Heimskringla - 26.05.1948, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 26. MAÍ 1948
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Dapurleg 30 ára minning
Eistlendinga
Eftir Alfred Strand
Tuttugasti og fjórði febrúar s.
1. hefði átt að geta orðið gleðileg-
ur hátíðisdagur fyrir Eistlend-
inga. Það voru á þeim degi liðin
30 ár síðan Eistland fékk sjálf-
stæði sitt. Þannig hefði dagur-
inn réttu lagi átt að verða gleði-
dagur fyrir Eistlendinga um all-
an heim, er þeir mintust enda-
loka aldalangrar undirokunar er-
lends valds.
Eistlendingar höfðu fengið
svo mjög að kenna á erlendri
kúgun, að þeir vissu hve mikils
virði það var að losna undan
hardstjórninni, að geta ráðið sér
sjálfir að öllu leyti. Hinir er-
lendu valdamenn höfðu haldið
þjóðinni í fátækt og eymd. Átti
þjóðin að geta byggt upp land
sitt í friði fyrir erlendri íhlutun.
Þannig var útlitið fyrir 30 árum
síðan. En þegar þrítugs afmæli
þessa dags kom, mun hafa reynst
erfitt fyrir Eistlendinga að finna
til nema hrygðar í hjörtum
þeirra. Því að Eistland er ekki
lengur frjálst land. Það var ekki
lengi, sem þjóðin fékk að njóta
frelsis og sjálfstæðis. í byrjun
annarrar heimsstyrjaldarinnar
voru baltnesku þjóðirnar dregn-
ar á bak við hið rússneska járn-
tjald.Þar hafa þær verið síðan,
ef hægt er þá að segja að um
nokkra tilveru þeirra sé lengur
að ræða. Engu er líkara fyrir um-
heiminum en þjóðir þessar hafi
sokkið niður í koldimmt myrk-
ur og horfið. Stórveldi gaf sig
fram og þóttist vilja þeim vel,
og svona fór það.
Viö lifum í voninni
Við Norðmenn minntumst 17.
maí daganna hérna hjá okkur
meðan á hernáminu stóð. Við
laumuðumst til þess að halda dag-
inn hátíðlegan innan luktra dyra.
Ekki með fögnuði og söng. En í
alvöru og trega. Við reyndum
eftir því sem okkur framast var
unt að styrkja hvorir aðra í
trúnni á það, að endalok styrj-
aldarinnar myndu leiða til end-
urheimtingar á frelsi voru. Því
til voru þjóðir, sem þörðust fyr-
ir okkar málstað, fyrir réttlæti
með styrkum vopnum. Þessa stað
reynd höfðum við sífelt fyrir
augum. Hún gaf okkur best í mót
læti okkar. Herir bandamanna
voru okkur trygging fyrir því, að
ósigur okkar þyrfti ekki að leiða
til algjörrar eyðingar. Meðan
barist var á okkar hlið þá gátum
við hugsað okkur að birta kynni
yfir þjóðinni að nýju. Þetta var
okkur mikil hughreysting.
Voru viðurkendar þjóðir
Útlitið fyrir Eistlendingum er
á annan veg. Þeir hafa ekki einu
sinni þessa huggun að styðjast
við. Nú á tímum er það enginn
sem berst fyrir þá og réttindum
þeim til handa, og margir hafa
þeir ekki verið, sem hafa talað
máli þeirra. Á meðan á styrjöld-
inni stóð, vonuðust baltnesku-
þjóðirnar eftir því að friðurinn
myndi líka bera þeim góða á-
vexti. Því var svo sem haldið
fram skýrt og skorinort að önnur
heimsstyrjöldin væri barátta fyr-
ir rétti smáþjóða og öll voru
baltnesku ríkin viðurkennd sjálf
stæð ríki og höfðu verið tekin í
Þjóðabandalagið. — Þeir sem
kunna að hafa álitið að Þjóða-
bandalagið kynni að geta bjarg-
að þessum þjóðum, hafa komist
á aðra skoðun. Vonbrigði balt-
nesku þjóðanna munu hafa dreg-
ið þær alla leið til örvilnunar.
Fengu allar frelsi 1918
Baltnsku þjóðirnar eiga sína
sameiginlegu sögu. Þær urðu
frjálsar um sama leyti. Lithauen
fyrst, 16 febr. 1918, átta dögum
á undan Eistlendingum, og Lett-
land 18. nóv. um haustið sama ár.
Friður komst þó ekki á í lönd-
um þessum, fyrr en nokkrum ár-
um seinna þegar þessar smáþjóð-
ir höfðu náð sér svo á strik að
þær gátu bitið frá sér og hrakið
erlenda heri út fyrir landamæri
sín. Þeir urðu að láta vopnin tala.
