Lögberg - 06.10.1898, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG FIMMTUDAGINN 6. OKTOBER 1898
LOGBERG.
GefiS út aC 309^ F.lgin Ave.,WiNNiPEG,MAN
af The Lögbekg Print’g & Publiking Co’v
(Incorpomted May 27,1890) ,
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B, T. BjöRNSON.
A np I ýhinga r : Smíi-auglýsingar í eitt skipti26
yrir 30 orð cda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um mán
dinn. Á stærri auglýsingum, eda auglýsinguinum
lengritíma,afsláttureptirsamningi.
ttáMtaifa-Nki|)(í kaupenda verður að tilkynna
skrítlega og geta um fyrverand* bústað jafnframt.
Utanáskript til afgreiðslustofu blaðsins er:
Tlie jókberK Pruiting A Publiali. €o
P. O. Box 5 8d ~
Winnipeg.Mau.
OILTtanáskrlp ttilritstjórans er:
Editor Lögberg,
P *0. Box 5 85,
Winnípeg, Man.
■mí Samkvæmt landslögum er uppsögn kaupenda á
laðiógild,nema hannsje skuldlaus, þegar hann seg
rupp.—Ef kaupandi, sem er í skuld við blaðið flytu
ylötferlum,án þess að tilkynna heímilaskiptin, þá er
Dað fyrir dómstólunum álitin sýnileg sönnum fyrr
p "ettvísum tilgangi.
FIMMTUDAGINN, 6. OKT. 1898.
Vínsölubaiuiið' og atkvæða-
gieiðslan 2i). sept.
I>á Lefur dú Sir Wilfrid Laurier
e{Dt ioforð sitt um það, að CaDadH-
m'íDD skyídu fá tækifæri tíl að sýna
með Btkvæðum f>eirra,hvort Jreir væru
J>ví hlynntir, að innflutnÍDgur allra á-
fengra drykkja, tilbúnÍDgur J>eirra og
sria yrði bannað með lögum eða
ekki.
Eins og við mátti búast urðu at-
kvæðin, sem greidd voru, fremur fá.
Yfir böfuð að tala munu forkólfar vín-
sölubannsstefnunnar vera óánægðir
og hafa geit sjer vonir um, að fleiri
uiundu greiða atkvæði með vínsölu-
Ijanninu en gerðu. Bindindisfjelögin
og prestar sumr^, kirkjudeildanna
ljetu fátt ógert, sem J>eirálitu að gæti
orðið málinu til stuðnings; konur, að
minnsta kosti i bæjunum, gengu cá
lega fyrir hvers manns dyr til pess að
safna atkvæðum og flest blöð landsins
voru annað bvoit málinu hlynnt, eða
ijetu pað afskiptalaust með öliu. Á
móti vínsölubanninu var par á móti
mjög lítið unnið; bjer í Manitoba t.
d. höfum vjer ekki heyrt J>ess getið,
að neinn frá peirri hlið hafi ferðast
um til atkvæðasöfnunar, og ekki urð-
um vjer pess heldur varir, að neinir
menn hjeldu ræður á opinberum stöð-
um á n.óti vinsölubanns hugmynd
inn:. Með öðrum orðum: Með vín-
sölubanns-bugmyndinni var unnið af
alimiklu kappi. A móti henni
var nær J>ví ekkert unnið. Dað
heiði J>ví saimgjarnlega mátt bú
ast við, að mikili fjöldi atkvæða
yrði greiddur tneð vínsölubanninu og
tiitölulega mjög fá atkvæði gegn f>ví.
Detta íór nokkuð á annan veg. At-
kvæðin með og móti voru fremur fá;
Og af atkvæðum peim, sem greidd
voru, voru fleiri á móti vínsölubann-
ídu en búast hefði mátt við undir
kringumstæðunum. Það er pessvegna
ekki ócáttúrlegt, J>ó menn peir og
konur J>ær, er mezt og bezt unnu að
uudirbúningi atkvæðagreiðslunnar 29.
sept. slðastl., sjeu c kki sem ánægðust
ytir úrslitunum.
