Lögberg - 08.09.1898, Blaðsíða 4

4
LÖGBEUG, FLUMTUDAGINN 8. SEPTEUBER 1898..
LÖGBERG.
GefiO út aC 309:2 Elgin Ave.,Winniprg.Man
•f The Locbf.rg Print’g & Purusing Co'y
(Incorporated May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B. T. Björnson.
Anflýiinsar: 8míi-aaglí nlnpar i eitt ekipt!2B
yrir 30 ord eda I þml. dálkelengdar, 75 cts nm mán
dlnn. Á starrri auglýsingnm, eda anglýsingnmum
lengritíma.afsláttur eptir samningi.
HAstaáa ikipIi kanpenda verdnr að tilkynna
*krldega og geta um fyrverand' bústad jafnframt.
Utanáskripttil afgreidslustofnbladsins er:
•t lie Mxberg fnnllng & Mublials. to
P. O. Box 5 85 _
Winnipeg.Man.
í _‘Jtanáskrlp ttiirltstjdrans er:
£ditor bigberr,
P *0. Box 585,
Wlnnlpeg, Man.
__ Samkvomt landsldgnm er nppsdgn kanpenda á
o'sdiógild,nema bannsje skaldlaus, þegar hann seg
rnpp.—Ef kanpandi, sem er í sknld vid bladid llytn
tlHtferlnm, án þess ad tilkynna heimilasklptin, þá er
þad fýrir ddmstólnnnm álltin sýnlleg sðnnnm fyrr
prettvisnm tllgangi.
FIMMTUDAOINN, 8. SEPT. 1898.
Drcyfus-málið.
Flesta inun reka niinni til Dreyf-
ui-málsius mikla á Frakklandi, en
þó einkum og sjerstaklega mun
in innum vera í fersku minni allur
gauragangurinn í sambandi við mél-
sóknina gegn Emil Zola, skáldsagna
bofundinum heimsfræga, og Pic-
quart herforingja.
Nú fyrir nokkruin dögum hefur
sannast, að franskur herforingi fals-
aði brjef það, sem framar öllu öðru
styrkti menn í þeirri trú, að Dreyf-
us væri sannur að sök. þegar dóms-
inéla-ráðherrann fjekk sannanirnar
Ijet hann óðara senda herforingjann
á fund sinn. þar meðgekk hann
brjef-fölsunina og var honum því
varpað f fangelsi. en fyrstu nóttinn,
sem liunn dvaldi þar, fyrirfór hann
sjer eða var myrtur af öðrum.
Hefur þi ssi ny(ja uppgötvun haft
þau áhrif, að þeir, sein ákafastir voru
á móti Dreyfus og þeim Zola og
Picquart, liengja nú niður höfuðjn,
eu hiuir aptur á móti, sem taum
þessara manna hjeldu og hjeldu því
fram, að Dreyfus væri saklaus, ráða
sjer ekki fyrir fögnuði. Formaður
ytirforingja-ráðsins sagði af sjer,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir fjár-
mála-ráðlierrans að aptra honum frá
þvf. „Jeg er þess ekki verður”,
sagði hann, „að skipa jafu virðulegt
embætti eptir að hafa gert mig sek-
an í því að trúa jafn þyðingarmiklu
brjetí, scm svo reyndist að vera fals-
að af embættismanni f hernum.“
Æðsta valdið á Frakklandi er
hervaldið. þjóðin franska ber meiri
virðingu, dýpri lotningu fyrir her-
foringjum sínum en nokkrum öðr-
um—trúir á þá. Var því sfzt að
undra þó lýöurinn tryði því, að
Dreyfus væri sekur, þegar hervald-
ið lýsti yfir að svo væri; og svo þeg-
ar þar við bættist, að Dreyfus hafði
áður drýgt þann svívirðilega glæp
að fæðast af gyðinga ættum. Gyð-
ingahatrið á meðal kristinna manna
á Frakklandi margfaldaðistvið þetta
takifæri svo mjög, að Gyðingar urðu
í sífelldri hættu fyrir ofsa skrílsins,
bæði með líf og eignir. Og þcgar
Emil Zola, sem auðsjáanlega trúði
þvf í mestu einlægni.að Dreyfusværi
saklaus og að kærurnar gegnhonum
hefðu verið uppspunnar af öfund-
armönnum hans og hatursmönnum
Gyðinga, var að reyna, með því að
