Lögberg - 17.10.1895, Blaðsíða 2

2
LÖQBERO, FIMMTUDAGINN 17. OKTOBER 1895.
Atlanta sýningin og svert-
ingja-spnrsmálið.
„Nyja Suðurlandið'* (sera nú er
farið að nefna Sjiðurríkin í Banda-
r'kjunum vegna hinna miklu framfara,
sem f)ar hafa átt sjer stað á seinni ár-
um), opnaði bina miklu sýningu sína
í bænum Atlanta í Georgia-ríkinu
pann 17. f. m., eins og til stóð, með
mikilli viðhöfn. Forseti Bandaríkj-
anna, Mj. Cleveland, setti vjelarnar á
sýningunni í hreifingu, pó hann væri
par ekki yiðstaddur, heldur í sumar-
húsi sínu í Buzzard’s Bay norður í
Massachusetts. Hann gerðl pað nátt-
úrlega með rafmagni. Þá fór fram
mikil herganga, og tóku margar pús-
uudir hermanna úr hernum frá borg-
arastríðs tímunum pátt í henni. Dar á
eptir fóru fram ræðuhöld mikil og
mörg, í byggingu peirri sem nefnd er
,,Anditoriun.“, og hjeldu margir nafn-
togaðir embættismenn ræður þar.
Hið merkilegasta var samt pað, að
ræðuna, sem vakti mesta eptirtekt og
bestur rómur var gerður að, hjelt
svertingi einn. Hann heitir Booker
T. Washington, og er nann skólastjóri
í iðnaðarskóla einum í bænum Tus-
cogee í Alabama-ríkinu. Hand talaði
um stöðu pjóðar sinnar (svertingj-
anna) í binu „Nýja Suðurlandi-4 og
hjelt pví fram, að svertÍDgjar ættu að
leggja áherzlu á að bæta kjör sín í
atvinnulegu tilliti, en hætta við hinar
árangurslausu tilraunir að ná fjelags-
legu jafnrjotti við hvíta menn með
pólitískum meðölum, ogað undir hin-
um n/ju atvinnulegu kringumstæð-
um, sem nú eigi sjer stað í Suðurríkj
unum, geti svertingjar og hvítir menn
komist í mjög náið samband og sam-
ræmi með tímanum. I>að er sagt, að
ræða pessi sje hin fyrsta, sem svert-
ingi hefur haldið, við merkilegt tæki-
færi, par sem tilheyrendurnir voru
mikilsmetnir hvítir menn.
Sum blöð nefna próf. Washing-
ton Moses svertingjanna, og álíta að
ræða hans sje merki um, að pað sje
að hefjast nytt tímabil í sögu peirra
í Bandaríkjunum, og að ef bending-
um hans sje fylgt, pá sje svertingja-
spursmálið leyst. Ritstjóri blaðsins
The Atlanta Constitution segir, að
ræðan sje mjög pyðingarmikil, og
mælir með henni sem „grundvelli er
bæði dökku og hvftu kynpættirnir
geti staðið á pannig, að báðir Djóti
fullkomins rjettlætis“. Vjer pýðum
pann kafla úr ræðu próf. Washing-
tons, er inniheldur kjarnann í pví
sem hann hjelt fram, orðrjett, og
hljóðar hann svo:
,,Þar eð við (svertÍDgjarnir) vor-
um ómenntaðir og reynslulausir, er
engin furða pó að við byrjuðum að
byggja að ófan, í staðinn fyrir að neð-
an, og hjeldum pví áfram fyrstu prjú
árin; að við sóttumst meira eptir að
ná sæti á löggjafarpingum hinna jfmsu
ríkja eða í con£ress Bandaríkjanna,
en að eignast fasteignir og verða vel
að okkur í iðnaði, búnaði o. s. frv.; að
pólitískir fundir og pólitísk ræðuhöld
fjellu meira í smekk okkar, en að
koma á fót mjólkurbúum eða maturta-
görðum. Við höfum enga aðra vörn
eða traust, en að nota gáfur okkar og
láta okkur öllum fara fram í öllum
greinum.... Hinir vitrustu meðal
p jóðar minnar skilja pað, að pað er
hin mesta heimska að halda uppi sí-
feldum bardaga út af spursrnálinu um
fjelagslegt jafnrjetti við hvíta menD,
og að við náum að eins framförum í
að njóta peirra rjettinda sem við fáum
1 pá átt, sem afleiðinga af harðri og
sífeldri baiáttu, en ekki með pví að
reyna að hafa pað fram með valdi.
