Lögberg - 08.07.1891, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, MIÐVIKUDAGINN 8. JULI 1891.
«H£ ö g b c r g.
Krfið út aS 5115 Hlain Str. Winnipes,
af Lögberg Printing &• Publishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
Ritstjóri (Editor):
EJNAK HJÖRLEIFSSON
business manager: MAGNÚS PAULSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar I eitt
skipti 2S cts. fyrir 30 orð eSa 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuSmn. Á stærri
auglýsingum eða augl. um lengri tima af-
sláttur eptir samningi.
BÚSTADA-SKIPTI kaupenda verður að til-
kynna skriflega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE LÓCBEI^C P^INTINC & PUBLISK- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
£»ITOK LÖCJBEIUJ.
P. O. BOX 368. WINNIPBG MAN.
--- A/IDVIKUP'. 8. JÚLÍ ifyi --
Samkvæmt landslögum er uppsögn
kanpanda á blaði ógild, nema hann sé
kuldlaua, þegar haDn segir upp. — Ef
kanpandi, sem er í sknld við blað-
ið, flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir ilómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett
visum tilgang'.
Eftirleiðis verðr á hverri viku prent-
uð i blaðinu viðrkenning fyrir móttöku
allra peninga, sem því hafa borizt fyrir-
farandi vik* í pósti eða með bréfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálfir á afgreiðslustefu blaðsins,
því *ð þeir menn fá 3amstundis skriflega
viðrkenning. —- Bandarikjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá ísiandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun
P. 0. Mantty Orders, eða peninga lie-
gistereá Letter. Sendið oss ekki bankaá-
vísanir, sem bergast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylg
fyrir innköllun.
FRAMTÍÐARMÁL
í S L A N D S.
Landi vor, kand. mag. í sögu,
Bogi Th. Melsteð í Kaupmannahöfn,
hefur njflega samið og látð prenta
J>ar bækling, er hann nefnir „Fram-
tíðarmál. Verzlunarfrelsi eða einokun
á Eyrarbakka. Frjettapráður til ís-
lands“. Bæklingurinn *r í níu köfl-
um, og er efni peirra aem fylgir:
I. Eyrarbakkahöfn og málið um
hana. ^
II. Nokkrar lagalegar og sögu-
legar athugasemdir um hafnar-
rjettindi eða um takmörkun
eignarrjettarins sökum velferðar
almennings.
III. Vinnan pr aðaluppspretta vel-
megunarinnar. Frarntaksleysi.
Gamla verzlunin á Eyrarbakka
áður en aðrar verzlanir liöfðu
áhrif á hana.
IV, Nýjir kaupmenn og íramfar-
ir á Eyrarbakka. Hvað Arnes-
ingar, Rangæingar og Vestur-
Skajitfellingar eiga að gjöra til
pess að taka miklum framförutn.
V. Skipting Tómasar Sæmunds-
sonar á kaupmönnum. Grein
um Eyrarbakkahöfn.
VI. Stjórnin og mótstaða kauji-
manna. Útmælingarlögin og
bænarskrá kaupmanna. Greinin
í Samkundutíðindunum.
VII. Um kaupmennina og kaup-
fjelögin.
VIII. Verzlunin parf greið við-
skipti. Um frjettaþráð milli ís-
lands og annara landa. Reykja-
vík höfuðstaður hinnar íslenzku
verzlunar.
IX. Á 5. tuo* 20. aldar á íslandi.
O
50 ára kaujrstaðarhátíð Eyrar-
bakka.
Bæklingurinn, sem eF liðugar
100 blaðsíður að stærð, er eigin-
lega ritaður út af hæztarjettardómi
f>eim, er dæmdur var 27. janúar
síðastl. í máli sem stórkaupmaður
J. R. B. Lefolii höfðaði í febrúar
1888 gegn peim Guðmundi ísleifs-
syni og Einari Jónssyni, kaujimönn-
urn á Eyrarbakka, útaf pví að
nefndir kaupmenn höfðu byrjað að
leggja skipa-landfestar á Eyrarbakka-
höfn fyrir landi jarðarinnar Einars-
hafnar, sem er eign stórkaupmanns
Lefoliis.
Lefolii haíði sem sje verið ein-
valdur á Eyrarbakka, pangað til
framtakssamur bóndi einn par, nú-
vorandi kaupmaður Einar Jónsson,
fjekk sjer borgarabrjef, sem kallað
er, og byrjaði par dálitla verzlun
árin 1860—70.
