Lögberg - 12.02.1890, Síða 2

2
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 12. FF.BRÚAR 1890.
BERGMÁL FRÁ FJÖLLUNUM.
Þá á nú loksins að fara að
leysa okkur út íslenzka kvennfólk-
ið o<r leiða okkur fram á liið mikla
r”!
sti<r frelsis og framfara! Við eigum
að fara að fá að hugsa og tala eins
og annað kvenníólk, sjálfar! t>eir
mtlu að fara að fallast á sömu skoð-
un fslendingar, og „margir af beztu
mönnum þjóðarinnar í p>essu landi,
að [rað sje undir framkcmu kvenn-
Jrjóðarinrar komið, livort uppvex góð
og menntuð J>jóð í landinu eða
ckki“ og „að hlutverk kvennmanns-
ins sje í pví íalli mikið stærra en
karlmannains14.
Fyrir pessa nf u uppgötvun eiga
nú „málefni kvenna“ að fara að fá
inngöngu í Heimskringlu. f>eiin er
nú „tileinkaður f>ar ofur lítill
partur til þess að ræða og rita
um sín fmsu málefni frá sínu eigin
sjónarsviði“. En „undir umsjón liins
ísfenzka kvennfjelags í Winnipeg“.
Alt svo undir „umsjón“ og „tak-
mörkun“ hins ísl. kvf. í Winnip.
eiga allar þær ritgjörðir að standa.
er kvennþjóðin íslenzka í'ær náðaðar í
Heimskringlu. Skyldu nú einliverj-
ar konur verða svo stórar upp á sig
að vilja ckki þiggja petta „tak-
markaða“ frelsi í Heimskringlu, því
til er pað að við getum verið nógu
stórlátar pegar til frelsis útbVting-
arinnar kemur, pá fOrum við og
leitum í aðra átt alveg beint og
krókalaust. Dannig skiptumst við
pá í tvo flokka, annar undir um-
sjón Kvf. í Winnipeg. En hinn á
lausum kjala, altjend fyrst meðan
við sjáum livaða áhrif herhvöt liinn-
ar heiðruðu konu í Heimskringlu
(tölubl. 159) fær á kvennjijóðina
og hvaða stcfnu pær fslenzku konur
taka. L>að er lfklegt að liver sem
vetling getur valdið standi nú upp
og taki til starfa. Við verðum að
lienda á lopti hvern mola af inentun,
seirt við náum í, og reyna að gera
pá Tlð EÍgn, og tjalda svd
pví sem til er í vopnaviðskiptum
okkar; annars úrkosta eigum við
ekki, sem aldrei sátum við mímis-
brunninn í æskunni. Allir vita að
íslenzkar konur hafa alið mestan
aldur sinn í búri og eldhúsi, og
siunar peirra gátu ekki fyrir feiinn-
is sakir borið mat á borð fyrir gest
eða aðkomuinann, sízt efpað varprest-
urinn, svo bóndiun purfti pess vegna
að gera pað sjálfur. Bændurnir
poldu pessa feimni vel og voru á-
mrgðir bara ef konan kunni að
sjóða grautarspón og prjóna smá-
bandssokk. En samt, sem betur fór?
voru ef til vill ekki mörg dæmi
svona lág. En íslenzka feimnin og
tilbakaheldnin dregur dáð úr margri
góðri cg göfugri hugsun enn pann
dag f dag. E11 nú á pctta okki
lengur svo til að ganga, öll lieim-
ótt og hjárænuskapur er lijer rekin
úr landi. Hjer verður liver að láta
nokkuð og helzt mikið yfir sjer,
annars er ekki litið við lionum, hann
verður að segjast geta allt og vita
allt, svo er hann halður í hávegum;
að öðrum kosti kemst liann livergi
að. Af pessum ástæðum takast marg-
ir í fang meira en peir eru menn
fvrir, peiin íinnst ]>eir verði að nota
frelsið og mcgi nú segja allt sem
peim synist og auðvitað gcra allt,
sem peim líkar bezt. Þessi hugs-
unarliáttur kcmur fram í mörgum
mvndum í pessu landi. Suinum
kemur hann að góðu haldi, sumum
verður liann til minnkunar, vegna
pess ]>eir biúka tkki skynseinina
til rjcttrar yfirvcgunar, ætla henni
of hátt, ineira en hún er fær um
og lirapa svo úr tigninni pegar
minnst varir. Þctta sjfnist nú ekki
mæla með afnáini feimr.innar og
npturheldninnar íslenzku, og mál-
tækið segir: „Þar cr enginn kendur
scm hcr.n kcmur ekki“.
