Lögberg - 12.03.1890, Side 5

5
LOGBERG, MIDVIKUDAGINN 12. MARZ 1S90.
arinnar, eins og gert hefur verið að
undanförnu.
En auk f>ess sem fyrirhugað er
að koma skólunum beinlínis undir
umsjón þings og stjórnar, J>á á og
fyrirkomulag peirra að byggjast á
pjóðlegum grundvelli — J>að er að
segja, samkvæmt hinu fyrirhugaða
fyrirkomulagi eiga allir fylkisbúar
að hafa nákvæmlega þau sömu rjett-
indi og hlunnindi að J>ví er skól-
unum viðkemur; engin sjerstök trú-
arbrögð, nje J>jóðerni, nje stjett
verða J>ar viðurkennd, heldur geng-
ur frá hálfu J>ess opinbera eitt út
ylir öll börn fylkisins, hvort sem
foreldrar J>eirra eru auðugir eða fá-
tækir, prótestantar eða kapólskir. I
Eins og áður hefur verið drepið á
í J>essu blaði, hafa komið frain ýms
mótmæli gegn J>ví að slík breyting
sem hjer er um að ræða, sje lög-
leg; Frakkar hafa haldið pví fram,
að í skólafyrirkomulaginu felist rjett-
indi, sem peim hafi veitt verið með
stjórnarskrá fylkisins, og enginn
hefði vald til að svipta þá peim
rjettindum. Mr. Martin hjelt f>ví
afdráttarlaust fram að J>essi heiint-
itig kaj>ólskra manna á að ráða
skólafyrirkomulaginu hjer í fylkinu
væri ekkert aunað en hugarburður,
sem væri sprottinn af misskilningi
á lögunuin. Hann benti og á, að
sú reynd hefði á orðið annars stað-
ar, að kapólskum mönnum hefði
ekki haldizt vel á J>essum rjettind-
um, þegar á höfði átt að herða.
Um þetta hefur áður staðið hörð
deila í New Brunswick. I>ecrar
O
fylkjasamband Canada var myndað,
voru J>ar rótnversk-kajiólskir skólar,
sem að öllu leyti var stýrt eptir
fyrirmælum kaþólsku kirkjunnar, og
þessir skólar fengu mjög mikinn
styrk beint frá stjórninni. I>essir
skólar voru stofnaðir árið 1858, og
þeir hjeldust fram á árið 1871. I>á
þótti fylkisbúuin tíini kominn til að
afnema skóla, sem skoðanir sjer-
stakra trúarbragðadeilda væru kennd-
ar í, og koma á líku fyrirkomulagi
og nú er veriö að berjast fyrir að
koma á í Manitoba. Ut úr þessu
reis megn deila J>ar í fylkinu, og úr
þeirri deilu var skorið»svo af þáver-
andi dómsmálaráðherra Canada, Sir
John A. Macdonald, af dómsstólun-
um, og af þingi Canada, að þing
fylkisins hefði fyllsta rjett til að af-
nema slíka skóla og byggja skóla-
fvrirkomulagið á þjóðlegum grund-
velli; og Sir Jolin hafði þá afdráttar-
laust tekið það fram, að væru róm-
versk-kaþólskir rnenn óánægðir með
slíka breytingu, þá yrðu þeir að kæra
það mál fyrir fylkisþinginu, því ekk-
ert annað vald gæti þar neitt við
ráðið. Pegar stjórnin í Nevv Bruns-
wick hafði fengið þessi skólalög sain-
þykkt af þinginu, efndi hún til nýrra
kosninga, og eptir J>ær kosningar
urðu fylgismenn hennar í þingiiiu
tiltöiulega svo margir, að slíkt er
dæmalaust í Canada, að undantekn-
um J>eiin liðsafla sern Manitoba-stjórn-
in hafði eptir síðustu kosningar hjer.
Mr. Martin bjóst við, að á líkan hátt
mundi fara í J>e»sú fylki, ef stjórnin
efndi til nvfra kosninga, þegar þessi
lög verða afgreidd af þinginu.