E>ó Einar ekki fengi vörur sín-
ar beina leið frá útlöndum eins og
Lefolii og aðrir kaupmenn, heldur
keyjiti pjer í Iíeykjavík með hjer
um bil vanalegu búðarverði og
flytti síðan á hestbökum austur að
Eyrarbakka, pá bætti hann pegar
talsvert einokunar-verzlwn Lefoliis,
og má af pessu ráða, hvernig verzl-
unin hefur verið á Eyrarbakka áður.
Árið 1870 kom ungur Skapt-
fellingur til sjóróðra að Evrarbakka,
Guömundur ísleifsson að nafni, og
varð hann formaður par fjörum ár-
um seinna. Dá gengu að eins 6
bátar til róðra af Bakkanum. En
með dugnaði sínum og góðu eptir-
dæmi kom hann pví til vegar , að
útvegurinn jókst mjög, svo að nú
ganga paðan um 30 teinæringar og
áttæringar, og eru vesjulega 13
manns á hverju skipi. Við petta
Óx fólksfjöldinn svo á Eyrarbakka,
að liann hefur prefaldast síðan 1860,
og er par nú á 7. hundrað manns;
eru ekki dæmi til að fólksfjöldi
hafi vaxið ,'jafn mikið í neinum kaup-
stað á íslandi á pessu tímabili.
Guðmundur sá að verzlunin var enn
í illu lagi, og fór pví 1882 að
hugsa um að byrja verzluu sjálfur,
en ekki varð verulega úr pessu fyrr
en 1886, að hann fjekk skip frá
útlöndum með vörur, og hefur hald-
ið pvl áfram síðan, svo nú er verzlun-
in á Eyrarbakka orðin dágóð, og
að mörgu leyti jafngóð og í Revkja-
vík.
En oins og mörgum er kunn-
ugt, er ill atkerisfesta á Eyrvrbakka-
n, og verður pví að setja par
niður festar í botninn, sem atkerin
krækjast í; liggja festar pessar úr
landi fram 1 klappir á skerjagarði
peim, sem ver höfnina haf megin.
Lefoíii átti nú allar festarnar á
höfninni, og tók upp á pví, pegar
peir Einar og Guðmundur kaup-
mennn fóru að fá skip frá útlönd-
um, að banna peim að nota festar
sínar; pá sáu peir Einar og Guð-
mundur sig neydda til að leggja
sjálfir festar niður í höfnina, vestan
við’ festar Lefoliis, og byrjuðu á
pessu verki 31. janúar 1888, prátt
fyrir pað að peim hafði verið bann-
að pað haustið á undan, er peir
báðu um skylaust svar um livort
peir gætu eigi gegn gjaldi notað
festar Lefoliis. Svo stendur á, að
Lefolii á landið og skerin par sem
Eínar og Guðmundur álitu hentug-
ast að leggja festar slnar, og peg-
ar peir ekki sinntu banni Lefoliis,
fjekk hann 7. febr. 1888 s^slumann
Arnesinga til að ly«a banni rjett-
arins fyrir peim kepjiinautum sínum
um að lialda áfram verkinu.
Til að fá bann petta staðfest,
hóf Lefolii mál, og var pað dæmt
I hjeraði 8. ágúst 1888. Fjell lijer-
ífrðsdómur svo, að banriið var numið
úr gildi. í>ann 25. febr. 1889 stað-
festi yfirdómurinn I Reykjavík hjer-
aðsdóminn, pó einn dómarinn (L.
E. Sveinbjörnsson) væri á móti. En
Lefolii skaut málinu til hæztarjett-
ar I Kaupmannahöfn, sem dæmd
málið I vetur er leið eins og getið
er að framan, og er peim Einari
og Guðmundi kaujimönnum með
pessum hæztarjettardómi bannað að
lialda áfram að leggja festar sínar.
Höf. bæklingsins fer svolátandi
orðum um pessa niðurstöðu máls-
ins:
„Mál petta er eitt liið merki-
legasta og pyðingarmesta, er komið
hefur fyrir á íslandi á pessari öld,
pví I raun rjettri er hjer verið að
ræða um, hvort hjer um bil sjött-
ungur allra íslendinga eigi að búa
að meira eða minna leyti við verzl-
unar-einokun eða ekki. Nú er 1
raun rjettri svo komið, að Eyrar-
bakkahöfn, sem frá byggingu lands-
ins hefur verið opinber höfn, er
pað ekki lengur, pví euginn má
festa par skip sín á pann hátt setn
náttúra eða ásiefkomulagr hafnarinn-
ar krefur. Sjálf stjórnin getur nú
eigi lagt skipi inn á Eyrarbakka-
liöfn, pótt líf manna lægi við, par
sem hún hefur eigi rjett til pess
að festa pað svo, að pví sje óhætt.
t>að getur pó enn komið f/rir, að
hún purfi að senda skip til íslands,
ef vandraeði bera að höndum, eins
og komíð hefur fyrir optar en einu
sinni bæði á ttmliðnum öldum og
á pessari öld, núna seinast fyrir
nokkrum árum I harðindunum.
