Lögberg - 26.09.1901, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. SEPTEMBER 1901
Ritdómur,
Eftir dr. Moritz Halldörsson,
Park River.
Stefán Stefánsson: Flóra ís-
1 nd-; grtfin út af hinu islenzka bók-
n ecntafjelngi. Kaupmanntihöfn 1901.
I-XXXVI, 258 b!s. 8o. Verð?
t>iíð eru liðnir tveir mannsaidrar
f ðtn Oddur heitinn Hjaltalin, læknir,
f af út 1830 & kostnsð bókmenctafje-
1 gsins íslenzka grasafræði. Eins og
b nn sjftlfur tekur fram í formkla
J eirrar bókar, var hún í öllu sniðin
eptir grasafrœði Hornemanns, sem
J>\ p'tti merkur jrrasafiæðingur með
Döaum, 8)m við íslendingnr pá, eins
og nú, syuast að „depeodera“ af í
öllu, bæði í vÍ8Íudum og öðru. E>að
f-r pó enginn efi á, að Oddur hafi ver-
ið grasafróður maður og byggt að
r okkuru sína grasafræði á eigin
rannsóknum eða athugunum, pó að
hann, eins og raunar eðlilegt var, eigi
treysti sjer til að koma fram með sitt
r t sem frumsamið, en fylgdi orðrjett
j Ttal/singum Hornemanns, sem
hann treysti betur að væru vfsinda-
le/a rjettar: Aldarhátturinn rar
pannig, að pað hefði pótt óhæfa
hefði hann, ólærður grasafræðingur,
farið að breyta til jurtalýsingum
Hornemanns, sem var álitinn ágætur
vlsindaraaður, og komið með rýjar
lysingar, pó sjálfstæðar hefði verið;
p ir að auk voru jafnvel vlsindamenn-
i-nir eigi komnir lengraí grasafræðis-
J>ekkinífu sinni en svo, að almennt
vv álitið, að lýsing á sömu jurtinni
yrði að vera sú hin sama bæði á ís-
landi og í DiDmörku. Oddi var pví
nauðugur eian ko3turinn, að præða
o-ðrjett lýsingar Hornema ns. Odds
g Jdi, sem sá, er fyrstur manna á ís-
landi leitaðist við að kenna löndum
sfnum að pekkja grösin, sem par
vaxa eða kynnu að vsxí, rýrist f
engu við pessa aðferð hans, og rangt
er uú að reyoa til að gjöra lítið úr
grasafræði hans. I>að var gott og
parflegt verk, sem hann ynnti af
höndum, og á hann ávallt beztu pakk-
ir skilið fyrir vikið; hann má með
sanni kallast faðir grasafræðinnar á
P’róni, jafnvel pó satt sje, að bók
bms hefur nú ekkert gróðurfræðie.-
legt gildi. Fyrir löngu var hans bók
útseld og f fárra manna höndum, og
enda orðin að öllu leyti úrelt, s\o
injög hefur vísindalegri grasafræðis
pekkingu fleygt áfiam síðasta manns-
aldarinn. Það var pví gott og parft
verk, sem Stefán kennari Stefánsson
tókst á hendur, pegar hann fór að
safna til nýrrar fslenzkrar grasafræði;
var hann manna færastur til pess, par
sem hann um síðasta hálfan manns-
aldur hafði varið kröftum sínum til
pess að stunda grasafræði og ferðast í
sumarleyfum sínum um ísland, og
pannig aflað sjer hinnar víðtækustu
pekkingar á gróðurríki landsins.
Flóra í-lmds er einmitt árangurinn
af pessum hans rannróknum, en um
leið af grasifræðis rannsóknum nítj
ándu aldarinnar, og á að vera grund-
völlur almennari og fullkomnari gróð
urfræðispekkingar á Islandi á Dýju
öldinni.
