Heimskringla - 04.02.1948, Blaðsíða 5

WINNIFEG, 4. FEBRÚAR 1943
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
afl sólarinnar hefir áhrif á jarð- En upphaflega dæmið var
stjörnurnar, kom Newton til ekki svona auðvelt úrlausnar.
hugar, að jarðstjömurnar hlytu Tilgáta Newtons var sú, að
að draga sólina að sér með jafn- jörðin drægi hlutina að sér
miklu afli. Og þar sem aðdrátt- eins og að efnismagn hennar
aráhrif sólarinnar á sérhverja væri alt komið á einn stað í mið-
jarðstjömu er í beinu hlutfalli punkti hennar — lærdómsgrein,
við efnismagn stjörnunnar, hug- sem honum vefttist mjög ervitt
kvæmdist Newton þessi algilda að sanna, þar sem hann varð nú
setning þyngdarlögmálsins: — að beita sinni nýju stærðfræði-
Tveir efnishlutir, hverjir sem legu uppgötvun — deildarreikn-
eru, draga hvom annan að sér ingurinn (differential calculusj.
ÚR ÖLLUM ÁTTLTVl
með afli, sem er í beinu hlut-
Þegar Newton gerði fyrstu til-
falli við fjarlægðina milli þeirra raun sína, var fjarlægð tungls-
í öðru veldi. i ins í mílum, til allrar ógæfu,
Auðveldast verður hér að ekki þekt, þó menn vissu þá að
skýra þessa mikilvægu setningu sönnu hvað hún var í jarðgeisl-
með jöfnu, sem alment er notuð.
Jafnan er þessi:
f=G Mm
r2
Hér táknar f aflið, G fasta-
stærð þyngdaraflsins, en M og
um. Stærð jarðarinnar hafði þá
ekki verið nákvæmlega ákvörð-
uð. Einnar gráðu lengd var þá
álitin að vera um sextíu mílur,
en er í raun og veru sextíu og
níu. Með þessari röngu grunn-j
tölu reiknar Newton jarðgeisl-
m efnismagn hlutanna og r fjar- ann,' og margfaldar hann svo
lægðina milli þeirra. Álitið er, með sextíu (fjarlægð tunglsins í
að fastastærðin G sé algjör fasta-! jarðgeislum). Reiknaðist því
stærð í náttúrunnar ríki, eins og fjarlægðin að vera um sextán af
Ijóshraðinn, sem er jafn um hundraði minni en hún í raun og j
þveran og endilangan alheim- veru er. Frá þessari útkomuj
inn. j reiknaðist samsvarandi afvikj
Þegar Newton datt fyrst í hug tunglsins frá beinni línu að vera
hugmyndin um alheimslegt einungis fjörutíu og fjórir þús-
þyngdarafl, sá hann þegar í undustu úr þumlungi. Var því^
byrjun, að umferð tunglsins um hér, að hans áliti, um of mikinnj
jörðina væri hagkvæmur próf- mun að ræða, þar sem afvikið,
steinn. Þar sem fjarlægð tungls- átti að vera í námunda við fimm
ins er um sextíu jarðgeislar, | hundruð þrjátíu og fimm thr
*tti afvik þess til jarðar, værij þúsundustu. Hann áleit því, að
hugmynd hans rétt, að vera um óhrekjandi staðreynd hefði, fyr-j
0.0535 partar úr þumlungi á t ir fult og fast, kipt fótunum und-
sekúndunni: með öðrum orðum.1 an hugmynd sinni. Þetta var
það ætti að beygjast út úr beinni
línu að jörðu rúma fimm tíu-
þúsundustu úr þumlungi á sek-
úndunni.
Hve nærri hinu rétta að þetta
afvik er, sést glöglega, ef eftir-
íylgjandi formála er beitt:
A=2p2 r
t2
1 jöfnu þessari er gert ráð fyr-
ir að tunglbrautin sé hringmynd-
uð. Stafurinn A táknar vaxandi
hraða (accelation) —) í þessu til-
ielli, afvik tunglsins frá beinni
línu, — en gríski stafurinn pé
táknar stærðina 3.14159-)-, sem
er hlutfallið milli hringmáls og
þvermáls, r táknar fjarlægðina
°g stafurinn t umferðartíma
tunglsins. — Ef einhver hefði
gaman af að reikna þetta dæmi,
skal þess getið, að fjarlægðin rj C1“a .L
Stjamanna og tunglsms stjom-
árið 1665.
