Lögberg - 12.02.1890, Page 4

4:
LÖGBEKG, MIDVIKWDAGINN 12. FEBRÚAR 1890.
5 ögbet‘3.
- MIDVIKUr. 12. lEJiA'. 1S90.----
Útcefemdur:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friffriksson,
Einar Hjörleifsson,
Ólafur J>órgeirsson,
SigurSur J. Jóhannesson.
«A.llar upplýsingar viSvikjandi verSi á _ aug-
lýsingum í LoGnERC.l geta menn fen ið á
skrifstofu blaðsins.
3E3Evc nær sem kaupendur Lögeergs skipta
um bústaS, eru Jeir vinsamlagast beSnir aS
senda s k r i f 1 e g t skeyti .um það til skrifi
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgefendum Löo-
Bergs eru skrifuS viðvíkjandi blaðinu, ætti
aS skrifa :
The Lögherg Printing Co.
35 Lott)bird Str., Minnipeg.
Skablcgur fjclagsskapur.
—o—
Mönnuin kennir ef til vill slík
fvrirsögn nokkuð ókunnuglega fvrir
sj'ónir. Pað er algengara að kvarta
undan f»ví, að fjelagðskapurinn sj'e
of lítill en að nokkru sem helzt
leyti ofj mikill ; mönnum er gjarn-
ara íi að iinna að því að fjelags-
skupurinn sje cnginn meðal vor í
liinu og pessu, en að liann sje
illt/r.
Þó er einn fjelagsskapur vor á
meðal, sem ekki retti að eiga sjer
stað. I>að er sá, að kaitpa lnlenzk
b/öð, gefiu vt hjer vestra, í fjelagi.
Vjer skulum föslega kannast við,
að það er ekki mikið nin J.ennan
fjelagsskap. Að minnsta kosti vitum
vjer, að pað er ekki mikið um pess
háttar kauji á Löghergi. Dví að
vrori mikið um pau, pá yrði kauj)-
emlatalan svo lítil, að ómögulegt
væri að gefa öt blöð lijer fyrir fs-
Jendinga nema Jiannig að stórtjón
vrði að fyrir ötgefcndurna.
En ]>essi fjelagsskaj>ur er samt
til, einkum öti í nylendunnm, og pá
einkunt og sjerstaklega í einni ny‘-
lendunni, setn vjer þó ekki liirðum
utn að nefna í þessu satnbendi.
I>að er líklegast ltvergi í lieiin-
inum verið að berjast við að gefa
öt blöð fyrir jafn-fámennan flokk
manna eins og íslendinga hjer vestra.
Að minnsta kosti er óliætt að segja
J>að, að pað er ekki tiltölulega jafn-
mikið haft fyrir neinum blöðuin í
samanburði við lesenda- og kauj)- j
endafjöldann. Hjer er dytrara að
gefa út blöð en það líkloga er
nokkurs staðar annars staðar. I>að
scm í íslcnzku tblöðin hjer á að
fara, verður allt annaðhvort að fruin- I
semjast cða ötlcggjast, að undan-
teknu |>essu litla, scm tekið er ör
blöðunutn frá Íslandí, J>ar sem aj>t-
ur á móti öll önnur blöð hjcr í
lcndinu geta tekið livað mikið sein
möunum synist ejitir öðru jirentuðu
ináli.
Menn gæti alvarlega að Jicssum
atriðttm, J>ví að ]>au ættu ckki að
virðast ncinum J>eim ]>yðingarlítil,
scm annt er um samheldni og þjóð-
erni íslcndinga í pessu landi: Hjer
parf að leggja fram ineira fjc og
mciri krajrta til J>ess að halda út
blað en nokktirs staðar annars staðar
að öllum líkindtun ; og að liinu
levíinti geíur kjaujienda talan aldrei
orðið noma tiltölulega lág í sainan-
burði við J>að sem blöð á öðrttm
máluin geda fetigið, ef J>au eru vel
úr garði gcrð. J>að liggtir J>ví
sannarlega í augum ujijií, að ]>eir
scm á annað borð eru á pcírrí skoð-
un, að blöðin sjeu til gagns, þeir
mega ekki draga sig í hlje. Krapt-
arnir, setn ltjer eru til vor á meðal,
eru í sjálfu sjer svo litlir, að ekkert
af peiin má missast.
Annars ætlum vjer engan veg-
inn að fara að ræða stílinn á ]>ess-
ari grein. t>að er efniHt, sem oss
virðist rangt að ganga þegjandi
frain hjá.
