Lögberg - 07.10.1897, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FÍMMTUDAGINN 7. OKTOBER 1897
Frá einoKunartííisunuin.
tað hafa lengst af gengið marg-
ar og misjafnar sögur um einokunar-
verzlunina á íslandi. íslendingar
hafa borið fratn á hendur kaupmönn-
um hverja ákæruna á fætur anuari, og
hverja annari þyngri, en kaupmenn
hafa jafniiarðan borið af sjer aptur
gagnvart stjórninni, og stendur par
stundutn hver fratnburðurinn and-
spænis öðrum, án þess að hægt sje að
komast fyrir, hver rjettari sje. Stund-
um eru f>að stórvægileg atriði, setn
um er að ræða, en opt og tíðum eru
það smámunir eintr, sem prætunni
valda. Eitt af pvf, sém iðulega varð
íslendingum og kaupmönnuin að mis-
kliðarefni, var flutningur farpega
landannaá milli. Eptirfylgjandi kæru-
skjal og svar til pess mætti máske
verða til pess að gefa mönnum ofur-
litla hugmynd um, hversu prefi ís-
lendinga og kaupmanna eða saipstjóra
þeirra iðulega var varið. Skjölin eru
rituð á dönsku, en jeg set pau hjer í
fslenzkri pyðingu.*
„Sú harða, og, eptir pvf sem vjer
allraundirgefnast álitum, fullkomlega
ólöglega og ókristilega meðferð, sem
vjer undirskrifaðir íslendingar höfum
orðið oð pola á ferð vorri síðastliðið
haust með skipinu „Jægersborg“,skip-
stjóri Buscb, tilheyrandi Budenhofí
agent, frá Hofsóshöfn á íslandi og
hingað til bæjarins, og á hina hliðina
sú mikla mildi og náð Yðar konung-
legu Hátignar, sem verndar sjerhvern
þann af pegnum krúnunnar, sem að-
þrengdur er og verður fyrir rangind-
um af illgjörnum mönnum, veitir oss
por til allraundirgefnast að beiðast
Yðar Hátignar allranáðugast leyfis að
mega hjer í stuttu máli drepa á hina
belstu pósta í klögun vorri, og er pá
pess að geta:
1. Að Busch skipstjóri, sem ann-
ars var og ætti að vera birgur af mat-
vælum, jafnvel fyrir miklu lengri
ferð, ekki aðeins synjaði oss fararinn
ar nema pvf að eins, að vjer-fyrirfram
borguðutn sem svaraði fæðispeningum
vorum f hinum bestu fslenzkum vör-
um, t. d. smjöri, kjöti og öðru, heldur
þar á ofan sjálfur lagði verð á pær
eptir eigin geðpótta. Þetta var pví
tilfinnanlegri skaði fyrir oss, sem mat-
arskortur var 1 landinu af óáran peirri
er yfir gekk, og vjer því urðum að
gjalda tvöfalt til prefalt hærra verð
fyrir vörurnar en annars var tftt með-
al landsmanna og við verzlanirnar.
Hann gekk pví út yfir reglur pær,
sem Yðar HAtign og verzlunarstjórn-
in hingað til hifa skipað, sein ekki
skuldbinda farpega frá íslandi að sjá
sjer sjálfir fyrir fæði, auk pess sem
pað heldur ekki er hægt fyrir svo
inarga fátæka farpega og getur stund-
um orðið ókleyft fyrir ættingja peirra,
ekki sfzt á pessum vandræða árum.