Mr. Martin mimitist því næst á,
að erkibiskupinn í St. Boniface hefði
haldið því fram, að samningur liefði
verið gerður árið 1870 milli Canada-
stjórnar og fylkisins, og með J>eim
samningi hefði tvöfalda skólafyiir-
komulagið verið trvggt þeim sem
[>ess æskja. Viðvíkjandi þessum
samningi hjelt Mr. Martin því fyrst
og fremst fram, að J>ó að slík greiti
væri í J>eim samningi, þá væri eng-
in meitiing í að halda að fylkið
væri bundið við hana um aldur og
æfi; slíkan sumning væri hvorki
mögulegt að gera í Canada nje
nokkurri annari brezkri nj'lendu, nje
á Stórbretalandi. En auk þess stæði
einmitt svo á, að J>essi grein um
skólafyrirkomulag fylkisins hefði al-
drei samþykkt verið, og hún heyrði
samningnum alis ekki til, heldur
væri komin inn í hann á sviksam-
legan hátt, og væru. allar líkur til
að Louis lliel væri pottur og panna
í J>eim svikuin.
Viðvíkjandi hitiu fyrirhugaða
skólafyrirkomulagi sjálfu Ijet Mr.
Martin í ljósi, að J>að væri ekki
allsendis eins og hann fyrir sitt
leyti hefði helzt kosið. Hans eigin
skoðun væri sú, að skólarnir kæm-
ust aldrei til fulls á J>jóðlegan
grundvöll fvrr en trúarbrögðin yrðu
J>aðan algerlega útilokuð, svo að
hvorki færi þar fram nein tifsögn í
trúarbiögðum nje heldur neinar guðs-
J>jónustu-athafnir. En J>essari skoðun
væri ekki framfylgt í frumvarpinu.
Guðsþjónustu-athafnir mættu fram j
fara í skólunum eptir vissum ákveðn-
um reglum, en enginn trúarbragða-
ágreiningur gæti [>ær komizt að.
Svo væri J>að og á valdi skólanefnd-
anna að sleppa gaðsþjónustunum
alveg, og það hugði ræðumaður, að
fjöldi þeirra mundi líka gera.
Mjög ljet ræðumaður illa yfir
menntunar-ástandinu meðal kaþólskra
manna hjer í fylkinu, og taldi það
allsterka sönnun fyrir því, að eitt-
livað þyrfti að breyta til með skól-
ana. Hann tók [>að til dæmis, að
fjöldi af undirskriptum undir bænar-
skrár, sem til stjórnarinnar hefðu
komið þess efnis að skólafyrirkomu-
lagið hjeldi sjer eins og að undan-
förnu, væru að eins merki, sem
sýndu bað að þessir menn, sem væru
að biðja um að menntunarstofnanir
fylkisins hjeldust óbreyttar, kynnu
ekki einu sinni að skrifa nafnið sitt.
Ráðríki kaþólskra klerka í skólamál-
um er frámunaleg, eptir }>ví sem
Mr. Martin sýndi fram á. Dannig
skýrði hann það fyrir mönnuiti,
hverriig fundir þeir væru til komnir,
sem haldivir hefðu verið út um fylk-
ið til þess að mótmæla stefnu stjórn-
ariunar í skólamálinu. Klerkarnir
boða [>essa fundi af prjedikunar-
stólnum, og margir [>eirra skipa
sóknarbörnum síuum í embættisnafni
að koma á fu'dina. Sóknarbörnin
hlýða. eius og þau yfir liöfuð tala
hlýða öllu, sem klerkar bjóða J>eim
í embættisnafni. Uegar á fundinn
er komið, liefur presturinn út búna
uppástungu til fundar-sam[>ykktar.
Eitihver ómenntaðasti inaðurinn er
gerður að uppástungurnanni og ann-
ar græningi er látinn styðja uppá-
stunguna. Ekkert er skýrt fyrir
mönnum, nema hvað mönnum er
sagt, að stjórnin ætli að banna þeim
að tala frönsku og halda trú sinni.
Enginn veit, hvað uppástungan til
fundarsamþykktar í raun og veru
fer fram á, og enginn liefur neinar
athugasemdir við hana að gera; til-
lagan er svo vitaskuld satnþykkt í
einu hljóði. Líkar eru aðfarir ka-
þólsku klerkanna, þegar um skóla-
stjórnar-kosningar er að ræða. Frökk-
um segja þeir, að [>eir sjeu illa
kristnir menn, ef ]>eir greiði ekki
atkvæði eptir sinni (klerkanna) vild,
en lndíánum er blátt áfram sagt
að þeir fari til helvítis,. ef þeir hafi
nokkra óþægð í frammi við kosn-
ingarnar. Prestarnir flytja sóknar-
börn sín sjálfir á kosningastaðinn, og
hafa yfir höfuð í frammi við þau
þá stökustu ráðríki í kosninga-efn-
um. í sumum frönsku sveitunum
eru og meðlitnir sveitarstjórnanna
allsendis ólæsir og óskrifandi. I>ann-
ig hefur það koinizt upp, að í einni
sveitarstjórninni eru 4 ólesandi og
óskrifandi af þeim (3, setn J>ar eiga
sæti.