En cf ekkert er stríð, pá er
lieldur cnjjinn sijrur. Það cr um að
gcra að velja rjetta veginn, sníða
sjer stakk eptir vexti og vopn ept-
ir kröptum, og koma svo hiklaust
fram á orustuvöllinn eins og við
værum kallaðar, eins og við værum
frjálsar, — og hefðum í raun og
veru alla tíð verið frjálsar — pví
prátt fyrir hið „lága stig scm kvenn-
fólkið á íslandi stcndur á f augum
karlmannanna“, vissi jeg ekki betur
en [>ær mættu rita í dagblöðin al-
veg eins og peir, pá sjaldan peim
datt í hug að gera pað. En pað
bar svo sjaldan við, af pví að liitt
var siðurinn að kasta allri sinni á-
bvggju upp á karlmennina eins í
andlegum sein voraldlegum efnum.
En hjer í pessu landi vill kvenn-
pjóðin liafa meir að scgja cn pað.
()g „far pú og gjör slfkt hið sama“.
Og fyrst peir eru nú farnir að
berjast fyrir pví, blessaðir, að við
sjeum frjálsar í orðsins fyllsta skiln-
ingi, eins og peir, að við förum
að hugsa og taka pátt f opinberum
velferðarmálum pjóðar vorrar eins
og peir; hvf skyldum við pá leng-
ur vilja halda við pennan andlega
aumingjaskaj), aldrei neina sjálfstæða
hugsun að liafa, aldrei pora neitt
að segja, en allt af gera okkur á-
nægrðar með að vera eins o<r karl-
inn sem sagði: „Jeg kann að nefna
pað, Siggi ininn pekkir [>að“? Þú
ungá uppvaxandi fslenzka kvennpjóð!
Ljós menntunarinnar stráir nú geisl-
um sfnum allt í kringum pig og
]>ú finnur hita pess streyma gegnum
hjarta pitt. Ó livað pú átt gott!
Þú ert að fá sjálfstæða hugsun og
einurð til að bera hana fram, bráð-
uin ortu búin að safna nægum
kröptum til að fara að vinna fyrir
„hið góða málefni“, vinna fyrir gagn
og sóina pjóðarinnar, bráðum segi
jeg, noi, nú strax er óhætt að byrja.
Takið nú fram okkur gömlu kon-
unum, sem ekki höfum liaft annað
en molana, sem við liöfijgn tínt upp.
Enginn ætlast, til neins af okkur,
allra sízt nokkurs framúrskarandi;
karlraennirnir mega ]>akka sjálfum
sjer pað á parti. En peim gerir
pað ekkert til. Hin nyja öld bætir
alla pesskonar ófullkomlcgleika. Af
]>eim sein meira er lánað verður
ineira lieimtað! Takið eptir pcssu!
pið scm standið uiídir umsjóii hins
íslenzka kvennfjel. í Winnipeg; ykk-
ur er óhætt að tala. Talið nú til
okkar hinna, svo við megum sjá
og heyra ykkar framför og fróðleik.
pið cruð sjálfsagðar að ganga á
undan í allri framsókn. Yið reynum
að koma á eptir, pað cr alltjend
hargri eptirleikurinn.
Að svo mæltu tek jeg undir
við liina liáttvirtu konu, er ritaði
„Hvöt“ í Heimskringlu, og óska
ölluin lieilla og hamingju á pessu
nVa ári!, cg vona hún virði á bctri
veg, ]>ó svona sje barnalega tckið
í strenginn eins og jeg hef nú
gert.
„En svo koma tímar og svo
koma ráð“. Og svo „gjörir Björg
systir betur“.
Ein í vestri.
Últ BK.JEFl
frá liinu íslenzka lestrar og fram-
fara-fjelagi í Duluth Minn.4. feb. 1890
Það er jafnaðarlega heldur lítið
sem ber til tíðinda lijer á meðal
íslendinga, enda sjest eða heyrist
ekki margt lijeðan í íslenzku blöð-
unum, síðan L. Hrútfjörð og J.
Hall hættu að rita, par til að „landi“
ljet heyra til sln i Heimskringlu
,nú fvrir skemmstu.
íslendingar cru fáir hjer, eitt-
hvað 15 eða 10 fjölskyldur og
nokkrir einhleypir menn og einhleyp-
ar stúlkur. Yfir höfuð líður íslend-
ingum hjer vel; fæstir peirra eru
búnir að vera lijer lengi og allir
hafa komið hingað peningalausir.
