Lögberg - 16.09.1897, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. SEPTEMBER 1897.
LOGBERG.
Gefið út að 148 PríncessSt., Winnipeg, Man.
af The Lögberg Print’g & Pum.ising Co’y
(Incorporated May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B, T. Bjöknson.
A n>rl ý»*i»par: 8mA-aug1ýRÍngar í eittskipti25c
yrir 30 orð eda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um mán-
udinn. Á Rtwrri auglýsingnra, eda auglýsingumum
lengri tíma, afsláttur eptir samningi.
H(istada-f»kipti kaupeuda verdur ad tilkynna
ekriflega og geta um fyrverand* bústad jafnframt.
Utanáskript til afgreidslustofn bladsins er:
1 ),« LiRbiiR 1'riBifing A rublihk. Co
P. O Box 5 85
Winnipeg,Man.
Utanáskrip ttil ritstjóraus er:
Cditor Lögberg,
P -O. Box 5 85,
Winnipeg, Man.
_ Samkvæmt landslögnm er uppsögn kaupenda á
a»adiógild,nema bannaje skaldlaús, þegar hann seg
Ij npp.—Efkaupandi, sem er í skuld við bladid flytu
▼tetferlum, án þess að tilkynna heimilaskiptin, þá er
þad fyrir dómstólunum álitin sýnileg sónnum fyrr
prottvísum tiigangi.
--FIMMTUDAQIÍtN 16. SKPT. 1897. -
Trúiu boOs-fargan.
t>egar inaður fer að ryfja upp
allt það trúarboðs-fargan, sem rekið
hefur verið meðal íslendinga síðastl.
30 til 40 ár, pá er það all-fróðleg
saga. I>að er ekki einasta, að það liafi
átt að snúa íslendingum frá þjóðtrú
SÍnni,Lúterstrú, og fá þá alla,eða suma,
til að ganga inn I önnur kristin trúar-
bragða-fjelög, t. d. kaþólsku kirkjuna,
heldur hafa verið gerðar tilraunir til
að afkristna þá, gera þá að Mormón-
um, Únítörum o. s. frv. og meira að
segja gera þá að heiðingjum—fá þá
til að kasta allri guðstrú.
Vjer ætlum ekki að rj-fja þessa
sögu upp hvað ísland snertir að neinu
verulegu leyti, heldur datt oss í bug
að gera það hvað snertir Vestur-
íslendinga. Ea þó finnstoss við eiga
að minna með fám orðum á nokkrar
tilraunir, sem gerðar hafa verið í þessa
fttt & íslandi, ftður en vjer tökum þetta
efni til Ihugunar að því er Vestur-
Isl. snertir.
I>að er þá fyrst, að hið norðlæga
trúarútbreiðslufjelag kaþólsku kirkj-
u ínar gerði allsterka tilraun til að
siúa íslondingum til kaþólskrar trúar
fyrir hjerum bil 35 árum síðan. I>að
se idi presta til íslands, byggði þar
kirkju og fjekk nokkra unga menn
til að kenna til prests. Arangurinn
v.irð reyndar ekki mikill í það sinn,
því að eins 1 íslendingur varð kaþ-
ólskur prestur og 1 leikmaður tók
reglulega kaþólska trú. Prestur
þ tssi hefur ekki Starfað á íslandi, en
leikmaðurinn hvarf aptur til íslands,
og er fjölskylda hans bin eina ísl.
kaþólska fjölskylda á Íslandí. Trú-
arboð kaþólsku kirkjunnar má heita
að liafi legið niðri um langan tlma,
eða þangað til fyrir 2 til 3 árum, að
farið var að vekja það upp aptur með
því, að senda danskan kaþólskan
prest til íslands, og nú kvað verið að
reisa veglega kirkju í Rvík (( Landa-
koti) í stað hinnar hrörlegu kapellu,
sem byggð var þar forðutn. Til að
gera trúarboð sitt vinsælla, ætlaði kaþ-
ólska kirkjan að stofna, eða hjálpa til
að stofna, spltala fyrir holdsveikajmenn
á ísl., og safnaðist nokkurt fje í því
skyni á Frakklandi. I>ar átti að verða
skari af nunnum, til að hjúkra sjúkl-
ingunum o. s. frv., en þá koma Odd-
fellows í leikinn, gofa íslandi spitala
og setja það skilyrði, meðal annars, að
því er oss skilst, að þar skuli ekki
verða nuunur til hjúkrunar. t>að fje,
er dr. Ehlers safnaði til holdsveikra-
spítala, gengur í sjóð þann sem Odd-
fellows leggja til spítalabyggingar-
innar, en hvað kaþólska kirkjan gerir
við spítalasjóð sinn, er óljóst. Oss
fiunst að það megi lesa það út úr
öllu saman, að Oddfellows í Kböfn
hafi ekkert dálæti á kaþólsku kirkj-
unni (ekkert leynifjelag hefur það),
hafi sjeð,hvert augnamið hennar eiginl.
