.
Economic Status; Without doubt the introduction of the
House Sparrow into America was a mistake. In this
country, removed from natural checks to keep it under
control, it has inceased beyond reason and though its
objectionable features have increased, its commendable
ones have not.
This Space Courtesy of:
áttukvæði eins og t. d. “Skyrtu-
söngurinn” eftir Thomas Hood.
Hér eru prentuð upp brot úr.
tveimur baráttu kvæðum Sig- orðuna 1 fyrstu ritstjornar grein
urðar, annað “Verkamaður í Sigurðar lýsir hann þvi y ir a
auðvaldsklóm”, er allkunnugt aðalstefnuatriði blaðsins seu
íslenzkri alþýðu frá seinni árum þannig að hann geti fylgt þeim
því það var birt í Söngvum jafn-j °S barizt fyrir þeim, svipaðs a-
aðarmanna 1924 og Rétti 1930.1 llts a kanadisku flokkunum
Hitt nefnist “1 Chicago”, en ein-j verður einnig vart hja öðrum a-
mitt þar stundaði Sigurður tví-[ gætunu sósíalista, Stephani
vegis háskólanám, og hefur Stephanssyni um þett leyti.
kynnzt þessari miklu borg banda Aðalstefnumál blaðsins , telur
I Sigurður í þessari ritstjómar-
I grein þannig: 1. Frjáls verzlun.
! — 2. Beir löggjöf. — .Jafnrétti
karla og kvenna. — 4. Heftingj
j á sölu áfengra drykkja. — 5.
' Skyldumenntun. Þessi stefnu-
THE DREWRYS LIMITED
í/ÍD
198
ganga gegnum herbúðir
anna, herskyldumannanna, til
að reyna með öllu móti, næstum
illu sem góðu, að fá ýmsa menn
leysta undan herþjónustu, sem
nauðugir höfðu verið dregnir
frá heimilum sínum í herskál-
ana, eða sem foreldrar gátu ó-
mögulega hugsað til að yrðu
til dráps eða sendir til manna-
drápa. Er alveg undrunarvert
hvað Sigurði varð mikið ágengt
undir kringumstæðunum. Bless-
uðu þá margir nafn hans. Þegar
Spánska veikin geysaði í Can-
ada, fór ristjóri Voraldar frá
blaðinu vestur í Vatnaibyggðir,
þar sem hann hafði áður stund-
að lækningar, til að líkna þeim
sjúku og lækna þá. Eftir að stríð
ið var um garð gengið og her-
skyldan úr sögunni, fór áhugi
almennings að dofna fyrir blað-
inu, því að Islendingar eru oft
fljótir að gleyma því, sem vel er
gert, hvar sem þeir eru á hnett-
inum, eins og raunar mun heims
skrá verður talsvert róttæk ef! siður. Komst Voröld seinast í
vitað er hvað felst í kröfunni umj fjárþröng. Fannst þá sumum, að
“bein löggjöf” en því er lýst í eigi hefði verið haldið á eins
grein nokkru síðar. Það eru þrjú sparlega og mátt hefði. Kemur
atriði: Þjóðaratkvæði, réttur á-jhún út fjögur ár, og er hvorki
kveðins hluta kjósenda til að Lögbergi né Heimskringlu —
krefjast þjóðaratkvæðis um harmdauði, Þegar hún endar til-
hverja lagasetningu sem er. veru sína, þótt margir sæju
— 2. Málsupptök. Kjósendur, mjög mikið eftir henni.”
Nú, á áttræðisafmæli Sigurð-
ovm-j ar Júlíusar Jóhannessonar, er
Eg hef nú fátt að spjalla við
þig, sem lyftir Kringlu upp, því
mér er sagt, að hún minki nú óð-
um í áliti viturra og sjálfstæðs
fólks, sem unni frelsi og íriði,
en að Lögberg vaxi að sama
skapi, við það að verða fleir-
kynja í pólitík, einkum eru þýð-
ingar Jónlbjörns af rússnesku
stjórnarfari taldar fræðandi og
sannar, fullar vizku og speki,
nokkurskonar Jesaja bók þess-
ara tíma. En eg sem er íhalds-
seggur, og ekki mjög fljótur til
að trúa öllu að óreyndu, held að
rit þau sem kommúnistar lesa
og .trúa, að séu innblásin sann-
leikur, séu jafn óábyggileg, og
þau rit sem íhaldsmenn lesa;
hvortveggja svo lituð af öfgum,
að hart sé að gera upp á milli.