leggja fje sitt og frelsi í hættu, að
sanna sakleysi hans, þá ofsótti lýð-
urinn hann með svívirðingar orðum,
ógnunum og jafnvel með grjótkasti,
og allstaðar kvað við sami sónninn:
„Lengi lití her Frakka!“ „Niður með
Dreyfus!" „Niður meðalla Gyðinga!4'
„Niður með Zola!“
Nú cr ekki hrópað „lengi lifi her-
inn franski" þessa dagana. Lýður-
inn hefur ekki ennþá algerlega átt-
að sig. Og, þegar liann loksins hef-
ur áttað sig, þá er óvíst hvað hann
hrópar. það er æfinlega ónotalegt,
hvort heldur einstaklingurinn eða
fjöldinn verður fyrir því óláni, að
vera allt í einu sviptur trúnni á það,
sem staðið hefur ofar öll.u öðru í
liuga manns, og það tckur stundum
langan tíma að gera sjer fullkom-
lega grein fyrir, hvort maður sje
vakandi eða hvort mann sje að
dreyma; hvort manni hljóti ekki að
raisheyrast, eða hvort ekki sje
hugsanlegt að frjettirnar fari á
milli mála. þannig virðist ástandið
vera á Frakklandi rjett sera stend-
ur; en það verður ekki lengi, og
þegar þögnin verður rotín þá verður
fróðlegt að sjá og heyra hvað til
bragðs'verður tekið. Lætur stjórn-
in Dreyt’us sitja í klefa sínum á
hinni banvænu Djöfla-eyju (l’Isle
le Diable) eptir að sannast hefur,
að eitt af sterkustu sönnunum gegn
honum var falsað brjef? Er Dreyf-
us enn á lífi? Krefst ekki þjóðin
iess, eptir að málið er komið í þetta
Torf, að hiuum saklausa manni verði
veitt viðreisn? Eða heldur hún á-
’ram að hrópa hjer eptir sem hingað
til: „Lengi lifi herinn franski!” „Nið-
ur nieð Zola!“?
þeim til fróðleiks, sem annaðhvort
aldrei hafa neitt um Dreyfusmálið
vitað, eða eru farnir að gieyma því,
! viljum vjer með fáum orðum skýra
frá lielztu atriðum þess.
Albert Dreyfus var yfirforingi í
stórskotaliði Frakka við hermála-
stiórnina. Hann var tekinn liönd-
1 J .
^ um seint á árinu 1894 fyrir að opin-
I bera árfðandi leyndarmál hcrmála-
stjórnarinnar. öllum aðalatriðun-
I um í kærunni var haldið leyndum,
en sagt var, að hannhefði seltþýzka
I sendiherranum í París þýðingar-
miklar upplýsingar. Bæði þýzki
1 sendiherrann og stjórnin á þýzka-
landi mótmæltu kæru þessari liarð-
lega, og lagði hermálaráðherrann
'mótmælin fram fyrir stjórnina, en
frönsku blöðin hjeldu því fram, að
kærurnar væru sannur og heimtuðu
dóm yfir Dreyfusi.
Á mcðun á þessu stóð var Dreyfus
í ströngu varðhaldi og fjekk ekki
að sjá konu sína nje neina aðra af
vinum sínum. Var síðan samþykkt,
að liann skyldi mæta fyrir herrjetti,
ákæran skyldi vera landráð og mál-
ið útkljáð innan lokaðra dyra.
Hvað þar fór fram og hverjir báru
vitni gegn lionum er ekki full-ljóst,
en eptir að rjctturinn hafði staðið
yfir í tvo daga var Dreyfus dæmdur
sekur og kveðinn upp yfir honum
harðasti dómur, sem hugsanlegur cr
á friðartímum,—nefnilega, æfilangt
fangelsi í virki og sviptast embættis
einkennum og öllum metorðum.
Niðurlægingin fór hlífðarlaust
fram, eins og tíðkast samkvæmt lier-
lögunum. Öll tignar-einkenni og
merki voiu rifin af treyju hans og
húfu ogjafnvel leggingiu af buxun-
um. Sverðið lians var tekið og
brotið í tvennt fyrir augunum á hon-
um. það sverð mátti enginn bera,
Dreyfus hafði saurgað það.
