Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.07.1913, Page 1

/
33.-34. tbl.
Reykjavík 31. júlí 1913.
XXVII. árg.
RðkstnMa flagskráin.
Ráðherra harðlega ávítaður.
Á öndverðu þingi bar hr. L. H. Bjcn na-
son fram svo látandi fyrirspurn til ráð-
herra:
„Hvernig stendur á því, að frumvarp
Alþingis 1912, til laga um stofnun pen-
ingalotteris fyrir ísland, var ekki staðfest
af konungi?
Ráðherra mun hafa verið miðlungi
vel við fyrirspurnina, — vitad fylgi sitt
lítid í nedti deild, og viljað því helzt
komast hjá því, að svara henni þar.
En hversu sem því var varið, þá er
það víst, að nökkru eptir það, er fyrir-
irspurnin var komin fram, var allt í einu
boðaður fundur í sameinuðu þingi.
Þar var fyrsti liður dagskrárinnar á
þessa leið:
„Ráðberra gúfur skýrslu.11
En þó að dagskráin væri þannig látin
vera á huldu, renndi þó ýmsa þegar grun
í. hvers kyns vera myndi, — þ. e, þótt-
ust vita, að ráðherra ætlaði sér í sam-
einuðu þingi — með tilstyrk kkj. þing-
manna og vina sinna annara í efri deild —
að fá framkomu sína í „peningalotterís-
rnálinu11 lýsta góða og gilda, en neita
síðan að svara fyrirspurninni, er til neðri
deildar kæmi.
Fundurinn í sameinuðu þingi var síð-
an haldinn, eða látinn byrja, í fundarsal
neðri deildar, 14. júlí þ. á. en þar gerð-
ist það þá sögulegt, áður en til dagskrár
var gengið, að tveir neðri dialdar-
þingmenn, annar úr heimastjórnar-flokkn-
um (L. H. Bj.), en hinn úr sjálfstæðis-
flokknum (Sk. Th.) spurðust fyrir um
það, að hverju skýrsla ráðherra ætti að
lúta.
Gátu þeir þess, að lyti hún að „pen-
ingalotterís-málinu“, er fyrirspurn hefði
þegar verið gerð um í neðri deild, þá
gætu þingflokkarnir er þeir heyrðu til,
eigi litið öðruvísi á málið, en ad gerd
vœn — af hálfu ráðherra — tilraun til
þess að draga úr áhrifum neðri deild-
ar, og væru þingmenn téðra þingflokka
þá til þess neyddir, að ganga þegar af
þingfundi.
En er því var þá játað, gengu heima-
stjórnarmenn* * * 4) allir og sjálstæðismenn2 * *),
sem sæti eiga í neðri deild þegar af fundi,
ásamt dr. Valtý.
1) Sbr. nöfn þeirra f 4. neðanmálsgr. við
grain þessa.
2) Sbr. nöfn þeirra í B. neðanmálsgr.
Lundurinn i sameinudu þingi vard
þannig eigi bær um það, að taka nokkra
ályktun,þar sem meiti hluta nedri deildat-
manna vantadi d fundinn.
Ráðherra þirldi þó engu síður upp
skýrslu sína, og tók það á annan kl.tíma.
En ekki var laust við, að brosað væri
l að öllu þessu.
Fyrirspurnin var síðan rædd í neðri
deild 28. júli þ. á., og bar flytjandi henn-
ar, hr. L. H. Bjatnason, að lokum fram
svo látandi tillögu til rökstuddrar dag-
skrár:
„Deildin telur frammistöðu ráðherra í
iotterímálinu mjög aðfinnsluverða, en tekur
þó fyrir næsta mál á dagskránni í því
trausti, að líkt komi ekki fyrir aptur“.
Taldi hr. L. H. Bj. ráðherra hafa
hakad landssjódmum tekjumissi, er hann
bar eigi málið upp fyrir konungi, og
hafa þá og framið stjóonarskrárbrot og
brotid rádherra-ábyrgáarlögin. — Benti
og á, að þingræöið væri í voða, ef ráð-
herranum héldist það uppi, að bera eigi
lög Alþingis upp fyrir konungi. —
Ráðherra kvað breyttar kringumstæð-
I ur — þ. e. dönsku lögin frá 1. apríl
1913 — hafa valdið því, er málið var
eigi borið upp fyrir konugi,8) og frá þess-
um breyttu kringumstæðum hefði kon-
ungur falið sér að skýra Alþingi.
Síra Eggert tjáði sig rökstuddu dag-
skránni fylgjandi, — vildi eigi fylgja
ráðherranum, er hann teldi hann hafa
rangt gert. Kvaðst yfirleitt eigi manna-
þræll vilja vera.