JONATAN.
Htdráttur úr bók ejitir Ma.r
(/Jte-U.
Vitaskuld snúuin vjer oss með
]>essum línum, og að J>ví er blaði
voru við kemur, ekki til annara en
þeirra sein kannast við að J>j'ið
vorri sje eitthvcrt lið í Löghergi.
Oss dettur ekki i littg. að fara fram
á að blað vort sje keypt af J>cim
inönnum, sein kann að tínnast svo
sem blað vort sje íslen/.ka pjóð-
flokknum til bölvunar. Slíkt væri
óvirðuleg ölmusubeiðni. Sjeu J>eir
nokkrir, sem finnst Lögherg vera að
sjnlla fyrir vorum bcztu málum,
rægja vora gáfuðustu, velviljuðustu
og duglegustu menn við almenn-
ing, reyna vfir höfuð að sundra
samtiikuni vorum, latna frantfara-
framkvætndir vorar -— sjeu ]>eir I
nokkrir, segjum vjer, ]>á eiga J>eir
svo sem af sjálfsögðu að ganga
frain lijá blaði voru tneð fyrirlitn-
ingu og ekki kaujia J>að fyrir nokk-
urn mun, hvorki einir út af fvrir
sig nje í fjelagi með öðrvitn. Sama
er að segja, ef einliverjir peir menn
skvldu vera til, sem fyndist blað
vort svo ómyndarlega úr garði gert
að slíkt væri löndum hjer vestra
til óvirðingar. Deir ættu auðvitað
ekki að stuðla að því mcð kauji-
utn á blaðinu, að sú skömtn hjeld-
ist við framvegis.
En vjer snúum oss til J>eirra
manna, sem í raun og veru eru
oss samdóma, og sem J>ykir blað-
fyrirtæki vort, að öllu samanlögðu,
vera hinum íslenzku landnáinsinönn-
um lijer vestra til heiðurs. I>eir
ættu allir að hafa ]>að alvarlega
iiugfast, að fyrirtækið gæti ekki
staðizt, ef menn ljetu sjer almennt
um J>að hugað, að fá að lesa blað
vort tneð sem minnstum kostnaði.
Og J>að scm menn ínega ekki gera
ahnennt, }>að má hver einstalcur
ekki lteldur gera.
I>ess vegna ættu poir sent
kaupa blað vort „í fjelagi“, að
slita peim fjclagsskap. hið allra
bráðasta, og fara að semja við oss
ltver í sínu lagi.
t
Jínjar uppclbis-hugmijníiir.
Undir „takmörkuðu umsjóninni“
stendur ejitirfylgjandi greinarkafli í
H eimskri nglu:
„Ef konur nú sjá, að hjer í
landi dttgir ekki ltinn sanii uj>j>-
cldismáti, sem að ]>eim var rjettur
lioima á ísl andi, J>á ríður á umfram
allt á að reyna að vinna að um-
bótum í ]>á átt. Jeg veit að marg-
ar af yngri konuin þjóðarinnar liafa
verið svo hepjmar, að hafa sjeð
síðan J>ær komu vestur um haf,
unnan, bctri ujijieldismáta barna, en
J>ær áttu að venjast heima á Fróni,
|>ar sem fátæktin og skeytingarleys-
ið hjáljiaðist að, að flytja djarfleik
og mannúð bamsins burt úr hjarta
J>ess en í stað þess fylla pað nteð
undirgefni og virðingu, er J>að und-
ir ölluin kringumstæðum skvldi syna
foreldrunum, náttúrlega livað sem
pau (foreldrarnir) aðhöfðust.“
Vjer getum hugsað oss, að sum-
um lesendum Lögbergs kunni að
[>vkja nokkuð óvenjulega til orða
tekið í J>essum greinarkafla, t. d.
að rjetta uppeldismðta að mönnum !
o. fl. Vjer skulutn ]>ví, til pess að
koinu í veg fyrir ullan misskilning
taka J>að fram, að vjer höfum við engu
orði haggað, og að J>etta hefur
slopjúð alveg svona gegn um „tak-
mörjeuðu umsjónina“.