í pær 8—9 viknr, sem ferðin stóð
yfir — pó að undanskilinni fyrstu vik-
unni — fengum við ekki annað en
fúlt drykkjarvatn að slökkva þorstann
með. Þetta var pví tdfinnanlegra og
meir hnekkjandi heilsu vorri og þreki,
sem skipstjórinn
2. lagði oss öllum (7 farþegum í
allt) allskonar, jafuvel bin erfiðustu og
sóðalegustu skiptstörf á herðar til að
hlífa skipverjum sjálfum, og prengdi
oss með valdi til að standa á verði
nótt og dag alla leiðina, eins og vjer
værum riðnir til skipsins og ekki far-
pegar á eigin kostnað. En ekki nóg
með pað. Vjer máttum auk pess
sæta höggum og barsmíð bæði af
skipherranum sjálfum og skipverjum,
ýmist msð digrum kaðli, viðardrumb-
um eða öðru, pegar vjer ekki vorutn
eins fljótir til allra sjóverka og æfðir
sjómenn, já, endur og sinnum vorum
vjer dregnir á hárinu á þann stað, er
skipstjóra leizt að láta oss vinna. Þó
var einum af oss, Þorsteini stúdent
Stefánssyni, syni sjera Stefáns Hall-
dórssonar á Myrká í Eyjafjarð&rsýslu,
hlíft við höggum og barstníð, en að
Öðru leyti varð hann að sæta sömu
kjörum og vjer hinir, bæði með tilliii
til mataræðis, varðpjónustu og alls-
*) Fyrra skjalið finnst á Kíkisskjala-
s ifninu í Kaupmannahötn í Islandsk Jour-
ual 0, nr. 9t5, og skrifað i febrúar 1785, 2
árum áður en losað var uin verzluuar-
jttöndia, en svar skipstjóra á s. st. ar, luoö.
konar skipsstarfa, að vjer ekki tninn-
umst á öll pau svfvirðilegu og æru-
meiðandi orð og ásakanir, sern skip-
stjórinn og skipverjar Ijetu dynja yfir
oss og pjóð vora.
Til dæmis uro, hvað vjer urðum
að takast á hendur, viljutn vjer aðeÍDS
geta pess, að í þá lö daga, sem vjer á
leiðinni hingað lðgum í höfn í Noregi,
neyddi skipstjórinn oss með valdi til
að færa á skip og lilaða þar upp all-
miklu af n irsku brenni, er hann hafði
keypt (—eptir pví sem vjer síðar
höfum orðið áskynja um, er skip-
stjórum harðlega bönnuðslík kaup—),
auk annarar vinnu, er hann h!6ð á oss
til að Ijetta á skipverjum.
3. Að vjer eptir komu vora hing-
að til bæjarins lengi árangurslaust
urðum að beiðast þess, að fá farangur
vorn upp úr skipinu, áður skipstjór-
anum og mönnum hans póknaðist að
veita oss áheyrn og láta hann af hendi,
og þegar loks að pvf kom, var af far-
angri Dorsteins stúdents Stefánssonar
búið að stela bæði rúmfötum hans,
sem nokkur voru fyllt með æðardúni,
og ýmsum nyjum klæðum m. m.
Þegar peirra var krafist, var svarað,
að pað væri ekki þeirra skylda, að
hafa gætur á dóti farþega, og höfðum
vjer pó í fangan tíma nær pvf dag-
lega og jafnvel undir eins við komu
vora leitast við að ná pví úr skipinu.
Af þessari skammarmeðferð, högg-
um Og barsmfð, illum og skemmdum
mat og sífelldu vatnspambi undir
ströngu erfiði, skerðist heilsa vor og
prek svo mjög, að nokkrir meðal vor
skömmu eptir landtökuna syktust og
urðu að leggjast á Friðriksspftala.
Hafa þeir legið par til skamms tíma,
án pess að geta leitað uppreisrtar eða
krafið viðkomandi málsaðila reiknings-
skapar fyrir þessa ótæku og dyrslegu
meðferð, og hefur Busch skipstjóri
látið oss (sem þó eigi síður en hann
njótum þeirrar ómetanlegu sælu, að
mega kallast und:rgefnir og trúir
pegnar Yðar Hátignar, og ættum par
af leiðandi einnig að njóta sömu rjett-
inda og allir aðrir ferðamenn og far-
þegar f rikjum og löndum Yðar Há-
tignar) sæta sömu kjörum og örgustu
præla.
