Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 23.02.1901, Síða 3

XV, 7.-8.
Þjóðviljinn.
27
tók gjafir sínar aptur. Engu að síður
var skólahugmyndin þó allt af að reka
upp höfuðið við og við, án þess neitt
skrið gæti þo komið á það mál, fyr en
nokkrir menn í Aðalvík stofnuðu félagið
„Æskana, sem getið er um í „Þjóðvilj-
anum“ 1897.
Markmið félags þessa er í því fólgið,
að reyna að vekja og glæða félags- og
sjálfstæðis-hugmyndir i brjóstum yngri
manna í Aðalvíkursókn, og hefur það,
sem vonlegt var, átt megnustu óvinsæld-
um að mæta hjá þeim, er álíta bezt, að
halda öllu í gamla horfinu, til þess að
geta má ske þvi fremur drottnað, sem
einvaldir, yfir fáfræðingunum.
En „Æskan“ sá fljótt, að ætti sínu
markmiði nokkurn tima að verða náð,
þá væri eina ráðið, að reyna að koma á
fót barnaskóla, er öll börn sveitarinnar
gætu notið sameiginlegrar fræðslu í, und-
ir leiðbeiningu góðs kennara. Var þvi
strax, bæði með frjálsum samskotum, og
árstillögum, stofnaður sjóður, er varið
skyldi fyrst og fremst til barnaskóla-
byggingar í Aðalvikursókn, og svo enn
fremur aukinn, ef auðið væri, til nám-
styrktar fátækum börnum, er á hann
gengu. Mjög fáir urðu þó til þess, að
gefa fyrirtæki þessu nokkurn verulegan
gaum, heldur fundust þvert á móti marg-
ir, er kváðu slikt vitleysu eina. —
Sumarið 1898 sendi „Æskan“ pró-
fasti Þ. Jónssyni og sóknarnefndinni bréf
á visitatiu-fund, er prófastur hélt að Stað
í Aðalvik, og var einn af stjórnendum
félagsins kosinn, til að mæta þar jafn
framt; komst þá skólamálið svo langt á
þeim fundi, að allir þeir, er á honum
voru, kváðu nauðsynlegt fyrir sveitina,
að koma sér upp hæfilegum barnaskóla
á hentugum stað, enda studdi prófastur
mjög það mál. —
Sóknarprestur vor boðaði því næst til
almenns fundar, til þess að ræða um
skólamálið, og fleiri mál, og var fundur
sá haldinn 15. ág. 1898, og lauk svo. að
allir þeir, er á honum voru, samþykktu,
að fela hreppsnefndinni, að sækja um
leyfi til sýsiunefndarinnar, að mega taka
3000 kr. lán upp á hreppinn, til barna-
skólahussbyggingar á Hesteyri. Leið
svo frám á vetur, að fátt var rætt um
skólann, þar til sýslunefndarmaðurinn
boðaði menn á undirbúningsfund undir
sýslufund, og var skólamálið eittafþeim
málum, er þar skyldi rætt. Vai þá farið
að kvisast, að mótpartar skólamálsins
væru farnir að telja mönnum trú um, að
kæmist barnaskóli á í sveitinni, þá mundi
þau sveitarþyngsli af hljótast, er enginn
gæti sér i hugarlund gert, og fjölmenntu
skólamálsvinir þvi mjög á fundinn. enda
fóru þar svo leikar, að samþykkt var með
meiri hluta atkvæða, að sækja um fyr
nefnt lán á þann hátt, að það væri fært
niður í 2000 kr.; en er til sýslunefhdar-
innar kom, varð sá endir þess máls, að
syslunefndin synjaði um leyfið.
Þóttust nú' mótpartar skólamálsins
hafa komið ár sinni vel fyrir borð, en
skólamálsvinir báru harm sinn í hljóði,
unz nokkrir Norður-Aðalvíkingar áttu
fund með sér í siðastl. marzmán., og
ræddu þar málið með gætni og alúð. —
Á þann fund barst bréf frá sóknarprest-
inum, Páli Sívertsen, þess efnis, að heppi-
legast mundi, að setja skólann á Látrum,
með því að sá bær væri meðal annars í
miðju fjölbyggðasta hluta sveitarinnar,
enda hafði og stjórnendum „Æskunnar“
þá rétt fyrir skömmu borizt sams konar
bendingar frá prófasti Þ. Jónssyni.