Frá bókinni er í alla staði prýði-
lega gengið; prentun og pappfr vand
að og prófarkalestur með bezta
móti; hef jeg orðið var við að eins
fáar prentvillur auk peirra, sera app
eru taldar í bókinni sjálfri. Mynd-
irnar, sem prýða hana, eru égætsr, en
nokkuð stirðlega dregnar og aug-
sýnilega eigi eptir lifandi grösunum
heldur purkuðum; fá pær pví, hvað
nákvæmar sem pær annars eru, eitt-
hvert óoáttúrlegt yfirbragð. Málið
er lipurt og skemmtilegt, en nógu
mikið fiunst mér borið f af Dýgjörfing-
um, og peim eigi öllum sem heppi-
legustum og eðlilegum íslenzkri
tungu. Nýgjöifingar, ef menn eiga
að geta fellt sig við pá, verða eigi að
eins að vera orð samkvæm eðli tungu
vorrar, en sem jafnframt fela í sjer
greinilega pá hugmynd, sem pau
tákna, eöa með öðrum orðum skýra
sig sjálf. Jeg finn pað til foráttu ný-
gjörfingum Stefáns kennara, að mörg
nýsmlðuð orð hans eru ólslenzkuleg
og svo torskilin, að betnr hefði farið
ef hann hefði brúkað dönsk eða út-
lend orð. Jeg skal taka til dæmis,
og pó að eins taka orð af handahófi
og velja alls eigi af verra endanum:
allaga, sýllaga, bandlaga, rykkirend
ur, skrýfœður, greinfátwr, helma,
svetpur, yrtlingur o. s. frv.
Jeg fæ eigi betur sjeð, en að
Stefán hafi týat til allar prer jurtir,
sem h a n n vissi að yxu á íslandi, en
óparfi finnst mjer, að sleppa lýsingu
af ýmsum jurtum, sem aðrir höfðu
fundið og til var eintak af í söfnum
og par nafngreint, hver heföi fundið
pær og hvar pær hefðu fundiz!; Jýa-
ingar af pessum jurtum hefði sjálf-
sagt átt að vera i grasafræðinni; par
með hefði verið ljett fyrir slðari finn-
endum að pekkja aptur grÖ3Ín. J.ýs-
ingarnar eru eptir pvf, sem jeg hef
föng á að sjá, vísindalega rjettar og
bera langt af pví, sem áður hefur
tíðkazt, pegar um íslenzkar grasa-
lýsingar hefur verið að ræða, enda
eru pær svo itarlegar, að hægt er að
ákveða eptir peim hverri jurt sinn
stað.
tað, sem mjer finnat lakast, eru
fslenzku grasahsitin; pað er satt, að
mesti ruglingur er á plöntuLÖfnunum
svo að sama grasið er nefnt mörgum
nöfnum og sama heitið haft á mörg-
um juitum; höfundurinn hefur reynd-
ar reynt að greiða úr pessum rugl-
ingi, en stundum hreÍDt af handa hófi
smellt á jurtiinar einhver viss nöfn;
en par, sem mörg grös alls eigi hafa
nein haiti á fslenzku, hefur hsnn f
stað pess að nefna pau að eins hinu
iatneska eða vfsindalega nafni, nefnt
pau einhverju íslenzku heiti, sem
pau vitanlega aldrei hifa haft og
aldrei fá, nema í hans munni, og pað
sem enn lakara er, að ómögulegt er
að greina pessi heiti frá rjettræðum
nöfnum; ruglingurinn á fslenzkum
grasanöfnum mun, svo segir mjer
hugur um, eptir petta verða enn
meiri en nokkuru sinniáður. Vonandi
er pví, að hinn heiðraði höfundur
lagi slðar n eir pað, sem athugavert
er við nýnefni hans á grösunum, og
svo við fræðiný-yrðiii; fár er smiður f
fyrsta sinn.
Inngangur bókarinnar cr einkar
vel ritaður; er par leiðbeining, hversu
skuli nafngreina, safna, fergja og
geyma plöntur, og hverau haga skuli
gróðurathugunum; en hræddur er jeg
um, að prestum fslenzkum pyki, að
peir hafi nóg á sinni könnu, pó peir
fari eigi, að ráði höfundarins,
með söfnuði sfna í grasagöngu og
grasaleit á eptir messu hverri.