Nokkrir J>eir, sem um málið hafa
ritað slðan atkvæðagieiðslan fórfrum,
segja, að rjettara hefði verið að fresta
atk> æÖBgreiðslunni til næstu al-
mennra pingkosnirga. Mundu pá
fleiii hafa greitt atkvæði og vilji
(Jmadamauna komið ótvíræðari í ljós
unð viijsölubanninu. Vjer skulum
gjarnan inn á pað ganga, að skynsam-
legra hefðl verið að vifhafa pá aðferð.
pví að íyrst og fiemst er pað rjett, að
pá htíði blmennirgsviljinn komið
ljOs.ra lr»m, og pá befði Canada los-
ati við a/ian Linn mikla kostnað, sem
ati\M»-ð«greiðsl»u eðlilega hafði í för
með sjsr. En mjög vafasamt teljun.
vjer pað, að hlutfö liu með og
iuOti \ íribölubanninu hefðu á pann
hutt orðið vínsölubannsstefnunni í
h-g. Að sú aðferðin ekki var við-
hö.ð er ekki stjórninni um að kenna;
í pví tlLi niun hún niett bafa bagað
sjer eptir vilja og ósk vínsölubanns
mannanna.
t>egar athugað er, hve kappsam-
lega málið var sótt frá hálfu vínsölu-
bannsmanna og hve undur lítið gert
var frá hinni hliðinni, pá er sann
gjarnt að álykta, að pó at.kvæða-
greiðslan hefði fram farið við almenn-
ar pingkosningar, pá hefðu tiltölu-
lega mjög fáir fleiri greitt atkvæði með
vínsölubanninu en nú gerðu. öllum
vínsölubannsmönnum var sýot fram á,
hve lifsnauf synlegt væri að nota
þetta djfrmæta tækifæri til f>ess að
reka óvininn (vínið) úr landi. E>að er
f>vi vafalaust rjett ályktað, að nálega
allir peir, sem trú hafa á vídsöIu-
bauDÍ hafi greitt atkvæði við petta
tækifæri, og ennfremur flestir peirra,
sem í J>es3u efni eDga ákveðna sann-
færÍDgu höfðu og fáanlegir voru til
að greiða atkvæði með vínsölubann-
inu.
Fjöldi manna stóðu í peirri mein-
ingu, að allir peir, sem ekki greiddu
atkvæði, teldust á móti vínaölubann-
inu; mun óhætt að fullyrða, að hefði
ekki svo verið, bá hefðu langtuni
fleiri atkvæði verið greidd á móti.
Nokkrir helztu meðhaldsmenn
vínsölubannsins halda f>ví fram, að
atkvæðagreiðslan 29. september hafi
s/nt, að vínsölubannsstefnan sje ofan
á, og jafnvel J>ó atkvæðamunurinn
vseri minni en æskiiegt hefði verið,
pá hafi vínsölubanns-hugmyndin verið
sampykkt með eins miklum atkvæða-
mun eins og verið hafi á milli
pólitisku flokkanna við síðustu sam-
bandspingskosningar. Alíta menn
pessir, að Canadamenn eigi pví fulla
heimtingu á vínsölubanns-Iöggjöf,sam-
kvæmt loforði stjórnarinnar.
Hveruig Sir Wilfrid Laurier lít-
ur á pessi mál er öllum ókunnugt enn
sem komið er; en næsta ólíklegt pyk-
ir oss, að hann sjái sjer fært eða álíti
r jett að innleiða algert vínsölubann
með lögum með úrslitin frá 29. sept-
ember fyrir augunum. Vjer gætum
tiúað, að hann líti þannig á, að at-
kvæðagreiðslan hefði sýnt allnákvæm-
lega, hvað mikill hluti landsmanna er
vínsölubanninu hlynntur, að hefðu
allir greitt atkvæði, f>4 mundi hávaði
psirra, er heima sátu 29. september,
hafa greitt stkvæði á móti. Eðlilegt
er ennfrr mur, að pegar um jafn J>/ð-
ingarmikla löggjöf er að ræða, að
stjórnin taki tillit til Quebec-manna,
s>m eif dregið greiddu atkvæði á móti.