I>að nær fy'rst og fremst engri
átt að segja annað eins undantekn-
ingarlaust uin upj>eldi barna á Is-
landi, eins og pað, að „fátæktin
og skeytingarleysis hjljiist að, að
ílytja djarfleik og mannúð barnsins
burt úr lijarta þess.“ I>að er lofs-
vert, að hafa hug til að finna að
pví, sem að er. I>að sæti sannar-
lega ckki á oss, að kasta steini á
menn fyrir slíkt. En konurnar verða
[>ó sannarlega, eins ■ og aðrir, að
gæta ofurlitla vitund að, hvað ]>ær
eru að segja. Hvernig mundi þjóð
vor vera, ef pessi áburður kvenn-
fjelagsins væri sannur? Vjer segj-
um kvennfjelagsins, pví að úr ]>ví
[>essar greinar um „inálefni kvenna“
standa ttndir J>ess umsjón, pó aldr-
ei ncma hún sje „takmörkuð“, J>á
ber lika fjelagið ábyrgð á J>vi sem
sagt er í þessum greinum. Og
hvernig heldur kvennfjelagið, að
J>jóð vor mundi vera, ef heimilis-
lífinu á íslandi væri ]>annig liátt-
að, að djarfleikurinn og viannýðin
tíyttust burt úr lijörtum barnanna?
Skyldi ekki vera orðið nckkuð á-
takanlega lítið ejitir af pví góða
í karakter mannsins, ]>egar bæði
djarfleikurinn og mannúðin eru far-
in úr hjartanu?
Svo er annað atriði, sem oss
virðist rjett að minnast á, i pess-
um línum, sem vjer höfuin endur-
jirentað. I>að er atriðið unt „und-
irgefnina“ og „virðinguna“, sem barn-
ið eigi að sybui foreldrunum lieima
á fslandi, og sem sje svo óviður-
kvæmilegt. Kveiinfjelaginu pykir
J>að eitt af J>ví lakasta við ujiji-
eldið á fslandi, livað börnin eigi
]>ar að sybia foreldrunum inikla v.nd-
irgefni og virðingu. I>að hyggur
að hjer í landi sje því allt öðru-
vísi varið, hjer hafi konur verið svo
hepjinar að sjá fyrir sjer „annan,
betri uj){>eldisináta“.
Eiguin vjer að trúa [>ví, að
kvennfjelagið hafi ekkert veður af
því, liver einstakur J>vættingur ann-
að eins og J>etta er? Hverjir inn-
ræta börnunutn fyrst og fremst „und-
gefni“ og „virðingu“ fyrir foreldr-
unutn ? Ætli |>að sjeu ekki for-
eldrarnir sjálflr ? Eru nú nokkur
minnstu líkindi til ]>ess, að foreldr-
tun í Atneriku sje ekki eins annt
um undirgefni og virðingu barna
sinna eins og foreldrum á íslandi ?
Anuars hyggjuin vjer, að margt
inegi ]>arfara skrifa um en ]>að sem
tniðar f J>á átt að draga úr virð-
ingu barnanna fyrir foreldrum sín-
um. J.átuin foreldrana vera breizka.
J>að cru framúrskarandi lítil líkindi
til að barninu væri að neinu levti
betur borgið, J>ó að „undirgefní“
]>ess og „virðing“ fyrir foreldrun-
um minnkað.
J.cngra skulunt vjer ekki fara
út í [>að efni. Vjer könnumst fús-
lega við, að J>að er ekki vort með-
færi til að rita utn. E11 oss orun-
ar, að J>ví inuni vera líkt varið með
konur pær, sent IIeimskringla hefur
að sjer tekið, eða, ef til vill öllu
heldur, setn liafa tekið Hkr. að sjer.
[>ess vegna er J>að tillaga vor, að
pær lofi fyrst um sinn vesaliíigs for-
eldrununt að njóta J>eirrar virðingar
og undirgefni, sem J>eir geta feng-
ið börnin til að auðsybia sjer. f>að
er ekki allsendis ólfklegt að allir'
málsjiartar mtini geta J>ar bezt við
unað,
Höf. bókar þessarar er alkunnur.
Hann hefur rituð bækur um England
og Frakkland og Bandaríkin, sem að
mörgu leyti hafa þótt framúrskarandi.
Úr bók hans um England, Jvhn Bull
nnd his lslnnd, ltefur staðið stuttur út
dráttur í Iðunni. Bók sú, sem þessa
greinar eru dregnar úr, er um Banda-
ríkin og heitir Jonntlian nnd his Continent
Með Jonnthan er átt við Bandaríkja-
menn. Þess er gætandi, að þar sem,.
höfundurinn nefnit- Ametíku, á harn
jafnan við Bandaríkin að eius.
