Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 23.11.1911, Side 2

2G6
JÞjÓðvluinn.
XXV., 52.-53.
Símfregnin segir Þjóðverja vera sár-
óánægða yfir úrslitunum. — En fiver þau
eru liefir enn eigi fréttzt.
Nýlega bar*t bingað og önnur sim-
fregn þess efnis, að skáld Belgja, Mau-
rice Maeterlinck, eigi að fá Nobelsverð-
launin í ár.
Maeterlinck (framber: Materlink) er
fæddur í borginni Gent árið 1862, og er
lögfræðingur, en hefir þó fengist mest
við ritsmíðar. — Gaf hann út ljóðabók
árið 1889 (»Serres chaudes«), en mest
kveður þó að leikritum hans, og birtist
hið fyrsta, »La Princesse Maleine«, sama
árið, sem ljóðabókin og síðan má heita
að hvert hafi rekið annað.
Hann er búsettur í Parísarberg, og
eru bæði ljóðmælin, og leikritin samin á
frakknesku, þótt eigi sé hann að vísu
upprunninn úr frakknesku mælandi hlut-
anum af Belgíu, heldur frá Austur-Fland-
em, þar sem lág-þýzkan er aðal-tungu-
málið.
Nýjar bækur.
—o—
Bækurnar, sem í ár hafa verið gefnar
út af ísl. bókmenntafélaginu, eru:
I. Sýsluinamia-æfir, eptir Boga
Benediktsson á Staðarfelli, með við-
aukum hr. Hannesar Þorsteinssonar.
JÞað er þriðja hepti fjórða bindis, sem
hér ræðir um, og segir þar frá sýslu-
mönnum í Árnesþingi frá því á öndverðri
seytjándu öld, og fram á nítjándu öldina,
— endar á Þórði Sveinbjönnsyni, er síð-
ar varð háyfirdómari.
II. Islenzkt foriibréfasafi), fyrsta
hepti tíunda bindis, og eru þar prentuð
ýms bréf frá tímabilinu 1169 — 1537, en
megnið af þeim er þó frá sextándu öld-
inni (frá aðdraganda siðabótarinnar), þar
á meðal »Kirkju-ordínanzía« Kristjáns
ni. (í íslenzkri þýðingu eptir Gissur
biskup Einarsson).
III. Safn til sögu íslands, og ís-
lenzkra bókmennta, að fornu og nýju.
Það er fimmta hefti fjórða bindis, sem
hér ræðir um, og flytur það:
A. Niðurlag af skýrslum um Mývatns-
elda (bls. 401—411).
Segir þar, meðal annars, um eitt gos-
anna úr Kröfiu (Kröflu-felli):
»Arið 1724, aðfaranótina hins 17. maí
mánaðar, fóru menn að finna sterka jarð-
skjálfta hræringar; héldust þær allt til
dagmála daginn eptir; gaus þá fyrst upp
sandi og öskumekki harla miklum úr
Kröflufelli, er í logni féll niður allt um
kring hana, ásamt glóandi steinhríð. —
Jukust þá hræringarnar með óskapa
reiðarslögum, svo engu var líkara, en
forganga mundi himinn ogjörð. — Eéllu
þar þá víða niður hús í grunn; stukku
í sundur í þeim bitar, og langbönd; svo
ekkert var sýnna, en bráðadauði mönn-
um og skepnum. — Innan um þenna
mökk, og mistur, gusaði eldi loganda
hvert augnablik til og frá.. — Plúði
fólk strax af næstu bæjum hoim að Reykja-
hlíð, hvar þá var prestssetur, og urðu
þá ekki úrræðin önnur, en halda sig inni
meðan þessi fyrsta ógn af gekk, búast
við dauða sínum, og fela sig guði. — Nú
rigndi í Mývatnssveitinni, einkum sunn-
an og austanverðri, hvar byggðin helzt
var, sandi, vikur og brennisteinsösku
svo mikilli, að huldi alla jörð, víðast 11/2
alin djúpt. — Peningur allur flúði langt
í burtu þangað, sem hagar voru: þó er
þess ei getið, að mannskaði hafi orðið,
né gripatjón............. Þó má nærri
geta, hvað á hafi gengið, því getið er
þess, að af jarðskjálftunum, og líkt sem
upphafningu jarðvegarins, eða botnsins
í vatninu, hafi það allt að austan þorn-
að upp, eða botni þess upp skotið nær
því í l1/,2 misseri á eptir.«
Enn fremur segir,
»Norður frá Mývatnssveit, skammt
eitt frá áður nefndu Bjarnaflags eldvarpi,
hét Hrossdalur, grasi og skógi vaxinn,
hvar aldrei hafði áður orðið vart við
jarðeldsveru; kom þar nú upp geysibál,
og gekk þá slík ógn, að sýndist, sem
af dunum mundi allt ofan ríða, og eld-
urinn ætlaði að gleypa allt í sig. — Misstu
sveitarmenn þá allan móð, tóku sumir
það til ráðs, að flýja, en vissu ekki, hvert
flýja var, þar allt um kring virtist sama
á ganga. — Brann þá Hrossdalur allur
af, og Bjarnarflag á ný. — Gekk það
hraun nær heim undir stekkinn í Keykja-
hlíð,- er snertukorn var austur frá bæn-
um. — Tveim dögum síðar tók af Reykja-
hlíðarBel; var þar áður fagur grasdalur,
hér um bil eina mílu suðvestur frá Kröflu
og er þar nú eintómt brunahraun, gjár
og ófærur á alla vega. — Sumstaðar,
helzt austanvert, þverraði nú Mývatn á
ný, en gekk á land annars staðar yfir
haga og hólma, og ekki sá annað fyrir,
en plássið mundi sökkva, eða á annan
hátt um hverfast.