Bókin er í alla staði hin eiguleg-
asta, og kann jeg höfundi hennar
beztu pakkir fyrir alla pá alúð, pekk
ÍDgu, ást og virðingu, sem hann aug-
sýnilega hefur á grösunum, Bem gróa
á okkar hjartkæra Fróni.
SEYIOUH HÖUSB
Mar^et Square, Winnipeg,]
Eitt af beztu veitingahúsum bæjarins
Máltíðir seldar á 25 cents hver, $1.00 á
dag fyrir fæði og gott herbergi. Billiard-
stofa og sérlega vönduð vínföue og vindl-
ar. Ókeypis keyrsla að og frá járnbrauta-
gtöðvunuin,.
JOKN BAIRD Eigandi.
Póstflutningor.
LOKUÐUM TILBOÐUM, stíluðum
til Postmaster General, verður veitt
móttaka í Ottawa til hádegis, föstu-
daginn 18. Október næstkomandi, um
flutning á póstflutningi Hans Hátign-
ar, með fjögra ára samoing, tvisvar
hverja viku, á milli Millbrook og
Winnipeg, um Queens Valley, Rich-
and, Millbrook, Dundee, Dugald,
Plympton og Sythwyn, fram og til
baka.
Prentaðar skýrslur um frekari
upplýsingar um ásigkomulag pessa
fyrírhugaða samnings eru til sýnis og
eyðublað fyrir tilboðin fáanleg á póst-
lúsunum I Millbrook, Winnipeg og
öllum pósthúsum par á milli, og á
skrifstofu pessari.
W. W. McLEOD,
Post Office Inspector.
Post Office Inspectors Office,
Winnipeg, 6. Sept. 1901.
SERSTÖK TILHREINSUNARSALA
ÞESSA VIKU.
t>ér getið valið úr 300 buxum úr french og english woisted. Vesti úr
english og scotch tw seds. Buxur frá $3.75 til $5 50 virði. t>ér megið velja
úr peim pessa viku fyrir $2.25.
200 pör af hinum víðfrægu Dallas skóm fyrir karlmenn $1.85 virði pessa
viku fyrir $1.00.
75 pör af hneptum eða reimuðum kvenskóm úr geitarskinni með gljá-
leðurtám $2 25 virði, pessa viku á einungis $1 35.
Föt úr Irisb Serge, vkstin tv hnept $10.50 virði. Til pe3s að verða af
með pau bjóðum við pau fyrir $6.75.
Tlic taat ffest Miu g to.
577 Main Street, WINNIPEG.
REGLUR VID LANDTÖKU
Af öllum sectionum með jafnri tölu, sem tilheyrasambandsstjórn-
inni I Manitoba og Norðvesturlandinu, nema 8 og 26, geta fjölskyldu-
feður og karlmenn 18 ára gamlir eða eldri, tekið sjer 160 ekrur fyrir
heimilisrjettarland, pað er að segja, sje landið ekki áður tekið,eða sett
til síðu af stjórninni til viðartekju eða einhvers annars.
INNRITUN.
Menn meiga skrifa sig fyrir landinu á peirri landskrifstofu, sem
næst liggur landinu, sem tekið er. Með leyfi innanríkis-ráðherrans,
eða innflutninga-umboðsmannsins í Winnipeg, geta menn ^efið öðr-
um umboð til pess að skrifa sig fyrir landi. Innritunargjaldið er $1C,
og hafi landið áður verið tekið parf að borga $5 eða IV "fram fyrir
sjerstakan kostnað, sem pvl er samfara.
HEIMILISRÉTTARSKYLDUR.
Samkvæmt nú giidandi lögum verða menn að uppfylla heimilis-
rjettarskyldur slnar með 3 ára ábúð og yrking landsins, og má land-
neminn ekki vera lengur frá landinu en 6 mánuði á ári hverju, án sjer-
staks leyfis frá innanríkis-ráðherranum, ella fyrirgerir hann rjetti sín-
um til landsins.