Áður en niðurlægingar-athöfnin
fór fram spurði Leburn yíirforingi,
sem yfir Dreyfus var settur, hann
að, hvort honum hefði aldrei komið
til hugar sjálfsmorð. Dreyfus jét-
aði að svo hefði verið. Sjer hefði
dottið það í hug daginn sem dómur-
inn var upp kveöinn, en við frekari
yfirvegun hatí liann áttað sig é, að
með því liann væri algerlega sak-
laus þá liefði hann enga heimild til
að taka sjálfau sig af lífi—innan
þriggja ára væri hann sannfærður
um, að sjer yrði veitt uppreisn. Að
svo mæltu gcrði liann svolátandi
ytírlýsingu:
í dragkistu á heimili útlends
sendiherra finnst brjef, sem segir, að
fjðgur skjöl vcrði send. Menn, sein
leiknir eru í að dæma um rithönd,
eru látnir skoða brjefið. þrír segja,
að mín nönd sje a því, en tveir
neita því, og upp á þetta er jeg svo
dæindur. þegar jeg var 18 ára gam-
all fór jeg á fjölfræðisskóla. Jeg
átti glæsilega framt’ð fyrir höndum
sem hermaí'ur. Jeg á eignir, sem
nema £20.000, og hafði von um £2,-
000 tekjur á ári. Jeg hef ahlrei
verið við kvennfólk kenndur. Aldr-
ei tekið mjer spil í hönd. Ætínlega
haft nóg fje. Hversvcgna hefði jeg
þá átt að láta múta mjer til land-
ráða?“
Brjefið, sem átti að liafa fundist
hjá sendiherra þjóðverja, hljóðar
svona:
, Jeg hef ekkert frá yður frjett
og veit því ekki hvað jeg á að gera.
Til bráðabyrgða sendi jeg yður lýs-
ingu af ásigkomulagi vígjanna. Jeg
læt yður einnig fá aðalatriðin úr
skotfræðinni. Ef þjer viljið fá það,
sem til vantar, þá læt jeg afskrifa
það. Skjalið er dýrmætt. Einungis
embættismenn hafa fengið upply-s-
ingar þessar. Nú fer jcg til her-
kænsku-æfinganna.“
Frakkar trúðu því, að þjóðverjar
hefðu náð Dreyfus á sitt vald, því
þó þjóðverjar þverneituðu að svo
væri, þá gerðu þeir 27 atrennur til
að þagga málið niður, og böndin,
sem að Dreyfus bárust, voru svo
sterk, að ekki þótti fært að láta
hann sleppa.
Fyrst var Dreyfus hafður i her-
virkiuu á Isle <le Re við strendur
Frakklands, en síðan var lmnnflutt-
ur til eyjarinnar l’Isle de Diable við
norðaustur-strönd Suður Ameríku.
jiatigað senda Frakkar verstu glæpa-
menn sína, og eru þeir mcð því móti
vanalega úr sögunni, því bæði er
meðferðin á þeim hin versta og svo'
er loptslngið á eynni svo ólieilnæmt,
að fæstir lifa þar netna sárt'á ár.
Meðferðin á Dreyfus er svo níð-
ingsleg, aðmaðurgetur tárastyfirað
hugsa til þess. Haun er geymdur í
járnbúri eins og óargadýr, og mikil
hegning liggur við ef það sannast
upp á nokkurn af fangavörðunum,
að þeir tali orð við liaun eða gegni
neinu sem liann segir. þegar saka-
uicnn á eynni deyja cru þeir greptr-
aðir þannig, að þeim er varpað í
sjóinn skammt undan landi, og eru
líkin strax tætt sundur og jetin af
náhröfnum og hákörlur.
Til þess að bæta enn meira á böl
Dreyfusar er búr hans flutt á liáan
höfða rjett við ströndina þegar hin-
ar viðbjóðslegu sakamanna greptr-
anir fara fram og hann þannig
neyddur til að vera sjónarvottur að
því, sem bíður sjálfs lians innan lít-
ils tíma.
Fræudrækni Breta.
