Lögberg - 17.10.1895, Blaðsíða 4

4
LÖGBERQ, FIMMTUDAGINN 17. OKTOBER 1895
ö g b t x g.
Geíið át aSI43 Prínoess Str., Winnipeg
The Lögberg Printing Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
Ritstjóri (Editor);
SIGTR. /ÓNASSON.
Businrss managrr: B, T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar í eitt
kipti 25 cts. fyrir 30 orð eða 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuðinn. Á sts-rri
i uglýsingum eða augl. um lengri tima af
sláttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verður að ti
nna skrtjlega og geta um fyrverandi bú
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT tii AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE LÓGBERC PRINTINC & PUBLISH- C0.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EOITOR LÖGBERO.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
— fimmtudaoinn 17. okt. 1895. —
Samkvæm laD^slögum er uppsögn
kaupanda á blaöi ógild, nema hann sé
kuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld viö blaö-
iö flytr vistferlum, án þess aö tilkynna
heimilaskiftin, j>á er )>aö fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir ^rett
visum tiigangi.
Eptirleiöis verður nverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðiö sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borgamrnar hafa til vor komið
frá Umboösmönnum vorum eöa á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfilega lángan tíma, óskum
vjer, aö þeir geri oss aövart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaöið
fullu veröi (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseölar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
F. 0. Money Orders, eða peninga í Re
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
Winmpeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innkðllun.
Siðalærdóms heimspekingarnir segja
oss,(að eptirsókn eptir gleði og til-
raunir að foiðast sítrsauka sje aðal
náttúrufýsn mannanna. Ef Jretta er
rjett, pá hefur Pasteur gert meira til
að lina pjáningar mannkynsins en
nokkur annar maður, lífs eða liðinn.
Og allt, sem hann gerði, var gert svo
hæglátlega. Hann var ekki að reyna
að sýnast eða iáta mikið á sjer bera;
pað voru engir lúðrar peyttir eða
bumbur barðar til að kunngera hvað
hann var að gera; engin tilraun var
Prófessor Pasteur.
blaði
hins
Þegar vjer, í síðasta
voru, gátum um lát
franska merkismanns, Louis Pasteurs,
gerðum > jer ráð fyrir að láta Lögberg
síðar flytja dálítið ágrip af æfisögu
hans og starfi hans mannkyninu til
gagns. Oss hefur nú borist á hendur
ágæt grein um hinn látna vísinda-
m»Dn, og álítum vjer að eptirfylgj-
andi útdráttur úr henni fullnægi pví
er vjer ætluðum að segja um haun.
GreÍDÍn byrjar með pessum orðum :
„Ef sú biessun, sem lífsstarf sjer-
hvers manns færir meðbræðrum hans,
er mælikvarði fyrir mikilleik manna?
pá er óhætt að segja, að nýlega hatí
hinn mesti allra mikilmenna látist.
heldur gerð til að gera sjóuarleiksleg
áhrif, eins og almennt er álitið (en
ranglátlega að vorri hyggju) að pjóð
peirri, sem haun fæddist, starfaði og
dó hjá, sje svo gjarnt til að gara“.
Pasteur var maður með fastri
sannfæringu, ópreytandi polinmæði
óbilandi hug og ótakmörkuðu starfs-
poli. t>að má nærri segja, að hann
hafi eytt æfi sinni í vinnuherberg
sínu, og par barðist hann við og sigr
aði ráðgátur, sem liinir mestu vísinda-
menn, er upjii voru á undan honum
og honum samtíða, ekki gátu ráðið.
Hann fæddist 1 Dole á Frakk
landi 27. desember 1822, og var pví á
73. árinu pegar hann dó.* Snemma
var hann hneigður fyrir efnafræði, og
var pví látinn fara á skóla í París
(E cole Normale), og las hann par
mest fræðigrein pá, er hann var
hneigðastur fyrir; en síðan hjelt hann
námi sínu áfram í Sarbonne hjá M
Dumas, og varð seinna eptirmaður
hans við Acaderaie Francaise.