Átta af fjðlskyldumönnum hafa hús
og bæjarlóðir. Að sönnu eru peir
ekki allir búnir að fullborya lóð-
irnar, en allir eru peir búnir 'að
borga meir og minna í pcim. Sex
fjölskyldumenn leigja hús, en einn
hefur leigulaust hús hjá manni, sein
hann vinnur fyrir. Fjórir af lönd-
um hafa mjólkursölu á hendi hjer
fyrir sjálfa sig, og hafa peir allir
um 40 kyr, og tveir peirra hafa
hest. Af 29 fullorðnum karlmönn-
um lijer, haía 12 stöðuga vinnu
árið uin kring, en hinir, sem ekki
hafa stöðuga vinnu, hafa allir haft
meiri og minni vinnu cnn scin kom-
ið cr, sumir við skógarhi>gg og
sumir við að saga og kljúfa eldi-
við og ymislegt fleira.
Síðan hjeðan var skrifað sein-
ast, hefur látizt hjer ein íslenzk
kona, Ástríður Vilhjálmsdóttir, kona
Guðmundar Jónssonar. Hún var góð
kona og vel látin; hún var búin
að vera veik hjer uin bil hcilt ár;
pað var lungnatæring sem að henni
gekk; síðustu mánuðina, sein liún
lifði, var hún á sjúkrahúsinu hjcr í
bænum og par Ijezt hún.
Kaup fyrir karlmenn hjer í bæn-
um er vanalega frá $1,50 til $2 á
dag, eins og „latidi“ segir í Heims-
kringlu, og optast er hjer nóg að
gera allt sumarið. Það sém dag-
launainönnum pvkir verst hjer, er
pað, að öll stræti, skurðir og renn-
ur hafa verið gefin út á kontrakt;
en kontraktorar eru margir pekkt-
5r að pví hjer, að vilja samvizku-
samlega skara eld að sinni köku,
en frá köku náungans, sem vinnur
fyrir ]>á. Kvennfólk hcfur lijer góða
og stöðuga atvinnu cins og víðast,
par sem fremur er fátt um kvenn-
fólk. Blöðin hjer eru ætlð full af
auglysingum um pað, að stúlkur
vanti hingað og pangað um bæinn.
í Daily News voru 21. p. in. t. d.
auglystar vistir fyrir 37 stúlkur.
Vinnukonukaup hjer í fjölskyldu-
húsum er frá $12 til $18 unvmán-
uðinn; en á fæðis-söluhúsum og
hótellum hafa vinnukonur frá $18
til $40 um mánuðinn, eptir pví
livað pær gera. Konur, sem ganga
út til að pvo, taka ekki minna en
$1, ef pær vinna meira en hálfan
damnn.
Duluth-bær er 1 mesta uppgangi
að öllu leyti. Hjer rís upp hver
stórbyggingin á fætur annari, og
hver annari fagrari og kostbærari.
Það mundu vist fáir pekkja Duluth
fyrir satna bæ nú, scm hefðu verið
lijer fvrir öjji.rum síðan, ef peir
kæmu hingað apHiir. Fólkstalárr er
jafnan vissasti votturinn um pað,
hvort einn bær er í uppgangi eða
apturför. Árið 1880 voru hjor 3000
manns, en 1885 18,000, eti nú, eða
pegar síðast var talið 50 púsundir.
Á árínu sem leið, voru teknir fast-
ir 1089; af peirri tölu voru 858
settir inn fyrir drykkjuskaji, 105
fyrir áhlaup eða árásir á aðra (ass-
ault), 89 fyrir óborgaðan lmndaskatt,
81 fyrir „keeping house of ill fame“
71 fyrir pjófnað (larceny), 22 fyrir
að berjast úti á stræti (fighting 011
street), og hinir fyrir ýmislegt ann-
að. Af pessum tölum geta menn
gert sjer nokkra hugmynd um sið-
ferðis-ástandið i bænum, ef menn
bera ]>ær sainan við slíkar tölur í
öörum bæjum álíka stóruin.
Frá Alma P. O., N. D. er oss
skrifað svo látandi yfirlit yfir síð-
astliðið ár, eins og pað varð ís-
lcndingum ]>eim sem búa á hinuin
svokölluðu „Fjöllum“ í Norður Da-
kota:
28 janúar 1890.
Veturinn 1888—89 er talinn að
liafa verið einhver sá bezti, sem
menn muna lijer eptir. Frosthörk-
ur sjaldan miklar og snjófall með
langminnsta móti. í febrúar tók
snj'óinn að mestu, og sáning jafnvel
byrjuð i marz; pó var rnest öllu
hveiti sáð fyrri liluta aprilmánaðar.