En eins og pessi ósæmilega og
þrælslega meðferð verðskuldar, að
Yðar Hátign taki hana til fhugunar,
bæði til viðvörunar Busch skipstjóra
og öðrum bans sinnum, sem framveg-
is kunna að tíytja farpega milli Is-
lands og Danmérkur, svo peir mættu
betur hafa gætur á reglum þeim, sem
lög og tilskipanir Yðar Hátignar al-
mennt setja skipstjórum (—með pvi
Busch virðist Jiafa fylgt öðrum og
andstæðum reglum—), en einkum pó
með tilliti til þess, sem ákvarðað er
um farþega á íslandsförum, sem og
til nokkurs konar uppreisnar og bóta
o« til handa, sem allir álítum os3 við
petta framferði mikillega meidda, mis-
þyrmda, fjársvipta og jafnvel rænta
eigum vorum, þá sjáum vjer oss nú
seot stendur ekki fært að bera fram
kröfur vorar gagnvart vtðkomandi eða
leita rjettar vors fyrir dómi, par eð
oss bæði til pess skortir þekkingu á
lögum og jafnframt efni, nema pvf að
eins, að Yðar konunglega Hitign
vilji rjetta Oss hjálparhöad. Yðar
náð dirfumst vjer einn fyrir alla- og
allir fyrir einn undirgefnast að fela
petta mál, par eð vjer sörau náðar
vegna fullkomlega þorum undirgefn-
ast að vænta allrar peirrar uppreisuar,
sem oss kynni að dæmast af rjetti, og
pað pví fremur sem skipstjóri, styri-
maður og nokkrir af skipverjum enn-
pá eru hjer á staðnum, þótt nokkrir
peirra sjeu nú á bak og burt“.
Allraundirgefnast
Þorsteinn Stefánsson. Jóu Hallsson.
Jón Ólafsson. Jón Pálsson.
Jón Gunnlögsson.
Ekki brá stjórnin vanda sfnum
að pví er petta mál snerti, heldur
sendi klögunina til skipstjóra og skor-
aði á hanti að færa vörn fyrir sig ef
hann mætti. Hann var ekki lengi á
sjer, heldur sendi að vörmu spori svar
sitt; er pað undirskrifað af lionum,
styrimanui og 4 skipverjum, og er
aðalefni pess sem hjer segir.
Þegar menn þessir komu, pykist
skipstjóri ekki hafa verið við pví bú-
ÍDn, að taka svo marga farþega, og
varð pví að biðja pá að útvega sjálfa
smjör og kjöt, sem hann svo aptur
lofaði að kattpa af þeim. Þeir áttu á
leiðinni að gjalda 4 mörk á viku fyrir
sama viðurværi og skipverjar fengu.
Vinnudrengina kveðst hann hafa tek-
ið á skip með þeim skilyrðum, að þeir
tækju hendi til eins og annars á leið-
inni til að firra pá skyrbjúg og afstyra
pví, að skipverjar syktust af þeim.