Pasteur vann sitt fyrsta nafn-
fræga verk árin 1865—66, pegar hon-
um var falið á hendur að rannsaka
silkiorms-pestina, sem var að eyði-
leggjaeina helstuiðnaðargrein Frakk-
lands. Hann hjelt pví strax fram, að
>estin orsakaðist af maur, og að pað
væri hægt að stöðva liana með pví,
að eyðileggja alla silkiorma og egg
peirra, sem sýkt væri. Það var hleg-
ið að pessari staðhæfingu hans, og
honum var sagt að pestin mundi út-
breiðast engu að síður, pví að hún
kviknaði af sjálfu sjer.** En hann
neitaði pvl harðlega, að nokkuð pví-
líkt (að maur eða annað gæti kviknað
af sjálfu sjer) ætti sjer stað, og sarra-
aði staðhæfingu sína,svo að ráðum hans
var loks fylgt og pestin stöðvuð.
Þar næst sneri hann sjer að pví,
að rannsaka hvernig allskonar ólga
(fermentation) orsakaðist, og bjelt pví
strax fram, að ólga orsakaðist af smá-
dýrum (animalcules). Hann stað-
hæfði, að ef hægt væri að útiloka all-
ar frjóagnir (germs), pá gæti engin
* Það var prentvilla í síðasta blaði aó
sagt var að Pasteur hefði verið ylir átt-
rætt; átti að vera sjötugt.
**] Sumt fólk á Islandi trúir því þann
dag í dag, að lús kvikni af ejálfu sjer og
að þan sje óhreysti, merki ef lús kvikni
ekki á börnuoi!
ólga átt sjer stað. Aptur var hlegið
og háðast að honnm, og lionum sagt
að petta „orsakaðist af sjálfu sjer“.
Til að sanna staðhæfing sína, gerði
hann tilraunir I hreinu lopti á
fjöllum uppi; og hann sannaði afdrátt-
arlanst, að pegar maður væri svo hátt
uppi, að engir frjóagnir væru í lopt-
inu, gæti engin ólga átt sjer stað, og
að pað, að petta gætti orsakast af
sjálfu sjer, væri eintóm bábilja.
Það var eðlileg afleiðing af pess-
um happasælu rannsóknum, að Past-
eur skyldi snúa sjer að pví að rann-
saka sjúkdóma manna og dýri. Hann
hafði, eins og áður var sagt, sannað,
að hin skæða silkiorms pest orsakað-
ist af lifandi kvikindum (maur), og nú
hjelt hann pví fram, að næmir sjúk-
dómar á möiinum og málleysingjum
or.iökuðust og útbreiddust, að öllum
líkindum, einhvern veginn á svijiaðan
hátt. Rannsóknir hans um petta efni
sönnuðu, að hugboð hans var rjett, og
pannig kom hann pví til leiðar, að
hægt er nú að ráða við marga ban-
væna sjúkdóma, sem menn ekkert
gátu áður gert við.
Rannsóknir Pasteurs á slðari ár-
um lutu einkum að pví, að lækna
hina hræðilegu vatnsfælnissýki (hyd-
rophobia). Fyrst framan af kom
mönnum ekki sarnan um, hvort lækn-
ingar pessar heppnuðust eða ekki.
Nú eru menn samt almennt farnir að
trúa pví. Sjúklingar koma frá öllum
löndura veraldarirraar til að leita sjer
lækninga við vatnsfælni á hinni nafn
toguðu Pasteurs-stofnun ; og pað er
viðurkennt, að enginn sjúklingur, sem
kemst pangað nógu fljótt eptir að
hafa verið bitinn af vatnsfælnis-óðu
dýri (til pess að hægt sje að nota
raeðal Pasteurs til að drejra eitrið.áður
en pað er búið að gegntaka sjúkling-
inn of mjög) hafl dáið á stofnaninni.