var og þess vegna steypt undan
henni. I>að er að minnsta kostienginn
vafi á þvl í vorum augum, að hið end-
urvakta kaþólska trúarboð á íslandi
hefur fengið mjög mikinn hnekkir ineð
því,að kirkjan náði sjcr ekki niðri með
spítala-fyrirætlan sína.—Aðrar kristnar
kirkjudeildir hafa ekki gert neinar
verulegar tilraunir til trúarboðs á
íslandi, þvf það er varla teljandi, þó
Kvekarar sendu trúarboða þangað einu
sinni eða svo, eða það, þó Uoitarar á
Englandi væru eitthvað lítilfjörlega
að dufla við einstöku menn þar; og
það er varla teljandi heldur, þó sjó-
manna-mission ein í New York sendi
Lárus (postula) Jóhannsson til íslands
I eitt eða tvö skipti í missions-erind-
um? Starf sáluhjálparhersins er
varla hægt að segja að gangi I þá átt,
að draga íslendinga burt frá feðratrú
sinni og leiða þá inn í annað kirkju-
fjelag. Starf hersina er miklu fremur
að vekja og glæða kristilegt líf I
kirkjunni 1 heild sinni, og fjöldi
þeirra, sem verða fyrir áhrifnm hers-
ins, verða betri starfsmenn í kirkju
sinni eptir en áður.
Tilraunirnar til að afkristua ís-
lendinga á Fróni hafa borið meiri
árangur. Mormónum hefur orðið all-
mikið ágeDgt ! þessa átt, því þeir
hafa fengið allmarga áhangendur á
íslandi, þó flestir þeirra hafi flutt af
latidi buit—til Utah. Margir þeirra
sem þangað fluttu, tóku samt aldrei
Mormónatrú reglulega, og sum-
ir hafa horfið frá Mormóna-trú I Utah
og gerst aptur lúterskir menn. Rit
Magnúsar Eirfkssonar hafa vafalaust
haft allmikil áhrif I þá átt að afkristna
íslendinga—einkum í einni syslu
landsins. t>»u voru fyrsta verulega
vantrúar-fræið, sem sáð var á íslandi
og þróaðist í laDdinu sjálfu. Og þetta
fræ befur alltaf slðau fengið vökvan
við það, að sömu inenuirnir, sem rit
M. E. hafði áhrif á, hafa alltaf síðan
sókst eptir að drekka úr leirkelduin
vantrúar þeirrar og guðsafneitunar,
sem runnið hefur um sum Evrópu-
löndin þessa síðustu hálfa öld. Eptir
blöðum þeim og tímaritum að dæroa,
sem komið hafa út á íslandi í seinni
tlð, skyldi maður ætla, að vantrú og
kristindóms-hatur—-ef ekki hrein og
bein guðsafneitan—sje býsna rlkjandi
þar í landi. t>að er t. d. all-eptirtekta-
vert, að eins ákveðnum fjandmanni
kirkju og kristindóms eins og ritstj.
„Bjarka“ var veittur styrkur úr lands-
sjóði—fje úr sjóði þess lands, sem
lútersk kristin kirkja er ríkiskirkja I
—manni, sem notar bvert tækifæri,
sem honum gefst, til að svívirða þes8a
kirkju og þjóna hennar. I>að hlýtur
að vera oitthvað bogið við þá löggjafa
I sömu átt—marga af þeim presta—
sem greiða atkvæði með að veitaslik-
um manni rithöfundsstyrk. Slíkt
mundi ekkert kristið þing annarsstað-
ar gera. Að hugsa sjer,að prestar greiði
atkvæði með styrk af opinberu fje
banda maniii, sem hefur annan eins
glamrara og Guðmund Friðjónsson
upp til skýjannna (bara fyrir það, að
hann er nógu ósvífinn að hrakyrða
kristna kennimenn og kristin trúar-
brögð) og segir, að hann (Guðm.
Friðjónss.) bæti mönnum bragð I
munni með skammayrðum slnum eptir
„]>estarketið“ prestanna!! Jón Ólafs-
son hefur sjálfsagt haft slíkar og þvl-
líkar fjárveitingar I huga þeg.ar hann
sagði I ræðu sinni (minni alþingis),
að hann tæki alþing ísl. fram yfir álíka
fjölmenn þing annarsstaðar í heimin-
um bæði að viti og drengsksp! En
hann hefur nú sjálfsagt þá veiið að
smjaðra fyrir þinginu í þeirri von, að
það veitti honum 5,000 krónur til að
gefa út tfmarit, til að rífa niður kirkju
og kristindóm. I>að sýudi vit og
drengskap þingsins, að veita honuin
ekki fje til þess.