S/ndu Manitobamenn pað pegar
skólamálið var uppi um árið, að peir
vildu ekki lúta stjórna sjer með
pvingunarlögum.
Sir Wilfrid Laurier og mestur
hluti ráðaneytisins eru mjög einlægir
bindindismenn, og sumir peirra ferð-
uðnst um landið og hjeidu ræður með
vínsölubanns-hugmyndinni. Bindind-
ismennirnir, sem á vínsölubannið trúa,
mega pessvegna fullkomlega treysta
f>vf, að álíti stjórnin slíkt rjett undir
kringumstæðunum, pá hagar hún sjer
eptir vilja peirra, sem atkvæði
greiddu með vfnsölubanninu 29. sept-
ember sfðastliðinn.
Rttiiglæti gagnvart 3. kjör-
deild.
Fyrir skömmu síðan fór annar
bæjarfulltrúÍDn fyrir 8. kjördeild hjer
f Winnipeg fram á f>að á bæjarstjórn-
arfund', að Furby Street væri rnöl-
borið; en annar bæjarfulltrúinn fyrir
2. kjördeild mælti harðlega á móti
>ví og segði, að fjárbagur bæjarins
leyfði ekki, að meiri strætaumbætur
væri gerðar 1 ár en f>ær, sem nú J>eg-
ar hefðu verið sampykktar. Allir,
sem kunnugir eru í 3. kjördeild
Winnipegbæjar, munu ganga inn á, að
hjer hafi ekki verið beiðst neins ósann-
gjarns; og allir peir, sem til pekkja í
báðuiu hinum áminnstu kjördeildum,
munu álfta, að illa hafi setið á bæjar-
fulltrúa fyrir 2. kjördeild að reisa sig
á móti umbótum pessum. í 2. kjör-
deild eiu öll strætin, að tveimur und-
anskiidum annoðhvort mölborin eða
lögð með asfalti. í 3. kjördeild
>ar á móti hafa engar umbætur verið
gerðar á strætunum og er pó J>örf á
slfku J>ar engu siður en annarsstaðar
í btenuœ. I
Sem síendur er borgað pannig
fyrir allar strætalagningar, að lóða-
eigendur borga helminginn, en hinn
helmingurinn er borgaður úr bæjar-
sjóði. E>annig borga allir skattgjald-
endur bæjarins fyrir viðgerð á stræt-
unum án minnsta tillits til pess, hvort
viðgerðin er í 1. kjördeild eða hinni
6. Hafa f>á auðsjáanlega gjaldendur
í 3. kjördeild borgað sinn tiltölulega
skerf fyrir að prýða og bæta strætin í
2. kjördeildj.en pegar til pess kemur
að mölbera Furby Street, J>á er pví
mótmælt. I>etta álítum vjer rangt.
A meðan aðferð sú viðgengst, að bær-
inn borgi kelmioginn af kostnaðinum
við umbætur á strætunum, er eini
sanngjarni vegurinn, að umbótunum
sje jafnað niður tiltölulega á milli
kjördeildanna.
Sumir spá, að pegar búið sje að
mölbera og asfalta allar götur og
ganga í 1. og 2. kjördeild, f>«r
sem efnamennirnir búa, J>á borgi bær-
inn ekki lengur að hálfu fyrir við-
gerðir á strætunum, heldur verði J>á
hver að borga að fullu fyrir viðgerðir
framundan sinni eign. Vonandi er,
að slíkur spádómur rætist ekki pví
slfkt væri hið mesta ranglæti.
Skólalöndin í Manitoba.