Menn neita ekki til lengdar að uin-
gangast neina pjóð sem hefur nokkuð
að leggja fram á heimsmarkaðinum.
E>að er rjett og mikilsvert, að við
höfum öll pau rjettindi sem lögin veita
öðrum, en pað er miklu meira áríð-
andi, að við undirbúum okkur undir
að nota pessi rjettindi. Tækifærið að
vinna sjer inn dollar í einhverri verk-
stniðjunni er, sem stendur, miklu
meira virði fyrir okkur en pau rjett-
indi, að mega eyða dollar á leikhúsi'1.*
Próf. Washington benti á, hve
drengilega sýningarnefndinni hefði
farist við pjóð sína, og sagði að \ið-
urkenning sú, sem svertingjar hefðu
fengið hjá nefndinni, „mundi gera
meira að verkum til binda vináttu
með hinum tveimur pjóðum (svert-
ingjum og hvítum mönnum) en nokk-
uð annað sem komið hefði fyrir síðan
að svertingjar fengu frelsi“. Við-
víkjandi meðferðinni á svertingjum í
Suðurríkjunum sagði próf. Washing-
ton ennfremur, „að pegar komi til
verzlunarviðskipta og einkis annars,
pá hafi svertingjar sama tækifæri í
verzlunarsökum og hver annar maður“,
og að engin fyrirtæki heppnist í Suð-
urrfkjunum, sem svertingjar ekki sjeu
hlynntir og vilji að heppnist.
Prófessor Washington stendur
eins og áður er sagtfyrir iðnaðarskóla,
sem stofnaður hefur verið f\rir svert-
ingja. Hann fjekk sjálfur menntun
sína í Hamton-skóla, og kom pessum
skóla, sem hann er fyrir, á fót með
fje er vinir hans í Nyja-Englands
rfkjunum lögðu fram. Skólinn byrj-
aðil881. General Marshall í Bost-
on lagði til $8000 til að kaupa jörð
fyrir skólann og Alabama-ríkið leegur
fram $2000 á ári til hans. Próf.
Washington hefur frá pví fyrsta fram-
fylgt peim grundvallarreglum, sem
koma fram í ræðu hans, og skólinn
hefur gert ákaflega mikið gagn og
heppnast vel að öllu leyti. Wash-
ington trúir pví ftaðfastlega, að upp-
fræðsla svertiugjanna eigi fyrst um
sinn miklu fremur að stefna í iðnað-
ar áttina en að tómri bókfræðslu.
Hann vissi, að svertingjar voru fá-
tækir, og kom pví pess vegna svo
fyrir, að ungmenni pau, sem gengu á
skóla hans, gátu unnið af sjer part af
kennslukostnaðinum. Skólinn byrj
aði fyrst með 1 kennara og 80 nem-
endum, en á skóNárinu, sem síðast
endaði, voru við skólann 66 kennarar
og 959 nemendur. Skólinn á nú 2000
ekrur af landi og 40 hús. Kostnaður
hvers nemanda er um $75 á ári.
Eitt merkt Suðurríkja blað segir
um ræðu Washingtons: „Hún var
göfug og snjöll ræða, og ef hún að
eins kemst inn í huga og hjörtu svert-
ingjanna, pá er enginn vafi á, að hún
gerir mikið gagn. Ræðan sjfnir að
Washington er vitur ráðgjafi, og leið-
togi sem óhætt er að fylgja“. Annað
að merkt blað segir: „Vitrir og :
velviljaðir menn hafa lengi sjeð, itð
leysing svertingja-spursmálsins er
komin undir hinu pögula, alvarlega
og stöðuga verki, sem svertingjaskól-
arnir eru að vinna, en ekki undir
gauragangi peim og hita, sem póli-
tískir leiðtogar hafa komið af stað og
viðhaldið til að nota við forsetakosn-
ingar.... E>ess ber að geta, að pessi
vitri leiðtogi svertingjanna slær
ekki neitt af kröfum peirra
hvað snertir fjelagslegt jafnrjetti
peirra: hann að eins ræður frá að
halda pessum kröfum fram með kappi
pangað til pær hafa góðan grundvöll
að standa á“. Eitt blaðið segir:
,,Próf. Washington bendir á, að hið
fyrsta, sem svertingjarnir verði að
gera, sje, að læra að vipna og spara
— ekki einasta að vinna sem algengir
daglaunamenD, heldur láta hugvit og
kunnáttu ráða í daglegum störfum
sínum eins og hvítir menn geri. E>vi
fyrr sem svertingjar lærir að' skoða
sjálfa sig sem mikilsverðan lið í
hinu ameríkanska iðnaðar og búnaðar
lífi framar en í hinu pólitíska lífi, pess
betra verðurpað fyrir hann sjálfann,
og öll uppfræðsla svertingjanna ætti
að stefna í pá átt“.