Nú líða sex ár. Þá fréttir New-
ton, að bqgi hádegisbaugs á
Frakklandi hefði verið nákvæm-
lega mældur, til þess að ákveða
stærð jarðarinnar. Kom þá í
ljós, að jörðin er stærri en ætlað
hafði verið. Byrjar Newton nú
tafarlaust í annað sinn að reikna
dæmið, en var nú svo mikið
niðri fyrir, að hann gat ekki
lokið verkinu, og varð að fá vin
sinn til að fullgera reikninginn.
Reyndst nú afvik tunglsins svo
nærri frumáætlun hans, að það
var fullægjandi í alla staði, og
tekur því aftur til ^tarfa með
vandlætiskappsemi, og tekst nú
bráðlega að sanna, hve ábyggi-
legar að frumreglur hans voru.
Newton nægði nú ekki að-
eins að sýna, að hreyfingar jarð-
Fylkisþing Manitoba kemur
saman 10. febrúar. Þau mál sem
líklegust þykja sem þrætuefni,
eru um Emerson þjóðveginn,
sem sumir vlija lagðan fyrir
vestan Rauðá, en aðrir fyrir
austan. Ennfremur um nýja
kjördæmaskipun. 1 því máli
verður lögð fyrir þnig skýrsla
frá milliþinganefnd.
*
ALbert Einstein hefir nýlega
svarað fjórum rússneskum vís-
indamönnum, er fundu honum
það til foráttu, að hann hélt með
þeirri stefnu, að alheimsstjórn
yrði mynduð.
Endurtekur hann í svari sínu,
að hann sjái enga aðra leið, til
þess að koma í veg fyrir gereyð-
ingu alls lífs.
Hinn mikli eðlisfræðingur
sagði einnig, að sér fyndist hann
ekki geta tekið þá skoðun hinna
rússnesku vísindamanna til
greina, að Bandaríkin væru að
leitast við að hagnýta sér allan
heiminn.
Rússarnir, og meðal þeirra var
Sergei Vavilov, forseti vísinda-
deildar U.S.S.R. fiíllyrti í enska
blaðinu “The New Times” í
Moskva, að alheims-yfirríki væri
aðeins viðhafnarmikið vöru-
merki, er hljómaði mikilúðlega
i eyrum, en á bak við það dyldist
einræðisstjórn auðvaldsins. Ein-
stein ritaði grein sína í vísinda-
rit kjarnorku-sprengjunnar;
svarað hann þeim ásökunum, að
sumar af skoðunum hans væru
saknæmar og hættulegar friðar-
málunum.
Sagði hann að Bandaríkin
væru neydd til að auka útflutn-
ingsverzl. sína, annars gætu þau
leiðslu. Innflutningur, er sam-
svaraði útfluttum varningi, væri
eigi haldið uppi stöðugri fram-
ekki heppilegur, sökum þess, að
nálega alt sem flutt væri inn,
hefti framleiðsluna og vélaiðn-
aðinn í sjálfu landinu, að svo
svo miklu leyti.
Eftir þessar skýringar og yfir-
lýsingar, kvað Einstein sér veit-
ast erfitt að taka aðdróttanir vís-
indamannanna um að Banda-
ríkin hagnýttu allan heiminn,
og notuðu sér núverandi al-
heimsneyð, til nokkurra alvar-
legra greina.
(238,840 mílur) verður að vera
1 þumlungum, og t verður að
tákn,a stjörnumánuð í sekúnd-
um. Stjörnumánuður er sá tími,
sem tunglið er að fara fulla um-
terð um jörðina (á þeim tíma
kemst það aftur á sama stað með-
stjarnanna). — Meðallengd
stjömumánaðar er 27 dagar 7
klukkustundir 43 mínútur og
U-47 sekúndur. Þess ber og að
gæta, að tölumar, sem gríski
stafurinn og téið tákna, eru í
Öðru veldi (hvor um sig marg-
faldast með sjálfri sér).