Prófessor Louis Pasteur er faðir
frjóanga kenningarinnar“ viðvíkj-
andi sjúkdómum. Aður en hann
gerði uppgötvanir sínar var lækninga-
aðferðin við sjúkdóma að miklu leyti
handahófs lækninga-aðferð, enda var
>að ekki að undra, pví hvernig er
hægt að hafa rjetta aðferð við sjúk-
dóm sem inenn ekki pekkja hvers
eðlis er? Læknar voru að preifa fyrir
sjer í myrkri; peir voru í blindni að
berjast við óvin sem peir ekki sáu, og
sem peir vissu ^ekkert um annað en
>að, að peir sáu hin drepandi áhrif
hans. Pasteur hefur kastað björtu
vísinda-ljósi á pennan óvin, og hefur
sýnt læknisfræðinni uppruna hans,
hvernig hann magnast og hvað mikið
afl hans er; en pað, sem mest er um
vert, er, að hann hefurfengið læknun-
um I hendur vopnsemáreiðanlegayfir-
vinnur hann.
Barnaveiki, kólera og vatnsfælni
eru nú ekki voðalegir sjúkdómar
framar; tæring verðurpað heldur ekki
innan skamms; og pað er ekkert ólík-
legt, að áður en einn áratugur er lið-
inn hjer frá, pá verði enginn sá sjúk-
dómur til, sem læknarnir ráði ekki
fullkomlega við.
Þannig er saga Pasteurs I stuttu
máli. Hann er nú dáinn, en hans
læknandi hönd mun ná fram í enda
tímans. Ef orðstýr getur gert nokk-
urn mann ódauðlegann, pá verður pað
Louis Pasteur sem komandi kynslóðir
munu ininnast með pakklæti og virð
ingu.
HGlmes og: trú lians.
Vjer höfum áður skýrt frá glæpa-
manninum Holmes, sem ákærður hef-
ur verið fyrir að hafa myrt margt
fólk á ýmsum stöðum í Bandaríkjun-
um og jafnvel í Canada. Rjettvísin
hefur allt af síuan hann var tekinn
fastur verið að safna sönnunum gegn
honum, svo að glæpirnir verði sannað-
ir á hann, pegar málið kemur fyrir
rjett í Chicago innan skamms, og virð-
ist enginn vafi á, að maðurinn sje
sekur um flest eða öll pau morð, sem
hann er kærður fyrir. Glæpamál
petta er eitthvert hið hræðilegasta,
sem komið hefur fyrir f langan tíma,
með pví að pað lltur út fyrir, að mað-
urinn hafi haft mikinn viðbúnað til að
fremja morðin og eyðileggja lík
peirra, er hann myrti, til að hylja
glæpina, og bendír petta á, að maður-
inn sje forhertur glæpamaður og
reglulegur vargur í mannfjelaginu.
Þess vegna hafa blaðamenn látið sjer
mjög annt um að afla sjer allskonar
upplýsÍDga um manniun, en lítið ver-
ið sagt um trúarbrögð hans. Út af
,pessu og pví, sem Holmes sjálfur seg-
ir um trúarbrögð sín, segir Chicago
blaðið „The Midland“pað sem fylgir:
„Þegar maður, sem telur sig til-
heyra kirkjunni, fremur einhvern
glæp, pá er vant að segja frá pví í
dagblöðunum og geta pess, að maður-
inn tilheyri pessari eða liinni kirkj-
unni, með stórri fyrirsögn. Er petta
gert vegna pess, að pað kemur svo
sjaldan fyrir að kirkjumenn drýgja
glæpi, eða er pað vegna pess, að blöð-
in hafi ánægju af að segja frá pví,
sera gæti að einhverju leyti kastað
skugga á kirkjuna ? En lftið hefur
verið sagt nm trúarbiögð g'æpa-
mannsins Holmes, sem augljóst virð-
ist að hafi framið mörg grimmdarfull
morð. Hann hefur skýrt frjettaritara
blaðs eins frá trú sinni með eptir-
fylgjandi orðum : „,/eg trúi á kenn-
í/igw þeirra Paines og Ingersolls".
