Lögberg - 19.09.1901, Page 3

LOGBERG, KIMTUDAGINN 19. SEPTEMBER 1901.
3
Meðferð á ungbörnum.
Eftir dr. Moritz Halldórsson,
Park River.
III.
Bólueetning barnanna er eins og
kunnugt er, eitt af varnarvirkjnm
peim, sem gjörO eru möti mannhætt-
um sóttum, og allir vita, afl bóbn er
eigi hvafl bezt af peim. Bólusetning-
in er fyrst fundin af enakum lækni
Edward Jenner að nafni. Dar er
rceð litlum eða engum lasleik komið
í veg fyrir eina hina verstu, kvala-
fyllstu og mannhættustu sótt. Arið
1796 bólusetti haun hinn fyrsta
mann, og mætti bólusetningin {>&
óvild og mótstöðu, sem flest önnur
nymæli; voru einkum klerkar & Eng-
Jandi hinir æstustu gegn bóluBetning,
sem f>eir k' áðu gagnstæða boðum og
anda biblfunnar; en f>ó náði hón svo
skjótri útbreiðaiu, að hón komst á
vfðast um Norðurálfu heims á næstu
10 árum og var lögboðin 1 Danmörku
og Noregi 1810; tveim árum slðar er
skipun 1 f>á átt send heim til íslands,
en komst samt eigi á um land allt
fyr en 1818—20. Mönnum var og
ilía f>ar við hana, sem annarstaðar, en
J>ö sætti f>jóðin sig brátt við hana, og
sannfærðist um nauðsyn og gagn
hennar.
Sfðan hefur nauðsyn bólusetn-
ingar skfrteinisins við /ms tækifæri í
iffinu, svo sem ferming og hjóna-
vfgslu, haldið henni við, því að ella
er eigi uggvænt um, að hón hefði
gleymst, sem svo margt annað, pó
fáir rengdu pörfina. Reyndar hefur
brytt á móttælum gegn bólusetning-
unni nó á sfðari árum, en frá allt
annari hlið, og er henni f>á gefið að
sök, bæði að hún færi með sjer veik-
indi, sem áður voru óf>ekkt og eins
að hón beri veikindi meðal manna.
Hitt mun pó vera sannara, að of-
nautn ksffis og áfengra drykkja eigi
meiri pátt 1 n/jum,fyr óf>ekktum veik-
indum en bólusetningin, og eigi
minna illur aðbúnaður og óreglulegir
lffemis-hættir, sem allt veikir meira
eptirkomendurna, heldur en drykkju-
rútana, kafEisvelgina og óreglusegg-
ina sjálfa. — Hitt er aptur á móti
eigi alls ósennilegt, að veikindi geti
borizt milli manna með bóluvessan-
um, einkum ef bólusett er af einu
barninu f annað; lftil rök hefur f>ó
tekizt að færa fyrir f>ví enn sem kom-
ið er, en f>ó er skylt að gæta allrar
varfærni í J>eim efnum, og pað láta
lfsa allir samvizkusamir bólusetjarar
sjer vera umhugað um, að efnið sje
tekið úr vel heilbrigðum börnum, og
|>ví er engin fistæða fyrir foreldra að
bera áhyggjur af peim sökum. Þó
er eptirliti foreldranna aldrei ofaukið,
hvorki í pvf nje öðru, sem snertir
börnin; pví að bæði getur pað verið
bólusetjurunum þarflegt aðhald og
rauðsynlegt að hafa hönd í bagga
með J>eim, sem kynnu að vera síður
varkárir f pvf starfi en vera bæri; nú
er og sjaldan bólusett úr bóluefni
teknu af börnum, heldur er efnlð tek-
ið tekið úr kvfgura og allrar varúðar
g»tt að engin hætta stafi af bólu-
efninu.
