Lögberg - 07.10.1891, Blaðsíða 4

8
LÖGBERG, MIÐVIKUDAGINN 7. OKTÓBER 1891.
Sögbeijg.
Gefið út aS 573 IHain Str. Winnipeg,
af The Lögberg Trinting Publishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
Ritstjóki (Editor);
EJNAK IJJORI.EIFSSON
BUSINESS MANAGER: MAGNÚS PAULSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar i eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orð eSa 1 (mml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuSinn. Á stærri
auglýsingum eSa augl. um lengri tíma af-
sláttur eptir samningi.
BÚSTADA-SKIPTI kaupenda verður aS til-
kynna skrijlega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT i AFGREIÐSLUSTOFU
blaSsins er:
THE LOCBERG P^INTINC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
DUITOK LÖKBEKO.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
--- AfimiKUP. 7. OKT. i8gi. -
ZST Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið, flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskit'tin, þá er það fyrir dómstói-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang'.
•gjg' Eftirleiðis verðr á hverri viku prent-
uð í blaðinu viðrkenning fyrir móttöku
allra peninga, sem því hafa borizt fyrir-
farandi viku í pósti eða með bréfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálfir á afgreiðslustofu blaðsins'
þvi að þeir menn fá samstundis skriflega
viðrkenning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
I’. 0. Money Orders, eða peninga í Ile
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá-
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun íyl
fyrir innköllun.
„HEIMILID'1.
Vjer getum í petta sinn glatt
vini blaðs vors msð f>ví, að hjer
eptir sjáum vjer oss fasrt, fyrst um
sinn að minnsta kosti, að hafa stöð-
ugt í blaðinu stuttar greinar, sem
aetlazt er til að geti verið mönnum
til leiðbeiningar í daglega lífinu,
viðvíkjandi búskap, garðrækt, matar-
tilbúningi, umgengni í húsum cg
s. frv. Fyrirsögnin fyrir pessum
greinum verður Heimilið; pær byrja
1 næsta blaði, og er svo til ætlazt,
að meira og minna komi af peim
i hverju einasta blaði hjer á eptir.
Frá pví er blað vort fór fyrst
að koma út og pangað til nú höf-
um vjer vitað, að brjfn þörf var á,
að verja nokkru af rúmi blaðsins
á pann hátt, sem hjer er um að
ræða. Vjer höfum hvað eptir annað
fengið áskoranir í pá átt frá vel-
unnurum blaðsins. Flestöll liin
merkari vikublöð pessa lands hafa
einhverja slíka deild, vitaskuld af
peirri ástæðu, að almenaingur finn-
ur til parfarinnar á leiðbeiningum
í slíkum efnum, og pað er auðvit-
að hverju orði sannara sem Mr.
Bachmann bendir á í grein sinni
í pessu númeri blaðsins, að íslend-
ingar purfa slíkra leiðbeininga við
flestum mönnum fremur.
En pað hcfur ekki verið eins
auðhlaupið að pví fyrir oss, að full-
nægja peirri þörf, eins og sjálfsagt
margir hafa gert sjer í hugarlund.
Sá hluti blaðsins, sem til þess er
varið, útheimtir allmikinn lestur og
alveg sjerstaka ritstjórn. Að minnsta
kosti er pví svo varið með núver-
andi ritstjóra pessa blaðs, að hann
ber ekki pað skyn á búskap og
hússtjórn, að hann sje fær um að
leiðbeina lesendum sínum í peim
efnum, enda þykist hann og pegar
hafa nóg á sinni könnu.
En nú hefur oss loks tekizt að
yfirstíga pá örðugleika, sem lijer
hefur verið um að ræða. Vjer höf-
um fengið pá beztu krapta, sem
vjer vitum til að hjer sjeu, til pess
að taka að sjer pann part Lögbergs,
sem nefnt verður Heimilið, og vjer
drögum pað ekki í efa, að það
muni verða mörgum löndum vorum
til töluverðs gagns, og verði pá
jafnframt virt af peim eins og það
er vert.
Feginshendi verður tekið á móti
aðsendum, stuttum greinum, frum-
sömdum eða pyddum, um pau efni,
sem ætlazt er til að verði innihald
Heimilisins. Vafalaust eru hver-
vetna úti um nylendurnar, og eins
hjer i bænum, karlar og konur,
sem geta gefið ýmsar góðar bond-
ingar um þau efni, sem lijer er um
að ræða. Vjer vonum að vinir
blaðsins, sem finna hjá sjer mátt-
inn, dragi sig nú ekki í hlje, held-
ur geri sitt til að þetta nýja fyrir-
tæki vort megi verða lesendum
vorum til sem mestra nota.