Þar eð pað er nú engin Ósamkvæmni
á milli trúarbragða hans og glæpa
hans, pá eru engar stórar fyrirsagnir
settar fyrir ofan greinarnar, sem skýra
frá trúarbragðaskoðunum hans. Það,
að trúa ekki að guð sje til, óttast
enga hegningu I komanda lífi (eptir
dauðann), fyrirlitning fyrir öllum
kenningum um andlega og eilífa hags-
mnni, og neitun pess, að nokkurt vald
sje til, sem öllu stjórni,— slík trú
gengur ekki I pá átt að hindra pann,
sem er að eðlisfari ágjarn og grimin-
ur, frá að fremja glæpi.. . Trúarjátn-
ing sú, sem Holmes gerði í fangeJsinu
I I’hiladelphia, er dýrðlegur sigur
fyrir Ingersoll óbersta og pá, sem
fylgja sama heimspekisskóla !“
Argyle-byggð.
Á. öðrum stað I blaðinu birtum
vjer brjef frá Mr. Magnúsi Paul-
s°n, sem nýlega hefur ferðast um
Argylebyggðina, er sýnir, að ekki
er um of gumað af búskap íslend-
inga par.
En auk pess, sem Mr. Paulson
tekur frani I brjefi sínu, hefur hann
munnlega skýrt oss frá, að allmargir
íslendingar eiga meira en einn fjórð-
ung úr „section“ (160 ekrur) af
landi, p. e. hálfa section (240 ðkrur) og
nokkrir prjá fjórðuDga eða 480 ekrnr;
peir eru líka til par sem eiga heila
section eða 640 ekrur af landi. Hver
fjórðuDgur úr section er frá 600 til
3,000 dollara virði; fyrnefnt verð er á
ljelegasta beitilandi, en síðarnefnt
verð er á besta hveitilandi, auk húsa.
í Argylebyggðinni feDgu um 20
bændur hveitiuppskeru er nemur frá
^ 7000 bush. auk hafra, byggs o. s.
frv.,og erhveitiuppskera hvers bónda,
af pessum 20, pví yfir 2,500 dollara
virði eptir núverandi verði.
Skuldir eru allmiklar á bænduro,
en mikið af peim er fyrir viðbótar
land, sem menn hafa verið að kaupa
einmitt nú I hinu svonefnda harðæri.
En mikið af pessum skuldum verður
borgað í haust, svo pær verða ekki
tilfinnanlegar hjereptir, ogýmsir voru
skuldlausir áður en peir fengu pessa
miklu uppskeru.
Bændur par vestra meta lönd sín
eptir pví sem pau hafagefið af sjer að
meðaltali undanfarin ár (ill 0g góð til
samans), og eptir pessari matsaðferð
eru bestu sectiona fjórðuDgar af
hveitilandi $3,000 virði. Meðal
hveitiland I Argyle mun pví vera yfir
2,000 dollara virði hver sectiónar
fjórðungur.
Ymisleg-t.
Ættu i.æicnah að flýta fyie
UAUÐANUM.
Á pingi, sem lækna- og lögfræð-
ingafjelag Bandarlkjanna hjelt nýlega
1 New York, var rætt um sjálfsmorðs-
spursmálið. Mr. Albert Bach, lög-
fræðingur og varaforseti fjelagsins,
84
pangað til að peir komu aptur úr leiðangri sínum og
hægt væri að láta svertingjana koma niður úr hellir
sínum til pess að fá sjer eitthvað að jeta.
Þegar svertingjarnir voru búnir að seðja hung-
ur sitt, fóru peir upp á dálitla hæð, sein peir höfðu
útsýni frá ujip eptir gilinu og út yfir víkina, og földu
sig par og voru á verði á meðan ið nokkur birta var
af degi, svo að ef nokkrir Rackbirds skyldu hafa
sloppið lifandi úr flóðinu, að peir sæju pá ef peir
kæmu; en peir sáu enga peirra koma, og par eð
peim var mjög umhugað um, að komast til góára
hvítra manna, sem skytu skjólshúsi yfir pá, pá lögðu
peir af stað fyrir dögun til pess að leita að skipbrots-
fólkinu, sem Cheditafa hafði heyrt pessa Rackbirds
tala um, og sem peir vonuðu að fjelagi peirra, Mok,
hefði náð til, ög pannig stóð á, að peir voru komnir
pangað, sagði Cheditafa.