Fæatir pcirra, scm ekki hafa
vandlega lesiö blööin & undanförnum
tíma, vita i hve mikilli hættu Bands-
ríkjamenn atóðu um tfma I byrjun ó-
friðarins við Sp&nverja. Frakkar
tóku saman ráð síd, litlu eptir að
stríðið hófst, til pess að hjálpa Spán-
verjum og taka mesta vindinn úr segl-
um Bandarfkjamanna til að auðmýkja
pá og sýna peim, að norðurálfu pjóð-
irnar ættu sjálfar að útkljá sín mál
pótt f vesturálfunni væri. Tóktt
peim að fá pjóðirnar á meginlandi
norðurálfunnar á sitt band, par á með-
al Rússa og Þjóðverja. Allt var í
góðu lagi og gekk eins ogísögu;
hið cina, sem ógert var áður en leik-
urinn skyldi byrjs, var að tala við
Breta og helzt fá pá með í förina, eða,
ef peir ekkifengjust til að verða með,
pá að láta málin afskiptalaus, og
mundi slíkt fást fyrir eitt orð, með
pvf Bretar hefðu margt illt mátt pola
af Bandarfkjamönnutn á undanförnum
árnm og hljóti að vera peim reiðir.
Nú sje sannarlega sá tími korninn, að
Bretar geti svalað gremju sinni ef
ekki beinlfnis með pví að taka þátt f
samsærinu pá óbeinlfnis með því að
leiða málin hjá sjer. £>á geti þvi
ekki veiið að óttast; en kurteisi vegna
sje þó sjálfsagt rjettara að ganga
ekki algerlega fram hjá þeim. Máliö
var því lagt fram fyrir Salisbury; og,
Frökkum til ósegjanlegrar hryggðar
°g gremju, hljóðaði svar hans á þá
leið, að ef norðurálfu þjóðirnar ekki
Ijetu ófriöinn afskiptalausan, þá
mundi hennar hátign ekki einungis
neita að fylgja þeim, heldur
ganga I lið með Bandarfkjamönnuin
og segja Frökkum stríð á hendur.
Urðu því Frakkar nauðugir viljugir
að hætta við allt,þvf þeim stóð ótti af
svarinu. I>annig var það eingöngu
Bretum að þakka, að Bandaríkja-
mönnum var ekki reistur hurðarás uni
öxl, þvf þó þeir sjeu harðskeyttir og
hermenn góðir, pá er með öllu óhugs-
anlegt að þeir liefðu reynst menn á
móti öllu þvf ofurliði. •
Bókasafn aiþyafu,
1. (lokkur, 3. og 4. bindi. l’Ttgefaudi
Oddur Björnsson f Kaupuiannahöfu.
Önnur bókin er „Úranía“, eptir
Catnille Flammariun, í fslenzkri
þýðingu eptir Björn Björnsson stúd.
mag. liókin cr vfsindalegs cfnis, en
framsetningin er svo ljós og alþýðleg,
að hún er engu sfður skemmtandi en
fræðandi, og þýðingin snilldarvork.
Uin bókin er þýðing sjera
Matthfasar Jochumssonar á kaflanum
„Blástakkar“ úr „Sögum herflæknis-
ins“ eptir (innska skáldið Zakarlas
Topclius, sem nú er nýlega dáinn.
Úr „Sögum herlæknisins hefur áður
birzt kailinn „Hringurinn“, pýddur af
sama manni. Topelfus er talinn einn
með frægustu rithöfundum norður-
landa og „Sögur horlæknisins eitt af
20«
tnjer, og það brestúr enn í þeim við umhugsanina
um það“, sagði bogaskyttan. „Þessi hinn fjelagi
minn er lærður prestlingur, þótt hann sje ungur;
bann heitir Alleyne Edricson, og cr bróðir ljens-
mannsins f Minstead“.
„Ungi maðnr“, sagði Sir Nigel harðneskjulega,
„ef hugarfar þitt er áþekkt hugarfari bróður þfns, þá
fer þú ekki inn um hliðið á kastala mfnum“.
„Nei, herra minn“, hrópaði Aylward í flýti, „jeg
skal ábyrgjast, að pað er ekkert sameiginlegt f hugs-
uuaibætti þeirra, „þvf nú f dag sigaði Ijensmaðurinn
hundum sfnum á hann og rak hann burt af landeign
sinni“.
„Og tilbeyrir þú einnig JHvUu hersveitinni
sigff Sir Nigel viö Alleyne. „Mjer sýnist á þjer,
að þú hi.fir ekki haft mikla reynslu f hernaði.“
„Mig langar til að fara til Frakklanda með þess-
um vinum mfnum“, svaraði Alleyne; „en jeg er frið-
arins ma?ur og ekki bardagamaður—jeg er lesari,
særari, piófsveinn og skrifari".