»
Osannindi um Ameriku-
menn.
Sjera Matth. Jochumsson hefur
ritað grein í „Norðurljósið“ í sumar
um ágreininginn milli lúterska kirkju-
fjelagsins hjer og sjera Magnúsar
Skaptasonar. Hann áfellir kirkju-
fjelagið par — einkum pó, að því
er virðist, sjera Hafstein Pjeturson,
pó kynlegt megi virðist — en vott-
ar sjera Magnúsi sína „bróðurlega
hluttekningu4-.
Það kemur vitaskuld ekki oss
við. Höf. á um pað við kirkjufje-
lagið, en ekki við Lögberg. En
pað eru ummæli í grein sjera Matth-
lasar, sem oss virðist skylda vor
að svara og leiðrjetta, pví að pau
eru, að voru áliti, mjög svo ástæðu-
lítil og villandi, og í hreinskilni
sagt, ekki annað en blátt áfrar.i
vaðall, sem ósamboðinn er jafn-góð-
um og sanngjörnum manni eins og
sjera Matth. Jochumssyni. Vjer höf-
um jafnan gert oss það að reglu
að mótmæla ranghermum, sem stað-
ið hafa í íslenzku blöðunum um
landið og fólkið hjer, og oss pykir
engin ástæða til að bregða út frá
þeirri regiu, pó að vinur vor sjera
Matthías eigi í hlut, maður, sem
vjer vitanlega virðum mikils og
oss pykir vænt um fyrir marga
hluta sakir.
Hann segir í pessari grein með-
al annars:
„Við vitum, að þið (a: Vestur-ís-
lendingar, búið innan um prestsligað og
í trúarskoðunum ómyndugt fólk og ó-
frjálsa söfnuði, þar sem sannur kristin-
dómur er yfirskin þó bröstulega sje lát-
iðj við vitum, að þið búið innan um
ríkari söfnuði og leitið veraldleerar virð-
ingar og menningar, en þar sem auður
og völd, svik og sundurgerð, húmbúg og
lileypidómar ráða miklu meira en kær-
leiki, sanuleiki, rjettvísi, hreiuskilni, ]>ar
skapast ekki sannur kristindómur með
valdboðum, sem nálega eingöngu eru
studd með hjátrúarhótunum og fornrí
venju. Hjá íslendingum situr hjátrúar-
óttinn utan á og fornvenjan líka; þeir
standa á betri merg en aðrir og eru
allir bókiæsir“, o. s. frv.
Vjer getum ekki stillt oss um,
áður en vjer minnumst á efnið í
þessum línum, að benda á formið
á þeim. Er pað ekki hraparlegt,
nærri pví óskiljanlegt, að maður,
sem á yíir slíku snilldar-formi að
ráða, sem sjera Matth. Jocliumsson
á, pegar hann vandar sig á bundnu
máli, skuli geta sett saman slíka
lokleysu eins og petta? Hvernig
getur til dæmis sannur kristindóm-
ur verið yfirskin eitt? Eða hvar
skyldi sannur kristindómur skapast
„með valdboðum, og pað valdboð-
um, sem nálega eingöngu eru studd
með lijátrúarhótunum og fornri
venju“? Er pað nokkuð einstaklegt
með Ameríku, að sannur kristindóm-
ur getur ekki skapazt á pann hátt?
En hálfu verra er pó efnið en
formið. Sjera Matthías gefur í skyn,
að fólk hjor sje ekki almennt bók-
læst, nema íslendingar. Ilvaðan úr
veröldinni kemur honum sú speki?
Veit hann ekki, að hjer í Norður-
Ameríku er meira gefið út af frá-
munalega ódýrum bókum eptir beztu
höfunda heimsins, útgáfum, sem
beinlínis eru ætlaðar alpýðu manna,
en hvervetna annars staðar í heimi?
Hvernig mundi pað vera mögulegt
hjá pjóð, sem ekki væri almennt
bóklæs? Veit hann ekki, að hjer í
Norður-Ameríku er meira af alpýðu-
bókasöfnum en nokkursstaðar ann-
ars staðar. Hvar er pví svo varið
par sem alpýðan er ekki læs? Eða
hvers yegna í ösköpunum er hann
að leggja út í að segja nokkuð
um Araeríkumenn, ef hann veit
ekki annað eins og þetta?
Og hvaðan hefur sjera Matthías
lýsingu sína af trúarlífsástandinu
meðal innlendu pjóðarinnar hjer?