Úrlausn dæmisins (eg læt
reikningsblöðin ekki fylgja þess-
ari grein, því tölurnar tækju
UPP alt of mikið rúm) )sýnir, að
A=0.0534, er munurinn því að-
eins einn tíu-tþúsundasti úr
þumlungi (0.0535 — 0.0534=
0.0001) frá hinni upphaflegu út-
komu.
uðust af völdum þyngdarlög-
málsins; hann rannsakaði ná-
kvæmlega öfuga úrlausnarefnið,
sem algildast er, og ákvað með
sérstakri nákvæmni, hvaða teg-
und hreyfingar er nauðsynleg
samkvæmt tví lögmáli. Honum
tókst að sanna, að braut líkama,|
sem hreyfist um miðefnishluta
af áhrifum þyngdaraflsins, þarf
ekki nauðsynlega að vera hring-
ur, eða jafnvel ekki sporbaugu
með lítilli hringskekkju, eins og
jarðstjörnubrautirnar; en verð-
ur að vera keilumynduð. Hvort
brautin verður hringur, spor-
baugur, fleygbogi eða breið-;
bogil) er alveg undir ástæðun-
um komið.
Árni S. Mýrdal
B R É F
woomans work is never done”),
sem mun vera líkt og þetta á ís-
lenzku: “mér sýnist vinna
kvennfólksins vera endalaus”.
Það sem eg vildi vita er þetta,
þegar eg og sonur minn förum
út á vatnið klukkann 3 til 4 á
mornanna og komum í land um
eða eftir hádegi eða seinna og
höfum fengið 2000 pund af
hvítfiski, sem er virði 14c pd.,
pegar við erum búnir að slægja
hann, eða $240.00, þá sýnist mér
að allir græði á því, fyrst eg
$240.00, svo maðurinn sem vigt-
ar og pakkar fiskinn 1. cent á
pundið, svo gasbáturinn $1.00 á
hver hundruð pund, fyrir að
flytja hann til Winnipeg, eða
$20.00 .Næst kaupmaðurinn sem
kaupir hann í Wpg, $50.00 til
$60.00, næst járnbrautarfélagið,
sem flytur hann til New York
5 til 10 cent á pundið, svo stór-
kaupmaðurinn sem kaupir hann
þar er þarf eitthvað fyrir sinn
snúð, síðast farandsalinn, sem
selur hann til fólksins, sem etur
hann. Hér sé eg hvergi tap.
Sama er að segja um bænd-
urna, þegar þeir fá góða upp-
skeru og koma með 1000 busel
af hveiti til kornhlöðunnar, fá
þeir $1550.00 fyrir það. Korn-
hlöðu-eigandinn, sem líka þarf
að eta eins og við, fær dálítið
fyrir sína fyrirhöfn, járnbraut-
arfélagið fær líka peninga fyr-
ir að flytja það til Fort William
eða Vancouver; það þarf líka að
fá peninga til að borga sínum
verkamönnum, og hveitimillan
sem malar það, græðir líka á því.
Eigendurnir þurfa líka að eta,
og þeirra verkamenn. Hver tap-
ar þessu? Það er meira en eg get
séð.
Síðast liðin 2000 ár eða meira
hafa tvær drepsóttir mjög skæð-
ar gengið í veröldinni, og á síð-
ast liðnum 20 til 30 árum hafa
þær útbreiðst mjög mikið svo
að lítur út fyrir voðalegt mann-
tjón af þeim. Eg er mjög hrædd-
ur um að bæði Jónibjörn og
rnargir af félögum hans hefi tek-'
ið Iþessa voðalegu veiki, og eftir
því sem mér sýnist, þá séu þeir
langt leiddir og óvíst að lækning
fáist. Ef svo fer og við missum
þessa menn þá yrði það óbætan-
legur skaði fyrir veröldinna. —
Þessar tvær drepsóttir heita á
íslenzku “leti” og hún er hættu-
legri. Hin heittir öfund.
Helgi Einarsson
Eyðilegging illgresis
2,4D Efnafræðisleg blöndun til eyðileggingar
illgresis, vökva eða duft, tilbúið af Dow
Chemical of Canada, Ltd., fæst hjá öllum
Federal umboðsmönniun.
Ennfremur finnið umboðsmenn okkar og
fáið upplýsingar um vélar er nota má til
dreyfingar vökva eða dufts þessara efna.