Foreldrar ættu annars aldrei að
leita til annarra en læknanna með
bólusetning barna sinna; peir eru
bæði velmenntir og geta sjeð við
peirri hættu, er af bólusetningu
kynni að stafa, samvizkusamir og f
alla staði betur tilfallnir að gæta
peirra starfa en lfttmenntir almúga-
menn; en pó undarlegt sje, s/nist svo
sem landinn heldur f pessu efni vilji
leita til skottulæknanna, og trúa peim
fyrir lffi og heilsu barna sinna, en til
lærðu læknanaa.
t>ví miður er bólusetningin eigi
að öllu leyti óræk vörn móti bólunni,
en hún hefur pó komið pvf tvennu til
leiðar, að bólan nú gengur miklu
sjaldnar yfir en áður, og eins hinu, að
hún er svo stórum vægari, að heilsu
manna og lffi er lftil sem engin bætta
búin. I>ó bólan sje ein af J>eim sótt-
um, sem varla taka menn nema einu
sinni, pá eru pó dæmi til, að menn
hafa fengið hana tvisvar, og pá geta
bóluveikir menn, sem svo eru næmir
fyrir henni, heldur eigi vænst að
komast með öllu hjá henni, pví bólu-
aetningin roun naumlega geta breytt
meira sóttarhæfi peirra manna en sótt-
in hefði sjálf gjört. Pað er og álit
lækna, að varnarefnið dofni 1 mönn-
um pegar tfmar líða,og pví sje hyggi-
legt að endurtaka bólusetninguna
sjöunda hvert ár fyrir öruggleika
sakir. — Það er ekkert efamál, að pað
er óskoruð skylda foreldranna við
börnin afl láta bólusetja pau; pað
eitt getur verið vafasamt, hver tfm-
inn sje hentugastur til pess. Dað er
tfðast að börn verða nokkuð lasin
meðan bólan er að brjótast út á J>eim,
og J>ótt eigi kveði mikið að pvf á
ungbörnum, pá er réttast að hllfa
ungbarninu við pví fyrstu 3—5 mán-
uðina, nema pvf afl eins, að nauðsyn
reki til og óttast purfi bólusótt ein-
hverstaðar að. Dá er einsætt að hlífa
barninu við hættunni og setja pvf
bólu meöan tlmi er til. Það er og
rjett að láta tanntökutfmann lfða hjfi,
ef engin hætta er á ferðinni, pvf að
um pað bil hefur ungbarnið optast
nóg á sinni könnu af öðrum óhæg-
indum. I>að ætti heldur eigi að
setja barni bólu, ef pað er lasið að
mun, og helzt ætti pað að vera vel
heilbrigt. Hraustum börnum má pó
óhætt setja bóluna pegar pau eru 5—
6 mánaða cg eigi farið að brydda á
tönnum, og sumir læknar segja, að
barninu verði minnst um pað pegar
pað sje að eins fárra vikna gamalt,
en pað verður pá að minnsta kosti afl
gjörast um suraartfmann, og heldur
eigi eru allir læknar á eitt sáttir um
pá reglu. En hvað sem um pað er,
er aldrei rjett að draga pað lengur
pegar barnið er orðið ársgamalt.