í síðasta Lögbergi gátum vjer
J>ess, að skólalöndin í y’msurn byggð-
arlögum hjer í Manitoba ættu að selj-
ast í haust við opinber uppboð. Um
leið gátum vjer f>ess einnig, að f sum
löndin verði ekki tekið lægra boð en
$15.00 fyrir ekruna, og lægsta boð,
sem í nokkurt land verði tekið, sje
$5.00 fyrir ekruna.
Síðan höfum vjer fengið fyrir-
spurnir um, í hverjum byggðarlögum
skólalönd verði seld og hvar og hve-
nær salan fari fram í hverju byggðar-
lagi. Ennfremur höfum vjer fengið
fyrirspurnir um, hvernig borgunar-
skilmálar mundu verða.
Viðvíkjandi borgunarskilmálun-
um er pað að segja, að hingað til hafa
f>eir verið pannig, að einn fimmti
verðsins hefur borgast strax og hinir
fjórir fimmtu á fjórum árum. Hefur
pess verið farið á leit við stjórnioa
að skipta verðinu niður í fleiri afborg-
anir og lengja borgunarfrestinn, en
pó stjórnin vildi gjarnan verða við
peirri beiðni, f>á getur hún pað ekki,
að pessu sinni að minnsta kosti, vegna
pess, að borgunarskilmálarnir eru
fastákveðnir með lögum.
í hverjum byggðarlögum lönd
pau liggja, er seljast eiga í haust,
vitum vjer ekki nákvæmlega; en um
staðina, par sem uppboðin verða hald-
inn, vitum vjer, og einnig hvaða dag
uppboðið verður haldið á hverjum
stað. Sölunni verður hagað á J>essa
leið:
19. nóvember í Brandon.
20.
21.
21.
22.
22.
22.
23.
23.
25.
25.
28.
29,
30.
1.
1.
3.
3.
5.
0.
»
í Virden.
í Oak Lake.
í Carberry.
í McGregor.
í Morden.
„ í Portage la Prairie.
,, í Souris.
„ í Miami.
„ í Gladstone.
„ í Emerson.
„ í Birtle.
„ í Crystal City.
„ í Rapid City.
desember í Killarney.
„ í Melita.
„ í Boissevain.
„ í Baldur.
„ í Holland.
„ í Deloraine.
7. „ 1 Winnipeg.
í Birtle byrjar salan klukkan 10
f. m. A öllum binum stöðunum byrj-
ar salan, klukkan 1 e. m.
Barnaskólar Bandaríkj-
unna.
Útdráttur úr ritgerð í Winnipeg
Ðaily Tribune, 10. sept. síðastl.,
eptir Ð. S. liichardíson.
Um pessar mundir liggur illa á
nálægt 15,000,000 ungmenna í
Bandaríkjunum. E>að er verið að
setja barnaskólana. Sumstaðar byrj-
uðu peir fyrir nokkrum dögum; sum-'
staðar byrja J>eir í dag, og allir verða
J>eir byrjaðir intian fárra daga.
E>að getur verið rjett að taka
undir með Racon og segja: „Dekk-
ingin er vald“, en J>ó falla orð prje-
dikarans betur í smekk barnanna:
„Sá sem eykur sfna pekkingu, sá
eykur og sinar raunir“. Hversu nám-
fús, sem börnin virðast vera pá f>ykja
f>eim ekki skemmtilegar skólalexíur
sínar. Hittist dreDgur, sem hefur
verulega skemmtun af að ganga á
skóla, pá ávinnur hmn sjer með [>ví
fyrirlitningu en ekki virðingu skóla-
bræðra sinna og systra. Hugsið yður
hvað margar tunnur mætti fylla af
öllum tárunura, sem hrynja af augum
15,000,000 skólabama yfir árið. Hugs-
ið yður allar kvartanirnar, andvörpin,
mótmælin og Ó3kirnar að J>au [>yrftu
ekki að fara á skólann. Ymsar ráða-
gerðir og vonir um leiki og skemmt-
anir farast fyrir og verða að bíða.