Vorvinnan gekk pannig með fyrsta
móti frá höndum og leit frcmur
vel út fyrst fram eptir • vorinu; pó
voru kukjar og næturfrost lengi
fram eptir. í júní og júlí voru
hitar allmiklir, en vætur pví nær
engar; tók pvi jörðin óðum að
skrælna af liita og purki, bæði
akrar og úthagar; grasvöxtur varð
pví sáralítill hjer á Fjöllunum og
heyskapur mjög rýr. Ujipskera af
hveiti mun liafa verið hjer í kring
frá 5—10 bus. af ekru, en hafra
uppskera ]>aðan af minni og sum-
staðar engin. Uppskcra úr giirðum
einnig mcð rfrara móti en pó nokk-
ur, allstaðar sem jeg [>ekkti til.
Þegar lengra kemur vestur eptir
Fjöllunum, vestur fyrir bvggð ís-
lcndinga, er jeg mjög lítið kunn-
ugur, en paðan er pó látið miklu
lakar af öllu bjargræðis ástandi.
Fram að nýjári mátti heita að vet-
urinn væri ágæta góður en pennan
mánuð optast kalt og snjófall nú
orðið nálægt 12 puml. í skógi.
Heilsufar meðal íslendinga hef-
ur optast verið allgott á pessu ári.
Nokkrar fjölskyldur komu liingað
heiman að í suinar og með pcim
einhver illkvnjuð barnaveiki; dóu
hjcr pá 6 börn á stuttuin tíma,
par af 5 nf-komin að lieiman.
I nóvember næstliðnum dó lijer
líka maður á sjötugsaldri, Finnur
Eiríksson að nafni, liann var sein-
ast heima á Búðareyri við Seyðis-
fjörð og flutti paðan sumarið 1870
til Nfja-íslands og svo liingað suð-
ur nokkrum árum síðar. Um und-
anfarinn tíma hefur hjcr gengið
vond kvefvciki, en mun nú víðast
livar í rjenun. Af pví sein að
fratnan er áminnzt, liggur pað í
augum uppi, að efnahagur almenn-
ings getur ekki verið í sem bcztu
lagi, einkum pegar pess er gætt,
hvað stórkostlegar skemmdirhjer urðu
víðast hvar af frostunmn í fyrra
haust, enda er pað sannast að segja,
að jeg hef aldrei pekkt almennt
ástand eins bágborið og hjer sfnd-
ist vera í liaust. Hveitið, pað litla
sem fjekkst, var í fremur lágu
verði, flest 54—-00 cents; var pað
pví hjá flestum uppselt fáum
dögum eptir að preskt var, en
skuldir, sem pó munu liafa verið
með meira móti, lítið minnkaðar,
moð pví að liveitið hrökk lítið meir
en fyrir uppskerukostnaði. Fleiri
partur fólks mun ]>ó hafa liaft eitt-
livað eptir til matar yfir veturinn,
en tiltölulega fáir, sem nú eiga út-
sæði til vorsins. Þegar svo hjer
við bættist almennur fóðurskortur
fyrir skepnumar, pá var pað sann-
arlega ekki álitlegt. Ur pcssu hef-
ur nú að vísu nokkuð bæzt, bæöi
veðurblíðan svo lengi fram eptir,
svo skejmur hjeldu sjer vol frain
að jóluin, og svo hefur hálmurinn
reynzt betur til fóðurs en venju-
lega, vegna pess hvað liann var
sm&r og blandinn yinsu villigrasi.
Þá má og telja pað til hagsmuna
fyrir bændur, að hveitimylla kom
ujip á Milton snemma í vetur;
gerir pað mönnum mikið Ijettara
fyrir með að fá sjer injel og líka
fóðurbæti fyrir gripi.
Hjer í Alma og Olga town-
shipum cru rúmir 20 íslcnzkir bænd-
ur; að efnahag munu peir vera líkt
á vcgi og aðrir bændur í pví
byggðarlagi, og pó að minni mein-
ingu engu lakar, pegar á allt cr
litið, að öðru leyti cn pví að
margir, bæði Norðmenn og cana-
diskir fá ymsar aðrjettur frá efn-
uðum ættingjum sínum sunnan og
austan úr ríkjum, en pess liafa
íslcndingar ekki að vænta, pó peim
mæti einhverjir örðugleikar. Talað
er um að bændum í Norður Dakota
muni að einhverju leyti verða sjcð
fyrir útsæði af stjórninni, og mun
pað eina ráðið til pess að búskap
verði haldið hjer ’áfram.
