Lögberg - 06.06.1907, Blaðsíða 4

4
LOGBERG FIMTUDAGINN 6. JÚNÍ 1907
iL’Ögbcrg
•r geflB út hvern flmtud»* af The
Lögber* Prbulng & PnbilsUlng Co.,
(lögRllt), aö Cor. Willlam Ave og
Nena St., Winnlpeg, Man. — Kostar
g2.00 um &riö (á. lslandl 6 kr.) —
Borgist fyrlríram. Elnstök nr. 5 cts.
Pubilshed every Thursday by The
Lbgberg Printlng and Publishing Co.
(Incorporated), at Cor.Willlam Ave.
A Nena SL, Winnipeg, Man. — Sub-
•criptlon price J2.00 per year, pay-
able ln advance. Slngle copies B cts.
S. BJÖRNSSON, Editor.
M. PACLSON, Bus. Manager.
Aoglýsingar. — Smáauglýslngar i
eltt skifti 25 cent fyrir 1 t>ml.. A
stærri auglýsingum um lengri tima,
afsláttur eftir samningi.
Bústaðaskifti kaupenda verSur a5
tilkynna skriflega og geta um fyr-
verandl bústaÖ Jafnframt.
Utanáskrift U1 afgreiðslust. blaðs-
lns er:
TUe LÖGBERG PRTG. & PUBL. Co.
P. O. Box. 136, Winnlpeg, Man.
Telephone 221.
Utanáskrift til ritstjðrans er:
Etlitor Lögberg,
P. O. Box 136. Winnipeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði óglld nema hann
•é skuldlaus Isegar hann segir upp.—
Ef kaupandi, sem er 1 skuld við
blaðið, flytur vlstferlum án þess að
tilkynna heímilissklftin, þá er það
fyrir dómstúlunum álitin sýnlleg
sönnun fyrir prettvlslegum tilgangi.
Veðurbatinn.
Það er nú víst óhætt að segja aö
sumariö sé komiö, komið fyrir
fult og alt. Það er eiginlega hálf-
ur mánuður síðan tilfinnnanleg
veðrabrigði urðu, en veruleg sum-
arveðrátta er þó nýbyrjuð. Skift-
ast nú á jarðsvalandi gróðrarskúr-
ir og skínandi sólskinsdagar.
Vér bæjarbúar tökum þessum
vænlegu veðrabrigðum tveim hönd
um, því að lengi var búið að Þrá
þau. Hér fagna menn nú yfir því
að veturinn langi og strangi, með
eldiviðarskortinn, vinnuleysið og
deyfðina, skuli nú loksins vera
horfinn, og sumarblíðan, og með
henni ný atvinna og nýtt viðskifta-
fjör komið í staðinn.
En hafi bæjarbúar ástæðu til að
gleðjast yfir því að nó sé um síðir
komið sumar með sól og blíðviðri,
þá hafa sveitamennirnir, land-
bændurnir og skyldulið þeirra það
eigi síður. Hafi oss bæjarbúum
þótt veturinn harður, hvað mun
bændunum þá ekki hafa fundist,
er út um sléttur og skóga hafa
verið að berjast fyrir gripum sín-
um og lífinu? Og svo að síðustu
vorið svona þrákalt. Víst munu
þeir hafa fagnað veðurbreyting-
unni enn þá meira en bæjarfólkið,
er fóðurtæpir voru orðnir fyrir
fcústofninn sinn og frá Apríl byrj-
un höfðu horft með mikilli eftir
væntingu eftir sumarbatanum dag
eftir dag og viku eftir viku árang-
urslaust. Þeir sem vissu að með
hverjum kuldadeginum, sem næst
bar að hendi ,mitikaði forðinn sem
;eír höfðu fyrir gripina sína svo
að búast mátti við bjargarskorti ef
ekki batnaði vonum bráðar, auk
þess, að því lengra, sem á leið og
kitldárnir héldust, því óvænlegri
urðu horfurnar um fóðurfeng fyr-
ir komandi vetur.
Alt þetta, og mörg fleiri óþæg-
indi hafa ýmsir landbændanna orð-
ið að reyna á þessum vetri og vori.