Dorsteini stúdent Stefánssyni segir
hann hafa staðið til boða kostur í
lyptingu fyrir 8 mörk á viku, en hann
k^aðst ekki mega sæta pvf boði vegna
peningaskoits, og kunni auk pess
bezt við að rtiatast með hinum öðrum
löndum sínutn. Ilann tekur pvert
fyrir að farpega hafi skort matvæli á
leiðinni, og vatriið segir hann að hafi
verið hið sama handa öllutn. Hann
neitar pví, að farpegar hafi verið
reknir til nokkurrar vinnu á leiðinni
af sjer eða skipverjum, en pað hafi
verið bein lífsnauðsyn að herða á peim
að hreifa sig, pví svo hafi þeir verið
latir, að peir ekki einu sinni nenntu
npp á piifarið til að afijúka pörfum
sínutn, hvað pá lteldur annað, og hafi
peir fyllt skipið tneð óhreinindum og
ódaun. Hann tekur pví ekki fjarri,
að bátsmaðurinn kunni að hafa skipað
peim að hreinsa undan sjer pegar ó-
pverraskapurinn var farinn að keyra
fram úr hófi. Hann áleit pað óhæfu
að bjóða skipverjum slfkt verk, par
eð þeir að náttúrufari væru siðferðis-
betri (mere sædelige!) heldur en Is-
lendingar, og „fyrirverð jeg mig“,
segir hann, „fyrir að minuast frekar á
lifnað peirra og framferði á skipinu,
enda er og ósiðlegt að taka sjcr slík
orð í tnunn“. Vinnudrengirnir buð-
ust sjálfkrafa til að hlaða brenninu,
en stúdentinn snerti ekki á pví. Að
pvf er afhendingu farangursins snertir
segir skipstjóri sögúna á pessa leið:
„Eptir að búið var að leggja skipinu
að vörugeymsluhúsum verzlunarfje-
lagsins, kom stúdentinn niður eptir
kveld eitt eptir að tollpjónarnir voru
búnir að innsigla skipið; jeg bað hann
að koma aptur á þeim tfma, er skipið
væri opið aðgöngu, en hann kom enn
sem fyr a.ð kveldi dags og gekk svo
nokkrum sinnum“. Þjófnaðarkær-
unni vísa skipverjar frá sjer með
pjósti. Enn fremur ber skipstjóri
pað fram, að vinnudrengirnir hafi ver-
ið magrir og vesaldarlegir er peir
stigu á skipsfjöl, en feitir og pattara-
legir er peir gengu af skipi. Þennan
framburð bjóðast þeir allir til að
staðfesta með eiði.—
Ekki er nú sagnamunurinn lítill!
Klögunarskjalið og varnarskjalið
standa hjer hvert svo andstætt
öðru, að pað er eins og mikið
djúp sje staðfest par á milli. En
petta er ekki ny bóla í skjölum ís-
lendinga og verzlunarfjelagsmanna,
og geta menn af pessu litla sýnishorni
gert sjer hugmynd um, hvernig við-
skiptum peirra jafnaðarlegast var
varið. Hefði stjóruin stöðugt átt að
taka sig til og ranusaka nákvæmlega
hvorir hefðu á rjettara að standa í
hverju einstöku tilfelli, pá hefði að
eins lítill tími orðið aflögum til ann-
ara stjórnarstarfa. í pessu sem öðr-
um smáatriðum fylgdi stjórnin þeirri
reglu, að láta málsaðila berjast fyrir
rjetti eptir eigin geðpótta, áD pess að
blanda sjer frekar f sakirnar. Þótt
nú varnarskjal skipstjóra í pessu máli
að ymsu leyti virðist bera pað með
sjer, að pað sje ekki á sterkum rökum
byggt, heldur miklu fremur komi
fram sem nokkurs konar prákelknis-
neitun, pá leiddi þó stjórnin hjá sjer
að skerast í leikinn, og ljet kærendur
sjálfráða, hvort peir hjeldu málinu
lengra frain, en peir ljetu sitja við
pað setn komið var, eflaust af fjár-
skorti, og er pessa tnáls ekki fraraar
getið. Jón Jónsson.
—Sunnanfari.
ÍSLENZKUR LÆKNIR
Dr. M. Mdorsson,
Stranahan & ílamre lyfjabúð,
1‘ark Hiver, —-----N. Dak.
Er að hilta á hverjum miðvikutlcgi f Grafton
N. L>., frá kl. 5—6 e, m.
Alltaf Fremst
Þess vegna er pað að ætíð er ös í pessari Btóru búð okkar. Við höf-
um prísa okkar pannig að peir draga fólksstrauminn allt af t il okka
Hjer eru nokkur Juni-Kjorkaup:
$10 Karltuaiiua uifatuaður fyrtr $7.00.
$ 8 “ “ $5.00.