2. febr: í dag frjetti jeg að
látinn væri Stefán Sigurðsson, bóiidi
hjer á Fjöllunum; hann var ættað-
ur úr Þingeyjarsyslu og mjög vel
kynntur maður.
. JONASENS
LÆKNINGABOK....á $1.00
HJÁLP 1 VIDLÖGUM... - 35 c
Til sölu hjá
Tfc* Tiniiey
173 Ross Str.
WINNIPE
AGRAND GIFT
TO ALL READF.RS OK
the m:w york
Fimide
CompanioÐ,
THE
Most Popular Family Jourqal iq the
Uqitec! States.
NOV; IS THE TIME TO SUBSCRIBE !
Prico $3.09 a Year.
Any person senrling us $3.00 for a
ysars subscription will receive
A BEAUTiFUL CHROMO
OF
Size of Chrcmo 29x21 Inches.
This su]ierb picture, equal to an oil paint-
ing, and suitalile for framing, is copied from
one of the most famous productions of the
greatest artist of modern times. The original
picture cost $66.000. The chromo is an exact
copy of it and alone is worth the whole cost
of a year’s subscription to The Fireside
COM I’ANION.
Tiie FlRESIDE COMI’ANION maintains its
high position as the best paper of its class
in America. It contais
THE BESTSTORIES
BY
AMERHM AUTHORS
Among those coníributors who are engaged
to write exclusively for Tne New York
Fireside Companion may be mentioned
.>Iiss Lamra Jean Libbey* author of
•‘Miss Middleton’s Lover,” “That Pretty
Young Girl,” etc.;
#601«l SIcuthf“ whose detectlve stcries
have obtained for him a world-wirte reputation.
Mlrs. Mary E. Bryan. the Rifted author
of “Manch,” “Uncle Ned’s White Ch......
etc. ;
Mrs. Lncy Rnnflall Comfort, au
of “Ida Chaloner’s Heart,” and other fat:
stories ;
Mrs. Ale\. McVt'igli Miller, au
of “The Penrl and the Ruby,” “Flower
Jewel,” etc. ;
Mrs. Kií/abetii Stih *s, author of ’
Fairy Qucen,” “The Little Light-House Lí
«.*ÍSC>. . 1 * *- —*
The works of the above mcntioned aut
will appear in no other journal.
The New York Fireside Comtan
will also contain Serials, Sketches, and arti
t>y the following well-known authors, viz.
Uenry tíuy Carleton,
Walter F. .laekson,
Ciiarltte M. Braeme,
„The Bneliess.**
M. itloore,
C. E. Bolles.
Mrs. E Burke Collins.
Mary Kyle Dallas,
ttate M. C»ary,
Charlotte M. Stanley.
tt. F. Hill,
ttate A. Jorilan
Cralton Deane,
Shirlcy Brownc,
Anualiel Bwlght,
May K. inaekenzie,
inlss C. V. innitland,
niiiry <!. Frcston,
Annie Ashmore,
Carl Brickett,
Adiiii II. Lichtner,
Esther Serle líenneth,
Mrs. Findiey Braden,
Arthnr L. Meserve, ect.
The services of the foremost ílrtists of the
<lay have been secured, fand the ilhistrations
will be of a higher degree of excellence than
can be found in any other periodical.
F-VERY numder contains a discoursf. HY
THE l|EV. T. DeWITT TALWJACE,
Fresh and Charming Sketches,
Humorous Articles ai]d Paragraphs,
Poetry and Answersto Correspondents,
TERMS :—Tiie New York Firesidf.
COMPANION will be scnt for one year or>
receipt of $3: tow copies for $5. Cetting-up.
<>f clubs can afterward add single copies at
$2.50 each. We will be responsible for re-
mittances sent in Registered Letters or Post-
office Money Orders. Postage free. Specimeru
copies sent free. A<ldress
GEOREE MF.VRO
Munro’s Publishlng House,
17 to 27 Vaqdewater Stteef ,,
P. O. Box 3751. flew Yerk.
JARDARFARIR.
Hornið á Main & Notre Dame i
Líkkistur og allt sem til jar5
arfara þarf.
ÓDÝRAST í ŒNUM.
Jeg geri m jer mesta far um, a
allt geti farið sein bezt fram
viS jarðarfarir.
• Tdephone Nr. 413.
Opið dag og nótt.
M. HUGIHES.