E>að verður og að varast að láta
kul komast að barninu meðan á bólu
útbrotunum stendur og til pess að
bóluskorpan er dottin nf; bezt er að
binda Ijereptsr/ju um kaunin, svo að
barnið nái eigi að krapsa ofan af
bóluútbrotunum. Eins ætti að velja
pvf sem ljettasta fæðu meðan á pví
atendur og ofpyngja eigi meltÍDgar-
færum barnsins að neinu leyti; ef
barnið er á brjósti, verður móðirin að
gæta pess að neyta um petta leyti að
eins lje'trar fæðu. — I>að getui og
auðveldlega að borið, að birnið veik-
ist af öðrum veikindum eptir bólu-
setninguna án pess pað tje henai að
kenna. Bæði getur slíkt æfinlega að
borið og ein8 getur sóttin, sem sam-
fara er bólusetningunni, pó væg sé,
vakið veiki, sem búið hefur f barninu,
og ef svo or, mytidi hún hafa komið
f ljós síðar engu að sfður, og bólu-
setningin pvf að eins fl/tt lftið eitt
fyrir henni; hún hefur pá beint að
með henni en eigi ors&kað hana og
væri rangt að kenna bólusetjaranum
um, að bóluefnið hafi verið óheil-
næmt. Petta er pó hætt við, að al-
pýða manna gjöri, einkum hafi lækn-
ir sett barninu bólu, og pá er jafnan
sagt, að bann hafi með ásettu ráði
látiö barnið veikjast, til pess að hafa
meira fje út úr foreldrunum. I>essi
hugsunarháttur er meir en leiðinleg-
ur og ætti alp/ða manna sem fyrst að
hætta honum. Mjer hefur opt sárnað
að heyra sllkt tal, enda reiðst af og
hugs&ð peim, sem svo hafa talað pegj-
andi pörfina.
HVERNIG LÍST YDUR Á >ETTA?
Vér bjódum $100 í hvort skifti sem Catarrh lœku-
ast ekki Hall’s Caturrh Cure
F. J. Chency & Co eigendur, Tolelo, O.
Vér undirskrifadir hófum þekt F, J. Chency í
sídastl. 16 ár og jílitum hann mjóg áreidanlegan
mann íölluin vloskiftum, og æflnlega færán um ad
efua öll þau loford er félag hans gerir.
West & Traux, Wholesale Drugglst, Toledo, O,
Waiding, Klnnon & Marvin,
Whoiesale Druggists,Toledo, O.
HaU’s Catarrh C re ertekid inn og verkar beín-
línis á blódid og slimh'mnurnar, verd 75c. flaskan,
Selt í hverrl lyfjabúd, Vottord sent íritt.
Hall’s Famtly Pills eru þœr béztu.
DR- J. E. ROSS,
TANNLÆKNiR.
Hefur orð á sér fyrir að vera með þeiro
beztu í bænum,
Telefoi) 1040. 428 Main St.
I. M. CleghoPB, M D.
LASKNIR, og IYFIR8BTUMAÐUR, Kt-
llefur keypt lyfjabúðina fi Baldur og hefur
þvi sjálfur umsjón í öllum meðölum, >em hann
ætur frá sjer.
EKIZABETH BT.
BALDliR, - - MAN
P. 8. lelenzkur túlkur við hendina hve
nær sem þörf ger iak
Milton, ht.d.
I/GKNI8.
W W. McQueen, M D..G.M ,
Pbysician & Surgeon.
Afgreiðslustofa yfir State Bank.
TAXLliKMR.
J F. McQueen,
Dentist.
Afgreiðslu8tofa yfir Stvte Bank.
(Ehkcrt borQargig bctur
fgrir mtgt folh
Heldur en ad ganga i
WINNIPEG • • •
Business College,
Corner Portage Avenue and Fort Street
Leitid allra upplýslnga hjá skrlfkra skóbins
G. W. DONALD,
liANAGER
DÝK4LÆKHR.
0. F. Elliott, D.V.S.,
Dýralæknir rikisins.
l.æknar allskonar sjdkdóma á skepnum
Sanngjarnt verð.
LYFSALI.
H. E. Close,
(Prófgenginn lyfsali).
Allskonar lyf og Patent meðöl. Ritföng
Ao.—Læknisforskriftum nákvæmur gaum
ur gpfinn.
Dr, G. F. BUSH, L. D.S.
TANNLAKNIR.
Tennur fylltar og dregnar út 4n sáre.
auka.
Fyrir að draga út tönn 0,50.
Fyrir að fylla tönn $1,00.
527 Maiv St.
Dr. O BJÖRNSON
618 ELGIN AVE-, WINNIPEG.
Ætíð heima kl. i til 2.80 e. m, o kl. í
til 8.80 •*. m.