En þó að bæjafólkið hafi komist
hjá ýmsum Þeim erfiðleikum, get
ur það þó eigi að síður gert sér i
hugarlund vandkvæði þau, er ný
byggjarar og aðrir sveitamenn
hafa átt við að búa á umliðnum
vetri og vori sakir hinns óblíða
veðráttufars. Enda hafa þeir líka
gert það. En bæjarbúinn hefir og
getað getið þvi nærri, hve brúnin
hefir skjótt hækkað á landbóndan-
um, þegar gróðrarskúrirnar fóru
að steypast ofan yfir slétturnar og
breyttu á svipstundu hélugráa
sinu-hýungnum í skrúðgrænt beit-
arland. Þegar bóndinn sá næga
björg komna fyrir bústofninn sinn
og nýjar vonir fóru að vakna hjá
honum um væntanlegan sumar-
feng.
Að sínu leyti hefir akuryrkju-
bóndinn eigi síður þráð veðra-
brigðin. Hann stendur auðvitað
ekki eins illa að vígi og gripa-
ræktarmaðurinn, því að bæði
stendur búið hans oftast á fornum
merg, og stofninum er þar óhætt-
ara þó síðla vori heldur en hjá
griparæktarmanninum, en enginn
akuryrkjumaður horfir þó með
köldu blóði fram á væntanlegan
uppskeru brest. En nú eru búend-
ur búnir að sá í akra sína, og verði
hagfeld tíð, telja sveitabændur
tímann, að minsta kosti nógu
langan til Þess að uppskera verði i
meðallagi.
Það sem alt á' ríöur nú fyrir
landbændurna, og auðvitað bæja-
fólkið og alt landið um leið. er
það, að veðurbatinn verði góöur
og hagstæður, að sumarið verði
hentugt fyrir jarðargróðurinn,sem
nú þolir svo lítið missmíði , svo að
uppskeran hepnist. Ef svo yrði
fyrnast óþægindi harðindanna á
þessum síðasta vetri allskjótt,
nema að Því leyti, sem auðvitað er
mjög heppilegt að menn munu
kappkosta að vera eftirleiðis bet-
ur við þeim búnir bæði til bæja
og sveita, en að undanförnu.
Með góðri uppskeru glæðist og
viðskiftalífið .aftur. Það kemur
nýr fjörkippur í landið og nýr á-
hugi til framfara vaknar hjá ein-
staklingunum, sem vetrarkuldinn
og vorharðindin höfðu deyft og
bugað.
----0------
Fagur leikur?
I byrjun síðasta heftis Breiða-
blika velur ritstjórinn sér að um-
talsefni: “Fagran leik.” Ritgerö
sú er prýðilega skrifuð og sam-
svarar búningur fyllilega efninu.
Þar er brýnd fyrir mönnum sú
fagra regla, að reynast aldrei ó-
drengur í leik, hvorki í andlegum
né líkamlegum efnum. Að ætla
hvor öðrum aldrei ilt. Að vekja
aldrei upp draug tortrygninnar.
Að láta ætíð drenglyndi, sanngirni
og bróðurhug ráða gerðum vcrum.
Sérstaklega er sanngirnin fyrir oss
Lrýnd. Hennar eigum vér að gæta
umfram alt. Gæta hennar í dóm-
um, tali kaupum og sölum og öll-
um viðskiftum. Gæta þess að sú
vogarskálin verði eigi ávalt neðar
er kaupmanninum kemur betur, o.
s. frv. Þ.etta eiga allir að leggja
stund á og sýna Það með hegðun
sinni og breytni hver við annan.
Sérhver sá er þetta les, hlýtur að
segja: Fagrar eru þessar kenning-
ar og víst væri það nytsamlegt og
gott að geta breytt eftir þeim.
Nokkrum blaðsíðum siðar í sama
hefti er grein með fyrirsögninni:
“Háskóladagurinn.” Er þar lýst
þeirri athöfn, sem á íslandi er
nefnd skólauppsögn, og hér í álfu
"Convocation” eða “Commence-
ment.” Þá fá nemendur þeir, sem
fullnaðarpróf leysa af hendi, út-
skriftarvottorð sitt frá skólanum.