Eins og allir vita, eru ekki nema
30 ár síðan að svertingjar fengu frelsi.
E>á voru peir allsendis ómenntaðir og
eignalausir, enfengu strax sömu póli-
tisk og fjelagsleg rjettindi og hvítir
*)Þetta lýtur að |jví, að sum leikhús
vilja ekki selja svertingjum sæti í hinum
bestu pörtum í húsinu, vegna þess að hvítt
heldra fólk aftók að sitja innan um þá
Sumir finni veitingastaðir og gistihús
neita einnig a* veita svertingjum og hýsa
þá af sömu ástæðu,livað finirog menntað-
ir sem svertingjar eru. Hvorutveggja
kemur til af þvi, að hvítir menn líta niður
á svertingja í heild sinni.
menn í Suðurríkjunum, sem peir höfðu
verið prælar hjá. Hvítum mönnum í
Suðurríkjunum lrefur allt af pótt
ranglátt, að eignalausir og lítt mennt-
aðir svertingjar skyldu hafa eins mik-
ið að segja í pólitískum málum og
peir sjálfir, og hvað snertir fjelagslííið,
pá hafa f eir ekki getað fengið sig til
að álíta pá jafuingja sína, og hafa
ekki viljað umgangast pá eins og peir
væru pað. í pessu er hið svonefnda
„Svertingja-spursmál“ innifalið. Próf.
Washington og margir binir vitrustu
menn hab.a pví nú fram, að pegar
svertingjar sje búnir að ná eins mik-
illi menntun, bæði verklegri og bók-
legri, og hvítir menn, og orðnir efnað-
ir borgarar, pá muni allt lagast af
sjálfu sjer, og að pess vegna sje um
að gera að m< nnta pá og að peir kom-
ist í sömu efui og hvítir menn. E>á
standi peir öðrum borgurum jafnfætis.
* * *
Greinir pær eptir Mr. Didier og
Mr, Thorne, sem birtust í The Globe
Quarterly Jlev'ew, og sem vjer pýdd-
um kafla úr í 37. númeri Lögbergs
(undir fyrirsögn: „Svertingjar og
Bandaríkjapólitík") hafa vakið ákaf-
lega mikla eptirtekt nm pver og endi-
löng Bandaríkin, og blöðin verið full
af ritgerðum út af pví máli. Flestir
er rita um málið út af greinum pess-
um, halda pví fram, að höfundar grein-
anna hafi farið mikils til of langt og
að dómar peirra sje ósanngjarnir og
ekki byggðir á gildum rökum.
Albion W. Tourgee, einn af dóm-
urum Bandaríkjanna, sem vjer höfurn
áður pýtt ritgerð eptir I Lögbergi,
hefur meðal annaratekið til máls út af
ofannefndum greinum, og farast hon-
um orð pannig:
„E>egar pess er gætt, að svert-
ingjar voru algerlega undir áhrifum
menntunar Suðurríkjanna í 250 ár, að
pað er nú nærri eins mikið hvítra
manna blóð í æðum peirra og svert-
ingjablóð, og að ástæðan, sem gefin
var fyrir að fara með svertingjana eins
og farið var með pá í Suðurríkjunum
var sú, að pað pyrfti að kristna pá og
mennta, pá er pessi lýsing á afleiðing-
um pessara áhrifa óræk sönnun fyrir,
hve einkis virði hin suðræna aðferð
var, og kastar skugga á kristindóm
Suðurríkjanna. En hvað er eðlilegra
en að svertingjarnir væru eins og peim
er lýst? E>eir voru uppaldir við fals,
órjettvísi, ofbeldi, slark og lauslæti í
hálfa priðju Cld. E>eim var ekki leyft
að giptast, heldur bannað pað með
lögum; peim var ekki leyft að læra að
lesa og skrifa, að menntast fyrir neina
atvinnu, að eiga neinar eignir, nje
verja sig og afkvæmi sitt gegn ofbeldi.