Af þessum. og enn fleiri ástæðum,
komust fundarmenn að þeirri niðurstöðu,
að ætti þetta byggðarlag að geta fram-
vegis fylgzt með straumi nútimans, þá
yrðu menn að gefa barnauppfræðslunni
meirí gaum, en að undan förnu. Buðust
þá eigendur „Látra“ til þess, að gefa
skólanum, hvar sem í landareigninni
væri, óræktaða landspildu, oa 500 Q f.
að stærð, og jafn framt var þegar tekið
að efna til samskota. En þó að margir
gæfu all-rausnarlega, eptir efnum og ástæð-
um, þá námu þó samskotin fremur litlu,
þar sem margir Aðalvikingar skárust al-
gjörlega úr leik, auk heldur menn úr
öðrum hluturn sveitarinnar.
Engu að síður var skólinn þó reistur
að Látrum siðastl. sumar. Hann er tvi-
lyptur, 101/* X 8j/2 al. að stærð, með járn-
þaki, og kjallara undir, og var hann vígð-
ur 28. okt. siðastl., og voru börnin þá
12, en hefur síðan fjölgað svo, að nú eru
orðin 19 böm á skólanum, og sýnir þetta,
hve rétt skólamálsvinir hafa haft fyrir
sér, að þörfin væri brýn, og það því
fremur, sem nú er ekki einu sinni einn
einasti farandkennari fyrir norðan Bjarna-
mip, enda myndi skólinn miklu fjölsótt-
ari, ef sveitafélagið styrkti hann að ein-
hverju leyti.
Eins og geta má nærri, þá er skólinn
enn í yfir 500 kr. skuld, og þarf þó enn
mikið að gjöra við skólahúsið uppi, með
því að heppilegast myndi, að hann væri
48
Allt stóð heima út í yztu æsar; mér varð það æ
Ijósara og ljósara.
Það var þessi svika-Bertha, sem gamli maðurinn
hafði drepið .......
Nú er Bertha Keefeland orðin konan min.
Eins og fyr er á vikið, erfði hún aleigu frænda
míns sáluga.
En með því að hún stóð fast á þvi, að skipta með
mér til helminga, þá urðum við brátt ásátt um það, að
hafa félagsbú í lífinu.
Það, sem sáð er í mannvonzku og guðleysi, snýst
þannig opt öðrum til blessunar.
Og aumingja gamli frændi!
Drottinn veri honum miskunnsamur dómari.

37
Svipir, sem gátu hefnt sín á þeim, sem hér höfðu
breytt við þá ílla?
Útlit þess gamla, skelfda, hálf-sturlaða og örvíln-
aða manns virtist benda á það, að svo hlyti að vera.
Það, sem þessar fólu varir hans töluðu, virtist bera
voðalegan sannleiksblæ.
Á þessu augnabliki trúði eg því að minnsta kosti
statt og stöðugt.
„En jeg get nú úr þessu gjarna sagt þér allt, sem
var, Marteinn“, sagði gamli maðurinn. „Þér verður það
þá skiljanlegra, hvers vegna jeg hefi gjört þig arflausan
í arfleiðsiuskrá minni.
Það eru nú yfir tuttugu ár, síðan við Caspar
Keefeland kynntumst fyrst.
Hann lá þá veikur i herberginu því arna.
Svo þungt var hann þá haldinn, að jeg efaðistum
það, að hann ætti það þá eptir, að koma nokkuru sinni
aptur til ættjarðar sinnar, finna konu sina, og litla
bamið sitt.
Hann var i íorum milli Englands og Rússlands,
og var jafhan vanur, að taka sór hór gistingu.
Þegar hann kom hór síðast — jeg á við, þegar
hann lá veikur — hafði hann ofur-litinn sandelsviðar-
kistil meðferðis.
Kvaðst hann hafa fengið kistil þenna að erfðum
eptir rikan ættingja sinn í Lundúnum, sem ný skeð
væri þá látinn.
Þegar hann svo fór hóðan aptur, hafði hann sett
sér þá ímyndun i höfuðið, að hann kæmist ekki lifandi
heim til sin, og bað mig því að geyma fyrir sig kistil-