BEIÐNI UM EIGNARI3RÉF
ætti að vera gerð strax eptir að 3 árin eru liðin, annaðhvort hjá næsta
umboðsmanni eða hjá peim sem sendur er til pess að skoða hvað unn-
ið hefur verið á landinu. Sex mánuðum áður verður maður pó að
hafa kunngert Dominion Lanas umboðsmanninum I Ottawa pað, að
hann ætli sjer-að biðja um eignarrjettinD. Biðji maður umboðsmann
pann, sem kemur til að skoða landið, um eignarrjett, til pess að taka
af sjer ómak, pá verður hann um leið að afhenda slikum umboðam. $5.
LEIÐBEININGAR.
Nýkomnir innflytjendur fá, á innflytjonda skrifstofunni f Winni-
peg y á öllum Dominion Lands skrifstofum innan Mauitoba og Norð-
vestuiiandsin, leiðbeiningar um pað hvar lönd eruótekin, ogallir,8em
á pessum skrifstofum vinna, veitainnflytjendum, kostnaðar laust, leift-
beiningar og hjálp til pess að ná 1 lönd sem peim eru geðfeld; enn
fremur allar upplýsingar viðvíkjandi timbur, kola og námalögum All-
ar slíkar reglugjörðir geta peir fengið par gefins, einnig geta menn
fengið reglugjörðina um stjórnarlönd innan járnbrautarbeltisins i
British Columbia, með pvl að snúa sjer brjeflega til ritara innanrlkis-
deildarinnar í Ottawa, innflytjenda-umboðsmannsins f Winnipeg efta
til einhverra af Dominion Lands umboðsmönnum f Manitobaeða Norð-
vesturlandinu.
JAMES A. SMART,
Deputy Minister of the Interior.
N. B.—Auk lands pess, sem menn geta fengið gefins, og itt er við
í reglugjörðinni hjer að ofan, pá eru púsnndir ekra af bezta landi,sem
hægt er að fá til leigu eða kaups hjá járnbrautarfjelögum og ýinsum
andsölu félögum og einstaklingum.
412
myndið pér yður, að eg rr.undi fara fram á pað við
aðra, sem hafa tekið glæpi að erfðum, að neita sér
um pá ánægju að eignast afkvæmi, og hafa svo ekki
sjálfur prek til pess að br ^yta samkvæmt minni eig-
in kenningu? Nei! Eg er glæpamaður. Spillingin
er mér meðfædd! I>að var glæpur að láta mann eÍDS
og mig fæðast í heiminn. Það heíði verið ennpá
meiri synd ef eg hefði orðið faðir!“
„E>ér eruð einkennileg samsteypa af góðu og
illu, Jim prédikari.“
„Hið sama má segja um alla menn. I>egar ein-
hver er álitinn algerloga góður maður, pá kemur pað
til af pví, að hið góða í hotium yfirgnæfir svo stór-
hostlega. Sama er að segja um hið gsgnstæðs, og
\eratu menn hafa æfinlega eitthvað gott f sér. Sllkt
gæti ef til jill frelsað pá ef pessi sannindi væri viður-
kend, og tillit tekið til peirra. En slíkt er ekki gert-
Allur heimurinn, að uudanteknum ef til vill fáeinum
inönnum, sem litið er á eins og ofstækisfulla villu-
keaneDdur, álita, að ekkert verði gert fyrir glæpa-
irannini!—aila betrun ó-uögulega. Hið eina, sem á-
litið er að við eigi, er að fyrirlíta hann, siga á hann
iporhundum lögreglunnar og v».rpa honum I fangelsi
ef hann stelur pvf, sem hann ekkt getur á annan hátt
veitt sér; og *ð svo eigi að ráða hann af dögum ef
liann að síðustu skeytir skapi sínu á peim, sem hafa
steypt honum í ógæfu og örvænting. t>etta er glæp-
ur hins mentaða heims. t>að er glæpur tldarinnar.“
„Heyrið pér pað, Mr. Barnes? Glæpur rldarinn.