IJreugjaföt með stuttbuxum fyrir 75c. og upp.
(Jottou worsted karlmanuabuxur frá 75c. og uppi $5.00.
Buxur, sem búnar eru að liggja nokkuð f búðtuni á $1 og uppt $4.00
Kveun-regukápur, $3 00 virði fyrir $ 1 30.
10 centa kvenusokkar á 5c. — Góðir karlmannasokkar á 5c. parið.
Við gefum beztu kaup á skófatnaði, sem nokkursstaðar fæst í N. Dak.
35 stykki af sjerstaklega góðri pvottasápn fyrir $1.00.
Öil matvara er seld með St. Paul og Minneapolis verði að eins flutn-
ingsgjaldi bætt við.
Komið og (p jáið_ okkur |áður^en ptð_eiðið(i'peningum|'ykkar ann-
arsstaðar.
L. R. KELLY.
MILTON,
N. DAKOTA.
MmnmmmmmmwmmwnmtwmwnmmnwmmmK
T
hompson & Wing,
Leiðandi verzlunarmennirnir í
CRYSTAL, - N. DAKOTA.
Hafa sett lielstu matvörutegundir ofan í verð
það er sýnt er hjer á eptir, eg þjer gctið fengið
það allt saman eða hvað mikið, sem þjer vilijð
af hverri tegund út af fyrir sig.
Þeir óska eptir verzlun ykkar og meta liana
mikils og reyna því ætíð að hjálpa ykkur þegar
þjer hafið ekki peninga. Engir geta selt nokk-
urn hlut ódýar en þcir, því þeir keyptu allar
sínar vörur áður en þær stigu upp í verði. Þeg-
ar það er uppgengið, sem við höfum núna er
hætt við að vörurnar verði dýrari, og er því
best að kaupa sem fyrst.
Allar vörur eru mcð eins lágu verði og
mögulegt er.
Þeir selja :— ^
20 pd. af söltum poiskfiski á.$1 00
g- 7 “ ágætt græut kaffi......... 1 00 ^
7 “ ágætt brent kaffi........ 1 00
y-- 14 “ góðar rúsínur............. 1 00
17~“ raspaður sykur............ 1 00
g- 15 „ molasykur.... ............ 1 00 ^
14 “ góðsr sveskjur............ 1 00 ^
y-: 30 “ besta haframjöl, marið.... 1 00
40 stykki af góðri þvotta sápu. 1 00
jy- 5 pd. Sago.................... 25
1 baukur Baking Powder....... 15
^ Þetta eru i cg'u’cg kjörkaup. Grípið tækifærið
jfE sem fyrst. Búðin er alveg full af nýjum, ágætum
^ vörum affcöllum tegundum.
| Thompson & Wing. §
Vi.uu»uiuiu«uuuu<uhuhiuuuh<uiuuuu<u«,uuUUUuu1

COMFORT IN SEWING>^b#«—\
Comes fiom the fenowkáge of possess-
íng a machírx whose rcputaííon assores
the oser of íong ycars of hígh grade
Thc
ð
service.
Latost laproYQd IHIfE
wíihíts Beaotífwíly Figorecí 'VZcodworl:,
Durahle Construction,
Fíne Mechanícal Adjustment,
! coupled wíth the Fínest Set of Steel Attachments, mafces ít the
i MOST DESIRABLE MACHINE IN TIIE MARKET.
Dealers wanled where we are not reprcsented.
Address, 'WHITF, SEWING MACHINE CO.,
..... Cleveland, Ohio.
Til sölu hjá
Eils Thorwaldson,
MouDtain, N.
1).
0. Stephensen, M. D„
526 Ross ave., Ilann er að finna heima kl.
8—10 f. m. Kl. i2—2 e. m. og eptir kl. 7 á
völdin.
HðUGH & CAMPBELL
Málafærslumenn o. s. frv.
Skrifstofur: Mclntyre Block, Main St
WtNNirKö, Man,