í lok ræðu sinnar minntist Mr.Martin
á deilu J>á út af frönskunni í terrí-
tóríunum, sem staðið liefur yfir að
undanförnu á Ottavva-þinginu. Hann
fór fremur hörðum orðum um fram-
komu pólitísku flokksforingjanna í
[>ví tnáli. I>að sem fyrir þeim hefði
vakað, væri eingöngu eigingirni
flokkanna, að lialda völdunum, að
[>\í er íhaldstlokl cinn snerti, og að
komast til valda, að J>ví er frjáls-
lynda flokkinn snerti. Ræðumaður
kvaðst því ekki mundu. taka sjer
(>að nærri, J>ó að því yrði stungið
að stjórninni, að hún hefði foringja
frjálslynda flokksins í Canada á
móti sjer í þessu máli. Manitoba
ætti líka að fara eptir sínu eigin
höfði með sín eigin mál, enda hefði
hún og gert [>að hingað til; sem
dæmi um [>að benti ræðumaður á,
hvernig íhaldsmenn hjer í fylkinu
skárust úr leik við síaa pólitísku
foringja, þogar rjettindum J>essa
fylkis var traðkað í járnbrautarmál-
inu. 11 ún mundi líka fara líkt að
nú, hvað sem hver segði, og hafa
sitt má! fram.
Viövíkjandi fyrra atriðinu í
hinni fvrirhuguðu brevtingu, [>ví að
setja skóiana undir vfirráð stjórn-
ar og þings, kom fram uppástunga
frá móstöðumönnum stjórnarinnar
nm að stofna sjerstaka nefnd, sem
skyldu fjalla um alþýðumenntamál,
og vera óháð pólitísku flokkunum,
og sú aðalástæða gefin fyrir [>eirri
tillögu, að J>að væri óhentugt og
skaðlegt að alþýðumenntunin yrði
að nokkru leyti háð pólitísku
flokksfylgi. Uppástungan .var felld
með 26 atkvæðum gegn 10. Er
því enginn vafi á, að stjórnin hefur
viljt^ sinn fram í skólamálinu með
miklum atkvæðamun á J>essu þingi,
hvernig sem fara kann um málið
síðar; J>ví að ganga má út frá [>ví
sem vissu, að kaþólskir menn rnuni
hálda sínum málstað til streitu allt
hvað þeir kotnast, enda hafa J>eir
og lýst því afdráttarlaust yfir, að
þeir hafi það í hyggju.
Heilmiklar umræður liafa spunn-
izt út af því á þinginu að mót-
stöðumenn stjórnarinnar fóru að ve-
fengja fylkisreikningana í síðustu
viku. Reyndar var vefengingin mjög
svo óákveðin, en satnt var óskað
eptír að fylkisstjóri setti sjerstaka
nefnd til að raunsaka reikningana-
Sú tillaga var felld, enda var frá-
munalega ófullkomin grein gerð
fyrir þörfinni á henni.
Ein lagabreyting sem hefur
talsverða þýðing fyrir íslenzkan
almenning, er fyrir þinginu, sú
að nema úr gildi ákvæðin um það
að kirkjur skuli vera undanþegnar
sköttum. Mr. Martin (ráðherrann)
talaði mest fyrir J>ví máli. Honum
j>ótti undanþágan mjög úsanngjörn
og í ósamkvæinni við grundvallar-
reglur þær sem hið opinbera ætti
eptir að fara gagnvart kirkjudeild-
unum. I>essi hlunnindi yrðu langt
um ti.eiri fyrir þá söfnuði, sem
ættu dýrar kirkjur, og gætu í
raun og veru skoðazt sem býrðnr á
þeim mönnum, sem sæktu fátæk-
leo-ar kirkjur. Auk J>ess sagði haiin
að tilfinningin fyrir Jiessari rang
sleitni væri vöknuð meðal ýmsra
kirkjumanna. Þannig hefði ein
kirkjudeildin hjer, Baptistarnir, af-
dráttarlaust lýst J>ví yfir, að hún
áliti þessa undan[>águ ranga; og
eins hefðu sumir prestar, er byggju
í prestsetrum safnaðantta, heimtað
að greiða skatt af ibúðarhúsuin sín-
um, þrátt fyrir }>að að þessi prest-
setur eru undanþegin skattgreiðslu.