FEDERHL GRRID LimiTED
SMÆLKI
GERIÐ YKKAR SKERF
Þegar hin fræga Tower-brú í
London var opnuð til umferðar
árið 1894, samþykkti brezka
þingið fjárveitingu til þess að
hafa dráttarbát til taks þar
skammt frá til þess að koma
skipum til aðstoðar, er kynnu að
rekast á hið nýja mannvirki. —
Þess vegna hefir dráttarbátur
með sex manna áhöfn ávallt ver-
ið til taks nú í 53 ár, en ennþá
hefir ekki verið leitað aðstoðar
hans og til þessa hefir kostnaður
við hann orðið 27 — 28 millj.,
kr., eða um fjórðungur þess, er
brúin sjálf kostaði.
♦ * ★
Ungur læknir: —Hvers vegna
spyrð þú alltaf sjúklinga þína,
hvað þeir borði? .
Gamall læknir — Jú, það er
mjög mikilsvert. Eg útbý nefni-
lega reikningana eftir því á
hverju sjúklingarnir lifa.
* * W
Maður nokkur hafði fengið
slæmt kvef og með því fylgdi
slík hæsi, að hann gat aðeins
hvíslað. Hann ákvað því að leita
sér lækninga hjá ungum lækni,
sem nýlega hafði sezt að í bæn-
um.
Það var að kvöldi til, sem
hann barði að dyrum hjá lækn-
inum, og ekki leið á löngu áður
en lokið var upp. Fyrir framan
hann stóð læknisfrúin, ung og
lagleg.
“Er læknirinn heima?” hvísl-
aði hann hásri rödd.
“Nei”, svaraði hin unga kona
hvíslandi. “Komið þér bara inn
fyrir”.
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St., hefir tekið að sér inn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —
Símanúmer hans er 28 168.
The Hon. J. S. McDiarmid,
Minister of Mines and Natural
Resources, hefir nýlega tilkynt
að áskorun hafi verið gerð til
allra íbúa Manitoba-fylkis, að
gera alt, er í þeirra valdi stend-
ur, að auka ferðamanna-straum
frá Bandaríkjunum inn í fylkið
á næsta sumri. “Þessi tilraun”,
sagði Mr. McDiarmid, “hefir
tvær ástæður: fyrst, að fá fólk í
Manitoba til að auglýsa fagra
staði í fylkinu, er ferðamenn
skyldu heimsækja, og annað, að
benda á, hver nauðsyn ferða-
menn væru fyrir alla í Mani-
toba.”
“Enimitt nú, þrátt fyrir kuld-
ann, getum við allir gert áhrifa-
miklar auglýsingar fyrir okkar
sumarskemtistaði. Við getum
skrifað vinum okkar utan fylk-
ísins og hert á þeim að koma til
Manitoba næsta sumar. Við get-
um líka sent nöfn og áritun vina
okkar, sem eru líklegir til að
taka þessa ferð á hendur, til The
Travel and Publicity Bureau,
Legislative Building, Winnipeg.
The Provincial Travel Bureau er
viljugt að senda þessum mönn-
um, fræðandi ferðabækur um
fylkið.”
“Mörgum okkar, sem eigi
skifta við ferðamenn frá fyrstu
hendi, hættir við að koma eigi
auga á, að allir hagnast við komu
þeirra. T. d. bóndinn, sem sjald-
an selur ferðamanni út í hönd,
hefir samt hagnað af komu hans.
Skýrslur sýna að af hverjum
dollar sem aðkomumaður eyðir í
Manitoba fara 19c í fæðutegund-
ir Stærsti parturinn af hverj-
um dollar sem ferðamaðurinn
skilur e|tir fer í skatta — sem
svo léttir á sköttum þeim er allir
verða að borga.”
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
bezta íslenzka fréttablaðið
Ný tegund
STRÁBERJA
BARON SOLEMACHER. Þessi óvið-
Jafnanlega tegund, framleiðir stærri
ber úr hvaða sæði sem er. Blómgast
atta vikur frá sáningu. Ræktun auð-
yeld. Greinar (runners) beinar og
t'Sgja ekki við jörðu, framleiða því
stór og mikil ber. Hafa ilm viltra
”erja. Ásjáleg pottjurt og fin í
garði. Sáið nú. Pantið beint eftir
Þessari auglýsingu. (Pakkinn 25c)
'3 pakkar oOc) póstfrítt.
FRí—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1943
Stcerri en nokkru sinni fyr 30
DOMINION seed house
Georgetown, Ontario
1) Brautir halastjarna eru
tíðum fleygbogamyndaðar og
stundum breiðbogamyndaðar; j
haldist braut stjörnunnar breið-
bogi, kemur hún aldrei aftur.