Ef pessi ákæra væri rjett, sem hún er
ekki, pá væri hið núverandi ástand að
eins ávextirnir af sáningu hins óút-
málanlega órjettlætis, prældómsins.
.... Mr. Thorne virðist gleyma pví,
að pað eru tvöfalt fleiri hvítir menn 1
Suðurríkjunum en svertingjar. E>ví í
ósköpunum vinna peir ekki? Að tala
um iðjuleysingja! E>að eru tvöfalt
fleiri hvítir iðjuleysingjar í Suðurríkj
unum en svartir, og tvöfalt fleiri svert-
ingjar vinna á bómullarökrunum en
hvítir menn pann dag í dag. Ef svert-
ingjar vilja ekki vinna, sem ekki er
heldur satt, pá hafa peir eptirdæmi
hvítra manna sjer til afsökunar—ept-
irdærni sem háir og lágir, ríkir og fá-
tækir hafa verið duglegir í að gefa
peim á hverjum degi í 309 ár“.
Þetta svertingjaspursmál sýnir^
að ranglæti og kúgun hefnir sín ætíð
á peim sem pað fremja eða niðjum
peirra. Forfeður hinna hvítu manna í
Suðurríkjunum hnepptu svertingjana
í prældóm og fóru svívirðilega með
pá í 250 ár. Niðjum peirra hefur
hefnst grimmilega fyrir pað, fyrst með
prælastriðinu og síðan með pví sem
nefnt er „svertingjaspursmálið“.
0. Stephensen, I. D.,
í öðrum dyrum norður frá norðveslurhorninu á
ROSS & ISABEL STRÆTUM,
verður jafnan að hitta á skrifstofu sinni frá kl.
9—11 f. m., kl. 2—i og 7—9 e. m. dag hvern.
—Nsetúr-bjalla er á hurðinni.
. Tslevjio.ne 346,
ÍSLENZKUR LÆKNIR
Dr. M, Halldorsson,
Stranahan & Hamre lyfjabiið,
Park Kii)cr% — — — N. Dak.
Er að bitta á hverjum miðvikud?^i í Graíton,
N. D., frá kl. 5—6 e. m.
T. H. Lougheed, M. D.
Útskrifaður af Man, Medical University.
Dr. Louuheed hefur lyfjabúð í sam-
bandi við læknisstörf sin og tekur því til
öll sín meðöl sj álfur. Selur skólabækur,
ritföng og fleira þessháttar.
Beint á móti County Court skrifstofunni
GLENBORO, MAN.
YKKIIR PENINGA!
osannfœrist!
Jj]inmitt á pessum tíma purfið pið að byrgja ykkur með vörur fyrir upp-
skerutímann. Komið með listaaf pví, sem pið purfið, til okkar
og látum sjá hvað við getum gert. Við erum
sannfærðir um að við getum sjiarað
ykkur peninga.
Allar sumarvörurnar verða að seljast án tillits til verðs, til pess að r/ma
fyrir okkar mikln byrgðum af vörum fyrir hausið.
KELLY MERCHANTILE CO,
ALþEKKTA ÓDYRA BUÐIN í NORÐNR-DAKOTA.
Milton,.........................l DAKOTA
ASSESSMEJJT SYSTEM. IVIUTUAL PRINCIPLE.
ITefur fyrra helmingi yfirstandandi árs tekið lífsábyrgð upp á nærri ÞRJÁTlU OG
ÁTTA MILLIONIR, Nærri NÍU MILLJONUM meira en á sama tímabili i fyrra,
Viðlagasjóður fjelagsins er nú meira en liálf fjórda Miillión dollars.
Aldrei hefur það fjelag gert eins mikið og nú. Hagur þess aldrei staðið eins vel
Ekkert lífsábyrgðarfjelag er nú í eins niiklu áliti. Ekkert slíkt fjelag hefur
komið sjer eins vel á meðal hinna skarpskygnustu Islendinga. Yflr J>ú und af
þeim hefur nú tekið ábyrgð í því, Margar þúsundir hefur það nú allareiðu greitt
íslending iu, Allar rjettar dánarkröfur greiðir það fljótt og skilvíslega.
UppJýsingar um þetta fjelag geta menn fengið hjá
W. II. I’AIIESON Winnipeg, P. S- BARDAL, Akra,
Gen. Agent Man. & N. W. T. Gen. Agent N. & 8. Dak. & Minn.
A. K. McNICHOL,
McIntybb Bl’k, Winnipeg,
Gkn. Manageb fyrir Manitoba. N. W. Terr., B. C., &c.
litnisburímr.