Deim fianst frítíminn hafa verið svo
undur stuttur. Og samt eru mennta-
málamennirnir að tala um að stytta
sumarfríið. E>eir segja, að bömin
tíni niður að læra. Frítíminn sje
stjórnleysistími. Aldrei sjeu vötnin
og árnar jafn óttaleg í augum foreldr-
anna, eins og um skólafríið. Aidrei
purfi að líta jafn vandlega eptir eplun-
um á trjánum og öðrum lostætum á-
vöxtum eins og um skóla-fríið.
Svo J>ó börnin gleðjist ekki [>eg-
ar skólarnir eru settir á r.y, [>á gleðj-
ast hinir éldri, nema kennararnir.
E>eir, vesalingarnir, eru forlögunum
engu minna reiðir en lærisveinarnir.
Fjöldi táranna og óskanna verður
ekki sýndur með tölum; slíkt yrði
einungis óáreiðanieg getgáta. Öðru
máli er að gegna um tölu skólabarn
anna; hana er hægt að sýna með töl-
um, eins og hún er. Um slíkt fær
menntamála-umboðsmaður stjórnar-
innar greinilegar skýrslur. A alpýðu-
skólunum ern innritaðir 14,465,371.
Hjer er einungis átt við barnaskólana
—engir hærri skólar eru taldir pó
peir sjeu kostaðir með almennum
skólaskatti. A „prívat“-barnaskólum
eru innritaðir 1,531,826. Eru pannig
alls 15,997,197 lærisveinar innritaðir
á barnaskólum í Bandaríkjunum.
Allur pessi mikli grúi er meira en
einn fimmtungur Bandarikja-pjóðar-
innar. Nærri má geta, að allur hóp-
urinn gengur ekki á skóla á hverjum
degi. Að rneðaltali ganga 9,747,015
börn á skóla á hverjutn skóladegi.
Jafnvel sú tala er mikil og eptir-
tektaverð. Þýðir slíkt pað, að 12
prct. af allri pjóðinni eru á skóla á
hverjum degi. Skóladagarnir á árinu
eru að meðaltali 104^. Til að kenna
öllum pessum skara útheimtast 400,-
325 kennarar. Af kennurunum eru
130,366 karlmenn og 269,959 kvenn-
menn. Tveir priðjungar kennaranna
eru pannig kvennmenn. Skólahúsin
eru að tölu 240,968, og eru pau, með
öllum tilheyrandi eignum $455,948,-
164 virði. Barnaskólarnir kosta alls
$181,463,780 á ári, eða $2.61 á hvert
nef af allri pjóðinni. Kostnaðurinn
við hvern lærisvein á skólanum er
$18.62 að með&ltali árlega.
Öllum er kunnugt, að í Banda-
ríkjunum eru fleiri skólabörn en í
nokkru öðru ríki heimsins. En pað
er ekki öllum ljóst, að í Bandaríkjun-
um, J>ar sem saman er kominn einn
tuttugasti aföllum íbúum jarðarinnar,
er priðjungur allra barna, sem á skóla
ganga í heiminum. Og, að af öllu
J>ví fje, sem varið er til menntamála í
heiminum, greiða Bandaríkin helm-
inginn.
Frf-alpýðuskólar eru hjer um bil
algerlega amerfsk hugmynd. Jafnvel
á Englandi voru engar ráðstafanir
gerðar til að mennta alþýðu pangað
til fyrir skömmu síðan—árið 1870.
E>ar voru undirstöðuskólar, sem mik-
inn fjárstyrk fengu. E>eir voru til
undirbúnings undir háskólamenntun.
Auk pess voru J>ar nokkrir kirkju- og
gnðsþakka-skólar, eu yfirleitt varð al-
pýðan að fara á mis við alla menntun.