Nágrannar þeirra, Rússar og
Þjóðverjar skildu best það mál.
Það var baltnesku þjóðunum til
láns, að bæði Rússar og Þjóðverj-
ar voru lamaðir eftir heimsstyrj-
öldina fyrri og byltingar, er upp
úr henni spruttu. Og draumar
þessara þjóða rættust eftir langa
og stranga mæðu.
Aldalöng sorgarsaga
Saga baltnesku landanna hefur
verið sorgarsaga. Stórveldin í ná-
grenni þeirra hafa öldum saman
barist um yfirráðin yfir löndum
þessum og yfir hinum góðu^
Eystrasaltshöfnum. Ótal sinnum
hafa lönd þessi orðið vígvellir^
Do We Need a New Children’s Hospital? Ask Mrs.
Charlotte Reaban, who has been battling with outmoded laun-
dry equipment for a number of years. The picture shows the
almost sixty years old type of laundry equipment that is being
used to capacity every day of the week to help keep the
Children’s Hospital operating. IT’S NOT GOOD ENOUGH!
We need a NEW Children’s Hospital NOW! — Engineer
Pred Stinton is also shown in photograph.
fyrir eyðandi styrjaldir milli
stórvelda og oft og mörgum sinn-
um hefir þjóðum þessum orðið að
blæða í stróveldaátökum, sem
þeim kom sjálfum ekkert við. —
Þegar Rússarnir komu til þeirra
árið 1939 og þóttust ætla að
vernda þjóðir þessar, höfðu þær
ekki notið frelsis nema í tvo ára-
tugi. Sáttmáli Hitlers og Stalins
hafði gefið Rússum frjálsar hend
ur í löndum þessum, og baltnesku
þjóðirnar urðu að gjöra svo vel
og taka á móti þeirri vernd, sem
Rússar höfðu ákveðið þeim, þó
það væri þeim þvert um geð.
•
“Verndin” í austrænni mynd
Verndin byrjaði með því, að
Sovétríkin heimtuðu að fá yfir-;
ráð yfir landssvæðum, sem höfðu
mikilvæga hernaðarlega þýðingu
og létu svo sem þetta væri nauð-
synlegt til þess að verja löndin.
Baltnesku stjórnirnar snerust
gegn þessu. En þá hertu Sovét-
ríkin á kröfum sínum, svo að
Baltar urðu að láta undan, með
það fyrir augum að bráðabirgða-
samkomulag í þessum málum
þyrfti ekki að leiða til þess að
þeir mistu fullkomlega frelsi sitt
og sjálfstæði. Enda voru þá gerð-
ir sáttmálar <um að Sovétríkin
tryggðu þjóðum þessum fullkom-
ið frelsi og sjálfstæði í framtíð-
inni. Baltnesku þjóðirnar á hinn
bóginn lýstu því yfir, að þær
treystu loforðum Sovét-ríkjanna
m. ö. o. alt var gert frá þeirra
hlið til þess að Rússar þyrftu
ekki að kyarta yfir neinu. Þær
vildu forðast það í lengstu lög
að gera nokkuð á hlut Rússans,
er gæfi til kynna að þær van-
treystu þessum öfluga nágranna.
|
/ , • I
Færa sig upp á skaftið
Eftir því sem batnesku þjóð-
irnar urðu kurteisari og eftirgeT-
anlegri, eftir því færðu Rússar
sig upp á skaftið.Alt leit vel út
á pappírnum. Lönd þessi voru
kærkominn biti fyrir Sovétrík-
in sem óskuðu eftir frjálsum að-
gangi að Eystrasalti. Rússarnir
fluttu til landsins og lokuðu því
með jártjaldi, svo að forvitin
augu umheimsins fengju ekki séð
hvar þar gerðist. Bak við það
járntjald gátu Sovétríkin farið
að eins og þeim sýndist og efnd-
irnar á sáttmálanum orðið ná-
kvæmlega eins og stjórnarherr-
anum í Kremlin líkaði. Hann
hafði fengið litla fingurinn, og
tók nú alla hendina. En Eistland
Lettland og Lithauen hættu að
vera sjálfstæð ríki í Evrópu, eft-
ir að þau voru komin undir —
vernd — Sovétríkjanna.