Hvorutveggja lesa og þýða
þau rit, sem mest falla í þeirra
smekk. Eg held það sé milliveg-
ur, sem hvorugir vilja sjá.
Mér er sagt að J. G. og fleiri
sem þann flokk.fylla, lesi ekki
geta krafizt þess að mál sé tekið i
fyrir þing, átt frumkvæði að
þingmálum.
— 3. Heimköllun. Bregðist
þingmaður trausti kjósenda má
krefjast að hann leggi niður
þingmennsku.
*
En Sigurður varð of róttækur
fyrir eigendur Lögbergs. Hann
margt breytt. Honum hefur
hlotnazt sú hamingja að sjá
hugsjón sósíalismans, er hann
hefur barizt fyrir alla starfsævi
sína, nema lönd og vinna stóra
sigra. Hann hefur fengið það
staðfest af reynslunni að hug-
sjón hans um sigursókn alþýð-
unnar er ekki einungis draum-
sjón, heldur vel á veg kominn
að verða að veruleika í lífi heilla
þjóða.
Einnig á Islandi hefur sósía-1
isminn unnið hugi allþýðunnar.
Með vaxandi alþýðuvöldum
munu nöfn brautryðjendanna
stöðugt bera hærra minningu
, , , , . . , . sem er.
þeirra og sýndur þvi meiri somi
sem fólkið skilur betur baráttu
þeirra við hin örðugustu kjör,
fórnir þeirra, eldmóð, óbilandi
tryggð við alþýðumálstaðinn.
Því mun heldur ekki gleymt, að
fyrstu vísar verkalýðshreyfing-
arinnar á Norður- og Austur
landi eiga Vestur-lslendingum
mikið að þakka. Og í hugum ís-
lenzkra sósíalista, íslenzkrar al-
þýðu hefur skáldið og baráttu-
maðurinn Sigurður Júláus Jóh-
annesson tryggt sér sæti við hlið
Stephans G. Stephanssonar.
—Þjóðviljinn 11. janúar
líta á málin frá ananri hlið, séu
lygarar, og keyptir af auðvald-
inu. Eg trúi hvorugu. Eins og
eg sagði held eg að hvorutveggja
lesi helst það, sem fellur næst
þeirra eigin tilfinningum. Þeir
menn sem farið hafa til Rúss-
lands, og skrifað hafa bækur og
sagt frá ástandinu, eins og það
kemur þeim fyrir sjónir, segja ef
til vill hvorir tveggja rétt frá
eins og þeim komu hlutirnir
fyrir sjónir.
Það er svo alegngt, að allir líti
ekki eins á sama hlutinn. Það
eru oftast tvær hliðar á hverju
máli, og flest mál hafa gott af að
vera rædd frá fleiri en einni hlið.
En þá ríður á að sanngimi sé
| beitt. En af henni hefir lítið ver-
ið um hönd haft, á hvora hlið
Og Stephan G. Stephansson
gefur Voröld þennan vitnisburð:
“Síðan Kringla var í æsku hefi
eg ekki séð alþýðuna okkar taka!