I hljóði stjórnarinnar töluðu: Jóhannes
sýslumaður, Kr. Jónsson (háyfirdómari),
Jón bæjarfógeti Magnússon og Einat frá
Geldingalæk.
Töldu allir sýliilegan þann tilgang
rökstuddu dagskrárinnar, að fá ráðherr-
anum hrundið úr embætti, yrði hún sam-
þykkt, og sórstaklega lagði Jóhannes sýslu-
maður mjög klökkur og viknandi að
honum, að sleppa eigi embættinu, þótt
verið væri að stynga hann með títu-
prjónum.
Ráðherra liughreysti þá og Jóhannes,
vin sinn, með því, að sér dytti ekki ann-
að í hug en að sitja sem fastast, þótt
dagskráin yrði samþykkt í einu hljóði. —
Kallaði hann hana „loðna“, en því mót-
mælti hr. L. H. Bj. þegar, sem rétt var,
— taldi hana þvert á móti skýra.
Að umræðunum loknum var rök-
studda dagskráin síðan — að viðhöfðu
nafnakalli — samþykkt med þrettán at-
kvœdum gegn ellefu.
'Þeir, sem atkvæði greiddu með dag-
skránni, voru: heimastjórnarmenn allir4),
3) Það, að ráðherra — eptir fortölum dönsku
ráðherranna, eða vegna mótmæla þeirra — frest-
aði því, að bera lotterí-frumvarpið upp fyrir kon-
ungi til staðfestingar, olli því, að þeim — dönsku
ráðherrunum — vannst tími til þess, að fá íög sam-
þykkt af ríkisþinginu (þ. e. lögin frá 1, apríl
sem í reðri deildinni eru, sem og sjálf-
stæðismenn/’) og enn fremur dr. Valtýr.
Enginn vati er á þvi, að í hverju
öðru laudi, en íslandi, þar sein þing-
ræðisstjórn er talin að vera, hefði
ráðherra tatarlaust heðizt lausnar, ept-
ir netnda útreið.
Balkan-ófriðurinn nýi.
Nýi Balkan-ófriðurinn, þ. e. ófriður-
inn milli Búlgara annars vegar, en Serba
og Grikkja hins vegar, leiddi til þess, að
Tyrkir rufu þegar friðarsamningana við
Búlgara, er þeir sáu að þeim vegnaði
miður í viðureigninni við hina.
Hermdi simfregn frá Kaupmannahöfn
(22. júlí þ. á.), að her Tyrkja væri kom-
mn til Adrianopel, og að Búlgarar hefðu
yfirgeíið borgina.
Síðari fregnir segja og, að Tyrkir hafi
tekið Adrianopel, og krefjist þess yfirleitt,
að Búlgarar láti af hendi löndin við
Marmarahafið.
Eptir síðustu fregnum eru Búlgarar
nú og mjög aðþrengdir, þar sem sótt er
að þeim úr öllum áttum: Rúmenar að
norðan, Serbar að vestan, Grikkir að
sunnan og Tyruir að austan.
Hershöfðingar Búlgara sundurþykkir
sín á milli, og höfuðborginni, Sofiu, talin
að mun hætta búin, því að þangað stefna
óvinir Búlgara liernum.
Búist og við uppreisn í Sofíu, er
minnst varir, og lífi Fetdinand’s keisara
jafn vel eigi talið óhætt.
Grikkir ná æ meira og meira af Make-
doníu á sitt vald.
Hér við bætist enn fremur, að kólera
hefir gert vart við sig i herliði Búlgara,
og eykur það eigi all-lítið vandræðin og
skelfingarnar er ófriðinum fylgja.
Búlgarar hafa nú og leitað ásjár Rússa-
keisara, — vilja, að miðlað sé málum og
friðinum komið á sem fyrst.
En Rússar kvað hafa eigi all-lítinn
her, altýgjaðan til ófriðar, enda hafa auga-
stað á Armeníu, — vilja gjarna nota
tækifærið til að ná henni frá Tyrkjum.
Tíminn sýnir nú bráðlega hvað verður.
1913), er þá og gerðu staðfestingu fslenzka lott-
erí-frumvarpsins ómögulega.
Dönsku ráðherrarnir hata því leikið á ráð-
herra vorn, eða reynzt honum hygsnari.
Ritstj.
4) Heimastjórnarmennirnir f neðri deild erur
Síra Eggert, Guðrr.. Eggerz, Halldór Steinsson,
Jón Óla fsson, Jón sagnfræðingur og Lárus H.
Bjarnason,
B) Sjálfstæðismennirnir f deildinni eru: Ben.
Sveinsson, Bjarni frá Vogi, Björn Kristjánsson,
Kr. Daníelsson, Sk. Th. og Þorleifur í Hólum.