„Og ætluðu pessir menn að gera árás á okkur I
nótt er leið?“ spurði kapteinninn, „Eruð pið alveg
vissir um pað ?“
„Já“, sagði Cheditafa, „pað var í nótt er leið.
Og peir vissu ekki hvað mörg pið voruð, og pess
vegna ætluðu peir að fara allir“.
„Og sumir peirra höfðu pegar komið hingað?“,
sagði kapteinninn.
„Já“, sagði Cheditafa. „Daginn áður fóru prír
af peim að leita að Mok, og peir fundu spor hans og
fleíri spor I sandinum; svo biðu peir í svarta myrkr-
inu, og svo komu peir hingað og fundu ýkkur ölj
03
„Gott og vel“, sagði kapteinninn. „Jeg læt pá
roennina fara af stað tafarlaust. Maka vill fara nú,
og peir geta komið aptur til baka I kveld í tungls-
ljósinu. Þegar peir hafa byrðir að bera, vilja peir
helst vera á ferð að nóttu til. Við verðum að búa
sjálf til kveldmatinn, og pá fær Ralph eitthvað að
starfa“.
Svertingjarnir voru ekki komnir hálfa leið niður
að fjörunni, pegar Ralph sá til peirra af klettinum,
og kom hann pá hlaupandi ofan il pess að segja frá
pví, að svertingjarnir væru að strjúka. Þegar hon-
um var sagt, í hvaða erindagerðum peir hefðu farið,
voru pað mikil vonbrigði fyrir hann, að honum var
ekki lofað að fara með peim, og fór pví aptur upp á
klett sinr I illu skapi, og eyddi tímanum með pví á
víxl að uppgötva bletti úti á hafinu eða tigrisdýr,
sem engin voru til, uppi í fjöllunum.
88
einninn áleit að væri digri staurinn, sem hafði staðið
upprjettur pegar hann greip I hann, en sem hafði
látið undan punga hans og sígið niður með hann.
Hann vissi nú hvað pað var. Það var skapt, sem
hafði snúist.
Hann flýtti sjer að hinum endanum á pessari
stóru vjel, par sem húu lá upp að klettaveggnum &
hellirnum. Þar sá hann í skugganum, en glöggt
pegar hann var nærri pví, hringmyndað gat inn f
vegginn, meira en tvö fet að pvermáli; I gatinu var
eitthvað sem ííktist hjóli, og var pað pykkt og reis á
rönd I gatinu; pað var spjald. Kajjteinninn gekk
nokkur fet aptur á bak og horfði á pessa undarlegu
vjel I fleiri mínútur, sem komið hafði 1 ljós við pað
að vatnið hvarf. Hann skildi nú glöggt hvernig I
öllu lá.
„Þegar jeg datt og sökk niður“, sagði hann
við sjalfan sig, „pá dró jeg petta skapt niður og
opnaði hliðið, svo vatnið rann út úr skálinni“.
Gáfnalag kapteinsins var pannig, að hann var
fljótnr að grípa og skilja hvað eina nýtt og undar-
legt, en pau áhrif, sem allt pessháttar hafði á hann,
stóðu ætíð í huga hans I sambandi við starfsemi :
hann gat ekki staðið og undrað sig lengi yfir hinu
undrnnarlega, sem skeð hafði—pað benti honum
æfinlega á eitthvað, sem hann varð að gera. Það,
sem honum fannst nú að hann verða að gera, var, að
klifr^ upp í stóru rifuna, sem birtan kom inn í gegn-
ubi og lýsti uj>|i hellirinn, til að sjá bvað var útj