Það á að vera hægt eftir á að
ásaka stjórnir baltnesku þjóð-
anna fyrir það, að þær skyldu
ekki hafa spornað meira gegn
völdum Rússa í landinu. — En
glöggt er hvernig á því stóð, þeg-
ar litið er á hina almennu stjórn-
málaaðstöðu í Evrópu árið 1939
Englendingar og Frakkar voru
þá nýlega komnir í styrjöld gegn
Þýzkalandi, svo að þaðan gátu
baltnesku þjóðirnar ekki vænst
neinnar aðstoðar. — Rússarnir á
hinn bóginn fundu að þeir þurftu;
ekki að óttast neinn í bili. Þeir
gátu tekið tjl sín það sem þeim
þóknaðist og létu ekki segja sér
það tvisvar. Þeir hófu miklar her-
æfingar og flugæfingar við landa
mæri baltnesku ríkjanna. Og svo
var það Finnlands-styrjöldin, er
gaf til kynna hvað Sovétríkin
ætluðu sér í landvinningum á
kostnað smárra nágranna.
Vilja lifa í friði
Undirritaðir samningar þurftu
ekki að vera meira virði heldur
en óuppáskrifaðir víxlar. Herr-
ann í Kremliií þurfti ekki að ótt-
ast að hann yrði flæktur í styrj-
öld, þó hann tæki til sinna ráða
í baltnesku löndunum. En þar eð
baltnesku þjóðirnar voru ein-
angraðar, þá urðu stjórnir þeirraj
að líta svo á að eina ráðið væri
að beygja sig og leita samkomu-
lags. Þetta varð upphafið að
nýrri sorgar- og hörmungarsögu
fyrir þessar frelsisunnandi þjóð-
ir. Og stoðar lítið, þó að ýmsir
«síðar meir hafi fundið það út, að
réttara hafi verið fyrir baltnesku
þjóðirnar að grípa til vopna held-
ur en láta undan. En sú skoðun
hlýtur að byggjast á því, að menn
líti svo á, að blóðug styrjöld sé
betri en lífið á bak við jámtjald-
ið. Styrjöld sú hefði leitt til ó-
sigurs, þó að hún hefði sannað
umheiminum siðferðilegan rétt
þessara þjóða, til þess að heimur-
inn tæki tillit til þeirra síðar
meir. —Mbl. 31. marz
(Þýtt úr Morgenavisen)
SVALADRYKKIR VALDA
TANNSKEMDUM
Nýasta uppgötvunin á sviði
tannlækninga er sú, að tann-
skemdir stafi aðallega af ýmsum
efnum sem í munninn koma. —
Menn vita þó ekki enn um öll
þau efni, sem tannskemdum geta
valdið, en þau eru mörg, og stund
um í venjulegum mat.
Rannsóknir á þessu hafa farið
fram í efnarannsóknastofu
Bandaríska flotans í Bethesda,
Tveir vísindamenn sem þar vinna
prófessor C. M. McCay við
Cornell háskóla og tannlækninga
sérfræðingur flotans, gerðu með-
al annars þá tilraun, að láta tvær
manns tennur niður í glas, sem
var fylt með coladrykk. Tveimur
dögum seinna voru tennurnar
orðnar meirar og að miklu leyti
leystar upp.
Út af þessu hefur tannlæknir
við Mayo klinikina skýrt svo frá
að 26 ára gömul stúlka, sem
hafði drukkið að minsta kosti
eina flösku af cola-drykk á dag
í fögur ár, hafði svo að segja mist
allar tennur sínar. Þær höfðu orð
ið meirar og skörð dottið í þær
svo að hún átti erfitt um að
tyggja-
Enda þótt þessar tannskemdir
verði raktar til coladrykkja, þá
geta aðrir svaladrykkir, svo-
nefndir gosdrykkir, haft sömu
afleiðingar, sé þeirra neytt að
staðaldri.
Margir, sem gæta vel heilsu
sinnar, drekka ekki annað en gos-
drykki og stæra sig af því. Þeir
hafa ekki vitað að slíkir drykkir
eru hættulegir fyrir tennurnar.
Og ekki eru sumir ávaxtadrykk-
ir betri.
Tveir vísindamenn hjá Mayo
hafa skýrt frá því í, “Journal of
the American Dental Associat-
ion” að þeir hafi skoðað 50 sjúkl-
inga, sem höfðu skemt tennur
sínar með því að drekka lemon-
safa. Flestir höfðu drukkið saf-
ann blandaðan vatni þegar þeir
komu á fætur á morgnana og
talið það heilsusamlegt. Þessi
siður er eflaust mjög útbreiddur,
því að þessir 50 sjúklingar voru
frá 22 ríkjum.
Hjá öllum voru hin sömu ein-
kenni. Sýran í drykknum hafði
leyst upp glerung tannanna og
þær svo molnað niður. Sérstak-
lega voru framtennur illa farnar
hjá þeim, sem lögðu það í vana
sinn að naga lemon-ávöxt.