'Votur á móti var t>ví haldið
[>ága undan skattgreiðslu væri nauð-
synleg, svo framarlega sern það
opinbera ætti að hlynna að trúar-
brögðum yfir höfuð að tala. Yíða
væri örðugt að koma kirkjum ujip
af því aö J>ær væri eingöngu
reistar með frjálsum satnskotum,
og J>eir örðugleikar vxu, ef kirkj-
urnar væru sviptar [>essari r.ndan-
þágu. Kirkjubyggingar væru engin
gróðafvrirtæki, 00 [>að væri rnn<rt
að leggja skalt á J>ær eignir, sem
eiVendurnir hefðu enrfan tímanleiran
hagnað af. Málinu var vísaö til 3.
umræðu með 16 atkv. gegn 8.
Lingið hefur og samþykkt að
nema úr gildi [>au rjettindi sveita-
stjórna að veita sjerstökum fvrir-
tækjum styrk (bonus) af sveitafje.
Stjórnin skiptist á því máli, Mr.
Mc. Lean, fylkisritarinn var á móti
tillögunni.
NÝJAR VÖRUR
ÞESSA VIKU í
Húsbúnaður og gólfteppi, Brussels,
Tapestry and Hemp. Allt nýtt
moð síðustu munstrum.
Nýjar gardinur og gluggablæjur
með öllum litum, og kefli og
fjaðrir meðfylgjandi
Aiiir sttn ad k#ma #g skoíla vornmar.
CHEAPSIDE
578, 580 Main St.
5*. !>. Miss Sigurbjörg Stefáns-
ílóttir er hjá okkur og talar viS
ykkur ykkar eigið mál.
185
Ojf á Jieirti stund byrjaði milli Jieirra vinátta, sem etm
stendur.
Og svo sneru þau öll aptur til skrifstofunnar, og
þar beið ljósmyndariun eptir peim með öll sín áhöld
og )>að fjekk hontim engrar smávegis furðu, þegar hann
fjeklc að vita, ltvað )>að var, sem liann átti að gera.
En ltvað sem því leið, |>á varð honutn verkið ljett,
því að birtan í herberginu var góð, og maðurinn sagði
að dökku ffskbleks-línurnar á herðuuum á Ágústu
mtmdu koma mjög greinilega út á ljósmyndinni. Svo
skotraði hann augunum tvisvar eða þrisvar að bakiuu
á henni, og fór, sagðistmundu korna með mynd með fullri
líkamsstærð eptir eina tvo daga, og mætti svo leggja
þá niynd viö skjalasafn registrators.
Og eptir það tók registratorinn lærði í hendurnar á
þeim, og sagðist ekki þurfa að tefja lengur fyrir þeim>
með því að hann þaettist nú hafa rjett til að sleppa
Ágústu úr sínum vörzlum.
Og svo fórtt þau þaðan, glöð af því að fyrsta spor-
ið skyldi hafa gengið svo vel og þægilega.
XVIII. KAPÍTULI.
Ágdsta, flýr.