Fylgir því vanalega einskonar til-
hald eða hátíðabrigði. Ritstjórinn
lýsir í áminstri grein einkanlega at-
höfn þessari hér, er fór fram í
Walker leikhúsinu þ. 9. f. m.
í niðurlagi þessa máls fer hann
nokkrum orðum um þann mikla
mun, sem honum fanst vera á há-
tíðleik þessarar athafnar 0g skóla-
vík, sem hann var viðstaddur fyrir
nokkrum árum síðan. Fanst hon-
verða í skólanum. Því næst snýr
hann máli sínu til stúdentanna og
um þar gæta svo mikils kulda og j flytur þeim huglátlegt kveðjuer-
indi og leggur þeim fagrar lifs-
reglur, þegar þeir eru að leggja
út af hinni skjólgóðu höfn, skóla-
heimilinu, út á hinn ókunna og
hvikula ólgusjó lífsins. Þá les
hann upp einkunnir stúdentanna
og kallar þá í röð upp að ræðu-
stólnum. Þar taka þeir við próf-
skírteini sínu og ganga svo aftur í
sæti sín. Ekkert orð er þar mælt á
latínu eða aðra Þá tungu, sem al-
þýða manna fær ekki skiliö. Gerir
hluttökuleysis, að líkast hefði verið
að sú athöfn hefði engum komið
við, en hér alt gert til þess að hún
yrði sem minnisstæðust og at-
kvæðamest. Við að bera báðar
þessar þessar athafnir saman kom
honum svo í hug mynd af sofandi
og vakandi Þjóð, og hann hngaði
til að hylja .ásjónu sína og fara í
felur.
Mér varð nokkuð starsýnt á nið-
urlag þetta og datt í hug: Er hér
verið að leika fagran leik? Er j Það, að’mínu áliti, athöfnina engu
skólauppsögnin heima óhátiðlegri óhátíðlegri. Þar er lieldur ekki
og hluttökusnauðari að sínu leyti,
sé tillit tekið til allra ástæðna
heima fyrir, og um málið rætt með
þeirri sanngirni og bróðurhug,
sem hver og einn ætti að temjai
sér, og allar nauðsynlegar halla-!
mælingar réttsýninnar við hafðar?
Vera má að ókunnugir kunni að
líta svo á. En eg, sem er skólan-
um kunnugur, get Það ekki. Eg
vil nú með fám orðum gera grein
íyrir Því, og ætla því fyrst að
minnast stuttlega á, hvernig skóla-
uppsögn fer tíðast fram í latínu-
skólanum í Reykjavík. eftir því
sem eg veit sannast og réttast,
Vestur-íslendingum þeim til leið-
beiningar, er eigi Þekkja þá athöfn
af öðru en lýsingunni í síðustu
Breiðablikum.
Þritugasta dag Júnimánaðar ár
hvert, er latínuskólanum sagt upp.
Athöfn sú fer fram í skólahúsinu [
sjálfu, í hátíðasal skólans, alþing-
issalnum gamla. Hann er að vísu
ekki skrautlegur innan, eða mikið
í húsgögnin borið. Hvorki eru þar
ábreiður á gólfi eða fjaðrasæti,
svo sem tiðkast i leikhúsum hér. ís-
land er fátækt land sem kunnugt er
og í latínuskólanum gera menn sér
aö góðu að sitja á tréstólum og tré-
bekkjum, jafnt við þetta tækifæri
sem endra nær. En í skólanum og
í þeim sal hafa piltarnir, sem eiga
að útskrifast, átt heimili síðustu
sex árin. Hann er þeim harla kæi
oröinn. Þar hafa þeir lifað feg-
urstu og beztu ár æfinnar, árin
sem heimur mentunarinnar var að
opnast fyrir þeim. Þangað koma
þeir þá í síðasta sinn að kveðja
skólaheimili sitt og menn þá, sem
þeir hafa orðið fyrir mestum á-
hrifum af, kennara skólans. Þarna
eru líka viðstaddir foreldrar og
aðstandendur piltanna, þeir, sem
því geta yið komið. Allir náms-
sveinar úr neðri bekkjum, skóla
bræður þeirra og vinir. Þangað
koma líka eldri stúdeiltar, ýmsir
helztu borgarar bæjarins og margt
annaö stórmenni. Jafnaðarlegast
er salurinn troðfullur, og oft verða
menn frá að hverfa sakir rúm-
leysis. Slikt finst mér ekki bera
vott um kulda eða hluttökuleysi.