Sumir höfðu neytt þessara
drykkja að læknisráði, sérstak-
lega vegna þess að mikið er í
þeim af C-fjörefni. En læknarnir
segja að hægt sé að afla líkaman-
um C-fjörefna á skynsamlegri
hátt, en með því að ónýta í sér
tennurnar á því að drekka lemon-
safa. .
Þá hefur og komið í ljós að
menn geta eyðilagt í sér tennur-
nar með því að éta súran brjóst-
sykur og hóstatöflur.
Dr. F. H. McClure í Bethesda
gerði tilraunir með nokkra
drykki á rottum. Hann skifti
rottunum í hópa. Einn hópurinn
fekk aðeins vatn að drekka, —
annar engiferöl, þriðji coladrykk,
fjórði grape-lög og fimti trönu-
berjalög. Frá þessu hefur hann
skýrt í “Journal of Nutrition” og
segist hafa alið rotturnar þann-
ig í 80 daga, en þá slátrað þeim
og rannsakað tennur þeirra og
vegið þær. Með öðrum hætti var
ekki hægt að fá öruggan saman-
burð. Tennurnar úr þeim rottum
sem fengu vatn, vógu að meðal-
tali 15.3 milligröm, en tennurnar
úr þeim, sem höfðu 'fengið engi-
feröl vógu ekki nema 14.2 milli-
kröm. Tennurnar úr þeim sem
fengu coladrykk voru heldur
lakari, vógu ekki nema 14.1 milli-
gröm. En þó kastaði tólfunum
þegar kom að þeim rottum, sem
höfðu fengið hinn heilnæma
grape-drykk. Tennurnar úr þeim
vógu aðeins 13.2 millgr. Þó höfðu
þær rottur, er lifðu á tranberja-
leginum goldið mest afhroð, því
að tennurnar úr þeim vógu ekki
nema 9.7 milligröm. Sýrurnar í
leginum höfðu tært burt þriðj-
ung af þunga tannanna.
Allir ávaxtasafar eru óhollir
fyrir tennurnar. En nú er svo að
þeir eru taldir nauðsynlegir við
alls konar matreiðslu. Vísinda-
mennirnir tóku sig þá til, og
reyndu að finna eitthvað sem
gæti komið í stað þeirra og
skemdi ekki tennur. Þeim tókst
að hafa upp á því. Það er rabarb-
arlögur. Sé honum blandað sam-
an við ávaxtasafa, er ekki hætt
við tannskemdum. Þetta uppgöt-
vaðist þegar verið var að gera
tilraunir á rottum. Menn komust
að því að ef blandað var örlitlu af
“oxalate” í ávaxtadrykki, varð
ekki vart við tannskemdir. Þá
var að finna einhverja fæðuteg-
und, sem auðug væri að “oxalate”
en í rabarbar er einmitt mikið
af því. Og þegar nú rabarbar-
safa var blandað saman við á-
vaxtadrykkina, bar ekkert á tann-
skemdum.
Vel má vera að þessi uppgötv-
un verði til þess, að rabarbar kom
ist til vegs og virðingar og verði
mjög eftirsótt verslunarvara.
—Lesbók Mbl.
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárusi Blöndal, Skóla
vörðustíg 2, Reykjavík, Island.
■for
cftRMERS
- *
For entrieo oí
oarload of coin*
mercial grain
from {armersm
Weetern Cana-
da’s Malting
Barley Areas.
FARMER’S
competition
PRIZE lisT
9 regional contests
“ffiítartó(»C'Udi"eP*“e
River Block).
= FrÆ’“S»TO
3 PCONTESTS 1L
lNTECONTeSTC AL
First Prize|100°
Second, *5UU
BIG CASH
PRIZE usrs
o{
ouahela of
■Rogiatered or
Certlfied Seed
fromseedgrow-
ers m Weltern
s Malt-
■ngBarleyAreas
SEED GRower-q
compet.Íion
f*RlZE LIST
3 PROVINCJAL
CONTESTS
Rirst Prize $275
Second, $175;Third, $125
Fourth, $ioo
'NTERPRov/nc/AL
CONTEST
Pirst Prize $1000
Second, $500
All farmers and seed growers in malting barley areas are eligible.
Only one entry from each farm unit.
PLAN NOW TO WIN A PRIZE FOR YOUR
1948 BARLEY
For full details and entry form contact your
• Agricultural Representative,
• Elevator Operator, or
• Provincial Crops Commissioner
•ECONOMICí
Sponsored by the Brewing and Malting XÍ’iiP* Industries of
206 GRAIN EXCHANGE BLDG., WINNIPEG
COUNTER SALESBOOKS
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.