417
Mora. í hjarta mínu var eg búinn að vinna verkið.
Slungnir leynilögreglupjónar, sem sjálfsagðir voru
að taka að sér málið myndu fljótt sannfærast um, að
Morton hefði verið gefið tilefni. E>að myndi komast
upp, að gamli m&ðuiinn stal barninu, og slíkt myndi
álítast nóg tilefni til morðsins. Eg fór pvl í hans
fötum og flýtti mér heim að húsi Mora, sem eg kann-
aðist vel við. Eg sá varðmanninn, og skildi ekkert
í pví pá í svipinn, að hann gaf sig ekki að pví pó eg
opnaði húsið með pví, sem hann hélt að væri lykill.
Hann hefir auðvitað haldið, að eg væri sonurinn. Eg
gekk inn, og fann bráðlega herbergi Mora. Hann
var háttaður. Hann hafði bareflið hjá sór í rúminu,
og settist upp pegar eg kom inn. Hann byrjaði
strax á illyrðum um mig, og kvaidi mig á pvl, að eg
væri búinn að tapa barninu, og hældist yfir pvl að
hafa komið pví fyrir. I>að var pá af orðum peim,
sem gamli maðurinn sagði við mig parna I myrkrinu,
af pvl hann hélt, að eg væri sonur hans, sem eg fékk
að vita hvað hann var skyldur elskhuga hennar Lilian
minnar. I>aft olli mér nýjum og óttalegum sársauka.
Aftur fanst mér eg vera að drukna I blóði. Mér
fanst birta frá blóðrauðum eldi lýsa upp herbergið.
Eg sá gamla manninn sitjandi I rúminu; eg si bar-
ellið við hliðina á honum, og eg rauk á hann og greip
bareflið. I>á hófst Óttaleg viðureign. Einnig hann
preif um bareflið. Eg flaugst á við hann og varð
honum loksins yfirsterkari. Ilann féll á knén, og eg
reiddi bareflið til höggs og lét pað hiklaust ganga á
416
„Svo gamli maðurinn hefir pá stolið barni sonar
síns til pess að hefna fyrir höggið, sem hann fékk!-*
„t>að er ekki óllklegt. Um pað vissi eg ekkert
pá. Eg var yfirkominn af hinum áköfu geðshrær-
ingum, sem ólguðu í hjarta míru. Mér fanst loga
innan í höfðinu á mé. ! Augu mln urðu svo haldin,
að eg misti sjónar á gamla manninum. Alt varð
rautt I augunum á mér. Blóðlitað! Mór sýndist
b!óð renna alls staðar umhverfis mig! Allar göturn-
ar voru paktar I blóði, og pað beljaði áfram með
miklum hraða, og varð dýpra og dýpra. Fyrst varð
pað mér i hr.ó, svo I mitti, svo I sxlir, svo 1 háls.
Mér fanst eg vera að kyrkjast. Eg saup hveljur og
skjögraði, og svo hvarf pet^a alt á svipstundu. Eg
kom til sj&lfs mtns aftur og hljóp áfram til pess að
grípa prælmennið, sem var skamt á undan mór Hann
var að hlaupa upp tröppurnar á upphækkuðu járn-
brautina. Eg hljóp á eftir og stökk á priðju hverja
tröppn. Ea eg varð of seinu; pegar e>g kom á pall-
íud, fór Mora iun I vagninn, hurðinni var lokað og
lestin brunaði á stað. Eg gat ekkeit aðgert I svip-
Inn, en blóðporstinn I brjósti mlnu var óslökkvandi.
Allra versti æðisgangurinn var nú úr mér, en í pess
stað komin lævísi. Eg fór til baka heim í húsið, par
sem Moiton bjó, og leitaði I klæðaskáp hans eftir
fötum, sem eg gæti verið I svo eg pektist ekki. Eg
fann pað, sem nú er síðan kallað röndóttu fötin. Til-
gangur minn með pví að vera I peim var sá að koma
grun á Morton, pví eg var staðráðinn I að drejan