Fyrir stafni eru sæti kennara og
yfirstjórnenda skólans. Þ’angað
er og boðið gestum eftir því sem
rúm leyfir. Þar í miðju andspænis
dyrum stendur ræðustóll rektors
skólans. Þar stóð fyrrum forseta-
stóll Jóns Sigurðssonar. Allir eru
kennararnir og rektor prúðbúnir,
svo og gestirnir. Á Norðurlönd-
um er enginn sérstakur háskóta-
búningur tiðkaður. Eina klæðnað-
areinkennið er húfan, og hana
bera menn vanalega ekki að loknu
embættisprófi. Á miðju gólfi er
sérstakur bekkur ætlaður stúdenta-
efnunum. Þ'eir eru allir klæddir
samkvæmisbúningi með blómvendi
í kjólbarminum.
Athöfnin hefst með því, að söng-
flokkur skólapilta syngur sálm.
Að því búnu les rektor skólans
lófaklapp. Við ýms tækifæri finst
mönnum það skerðing hátíðleikans
að sýna svo gáskaleg Þátttöku-
merki. Sú mun vera orsökin til
þess, að það er ekki tiðkað við
þessa athöfn á íslandi, og má á
margt benda slíkri venju til stuðn-
ings, svo sem það, að það hefir
löngum þótt ótilhlýðilegt að vera
með lófaklapp í kirkjum ('ísl.ý, þó
einhvers staðar kunni það að eiga
sér stað.
Að lokum býður rektor nýju stú-
dentunum og öllum gestum til her-
bergja sinna og slær þar upp fyrir
þeim myndarlegri veizlu. Árna
þar allir stúdentunum ham-
ingju og keppast við, af fremsta
tnegni, að votta þeim samúð sina,
og gera þeim þessa stund sem
ánægjulegasta. Sömu cru viðtök-
urnar og sama er þátttakan af
hálfu bæjarbúa, þegar stúdentarn-
ir koma úr veizlu rektors. Og ber
j miklu meira á því tiltölulega í jafn
I fámennum bæ og Reykjavík er,
! þar sem heita má að hver þekki
annan, heldur en í hundrað þús-
unda margmenninu hér í Winni-
peg. Að þetta sé kuldi og hlut-
tökuleysi sofandi þjóðar finst mér
ekki sanngjarnlega mælt.
Á þessa leið hefir skólaupp-
sögninni verið varið heima, að því
er eg veit frekast. Og þó að rit-
stjóri Br.bl. hafi veriö svo óhepp-
inn að vera viðstaddur þessa at-
liöfn það ár, sem talsverðs kala
kendi milli rektors og nemenda, þá
hefði eg getað vænst þess af hon-
um, að hann dæmdi ekki skólaupp-
sögnina eftir þessari einu við-
kynningu, sérstaklega þar sem eg
vissi, að honum voru allar ástæður
fullkunnugar. Og finst mér hann
hér ekki gæta allra nauðsynlegra
hallamælinga sanngirninnar.
En hvernig ritstj. getur dottið í
hug mynd af vakandi og sofandi
þjóð í bessu sambandi er mér hul-
in ráðgáta. Og enn furðulegri
finst mér þó sú löngun hans að
vilja “hylja ásjónu sína og fara í
felur.” Varla getur það verið af
því að hann er af íslenzku fcergi
brotinn.
Stúdent frá latínuskóldnum
í Reykjavík.
Leikfimisfélagið Týr.
Þ!að er ungt félag hérna í bæn-
um, sem heitir þessu nafni. Ýms-
ir meðlimir stúknanna Heklu og
Skuldar stofnuðu það í vetur sem
leið. Aldrei hefir það sýnt sig
almenningi fyr en á fimtudagskv.
var. Þá hélt það fyrstu samkomu
sína í Good-Templara salnum
nýja á Sargent stræti.
Á aðsókninni var ekki svo að
sjá að fólkið byggist við miklu.