Telefón 1156,
Dr. T. H. Laugheed
GLENBORO, MAN.
Hefur ætíð á reiðum höndum allskonar
meðöl.EINKALEYFIS-MEÐÖL, 8KRIF-
FÆRI, SKOXABÆKUR. SKRAUT-
MUNI og VEGGJAPAPPIR, Vetð
lágt.
Stranahan & Harare,
PARK RIVER, - N. DAK
SELJA ALLSKONAR MEDÖL, BCEKUR
SKRlFFAtRl, SKRAUTMUNI, o.s.frv.
HT Menn geta nú eins og áðnr skrifað
okkur á islenzku, þeg&r þeir vilja fá meðöl
Munið eptír að gefa númerið á glasinu.
Dr. Dalgleish,
TANNLÆKNIR
kunngerir bér með. að hann hefur sett
niður verð á tilbúium tönnum (set of
teeth), en þó með því SRilyrði að borgað sé
út í hönd. Hann er sá eini hér í hænum,
sem dregur út tennur kvalalaust, fyllir
tennur uppá nýjasta og vandaðasta mata,
og ábyrgist alt sitt verk.
418 IVlclntyre Blook, Main Street,
Dr. M. Halldorsson,
Stranakan & Hamre lyfjabúð,
Park River, — . Dal^ota
Er að hiíta á hverjum miðvikud.
i Grafton, N. D„ frá kl.5—6 e. m.
Qanadian Pacifie Rail’y
Are prepared, with the
Opening of
Navigation
IWIAY 5th.
To offer the Travelling Public
Holiflay’...
Via the—DcitnQ
fircat Lates
Steamers
“ALBERTA“
.“ATHABASCA”
“MANITOBA”
auWill leave Fort William for Owen
fíound every
TUESDAY
FRIDAY and
SUNDY
Connections made at Owen Sound foi
TORONTO, HAMILTON,
MONTREAL
NEWYORK
ADN ALL POINTS EAST
For full informationtapply to
Wm. STITT, D. E. HlcPHERSOI
Asst. Gen. Pass. Agent. Gen. Pass, Aj
WINNIPEG.
Phycisian & Surgeon.
Ctikrifaður frá Queens háskófanum í Kingstoi
og Toronto háskólanum f Canada,
Skrifstofa l HOTEL GILLESPIE,
CRY8TAL, V,D
401
„Lokeine komuð f>érl Dað var gott eg beið, en
hkldið mór nú ekkl lengur i óvisau, Segið mér frá
öllu? Eru pau nú áreiðanlega gift?“
„Um hverja eruð f>ór að tala?“ spurði Mitohel.
„Um Matthew Mtra og Lilian—Lilian Vale.“
„Já! Dau erv gift. Hvernig fór yður að gruna
neitt um f>að?“
„Mig grunaði ekkert, eg visai f>að. Sagði eg
yður pað ekki, að félag okkar veit um alt, aem nokk-
ura pýðing hefir fyrir meðlimi pe8s?“
„Júl En sllkt útsk/rir ekki hvernig pér vitið
um mínar hreyfingar.“
„Ó1 Yður langar til að vita um alla málavexti.
Dað er ekkert skrítið við J>að. Dað er alt eðlilegt.
Eg vissi um J>að pegar pér fóruð afl beim&n, vegna
pess eg sá yður fara og taka Lilian með yður. Eg
vissi ennfremur að Mora hafði farið, og að vinur yðar
parna, Mr. Barnes leynilögregluþjónninn, fylgdi
unga manninum eftir. Eg vildi slður fara með, sem
njósnari, svo eg sendi hraðskeyti til trúverðugra um.
boðsmanna I Boston, og peir höfðu stöðugt auga á
yður frá pvl J>ér komuð pangað. Fyrir tveimur
klukkutimum fékk eg hraðfrétt þessa.“
Hann rétti Mitohel blátt papplrsblað, og stóðu á
j>vl pessi orð:
„Stúlksn gift. Mitchel fer heim I fötum Mora.