Þá snúum vjer oss að trúarboðs-
farganiuu sem rekið hefur verið meðal
Vestur-íslendinga, og er sagan hin
sama hjer eins og á ísl. að því leyti,
að tilraunir hafa verið gerðar til að
leiða íslendinga frá feðrakirkju þeirra
inn í allskonar önnur kristin trúar-
bragða-fjelög, reynt að afkristna þá,
og reynt að gera þá að heiðingjum—
fá þá til að kasta allri guðstrú.
Skömmu eptir að íslendingar
fóru að flytja hingað til Manitoba (til
Nýja-ísl.), sendu Mormónar trúarboða
sína á meðal þeirra, en varð lltið sem
ekkert ágengt. Pó allir hafi fullkom-
ið trúarbragðafrelsi hjer í landi, þá
höfðu menn í Bandaríkjunum og
Ameríku yfir höfuð mikion ýmigust á
Mormónura, sökum fjölkvænis kenr-
inga þcirra, því það er almennings-
álit I þessu landi að það, að framfylgja
þeirri kenningu í verkinu, sje brot
gegn allsherjar siðferðislögruáli hins
menntaða hcims og að það komi f>ar
að auki I bfiga við grundvallarlög
Bandaríkjanna. I>etta mun orsökin
til, að Monnóc.um varð svo lítið ágengt
meðal Vestur-íslendinga.
l>ar næst fengu kenningar Inger-
solls og annura guðsafneitenda nokk-
urn byr meðal ýmsra Vestur ísl. í>að
átti að vera vottur um menningu og
sjálfstæði, að vera bafinn upp yfir
ekki einasta að vera kristinn maður,
heldur að trúa á nokkurn guð. En
það var hvortveggja, að þeir íslend-
ingar, sem lengst gengu I þessa átt,
ráku sig brátt á, að liinn betri hluti
annara þjóða hjer í landi hafði ými-
gust á þessari stefnu, og svo var ekk-
ert fjelag til á meðal guðsafneitenda
hjer I landi sem vildi leggja fram fje
til að reyna að snúa ísl. frá allri guðs-
trú. Af þvf Únltarar hjcr I landi
standa nú næstir guðsafneitendum, af-
neita guðdómi Krists og fyrirdæma
kristna kirkju yfir höfuð, þá komust
þeir menn, sem íylgdu þessari stefnu,
I samband við Únítara og fengu þá
til að styrkja t/rýarboö! meðal íslend-
inga. Þannig stendur á því, að Únít-
arar hafa launað trúarboðum meðal
íslendinga og gera það þann dag í
dag. Únítarar byggðu þar að auki
samkomuhús handa áhangendum sín-
um hjer í Winnipeg, og styrktu að
einhverju leyti útgáfu ísl. mánaðar-
rits, er hjer kom út. Þetta er saga
þeirrar hreifingar að fá Vestur-ísl. til
að kasta guðstrú og afkristna þá.
Dá er að minnast á tilraunir ann-
ara kristinna trúarbragðafjelagft hjer
í landi að snúa Vestur-ísl. frá feðra-
trú þeirra, lúterskri trú, og draga þá
inn I fjelög sín. Presbyteríanar gerðu
fyrstu tilraunina, og urðu vissir ís-
lendingar eins og áður orsök í þvl
fargani. Jónas bróðir Lárusar,
er áður hafði farið til íslands í
„rnissions“-erindum, kom hingað vest-
ur, og eptir að hafa leitað fyrir sjer
hjer að komast í trúarboðs-þjónustu,
gat hann og Lárus sál. bróðir hans
talið dr. Bryce og öðrum forkólfum
presbyteríönsku kirkjunnar trú um,
að íslendÍDgar væru I rauninni ekki
kristnir menn,að trú þeirra væri dauð,
og að því væri nauðsynlegt að „um-
venda“ þeim. Menn I ísl. lútersku
kirkjunni mótmæltú þessu fargani,
en Presbyteríönum þótti minnkun að
draga sig til baka og hjeldu því
áfram að byggja kapcllu sína (sem
þeir sklrðu „Martin Luthers kirkju!!),
og þeir bræður, Lárus og Jónas sál.