Hér var þó auglýst alveg ný ís-
lenzk samkomuskemtun, þ’ar s.m
leikfimin var. En vera má að menn
hafi viljað frétta af þessari fyrstu
samkotnu félagsins áðUr en þeir
Aðal-skemtanirnar þarna voru
leikfimsæfingarnar. Þar voru
sýndir hnefaleikar. Léku þá í-
þrótt tveir ungir Týrverjar, þeir
Sigurður Björnsson og Stefán
Johnson. Svo sýndi leikfimisflokk-
urinn ýmsar byrjunaræfingar í
leikfimi. Þar á meðal hástökk,
kapphlaup á kaðli, róluæfingar o.
s. frv.
Fimm fet og fjóra þumlunga
stökk Pétur Anderson. Hann
stökk hæst. Ymsir fleiri stukku
og býsna laglega. í róluæfingun-
um voru þeir Stefán Johnson og
Halldór Gíslason fimastir. Keilu-
æfingar ("Indian Club Swingingý
gerðu þeir Ásbjörn Eggertsscn
og Halldór Gíslason.
Síðast fóru fram glímur. Reynd-
ust þeir Sveinn Björnsson og
Stefán Árnason snjallastir. Að
glímunum var það helzt að finna
að glímumenn „sóttu of ótt“, svro
við lá að fremur yrði úr fálm, en
vel lögð brögð. Minst kvað að
þeim galla hjá Sveini. Björnssyni.
íslenzka glíman tapar fegurðar-
gildi sínu, ef fremur er glímt af
kröftum og metnaði en mýkt og
listfengi, Vonum vér að Týrverj-
ar hugsi eftir því og sýni oss fall-
egri glímur næst. |
Annars fóru æfingar þær, er fé-
lagsmenn sýndu nú í fyrsta sinni
eftir öllum vonum úr hendi, Þeg-
ar þess er gætt hve lítinn tíma fé-
lagið hefir til æfinga; ekki nema
frístundir félagsmanna á kveldin,
sem flestir aðrir hér verja til að
hvíla sig, eftir erfiði dagsins.. Og
sannarlega er það lofsvert, og nyt-
samlegt af þessum ungu mönnum
að nota þessar stundir til að æfa
líkama sinn herða, og stæla vöðv-
sína, og gera hann að hraustum
og haldgóðum bústað andans, eins
og Skafti Brynjólfsson 'drap á í
erindi því, er hann flutti á sam-
komu þessari.
Að voru áliti er það rétt af
löndum vorum að styðja þenna
unga og eina ísl. leikfimisflokk,sem
til er hér í bænum, með því að
sækja betur næstu samkomur hans
en þessa fyrstu. Hann er að afla
sér nýrra áhalda til að geta æft
fleiri íþróttir, en hann hefir enn
þá haft tök á, og hann hefir heil-
brigt og heilsusamlegt markmið
fyrir augum, og hefir þess kyns
skemtanir á boðstólum, sem frem-
ur getur orðið áhorfendunum til
bóta en skaða. Væntanlega verð-
ur meira gaman að sjá til Týs
næst. Hann fór fremur laglega á
stað, ekki nema veturgamall.
Demantar.
Það er kunnugra en frá, þurfi
að segja, að demantar Þykja ein-
hverjir hinir mestu kjörgripir,
sem völ er á. Dýrir eru þeir og
að sama skapi. Fegurð þeirra er
annáluð. Það er jafnvel haft að
orðtaki um það, sem er gljáfag-
urt, að það glitri eins og demant.
Fágætir eru þeir líka. Finnast
enda ekki nema á einstöku stöðum
í heiminum. Frægastir allra de-
mantsnáma eru Kimberley nám-
arnir í Transvaal í Suður-Afríku.
Út af þeim má, að nokkru leyti,
segja að Búastríðið hafi staðið.
Lengi vel vissu menn ekki hvaða
efni voru í demantinum. Um það
voru margar og skringilegar get-
gátur, eins og oft' vildi verða á
þeim timum, meðan efnafræðin
var enn í bernsku. Nú á síðari ár-
um hefir Það verið sannað, að í
demantinum er ekkert annað en
hreint kolefni. I>að efni finst víða
í jörðu og á, en vanalega blandað
öðrum efnum. Kolin, sem vér
uppsagnar latínuskólans í Reykja- ttpp vitnisburði piltanna, sem eftir um.
fjölmentu þangað, því að í þetta
skifti voru mör& sæti auð í saln- brennunTeru' meTtoegnis8''‘kolefni
blönduð ýmsum gastegundum.