Fyrlr 27. janúar 1891 var petta
mál sök, sem peir Lefolii, Guð-
mundur og Einar fóru með á milli
sín. Nú er pað orðið velferðarmál
vor Árnesinga, Rangæinga og Vest-
ur-Skaptfellinga; pað er eigi að
eins velferðarmál vort, lieldur vel-
ferðarmál alls landsins, pví ef vjer
sem byggjum mestu og einar hinar
beztu byggðir landsins, verðum
tjóðraðir svo víð klafa, að vjer fá-
um engum verulegum framförum
tekið, pá rnun koma uj>pdráttarsyki
I framfarir landsins I heild sinni.“
Höf. bæklingsins s^nir fram á
með ljósum rökum, að hæztarjettar-
dómurlnn sje ekki samkvæmur anda
og ákvæðum elztu íslenzkra laga,
og að dóœendurnir hafi fremur farið
eptir dönskum lögum en íslenzkum
hvað eignarrjettinn snerti. Eptir
elztu Islenzkum lögum hafi land-
eigendur verið skyldir að leyfa haf-
skipa-uppsátur, og hvað annað er
með purfti til að gjöra skip sem ó-
hultust við ísland, gegn mjög vægu
gjaldi. Eyrarbakkahöfn hafi verið
opinber höfn I 1000 ár og löggild
opinber liöfn I 8—9 aldir. Og pó
lokar hæztirjettur henni uú með
pessum dómi, par eð skip ekki geta
legið par nema við íestar eins og
pær, er Lefolii brúkar sjálfur og
peir Einar og Guðmundur voru að
leggja.
Aðal augnamið höfundarins er
að skyra petta mál, svo fólk I peim
sveitum, er petta mál snertir mest,
hugsi pað og undirbúi til alpingis
I sumar, og er sannarlega pakk-
lætisvert, að pessi ungi landi vor
skuli hafa svo mikinn áhuga fyrir
velferðarmálum fósturjarðar sinnar
og kemur fram I bækling pessum.
E>etta er pví gleðilegra, sem pað er
svo sjaldgæft I seinni tíð að hinir
ungu íslendingar I Khöfn skiptí
sjer af svona löguðum málum. Vjer
bæði óskum og vonum að bækl-
ingurinn hafi hin tilætluðu áhrif, að
alpingi búi til liin nauðsynlegu lög
viðvíkjandi Eyrarbakka kaupstað og
höfn-
Eins og sjest af efnisyfirlitinu
fer höf. bnklingsins útí ýmialegt
annað, sem beinlínis ocr óboinlínis
7 D
stendur I sambandi við Eyrarbakka
hafnarmálið. Hann synir t. d. í
hvaða sambandi vegagjörðarmál
syslnanna par I kring standa við
hafnarmilið. Ennfremur s/nir höf.
fram á, hvernig danskir kaupmenn
alltaf hafa staðið á móti löggild-
ing ymsra góðra hafna við ísland,
til að viðhalda einokun I sveitun-
um I kring. Höf. hefur auðsjáan-
lega mikla trú á að bæta megi ís-
land I búnaðarlegu tilliti o. s. frv.
og eruin vjer honum samdóma um
pað. Hann hefur óvanalega mikla
trú á framtíð landsins, og telur
upp ymislegt, sem nauðsynlegt er
að gjöra til framfara. Einknm legg-
ur hann áherzlu á, að akvegir sje
lagðir út um landið frá höfnum,
að sveitaverzlanir komist á, að mál-
præðir sje lagðir hvervetna um
landið, gufuskipa-ferðum fjölgað millí
íslands og annara landa og strand-
ferðir sjer I lagi auknar. En sjer-
staklega leggur höf. áherzlu á, að
frjettapráður sje lagður milli íslands
og Skotlands, yfir Færeyjar. Hanrr
gengur út frá, að á íslandi sjálfu
478
„Jeg held, pað væri bezt fyrir
okkur að far tafarlaust“, sagði hann
við Kilisp og kveikti I vindli.
„Kerlingarnornin getur hrokkið upp
af á hverju augnabliki“
„Hún gæti pað“, sagði Kilsip
með efasemda-svip; „en mig skyldi
ekki furða lifandi vitund á pví, pó
bún hefði pað af eptir allt saman.
Sumar af pessum gömlu konum
hafa nlu líf eins og kettirnir“.