Af hverju veit liann, að fólkið hjer
sje prestsligað cg ómyndugt í trú-
arskoðunum og söfnuðirnir ófrjálsir?
I>að mætti ef til vill segja eitthvað
pessu líkt um kapólska menn í
þessu landi. En peir eru mjög lít-
ill minni hluti af fólkinu hjer, og
pað verður naumast sagt, að íslend-
ingar búi innan um þá.
Sjera Matthías hefur ávallt verið
fríkirkjumaður í anda; að minnsta
kosti hefur liann talað og skrifað
á pá leið. Vegna hvers hefur hsnn
verið pað? Að líkindum vegna þess,
að hann hefur gert sjer í hugar-
lund, að fríkirkjan liafi reynzt vel,
par sem hún hofur átt sjer stað.
Nú gefur liann henni pann vitnis-
burð, að í því landi, par sem hún
hefur einkum náð sjer niðri, sje
fólkið sjerstaklega prestsligað og
Ómyndugt f trúarskoðunum og söfn-
uðirnir ófrjálsir. Er nokkur sam-
kvæmni — látum okkur segja nokk-
urt vit — í slfkri framkomu?
Sjera MattJas hefur gert meira,
sem ástæða er til að taka til greina
í pessu sambandi, en pað að halda
fram frikirkju andspænis þjóðkirkju.
Hann hefur jafnan mælt manna
fastast fram með vesturflutningum,
af þeirri ástæðu, að íslendingar yrðu
hjer frjálsari inenn í anda og sann-
leika heldur en á ættjörðinni, og
sú breyting verkaði á bræður peirra
heima. Hvernig getur nokkur mað-
ur með viti búizt við slíku, ef pað
skyldi vera satt, að fólkið lijer, sem
íslendingar eiga að búa saman við
og læra af, sje prestsligað fólk, o.
s. frv.? Sjera Matthías verður sann-
arlega að gera svo vel og taka
aptur öll pau góðu orð, sem hann'
hefur um vesturflutningana sagt, ef
hann hefur fengið sannfæring um
pað, að Ameríkumenn eigi pann
vitnisburð skilið, sem hann gefur
peim í þessari Norðurljóss-grein.
Vitaskuld liefur hann ekki neina
slfka sannfæring fengið, af peirri
einföldu ástæðu, að pað er enginn
skapaður hlutur, sem bendir á, að
fólk sje lijer meira prestsligað eða
Ómyndugra f trúarskoðunum eða
söfnuðirnir ófrjálsari, on hvar sem
helzt annars staðar á jarðarhnettin-
um. En pað er par á móti margt,
sem bendir á, að pví muni vera
þveröfugt varið — fyrst og fremst
auðvitað pað, að hjer eru trú-ir og
kirkjumál algerlega prfvatmál, og
par kemst ekkert „valdboð“ að,
nema ,,valdboð“ samvizkunnar.
En pá ætti líka sjera Matthías
að sjá, að pað gengur óhæfu næst,
að vera að breiða út slíkan vaðal
og aðra eins sleggjudóma—og sök-
in pví þyngii, sem hann er sjálfur
merkari maður og orð hans meira
metin.
t*að er sjálfsagt rjett gert af
sjera Matthíasi og hveijum sem
lielzt öðrum, að liæla Islendingum
fyrir pað að peir kunna að lesa 4
bók, og fyrir ýmislegt annað ágæti
peirra, og það aflar mönnum vin-
sælda. En hitt er ekki rjett, að
afla sjer vinsælda á pann hátt, að
nfða allsendis ástæðulaust, rjett út
í bláinn, aðrar pjóðir niður fyrir
allar hellur, og telja með pví sinni
pjóð trú um að hún hafi hrifizt upp
á „háfjalla-tind“, þar sem hún vit-
anlega stendur á jafnsljettu.
BLADA-DEILURNAR.
Vjer vekjum athygli lesenda
vorra á grein Mr. Ilallgrfms Bacli-
62
heilan sólarhríng.
„Jeg gat ekki látið hann inn
í leyniklefann, pvf Stefán gekk þar
ætíð um, pegar hann kom heim, og
ekki porði jeg að draga hann út á
klettinn. Jú, pá gætti jeg að
hringnum í fellihlemmnum, og djöf-
ullinn hvíslaði að mjer, ,settu liann
niður í kjallarann! Innan tólf stunda
verðurðu farin, og ekkert getur
vakið hann fyrr en eptir sólarhring.