Þjáðist af GIGT, HÖFUÐVKllK og
SLÆMKI MEI.TINGU, EN BATNAÐI AL-
GERLEGA AE BELTINU.
Elbow Lake, Grant Co.,Minn.,ll.sept’93
Dr. Á. Oween!
E>að er hjer um bil 6 mánuðir síðan
jeg keypti eitt belti nr. 4, og með mik-
iili gleði sendi jeg yður pennan vitnis-
buro, par jeg nú finn að beltið hefur
bætt mjer. Áður en jeg fjekk beltið
var jeg mjög veik, lá í rúminu og hafði
pær verstu kvalir sem hugsast geta,
gigt, höfuðverk, slæma meltingu, og
harðlífi. Jeg leitaði lækna og brúkaði
ýms meðul trl einskis, en strax batnaði
mjer af Dr. Owens belti og kvalirnar
hærru. Beztu pakkir til yðar Dr. Owen
Mrs. A. Cheistenson. fyrir beltið og yðar ráðvendni í öllum
viðskiptum. Margir eru yður pakklátir og sjcr í lagi jeg.
E>að er æskilegt að brjef petta komi fyrir almennings sjónir, par fleiri
ef til vill viidu fá bót meina sinna með pví að brúka belti Dr. Owens. E>enn-
an vitnisburð sendi jeg ótilkvödd af fúsum vilja og er fús á að svara öllum
spurningum frá peim sem skrifa mjer viðvikjandi sjúkdómi mínum.
Yðar pakkláta Mrs. A. Christenson.
Gat ekki IIREIFT IIÖND, fót eða HÖFUÐ EN BATNAÐI I>ó við að
BRÚKA HELTIÐ.
Dr. A. Owen. . Nortlr Valley, Wis., 17. okt 1893.
E>að er nú eitt 4r síðan jeg fjekk belti yðar, og hjer með fylgja nokkrar
línur um pá hjálp sem pað hefur gefið mjer og konu minni. Jeg var svo
veikur að jeg hvorki gat gengið eða steðið. Nú, pað gerði mig heldur ekki
strax heilan, en pví iengur sem jeg brúkaði pað (beltið) pví meir batnaði
tnjer og nú er jeg alheill og sá hamingjusamasti maður sem til er. E>að
sem að mjer gekk var mjaðmaverkur og ákafar kvalir í bakinu. Jeg vildi
ekki fyrir nokkurn mun vera án beltisins. Nú er pað dálítið farið að slitna-
pví bæði jeg og kona mín böfum brúkað pað; en pað gleður mig að geta
keypt aptur nýtt. Jeg hef fengið nóg af að leita lækna, peir gátu ekkert
gott gert mjer, en eingöngu Dr. Owens belti skal hafa pá æru.
Virðingarfyllst Ole Knudson.
E>JEIt IIALDIÐ EF TIL VILL AD JKG LJÚGI, EN ÞAÐ El{ ÓRLANDAÐUK
SA NNLEIKUR.
Dr. A. Owen. New Richland, Minn., 10 okt. 1893.
1 mörg, tnörg 4r hef jeg kvalist af gigt, og stundum svo að jeg hef verið
viðpolslaus. Allt mögulegt hef jeg reynt, en ekkert dugði, pangað til jeg
fjekk belti nr. 4 frá yður. Nú haldið pjer ef til vill að jeg ljúgi, en pað er
hreinn sannleikur, að pegar jeg hafði brúkað beltið í prjá daga, fóru kvalirn-
ar og eptir átta daga gat jeg gengið án pess að finna til og nú er jeg svo
frískur sem jeg nokkurn tíma bef verið, Jeg geng nú frískur og glaður til
vinnu minnar og á að eins beíti Dr, Owens að pakka fyrir pað. Einn vinur
minn sem ekki hafði efni á að kaupa belti, lánaði pað hjá mjer og er alveg
batnað líka. Mitt og hans pakklæti til Dr. Owens.
Erik Johnson.
Allir peir sem kynnu að óska eptir nánari upplýsingum viðvikjandi
bót á langvarandi sjúkdómum, bráðasótt og taugaveiklun eru beðnir a&
skrifa optir vorum nýja mjög svo fallega danska eða enska príslista, til B-
T. Björnson Aðal Agent meðal íslendinga, P. O. Box 368 Winnipeg Man.
Tbe Owen Electric Belt and Appliance Co,