„E>að er ekki ólíklegt“, svaraði
Calton um leið og peir fóru út á
strætið, sem var j>ryðilega uppljóm-
að; „hún var sjerstaklega kattarleg
að eðlisfari, eptir pví sem mjer
syndist. En segið pjer mjer nokk-
uð“, hjelt hann áfram, “hvað geng-
ur að henni — elli?“
„Sumpart; drykkjuskapur líka,
að jeg held“, svaraði Kilsip. „Auk
pess er nágrennið ekki heilnæmt,
°g óregla hennar er hjer um bil
búin að gera út af við hana“.
„Jeg vona pað sje pó ekki
neinn næmur sjúkdómur“, sagði
málafærslumaöurinn, og fór um hann
hrollur, um leið og peir fóru inn
í grúann í Bourkes stræti..
483
dró skítug rúmfötin upp að háls-
inum á sjer. „E>jer eruð pó ekki
prestur?“ sagði hún, pví að hún
fjekk allt I einu grun um pað.
„Nei, jeg er málafærslumaður.“
„Jeg ætla ekki að fara að láta
bölvaöa prestana hanga yfir mjer,“
tautaði kerlingin illskulega. „Jeg
ætla mjer ekki að deyja enn pá
bölvaður; jeg ætla að ná mjer aj>t-
ur og verða gallhraust og eiga góða
daca.41
„Jeg er hræddur um, að pjer
náið yður ekki aj>tur,“ sagði Calton
blíðlega. „E>jer ættuð heldur að
láta mig senda eptir lækni.“
„Nei, pað geri jeg ekki,“ sagði
kerlingarnornin og lamdi út I lopt-
ið I áttina til hans, pó kraptarnir
væru veikir. „Jeg ætla ekki að
fara að láta skaða I mjer innyflin
með söltum og laxjermeðölum. Jeg
vil hvorki presta nje lækna, pað
er af og frá. Jeg vildi ekki held-
ur neinn málafærslumann, ef jeg
væri ekki að hugsa um að ráðstafa
eignum mínum; pað er pað sem jeg
er að hugsa um, bölvaður.“
„Mundu eptir að láta mig fá
486
sagði.
„E>ó jeg ætti að drepast, pá
segi jeg pað satt,“ rumdi I kerling-
arnorninni. „Veslingurinn hann fað-
ir hennar dó af drykkjuskap, bölv-
aður dóninn, og jeg er nú á sömu
leiðinn af sömu ástæðum. E>jer vor-
uð ekki bjer I bænum á fyrri dög-
um, annars liefðuð pjer verið vit-
laus eptir henni, pað getið pjer
bölvað yður upp á.“
„Vitlaus eptir Rósönnu?“
„Já einmitt eptir henni“, svar-
aði Guttersnipe gamla. Hún var
leikkona, pað var hún, og fal-
leg stúlka var hún, pað veit ham-
ingjan; allir karlmennirnir voru vit-
lausir eptir henni, og hún dansaði
yfir svörtum hjörtum I peim, bölv-
uðum; en hún var æfinlega góð við
mig pangað til hann kom“.
E>angað til hver kom?“
„Hann!“ grenjaði kerlingin, og
reis upp við alboga; augun I henni
tindruðu af hefndaræði. Hann kom
með demanta og gull og eyðilagði
veslings stelpuna mína; og hvernig
hann hefur gengið hnakkakertur öll
pessi ár, bölvaður porparinn, eins
475
yfirfrakkanum að sjer, var auðvelt
fyrir ökumanninn að villast á pessu,
par sem hann hjelt, að petta væri
Mr. Fitzgerald?“
,,E>að er vit I pessu“, sagði
Calton áhyggjufullur. „Og hvað
ætlið pjer að gera við petta?“
„Leita að yfirfrakkanum I Fitz-
r°y-garðinum“.
„E>vættingur! Það er nú öld-
ungis fráleitt.“
„Getur verið,“ sagði Kilsip og
stóð upp til að fara.
„Og hvenær sje jeg yður aptur?“
sagði Calton.
„Ó, I kveld,“ sagði Kilsip og
nam staðar við dyrnar. „Jeg var
næstum pví búinn að gleyma pví,
að Guttersnipe gamla vill finna yð-
ur.“
„Til hvers? Hvað er nú á ferð-
inni.“
„Hún er komin að dauða, og
vill segja yður eitthvert leyndar-
mál.“
„Rosanna Moore, náttú.lega!“
sagði Calton. „Hún ætlar að segja
mjer um hana. .Teg kemst einhvern
tíma ofan 4 botninn I pessu, Got(j