Barnes eltir.“
Mitohel rak upp skellihiátur, og sagði: „Um-
boðsmaður yðar hefir verið slungnari en Mr. Bames,
jjvl hann faefir pekt mig I dularbúningnum.“
408
við beiðni yðar. Eg skal segja yður hvernig ©g veit
pað hver drap menn þessa, í fyrsta lagi tkal eg
geta pess, að eg átti tal um málið við manninn, sem
glæpinn dr^gði, pó eg grunaði hann alls ekki pá.
Degar við vorum að geta eíns og annars til, pi gat
eg pess, sem Mr. Barnes hefir haldið fram, að morð.
inginn hlyti að hafa verið kunnugur fyrirkomulag-
inu 1 húsiuu, vegna pess að vopuið, stríðs-kylfa, hefði
verið tekið úr bylki niðri I ganginum. Maður pessi
svaraði mór því, að morðinginn hefði ekki nauðsyn-
lega orðið að vera kunnugur vopnasafninu, vegna
pess, að Matthew Mora hefði tekið kylfuna með sér
pegar hann fór að b&tta og haft hana hj4 sér 1 rúm-
inu. Um petta atriði gat enginn vitað annar en
morðinginn sj&lfur. Eg vissi pvl strax og hann sagði
petta upp á mlnar tlu fingur, að maðurinn, sem eg
var að tala við, hafði sjálfur drygt glæpinn. Hvað
segið pér um pað, Jim prédikari?“
„Eg segi, að maðurinn hafi ekki gætt sln pegar
hann sagfli petta, og að pér séuð skarpvitur maður.
Segið okkur nú frá pvl, hvernig pér bendlið mar n
pennan við morð Samúels sleipa?“
„Munið pér eftir pvl, Mr. Barnes, að pér funduð
eldspítna-baukinn minn rétt hjá líki Samúels sleipa?“
„Já. Eg fékk yður hann.“
„Stendur heima. Eg hafði lánað manninum,
sem drap Matthew Mora, baukinn, og hann hafði
ekki skilað mór honum aftur. Hvað segið pór um
pað, Jim prédikari?“
8»7
Hann hefir dr/gt glæp, en samt sem áður hefir hann
ekki drepið föður sinn.“
„Alt, sem pór segið, er hugsunarfræðislega rótt,
Mr. Mitchel, en pér megið trúa mér, að I pessu til-
felli nær pað ekki lengra. Detta nær ekki til Mora.
Einu sinni á æfinni hefir yður pó skjátlast. Maður.
inn myrti föður sinn. Eg hef óefanlegar sannanir
fyrir pvl.“
„Mikil ósköp! ef pér eruð alveg viss, pá v*rð
eg að ljá pvf eyru, sem pér hafið að segja. t>að
verður einfaldasta aðferðin. Segið mór pá hvaða
sannanir pór hafið, hvernig pér ætlið yður að heim-
færa glæpinn upp á hann?“
„Slðan eg sá yður seinast hef eg uppgötvað
yms pyðingarmikil atrið’. 1 fyrsta )agi, feðguoum
sinnaðist mjög mikið petta sama kveld I Appollo
Hall.“
„Eg veit um pað.“
„Dér vitið um pað?“ hrópaði Barnes, undrandi.
Hann hafði vonað, að petta yrði skoðað sem mikil
væg uppgötvun. En svo hé!t hann áfram. „Vitið
pér pað pá llka, að feðgamir fóru I handalögm&l?
Að pessi fyrirmyDdar sonur, sem pór l&tið yður svo
ant um að verja, sló föður sinn svo mikifl högg,
hann rauk um koll ?“
„Nei! Dað vlssi eg ekki.“
„Eg hef tvö &reiðanleg og óhrekjandi vitni að
pví. Eftir að Mora hafði barið föður sinn, fór hann
aftur iun pangað, sem veriÖ var aft dansa, en gamli