íbúarnir í Ameríku eru (10 mill-
iónir — mestallt óberstar.
J>ó jörðin sje lftil, pá er Araer-
íka stór, og ameríkanska [>jóðin er
afskajileg !
Já sextíu millíónir I — allir fjör-
ugir og allir sjjriklandi !
Englenditigur einn var einu sinni
að gorta af pví við franskan mann,
hvað brezka ríkið væri afskajilega
stórt.
,,.Já“, sagði liann að lokuin,
„sólin sezt aldrei f brezkum land-
eignum“.
„Mig furðar ekki á pví“, svar-
aði franski náunginn, „sóíin ntá til
tneð að hafa eptirlit með þorpur-
unum“.
En hvað sem pví líður, J>á skín
sólin á oön<rii sinni frá New York
O • )
til San Francisco á frjálsa ]>jóð,
sem árið 1770 bað England uð gjöra
svo vel og láta sín málefni afskifta-
laus framvegis.
Amerika er meira en 8000 míl-
ur frá austri til vesturs. Hjer á
vel við að vara Jesendurna við einu
svo að j>eir skuli hafa vaðið fyrir
neðan sig, ef Ameríkumaður skyldi
einhvern tfma sjiyrja J>á að uppá-
halds-sjiurningu siniii“: „Hvar er
Ameríka hálfnuð ?“ Jeg hjelt fyrir
mitt leyti, að J>egar maður færi frá
New York og hjeldi vestur eptir,
]>á mundi vera kornið út á jaðar-
inn, pegar komið væri til San
Francisco. Þvi er ekki svo varið,
og pú kemst ekki heldur upj) með
[>að hjá Jónatan. Hann veit, pú
munir svara skakkt, og viljirðu gera
honum til geðs, þá skaltu ganga
í gildru Itans, af J>ví að honum er
sú einstök ánægja að pví að leið-
rjetta pig. Það kemur pá uj)j> úr
kafinu, að leiðin er ekki alveg hálfn-
uð i San Francisco, oc> að í raun
og veru er komið út í Kyrra hafið
þegar Ameríka er hálfnuð. Jónatan
gerði meir en tvöfalda breiddina
á landi sínu árið 1807; [>á keyj)ti
hann Alaska af llússum fyrir fjórar
millíónir dollara.
E11 Jonatan lætnr sjer ekki nægja
með pessa afskaplegu stærð, og pað
er yndi hans að virða fyrir sjer
land sitt gegnum stækkunargler;
menn verða að fyrirgefa honum
ættjarðarástina, sem ketnur honum
til að sjá allt tvöfalt.
Sem stendur stígur mantifjölg-
unin, framfarirnar, inenntunin, allt,
áfram risaskrefum. l>að er eins oo-
bæir spretti upp úr jörðunni. Bæir
með tuttugu púsund íbúum, kirkj-
um, skólum, bókasöfnum, hótelluin,
og bönkum, voru ef til vill fyrir
einu eða tveimur árutn síðrn blettir
i mfrum eða skógum. Nú er l’arís-
ar-tízkunni fylgt þar jafn-nákvæm-
lega eins og i New York eða Lund-
únum.
í Ameríku er allt afskajdega
mikilfenglegt: fljótin, fjöllin, evði-
merkurnar, fossarnir. hengi-brýrnar,
borgirnar o. s. frv.; og af þessu
eru borgarar hins ttnga lýðveldis
stolti
r, eins og von er
til.
t>ví verður ekki neitað að Jóna-
tan hefur góða ástæðu til að tor-
tryggja J>á sem utn hann rita. Flest-
ar liækur um Arneríku eru eptir
Englendinga. Nú eiga Englending-
ar örð:;gra en nokkttr önnur þjóð
með að losna við hleypidóma sína
utn Ameríku. I>eir rnega til með
að kannast við pað, að Ameríku*
Oienn hafi komizt d;\Jaglega áfrain
síðan þeir urðu sínir eigin herrar ;
en J>egar Jón Boli lítur til Ameríku,
pá minnist hann ávalt með gremju
pess dags, J>egar Atneríkumenn hættu
að taka boð hans 00 bann til oreina,
og svipurinn á honutn er eins og
hann langi til að segja við Jónatan:
„l>að er meir en satt, pjer hefur alls
ekki gengið illa—ejitir pví sem við
mátti búast af þjer, en hugsaðu
pjer bara, hvernig petta Jand mtindi
hafa verið nú, ef pað hefði aldrei
gengið mjer úr greij>um“.