PTilltrúanefndar kosning Ice-
landic Good Templars of Winni-
peg, fer fram á Heklu fundi
þann 9. feb. n. k. Þessi reglu-
systkini eru í vali:
Beck, J. T.
Bjarnason, Guðm.
Butler, Mrs. Emma
Eydal, S.
Gíslason, H.
Isfeld, F.
Isfeld, H.
Jóhannson, Mrs. G.
Magnússon, Amy
Magnússon, Vala
Matthews, Mrs. S.
Lake St. Martin, Indian Reserve
Jan., 15th. 1948
1 Lögbergi 20. nóvember er|
grein frá Jónbimi Gíslasyni til
Jóns Bildfells; eg las þessa grein,
með mikilli eftirtekt og hefi
gjort það lengi.
Það er eitt í þessari grein, sem
eg skil ekki, en vildi gjarnan fá
upplýsingar um. Hann segir, að
ef einhver græði $10.00 eða
meira, þá tapi einhver annar
þessari upphæð. Þetta er alveg
rétt ef að Jónbjörn og 3 félagar
hans setjast niður við borð til að
spila peninga spil (poker) eða
annað og segjum að hver þeirra
hafi $10.00 í vasanum þegar þeir
byrja, en eftir klukkutíma, eða
meira, er einn af þeim búinn að
fá alla pepingana, hinir hafa
ekkert.
En eg er fiskimaður og er 77
ára gamall; hefi hvítfisksleyfi
á norður hluta á Winnipeg-vatni
með elzta syni mínum. Við vinn-
um frá 12 til 16 klukkutíma á
dag til að hafa ofan í okkur að
jéta. Það gjöra bændurnir líka,1
og kvennfólkið vinur bæði nott
og dag og fær lítið og stundum
ekkert kaup.
Eg var einusinni samtíða
gömlum Ira. Við unnum við að
fella stór tré í skóginum 10 til!
11 klukkutíma á dag. Hann var,
skrítinn náungi, og á kvöldinn
og sunnudögum söng hann fyrir
okkur írska söngva. Eg er búinn
að gleyma mestu af kvæðunum
’hans, þau voru mjög merkileg.j
Eitt var um kvennfólkið og end-
aði með þessu (“so I find that
Birthday Calendars
Birthday calendars are now a
very popular project of many
women’s organizations. The pre-
pare calendars inserting the
names of their friends undir the
date on which they are born.
The year of birth is, of course,
omitted. Ten cents is charged
for each name and thirty-five
cents for the calendar, when
completed.
The Junior Ladies’ Aid of the
First Lutheran Church is now
preparing a birthday calendar,
and tJhe members hope that all
their friends, wherever they are,
will send in their names. They
will appreciate their support in
making this project a success.
Get all your friends to sub-
mit their names so that you will
rememiber them on their birth-
days.
The conveners are: Mrs. W. R.
Potruff, 59 Hespeler Ave; Wpg.,
Phone 501 811 and Mrs. F.
Thordarson, 996 Dominion St..
Winnipeg. Phone 35 704.
All names must be submitted
before June lst. this year; the
calendar will be published in
September.
FUNDARBOÐ
til vestur-íslenzkra hluthafa
í h.f. Eimskipafélagi íslands
Útnefningarfundur verður haldinn að 919 Palmerstor.
Avenue, fimtudagihn 26. febrúar, kl. 7 e. h.
Fundurinn útnefnir tvo menn til að vera í vali sem
kjósa á um á aðalfundi félagsins, sem haldinn verður í
Reykjavík í júnímánuði næstkomandi, í stað hr. Ásmund-
ar P. Jóhannsonar, sem þá verður búinn að útertda sitt
tveggja ára kjörtímabil.
Winnipeg, 28. janúar, 1948.
Árni G. Eggertson, K.C.
Ásmundur P. Jóhannson
COUNTER SALESBOOKS
Óttast að borða? Fljót varanleg
sönn hjálp við súru meltingar-
leysi, vind-uppþembingi, brjóst-
sviða, óhollum súrum maga með
“Golden Stomach Tablets”. 360
pillur $5.00; 120 pillur $2.00; 55
pillur $1.00. 1 öllum lyfjabúð-
um og meðaladeildum.
i
The Viking
853 Sargent Ave.
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
Press Limited
Winnpieg, Man.