Arið 1870 bjuggu Bretar til alpýðu-
skóla-lög, viturlegustu og beztu
brezku lögin, sem samin hafa verið á

Litid eitt
'Skemmd
\ Hvít og grá
Blankett
i Hjá
Vjcr keyptum stórt vagnlilass I
af hvítum og gráum blankettum. (
Sum af þeim eru ofur lítið skemmd <
Þau eru það sem verksmiðjueig-'
endurnir kalla “Seconds". Vjef|
fengum góð kaup á þeim og ætlum <
að selja þau öll fyrir minna en ’
hálfvirði. Sum af þeim líta eins (
vel út og nokkuv önnur blankett.
Sleppið ekki þessu tækifæri til j
að fá ódýr blanketti. 1
;The N. B. Preston Co.,
LIMITED.
524 & 526 MAIN ST.
síðasta mannsaldri. Samkvæmt peim
voru allir bæir og byggðir skylduð til
að hafa nægilega skóla lianda öllum
börnum, og foreldrar og aðstandend-
ur skyldaðir til að senda börn sín á
skólana.
Sifíur Breta í Soudan.
Fyrir nokkru síðan fluttu blöðia
greinilegar fregnir af orustunni við
Omdurman og hinum fræga sigri, er
Bretar, undir forustu herforingjans,
Sir Herbert Kitcheners, unnu yfir
Khalífanum og hans harðsnúnu her-
sveitum, dervishunum. Frjettirnar
enduðu eiginlega á pví, að Khalífinn
fiýði við nokkra menn upp með vest-
urkvísl Nílárinnar, og var getið til, að
hann mundi ætla sjer að komast til
Fashoda. Var fiokkur manna sendur
til pess að veita Klialífanum eptirför
og talið víst, að hann mundi verða
mjög bráðlega höndlaður.
Um pessar sömu mundir, eða
rjett eptir að aðalorustan var afstaðin,
sendi Sir Herbert Kitchener alla
frjettaritara blaðanna heim. Hefur
aðferð sú mætt mjög misjöfnum dóm-
um og sumum ómildum í meira lagi.
E>ótti mörgum ósanngjarnt, gagnvart
blaðamÖDnum peim, sem heim voru
sendir, að leyfa J>eim ekki að fylgjast
með málinu til enda eptir að hafa lagt
líf peirra í hættu í aðalorustunni; og
ýmsir segja, að heimurinn og pá sjer-
staklega Bretar eigi fulla heimting á
að fá fljótar og ljósar fregnir um allt
sem gerist; en slfkt geti ekki orðið án
frjettaritara.
Fyrir þremur vikum síðan stóð
frjett frá Omdurman f London Times,
er hljóðaði á pessa leið: „Eini der-
visha herfiokkurinn, sem Sir Herbert
Kitchener hefur nokkrar sögur af, er
setuliðið í Gedoref, 5000 að tölu.
Var her sá sagður á ieiðinni til liðs
við Khalífann. Kanónubátur hefur
verið gerður út til að mæta dervish-
um pessum og er búist við, að peir
gefist upp án orustu“. Sá, som fyrir
flokki pessum ræður, er Ahmed Fadil.
Fyrir nokkru síðan komu ítalir að
lionum óvörum og hröktu hann burt
frá Kassala. Varð Kbalífinn pá svo
reiður og æstur, að Ahmed Fadil porði
ekki að koma með lið sitt til Omdur-
man og pessvegna fór hann til Gedor-
ef og settist par að. Gedoref er langt
upp með Bláu-Nílá, upp undir Abyss-
iníu-fjöllunum. Er par mjög frjó-
samt land. Menelek Abyssiníukeisari
hefur stöðugt gert tilkall til hjeraðs
pess, en samt hefur pað uin langan
tíma tilheyrt Egyptalandi, og Mah-
distanum og Khallfanum eptir að peir
tóku við stjórn landsins. Bláa-Nílá
er skipgeng langt upp fyrir Godoref j