Hvað sem .Tón Boli sjer, J>á
lítur hann á pað líkt og hann ætli
að taka það undir vernd sína, tneð
pessari hroka-stillingu, sem gerir
hann svo ópolandi í öðritm löndum,
[>ó hann sje ástúðlegur heitna fyrrir.
Hann lætur skoðanir sínar Arembi-
lega í Ijósi, finnur óspart að. Hann
fer til Ameríku með þeim fasta
ásetningi, að dást ekki að neinu
ameríkönsku. Geti hann ekki að
neinu öðru fundið, J>á kvartar hann
yfir nð ekki sjeu til í Ameríku nein-
ar rústir nje gamlar dómkirkjur.
Stunduin ketntir hann í miðdegis-
veizlur Jónatans í ricírif-fötum, jf
pví að liann er hrædilur utn, hann
muni slna honutn of mikinn heiður
með pví að fara í kjólföt. Sú gáfa,
sem hann hefur í J>á átt að vera ó-
viðfeldinn erlendis, ketnur fram með
meira afli í Ameríku en annarsstað-
ar. Jónatan er ekki laus við pann
veikleik, að þykja vænt um þegar
honum er hælt, og pað er einlæg
sannfæring mín, að liann ha.fi hjart-
anlega óbeil á Bretanum tneð alla
hans stórmennsku.
Að hinu leytinu hefur Etiglend-
ingurinn enga óbeit á Ameríku-
manninum. Enír'endinírurinn hefur
annars ekki óbeit á neinum. Hann
fyrirlítur, en homim er ekki illa
við neitin, og pað ertir pá frámuna-
lega mikið, sent verða fyrir pvl að
vekja athygli hans. Hver sem finn-
ur, að hann er sjálfur einhvers virði,
hann vill láta elska sig eða hata ;
hitt greinst honum, að farið sje
tneð hann eins og einkts væri um
vert. Jón Boli lít.ir á Ameríku-
manniun eins og smáættaðan manii,
sem hafizt hefur, og brosir efasemda-
lega þegar honnrn er sagt að í sam-
kvæmislífinu í Atneríku komi ekki
að eins fram eins mikil fyndni og
að pað sje ekki að eins jafn-glæsilegt
eins og bezta satnkvæmislíf Norður-
álfunnar, lieldur og að ]>að sje
alveg eins fágað.
I>að er pessi drembilega fyrir-
litning, sent Atneríkumönnum gremst
O' O
SVO llljöor.
Jónatan hefur gleymt J>ví að
Englendingar voru einu sinni kúg-
arar hans; hantt fyrirgefur peint stríð-
ið 1812 ; hann fyrirgefur ]>eim að
hafa haldið með þrælaeigendunum
meðan á borgara-stríðinu stóð, pó
hann hafi ekki gleymt því ; en það
getur hann ekki fyrirgefið Englend-
ingnum, að hann skuli kotna í mið-
degisveizlur sítiar í tieeed-iötum.
*
Þjóðernis-einkentii Ameríkurnanna
eru ensk að því leyti sem pau geta
virzt andstæð sjálfum sjer, og petta
kemur enn rneir fram hjá J>eim held-
ur en Englendingum.
Getur nokkuð verið makalans-
ara heldur en það, hvernig Jónatan
sameinar heilagt og vanheilagt? í
pví er hann enn meiri snillingur en
.Jón Boli, og með pvf er ekki lít-
ið sagt.
Á gufuskipinu voru 5 Ameríku-
menn, sem sátu við að spila „póker“
átta daga af ferðimii. Reykinga-
herbergið kvað við af blótsyrðmn
sem peir ljetu sjer um mttnn fara
í hvert skipti sem ]>eir lögðu sjjil
á borðið. Þeir kunnu svo tnikið af
}>eim, að þeir sögðu sjaldan saina
blótsyrðið tvisvará klukkutfmanum.
Blótsyrða-byrgðir peirra virtust ó-
tæmandi. Ejitir mórgunmat á sunutr-
daginn settist ung stúlka við j)í»»óið»
og fór að leika á pað sálmalag. Og-
hvað skeði ? Allir jió^er-spilararnir
pyrjitust utanum stúlkana, og í tvo.
klukkutfma sungu þeir sálma og
andiega söngva til uj>pbyggingap
öðrum farpegjuin, sein inni voru-
Jeg varð allsendis orðlauav