Eins og nærri má geta, urðu menn ekki iítið upp
t.il handa og fóta út af æfintýri Ágústu, að svo
miklti leyti sem það komst út í almenning, og mönnum
þótti æði-mikið meira um vert, þegar myndir al' henni
komu út í mynda-blöðunum, og það komst upp að bún
var ung og fríð. En þó að menn væru allir á lopti í
byrjuninni, þá var það eins og ekkert í samanburði við
-ósköpin, sem í menn fóru, þegar farið var að hvísla
tim erfðaskrána, sem væri tattóveruð aptan á bakið á
184
spii, en |>ó hefur það viljað til að úrslitin hafa að öllu
leyti reynzt hin ákjósanlegustu; og jeg verð að segja
það, að ef ráða má nokkuð af þeim atvikum, sem nú
eru fyrir framan mig, þá hef jeg aldrei þelckt nokkra
trúlofun vænlegri nje rómantiskari. Hjer er ungur
gentlemaður, sem tekur málstað ungrar stúlku, deilir
út af ]>ví við föðurbróðir sinn, og er þar af leiðandi
sviptur arfi, sem netnur stórfje. Svo ratar þessi unga
stúlka í hræðilegar raunir, og í þeim raunum gerir liún
slíkar ráðstafanir, sem ’ein kona af hverjum flmm hundr-
uðum hefði ekki gert, til þess að haun skuli aptur
geta fengiö þanu nuð. Hvort þessnr ráðstafanir reyuast
að lokum ná tilgangi sínum, veit jeg ekki, og þó jeg vissi
|>að, |>á mundi jeg, eins og Heródót, taka þann kostinn
fremur, að láta þuð ósagt; en livort sem auðæfin koma
eða fara, þá er ómögulegt ant.að en upp úr þessu mynd-
ist á háðar hliðar tiltrú, virðing og aðdáttn — og þó
nð slíkt iáti minna yfir sjrr en „ástin“, þá endist |>að
líka vissulaga bet.ur en liún ein. yir. JMeeson, |>jer eruð
í sannleika gæfumaður. Þar aem þjer gangið að eiga
Miss Smithers, þar fáið þjer fagra konu, hugrakka og
stórgáfaða, og ef þjer viljið leyfa eldra ntanni, sent
nokkra reytrslu hefnr fengið, að kasta r.f sjer embættis-
kápunni og gefa yður ráö, þú er það þetta: reynið að
eiga ávailt grefu yður skilið, og munið eptir því, að sá
maður, sem í æsku sinni íinnur slíka konu og fær kost
á að ganga að eiga knna, við honum brosir sannarlega
fögnuðurinn og við ltann hafa guðjrnir tekið ástfóstri.
Og svo ætla jeg að ljúka þessari prjedikún og óska yklcur
báðum lieilla og hatningju og langra lífdaga“, og liann
drakk kampavínið út. úr glasi sínu, og var svo ást.úð-
legur og g-óðlegur á svipinn, að Ágústu langaði til að
kyssa hann þar í sömu sporum, og af Eustace er það
það að segja, að hann tók hiýlega í höndiaa á Itonunt
181
Ágústa, vesalingurinn, liafði á meðah farið úr
treyjunni. llún var í flegnunt santkvæmiskjói, og hafði
hvítan silkiklút yfir herðunttm; liún tók klútinu
af sjer.
„G-já,“ sagði hann, „ í samkvæmiskjól. Það er
auðvitað allt annað mál. Svo þetta er erfðaskráin —
jæja, jeg hef nú fyrir mitt leyti liaft nokkra reynslu,
en jeg hef aldvei sjeð eða heyrt neitt þessu líkt. Undir-
rituð og vottfest, en ekki dagsett. Það er að segja“,
bætti ltann við, „nema ef dagsetningin skyldi vera
neðar“.
„Nei“, sagði Ágústa, „það cr engin dagsetning;
jeg þoldi ckki að lát,a tattóvera meira á mig. Þetta var
alit gert í eitm, og mjer varð ilit af því“.
„Mig furðar sannarleg.i okki á þvi. Jeg lteid þ.etta
sje )>að mesta lireystiverk, scnt jcg hef nokkurn tíma
heyrt gotið um,“ og hann lineigði sig nijög ást-
úðlega.
tautaði Kustnce við sjálfan sig, nú er farinn
að segja kompliment, gamli hræsnis-refurinn"!
En doktoriun var alveg saklaus af þvi ódæði,
sent liann var grunaður um og annars allra heiðarleg-
asti maður. „Jæja,“ sagði liann, „auðvitað þarf ekki
erfðaskráin nð vorða ógild fyrir það þó að dagsetning-
una vanti dagsetuingin þarf að eins að sannast. Anu-
ars get jeg ekki látið t ljósi neitt álit tim málið; það
er mjer algerlega ofvaxið, og auk þess ken.ur þnð ekki
mjev við. En þar sctn |jer. ðiiss Smithovs, haflð
nú einu siuni falið yður gæzlti registrators að þvi leyti
sem þjer eruð erfðaskrá, þá langar mig til að spyrja
yður, hvort yður dettui: rokkuð í lutg um, hvernig
nteð yður eigi að fara. Það liggut- í augum uppi, að
þuð er ekki liægt að loka yður inni með öðrutn etfða-
skrúm, og eins liggttr það í augnm uppi, að það er