‘fhe DOHINIÓN BÁNK
SELKIRK CTIBClÐ.
Alls konar bankastörf af hendi leyst.
Sparisjóösdeildin.
Tekið við innlögum, frá $1.00 að upphæð
og þar yfir. Hæstu vextir borgaðir fjórum
sinnumáári. Viðskiftum bænda og ann-
arra sveitamanna sérstakur gaumurlgefinn.
Bréfleg innlegg og úttektir afgreiddar. Ósk-
að eftir bréfaviðskiftum.
Nótur innkallaðar fyrir bændur fyrir
sanngjörn umboðslaun.
Við skifti við kaupmenn, sveitarfélög,
skólahéruð og einstaklinga með hagfeldum
kjörum.
J. GRISDALE,
bankastjúri.
Graphit, sem meðal annars er haft
í blýanta, er því nær ómengað kol-
efni. Sót af olíulömpum er líka
því sem næst hreint kolefni.
Nú vaknar sú spurning hjá
mönnum. Hvernig stendur á því
að þetta efni skuli vera í svo
breytilegum myndum ? Demantinn
er, sem kunnugt er, mjög frá-
brugðinn kolum og graphit að öllu
ytra útliti. Demantar eru hvítir að
lit, tærir og gagnsæir. Kol og
graphit aftur á móti svört eða
dökkleit. Demantinn er svo harð-
ur að vér þekkjum engan hlut
honum jafn-harðan eða harðari.
Graphit og einkum sótið er mjúkt
og lint.
Eins óg áður er á vikið hefir
það verið sannað að í demantinum
væri ekki annað en kolefni. Það
var gert með því að hita demant
feikna mikið. Við það bólgnaði
hann allur og varð að lokum að
svörtu dufti, sem svo reyndist
vera hreint kolefni. Að ekkert
annað efni hafði verið í demant-
inum, sást á því, að duftið, sem
eftir varð, vóg nákvæmlega jafn-
mikið og demantinn, áður en hann
var Iátinn í deigluna.
En merkari þótti þó sú upp-
götvun, að búa mátti til demant
úr kolefni. Ef grahpit er hitað í
rafmagnsofni, myndast í því smá
agnir, sem við nánari athugun,
sést að eru örlitlir demantar. í
rafurmagnsofni má framieiða
miklu meiri hita, en vér, með
lnersdags reynslu vorri, getum
gert oss í hugarlund. Svo er sagt,
að því meiri, sem hitinn er hafður,
því stærri verði demantarnir. Með
þessari uppgötvun þótti sannað
til hlítar efnisskyldleikur demant-
anna og kolanna.
En hvernig á því standi að kol-
efni skuli finnast í demantslíki á
sumum stöðum hafa visindin enn
ekki getað svarað til fulls. Þó
hafa ýmsir fræðimenn gefið skýr-
ingar á því, sem varla er hægt að
kalla annað en getgátur einar. Sú
er ein, að þá er jörðin var að kólna
hafi á þeim stöðum, sem nú finn-
ast demantar á, verið skilyrði fyr-
ir hendi, sem framleiddu þann
hinn mikla hita, sem þarf til að
mynda demant úr kolefni.
Nokkur góð
gróðafyrirtæki.
Við höfum til sölu eftirfylgj-
andi byggingarlóðir, sem allar
væru fyrirtaks gott pláss að
byggja á búðir og “tenement
Blocks”. Þ.ær eru óefað billegri
en nokkuð, sem selt hefir verið
þar í grend.
27/ó fet á Notre Dame, rétt hjá
Victor, á $110 fetið.
Lot á Notre Dame, með húsi á,
rétt hjá Young st., á $225 fetið.
54lA fet á Notre Dame, rétt hjá
Spence st., á $225 fetið.
Góðir borgunarskilmálar.
flie Manitoba Realty Co.
Offiee Phone 7032 | Room 23 Stanley Blk.
House Phone 324 | 621 j Main Str.
B. Pétursson, Manager,
K. B. Skagfjord, agent.