Settu hann niður í kjallarann!“
„I>ó djöfullinn sje fljótur, var
jeg fljótari. Jeg preif upp snæris-
hönkina, sem par var nærri, og
vafði henni yfir um herðarnar á
Set Treloar, og hnýtti að á bak-
inu; svo dró jeg hann eptir gólf-
inu að fellihlemmnum, og opnaði
gatið. En pað var enginn hægðar-
leikur að koina honum par niður,
og þegar jeg ýtti fótum hans fram
af pallsbrúninni, pá vissi jeg, að
jeg átti nú í eins erfiðri þraut og
nokkur kona hefur nokkurn tíma
átt.
„Jeg varð að fara gætilega,
pvf hefði jeg hrundið honum of
hart, inundi hann liafa dáið sain-
67
jeg hafði bæði verið sú aumasta
og sælasta kona á jörðinni.
„En þegar við vorum komin
lítið á leið, segi jeg við Stefán:
,Jeg hef gleymt nokkru og verð að
hlaupa til baka,‘ og pað er þó satt
jeS hljóp; jeg þreif upp lykilinn
og opnaði hurðina, og setti matar-
diskinn hjá fellihlemmnum, og lypti
honum upp, og sá snærið hanga
niðnr, sem mennirnir liöfðu liaft til
að draga sig upp og ofan á. Jeg
sá Set liggja þarna grafkyrran, eins
og hann væri dauður; og svo allt
í einu kom injer til hugar, að
petta hafi verið synd af mjer, og
jeg segi við sjálfa mig: ,hann skyldi
nú aldrei vakna aptur? Og pó hann
vakni, pá verður niðamyrkur, en hann
huglaus, eins og flcstir ófriðarsegg-
ir eru, og hann skyldi svo deyja
af hræðslu!‘“
„En hvernig sem því var nú
varið, fannst mjer jeg vera að
stuðla að dauða hans með pvf að
fara frá honum, og pó hafði jeg
ekki kjark í mjer til að fara til
Stefáns og segja við hann: ,far þú,
og skildu mig og barnið, sem jeg
7Ó
voru við hendina til að nærast á,
og snærið, sem gat hjálpað hon-
um til að komast burt.“
i>Jeg get ekki talað um pað,“
sagði Júdit þreytulega, “pað er allt
saman í dimmu fyrir mjer. Jeg
V3Ít bara að jeg er saklaus af
dauða lians, en pó verð jeg að
láta lífið fyrir petta.“
„Menn hafa dáið fyrr en nú
af aðsvifi,“ sagði jeg seinlega, „pessi
leyndardómsfulli dauði kemur að
eins sviplega og elding, pó á ann-
an hátt sje. Hönd guðs skilur enginn
merki eptir, þegar hún slær fram
úr dimmunni.“
„Já“, sagði Júdit,“ jeg sá einu
sinni konu deyja pannig. Hað var
líkast pví sem hún liefði sofnað út
af, aumingja sálin, og hún var
miklu fallegri Jiá, en þcgar hún
lifði. Set Treloar dó ekki þeim
dauða; en hvemig hann dó, fær
enginn nokkurn tíma að vita, neina
liann og guð almáttugur.“
• „Gat hann hafa áit óvin?“ sagði
jeg líkt og maður er talar við sjálf-
an sig, „sem hefði fylgt honum hing-
að og gefið honum inn eitrið?“
59
Jeg fann að það var verið að reka
mig frá minni jarðnesku paradís til
helvítis —
„ ,Sje pað meining þín‘, segir
hann, og horfði á mig harðneskju-
lega, ,pá verðum við allra beztu
vinir. t>að er piltur parna úti í
Styríu, sem rak augun I myndina
af pjer, og varð svo alveg hams-
laus út af pjer; og þegar jeg sagði
honum að pú værir systir mín, mun
hann pá ekki stökkva upp og sverja
pað, að eiga pig. Viltu koma?
t>ar íærðu nóga peninga, og ljóm-
andi falleg föt, cg svo margt ann-
að fallegt, sem pú hefur aldrei sjeð
hjer; og svo er hann laglegasti
piltur, og verður ofurlítið betri við
þig en jeg var.‘
„Jeg sagði ekki eitt orð; en
jeg lilustaði, — hlustaði eptir fóta-
taki Stefáns“.
„,Jæja‘, segir liann, ,við skul-
um tala meira um petta bráðum.
Sýnist pjer jeg vera nú nokkuð'
líkur ræfils, si-fátæka manninuni,
sem strauk frá pjer? Ó, pað er
svei mjer gott að vera parna J
Styríu; peir eru allir sællegir og