Sama ár, 18. des., tók á ný geysilega
að brenna í hraununum fyrir norðan og
austan Reykjahlíð frá árinu áður. — Yar
í fyrstu líkast því, að eldurinn færi und-
ir jörð og hraun, og ólgaði öllu upp,
eins og þegar undir suðu er komið í
þykkasta grautarkatli, þar til hér og þar
rak upp ógna gusur, hátt í lopt, af bræddu,
glóandi hrauni. — Sumstaðar gaus upp
grjótkasti og stöðugum loga, þar til allt
flaut af stað, sem brætt og blossandi kop-
arflóð; kæmi það j)á í vatn, brann vatn-
ið að sjá, sem olía, en silungur allur dó. —
Hafði flóð þetta hæga, en sígandi rás,
en bræddi allt hvað fyrir varð á auga-
bragði. — Á daginn logaði allt hraunið,
með bláleitum brennisteinsloga, hvar til
sást fyrir kolsvörtum mekki: en á nótt-
um var, sem allt plássið stæði í ljósum
loga niður við jörðina, en upp í loptið,
og á skýin, sló rauðum glampa, er hvort-
tveggja mátti sjá víða úr héruðum langt
í burtu.«
B. Þá er næsta ritgjörðin í safni til
sögu íslands um: Bœjandfn á Islandi,
eptir F i n n prófessor J ó n s s o n (bls.
412-584.)
I ritgjörð þessari eru eigi að eins talin
nöfn þeirra bæja, sem byggðir eru, held-
ur og annara, sem ef til vill hafa verið
í eyði öldum saman.
Höfundurinn bendir og á, að mikils
væri um vert, ef einhver, eða einhverir
menn i hverri sveit tækju sig til, og söfn-
uðn öðrum örnefnum og staðarnöfnum,
og sendu þau t. d. Landsbókasafninu í
Reykjavík.
C. Þá er enn ritgjörð um -»ferðir,
siylingar og samgöngur milli Islands og
annara landa á dögum þjóðveldisins«,
eptir Boga Th. Melsted (bls. 585 —
608).
Það, sem birtist í þessu hepti safns-
ins, það er að eins byrjun ritgjörðarinn-
ar, sem líklega verður all-löng, er end-
irinn er kominn.
(Meira.)
Frá Vesíur-Islendingum.
(Að mestu frá Manitoba.)
Hr. B. L. Baldvinsson, útflutnings-
inga-agent, lagði af stað frá Winnipeg,
ásamt konu sinni, 18. okt. síðastl., og
Og ætla þau hjónin að dvelja hér á landi
í vetur, en hverfa síðan vestur aptur að
sumri, ásamt væntanlegum vesturförum.
* *
*
»Fróði« er nafnið á tímariti, sem M.
J. Skaptason er nýlega farinn að gefa
út, og kom fyrsta heptið út í sept. þ. á.
* *
*
Sjö íslenzkar verzlunarbúðir segir
»Heimskringla«, að nú séu í Winnipeg
(klæðasölubúð, skófatnaðarbúð, aldina-
og svaladrykkjabúð, og fjórar matvöru-
verzlanir).
* *
*
Timburkaupmennirnir Sigtryggur Jón-
asson og Friðjón Friðriksson í Selkirk
urðu í haust fyrir stórskaða, — misstu
30 þús. fet af borðviði í Winnipegvatn,
í stormi og stórsævi.
Vonlaust þó eigi talið, er síðast frétt-
ist, að eitthvað kynni að reka á land
síðar.
* *
*
Kvennablaðið »Freyja«, sem Margrét
J. Benedictsson hefir gefið út, hefir orðið
að hætta vegna féskorts, og því hafa
nú kvennfélögin »Frækorn« og »Hlín«
nýlega sent almenningi áskorun um fjár-
söfnun, svo að blaðinu verði aptur kom-
ið á fót.
* *
*
Vegtasta íslenzka verzlunin á hnett-
inum, segir »Heimskr.«, að gé verzlun
Jóns Bl. Jónssonar (frá Héðinshöfða) í
Victoria B. C., á Vancouver-eyjunni í
Kyrrahafinu.