„l>að þarf ekki að bindra þig frá að fara í bar-
d iga“, sagði Sir Nigel.
„Nei, berra minn“, hrópaði bogaskyttau glað-
lega. „Jeg bef sjálfur verið f tveimur herferðum
meö Arnold de Cervolles, honum, sem þeir kölluðu
erkipreet. Við sverðshjöltu mfn! Jeg hef sjeð hann
fremst I bsrdeganum, með munkakápuna bepta upp
á hnjc og vaðaudi f blóði upp yfir ilskó sfna. En
áður en seinasta örin var þotiu af gtruognum, var
215
„I>að cr nafu initt, vinur“, sagði bogaskyttan.
„I>á er lireinn óþarfi að segja þjer nafn mitt“,
sagði hinn.
„Við hinn kelga róðukross! I>etta er Símon
hinn svartifrá Norwich“, hrópaði Aylward. „A mon
eœur, fjelagi, á mon cœur! Hvað mjer þykir þó
vænt um að sjá þig!“ Og svo fjellust þeir í faðm
og föömuðu hver annan eins og bjarndýr.
„Og kvaðan kemur þú, gamla holdlausa beina-
hrúga?“ spurði bogaskyttan.
„Jeg er f þjónustu hjer f kastalanum“, sagði
Símon svarti. „En segðu mjer, kunningi, er það
satt, að líkur sjeu til, að við fáum aptur tækifæri til
að berja á þessum frönsku piltum? I>að er farið að
kvisast f varðmanna stofunni, að Sir Nigcl muni ætla
að leggja út f leiðangur enn einu sinni“.
Það er nógu líklegt, mon gar} eins og nú stend-
ur“, svaraði Aylward.
„Drottni sje lof og dýrð!“ hrópaði Simon. Nú
strsx f kveld ætla jeg að leggja til síðu gullna gjöf,
til þess að offra á altari nafna mfns. Jeg hef þráð
þctta, Aylward, eins og ung mey þráir unDusta sinn“.
„Ert þú pá svoua gráðugur f herfang?“ spurði
Aylward. „Er pyngjan orðin svo ljett, að það sje
ekki nóg í henni til þess aðgerasjer glaðan dag?
Jeg hef pung á belti mfnu, fjelagi, og þú þarft ekki
antiað en að stinga hendinni f hann, til að fá úr
honum það sem þú vilt. Við vorum ætíð vanir að
skipta á milli okkar“.
210
andi með ótrúlcgum hraða, virtist stærra en það var
í raun og veru í rökkrinu, gapti og blóð og froða lak
úr kjapti þess niður á jörðina. Sir Nigel virtist ekki
hafa minnstu kugmynd um óttanD, scm hafði gripið
alla menn, þvf liann gekk hiklaust eptir miðri göt-
unni og hjeít á silki-vasaklút sfnum f annari hend-
inni en gulldósum sfnum í hinni. I>að raun kalt
vatn inilli skinns og börunds á Aylward þegar liann
sá, að f sömu andránni ag bjarndýrið mætti Sir Nigel,
þá reis það upp á apturfótunum, augu þoss tindruðu
af ótta og vonzku og það veifaði hinum miklu
hrömmum sínum yfir riddaranum, til að slá haun til
jarðar. En Sir Nigel deplaði hinum einkennilegu
angum sínum, scildist upp með hcndinni og sló
bjarndýrið tvisvar sinnum ýtír trýnið meö vasaklút
sinum. „Ó, skömmin þín, skömmin þín!“ sagði
hann við dýrið f mjúkum ávitunar-róm; og þá var
eins og það vissi ekki hvaðan á sig stóð veðrið, svo
það fór aptur á fjóra fætur, sneri sjer við og labbaði
til baka, og tók herra þess það þá og batt það ineð
reipum með tilstyrk hóps af bændum, sem hafði fylgt
því eptir með honum.
Eigandi bjarndýrsins var lafhræddur. Hann
hafði sem sje bundið dýrið við staur & götunni á nieö-
an hann drakk sjer könnu af öli á veitiugahúsinu, 0,1
ineðan höfðu flækings-hundar fariö að ároita p»ð og
æst það svo upp, að það hafði slitið keðjuna, scm pað
var bundið með, og barið með hrömmunum og bitið
alla, sem urðu á vegi þcss. En cigandinu varð eou