hömuðust að umvenda Vestur-ísl. til
kristni=presbyterianskrar kristni? En
I staðinn fyrir að reyna að umvenda
þeim ísl. sem stóðu fyrir ulan lút-
erska söfnuði, ocr sem lnlði verið vit 1
að tala um að uinvenda til kristni, þa
seildust þeir inn I lúterska söfDuðinn
hjer I brenum til að fá ábang'
endur, úthúðuðu lútersku kirkjnnni
og prestuin hennar, en dufluðu
vingjarnlega við Únítara. Þetta sýn-
ir, að augnamiðið var að reyna
eyðileggja lútersku kirkjuna, og ft®
það var ekki sannur kristinn anuö
sem rjeði I starfi þessara manna. P11®
slitnaði nú uj>p úr milli Lárusar og
Presbyteriana og Jónas dó, en þeir
hafa fongið aðra verkamenn í víngarð
sinn, sem þó þeir ekki sje eins ofsa-
fengnir og þeir bræður, virðast freim>r
óvinveittir lútersku kirkjuani. 1 Iver
varð svo árangurinn af misslón PreS'
byteriana hjer? Hinn sjianlegi vott'
ur er að ains örfáar manneskjur, sen>
talið cr að tilheyri „Martin Luthers“
kirkjunni.
Nú íyrir stuttu liafa Ba]>tistar
byrjað 4 samkyns trúarboðs-farga01
og Presbyterianar. Eptir f>ví se01
blaðið Selkirk Itccord sagði f)'r,r
nokkru, er stúlka ein (íslenzk) M’-9®
Ingleson (á víst að vera IngjaldssoD)
byrjuð á að „kristna11 íslending11 *
Selkirk. I>að lítur út fyrir, að ísleu^"
ingar I Selkirk hafi mótmælt því ^
þeir væru hundheiðr.ir, svo það þy1^1
að kristua þá, því dálftið seinna v»r
blaðið að afsaka að það hefði viðb&ft
þetta orðatiltæki að ,kristna“,s8gði
það hefðiekki meint neitt óvirðule$t
með þvl um Selkirk-íslendinga. Trú'
arboði eða trúarboðar Baptista haldft
náttúrlega hinu sama fram og
presbyterfönsku trúarboðarnir, að W'
sjeu ckki kristnir, og þess vegna stof®1
Baptistar trúarboð á meðal þeirra til
að „kristna“ þá! Þetta hefur bl»8>®
auðvitað heyrt, og þess vegna S8#r
það, sem það sagði. Baptistar bw®
einnig bjrjað Isl. trúarboð hjer *
Wpeg, og eru að byrja að byggja bjcr
kirkju fyrir hina ísl. áhangendur sluft>
sem þeir virðast sjerílagi seilast epb1
inn í söfnuð sjera Hafsteins Pjeturf'
sonar (Tjaldbúðar-söfnuð), þvl ujer®
Hsfsteinn hefur ritað Baptistum ster^
m ítinæli gegn þessu fargani, og birt'
ist það brjef I kveld-útgáfu blaðsiu9
, Free Press“, hjer í bænum, 8. þ- lB'
ásamt svari Baptista, sem er jft^u’
móðgandi gagnvart hinum lútersk*
söfnuði sjera Hafsteins eins og sVftt
Presbyteríana forðum var gftgllVftlt
1. lút. söfnuði. Baptistar halda nátt
úrlega áfram slnu stryki, en þftð ef
vonandi að þeir fái jafn inargft ^
hangendur meðal Vestur-ísl. eins
Presbyteríanar hafa fengið.
væri vit I, að Baptistar ljetust m1'9
að „kristna“ Unitara og þá ísl. seI0
standa fyrir utan alla söfnuði, en Pft
gera þeir ekki, holdur seilast iuu
kristna lúterska söfnuði.
SanrJeikurinn er, að allt pettS
trúarboðs-fargan Unitara, Presbyteríj
ana og Baptista á rót sína að rekjft 11
158
ftf kofuntlm,“ sagði Steinmetz illhryssingslega.
„Það er öðru máli að gegiia með mig. Þjer hafið
aldrei heyrt þess getið um Paul“.
„Nei,“ svaraði hún seinlega; „og það er líka al-
veg rjett. Lff hans... .Það er öðru máli að gegna
með hann. Hvernig... .hvernig líður honum?“
„Hann er frískur, þakka yður fyrir,“ svaraði
Steinmetz, og athugaði hana vandlega. Hún horfði
I áttina til sljettunnar hiuumegin við hina miklu
greniskóga, sem lágu milli Thors og Volga-fljótsins.
„Honum líður vel,“ bætti haun við fremur vin-
gjarnlega. „Hann ráðgerði, að ríða yfirum hingað á
morguri, eða hirin daginn, til að heimsækja barón-
essuna“.