til máls jafndrengiléga og djarf-
lega upp í opið geðið á sjálfbyrg-
ingsskapnum eins og oft kemur
fyrir í Veröld, né á óloðnari ís-
lenzku, en sumt sem þar hefur
kveður blaðið 5. sept., 1914, sagt verið. Eg held það sé að
hafði þá skrifað “ógætilega” um, hlasa til En hvar mundi slákt
hermálastefnu Kanada, og góð-, hafa komizt inn nú, væri þó
gjarnir tslendingar þýtt grein- Voröld ekki uppkominn”. Og
arnar og komið þeim áleiðis til einmitt í Voröld átti Stephan þá
stjómarvalda. Ári síðar, 7. okt.,1 eftir að heyja Vígslóða bardaga
1915, tekur hann þó aftur við' sinn-
ritstjórn Lögbergs og hafði hana
Eg er nú efunar maður, og efa
að vesturlanda mönnum hafi
tekist að dæma aðstöðu Rússa
rétt, þá stjómarstefnu, sem þeir
hafa myndað sér. Og það stjórn-
ar fyrirkomulag sem þeir hafa
mundi tæpast vinsælt meðal
vestrænna þjóða. Flestir núráð-
andi Rússar, eru af mongólskum
og slavneskum kynstofni, hafa
aldrei þekt annað en einræði, og
kynnu vart að nota sér þingræði
það sem við höfum við að búa.
Þegar byltingin varð í Rúss-
landi, hafði þjóðin átt við óstjóm
og þrældóm að búa, svo öldum
skifti. Fáfræðin og mentunar-
Dominion Seed House leysið var a svo háu stigi, að
hefir nýlega gefið út afar talið er að 16 af hundraði hafi
vandaða og skrautlega verðskrá,j verið lcsandi 1914. Það má gera
með myndum af jurtum, blóm-J að sjálfsögðu ráð fyrir að þessir
um og ávöxtum, og vildum vér 16 hafi verið af hægri flokks
araga athygli bænda og blóm-j klassanum, og þá má óefað ætla
ræktar-manna, að auglýsingum' að flestum hafi verið rutt
þessa félags, sem eru nú að birt-
ast í Heimskringlu.
Félag þetta hefir aðal bæki-
úr vegi í byltingunni. Það er því
nokkurn vegin víst, að sú ment-
un sem nú er í Rússlandi, er
stöð sína í Georgetown, Ontario. kommúnisk, og svo fyrir komið
Það er þess virði að hafa þessa að rússnesk alþýða veit lítið um
verðskrá handhæga. !mentun °S meuningu annara
________________| landa, enda líktlegt að þeir sem
I nú ráða þar mestu, sjéi sér ekki
Þegar Calvin Coolidge var hag í að fræða alþýðuna þar um
ungur reyndi kunningi hans að, ásagkomulag annara landa. Eg
“slá” hann um 5 dollara, en var j tel vsít að þeir sjái sér, eins og
Með Voröld fylgdi barnablaðj neitað um lánið. Þegar Coolidge öll einræðisríki hafa altaf gert,
á hendi þar til í nóvember 1917. sólöld og síðustu árin hefur Sig-I var orðinn forseti, kom sami' hag í að halda sjóndeildaihring
Skarst þá enn í odda, og var Sig- urður ritstýrt barnablaði í maður aftur til hans og reyndi, aiþýðunnar sem þrengstum. Eg
að fá féð á nýjan leik, en fékk| efa ekki að alþýðu Rússa líði
enn á ný neitun. Þá tautaði j stórum betur nú en fyrir bylting-
urði sagt upp starfinu fyrir^ Winnipeg, sem Þjóðræknisfélag-
stjórnmálaskoðanir hans. Verið ið gefur ut> og nefnist Baldurs- _
var að setja á herskyldu í Kan-^hra Hefur honum jafnan verið, kunninginn við Collidge: “Það una, og að Stalin sé vinsæll, en
ada og bariðst Sigurður gegn því hugstætt að rita fyrir böm, og máttu eiga, Kalli, að velgengnin það mun fara eins og altaf hefir
með öllum sínum eldmóði og hafa bamasögur hans og kvæði
dugnaði. Hann kveður Lögberg verið gefnar út í bókarformi og
27. des. 1917, getur þess að blað-| orðið mjög vinsælar.
ið hafi stóraukið útbreiðslu og Síðustú áratugina hefur Sig-
hefur ekki stigið þér til höfuðs”.
BORGIÐ HEIMSKRINGLIT—
því gleymd er goldin sknld
átt sér stað, að Stalin verður
ekki altaf, og það mun verða þar
eins og víðar, að þeir sem við
taka verða misjafnir.