Hin glöggu augu hans sáu það, sem hann bjóst
við að sjá, við hina daufu birtu af luktinni.
í þessum svifunum var Steinmetz hrundið úr
dyrunum, og út úr kofanum kom hár og óliðlega
vaxinn ungur maður, sem hröklaðist áfram eins og
honum hefði verið sparkað út með allmiklu afli. Á
eptir honum kom regluleg drífa af íverufata-tuskum
og sæiigurfata-ræflum.
„Svei!“ hrópaði Steinmetz. „Hamingjan góða!
Hvllfkur óþverri. Varið yður, Katrín!“
En Katrín hafði skotist fram hjá honum og var
að fara inn I kofann. Hann náði henni rjett innan
við þröskuldinn, greip um úlnlið hennar og hrópaði:
„Komið út aptur! Þjer megið ekki fara inn
J>ftfDft“.
167
að þó Tom sje svikull, þá sje Dick allt að einu
skemmtilegur; og að þá sje vert að taka það til
greina sem kost 4 Harry, að hann hafi góðan smekk
fyrir glófum og hrósyrðum.
Katrín VÍS3Í að eins, að hún elskaði Paul og að
hún girntist að njóta ástar hans alla æfi sína. Hún
var ekki gefin fyrir að rannsaka sjálfa sig, ekki kæn,
og ekki gjarnt að hugsa um sfnar eigin hugsanir.
Það má vera, að hún hafi verið nógu gamaldags til
að vera skáldleg (rómantisk). Ef svo var, þá verð-
um vjer a^ vera þolinmóðir við hana og minnast
þess, að sannur skáldskapur upphefur mann undir
öllum kringumstæðum, þar sem realism-ma vafa-
laust leiðir I áttina til apturfarar.
Katrín hataði Ettu Sydney Bamborough fyrir,að
hafa náð ást Alexisar, og var þetta hatur hennar
blátt áfram og hálf villimannlegt. Etta hafði náð
frá henni hinum eina karlmanni, sem hún mundi
geta elskað á æfinni. Stúlka þessi var svo einföld,
svo laus við alla lífsspeki, &ð henni kom engin miðl-
un til hugar. Hún notaði sjer ekki þá ódyru hugg-
un eitt augnablik, að það mundi fyrnast yfir þetta
með tlmanum. Að hún mundi giptast einhverjum
öðrum, og gera þá málamiðlun sem er orsök til meiri
eymdar I heiminum en jafuvel allir lestirnir. Hún
hafði alist upp og þroskast í að verða fullorðin
kvennmaður I hinum einmanalegu, miklu skógum í
Tver-fylkinu, og hafði lært nærri allt, sem hún
kunni, af hinum bczta kcnnara scm til cr, náttúrunni
162
voru alein þarna 4 hinu eina, þögula stræti I kÓlefU
sjúka þorpinu. Ilún horfði upp I andlit hans °fí
strauk hönduin slnum um barminn á hinum sl>tulk
loðfrakka, sem liann var I.
„Eruð þjer viss um—eruð þjer alveg viss i101’
að þjer hafið ekki tekið sykina?“ sagði hún °^llf
láfft’ . Bi:
Hann bjelt af stað hálf hryssingslega og saf>°
„Ó, já; jeg er alveg viss um það“.
„Jeg lofa yður ekki að fara inn I fleiri bbs
Thors,“ hjelt hún áfram. „Jeg get það ekki-~'jeT’
vil það ekki. Ó! Paul, þjer vitið ekki hvað þjer
eruð að gera! Ef þjer haldið þessu áfratn, þá 81<
jeg segja öllum liver þjer eruð, og þá mun atjórD,°
hindra yður frá því“.
„Hvaða gagn væri að því?“ sagði Alexis vftDt
ræðalega. „Föður yðar var annt um bændurna sluft
og var ánægður með að leggja sig I hættu fyrir
Jeg byst við, að yður sje líka annt um þá, fyrst pjer
farið inn I húsin þeirra“.
„Já,“ sagði hún, „en—Svo stanzaði i>tlU’
hló undarlogan, hirðuleysislegan hlátur og þft#pa
snöggvast. En svo hjelt hún áfram, og varð sn
lega svo reið, að hún varð sjálf forviða, og saf^1
„Auðvitað get jeg ekki hindrað yður frá að viuUft
þetta verk 1 Osterno, þó jeg álfti það rangt af yð|lf^
en jeg get hindrað yður frá að gera það hjer, og P*
skal jeg vissulega gera“.
Alexis ypti öxlum og sagði: —■