Lögberg - 19.01.1911, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. JANÚAR 1911.
LÖGBERG
Gefið út hvern fimtudag af The Lög-
BERG PrINTING & PuBLISHING Co.
Corner William Ave. & Nena St.
Winnipeg, - - Manitopa.
STEF. BJÖRNSSON, Editor.
J. A. BLÖNDAL, Business Manager.
UTANASKRIFr:
TWp Logberg Pfinting & PuHlishin* C«-
P. O. Box 3084, Winnipeg, Man.
otanXskrift ritstjórans:
editor lögberg
P. O. Box 3084, Winnipeg, Manitoba.
TELEPHONE Garry 2156
ÁRIÐ 1910.
('Niíurl.J
Önnwr lönd. — Þó a15 friðar-
horfur hafi venö óvænlegar meö
köflum, þá hefir friíur haldist
viíast hvar á jöröu vorri þetta ár-
i«. Flestar þjótSir halda fram
vigbúnaSi sínum metS sama kappi
og áöur, einikum þó Þjóðverjar.
Þykir Englendingum þeir draga
sig mjc% fram, telja þá búa yfir
illu mráöum, svo sem ætla sér að
bæla undir sig Belgíu og Holland,
slá eign sinni á Marokkó, nýlend-
ur Portúgalsmanna o- s. frv., og
þykjast fyrir víst vita, atS þaö
mundi fram fara, ef eigv stæöi
þeim ógn af flotabákninu brezka.
Austurríkismenn hafa svo aö
segja svarist í fóstbræöralag við
Þjóðverjann og gerast svo ráö-
rikir, að þeir hafa nær alt fram
rr þeir vilja. ítalir og Rúmenía
og jafnvel Tyrkinn fylgja þeim
af málum. Rússar láta nú minna
ti’ sin taka í Evrópu en áöur, hafa
róg aö hugsa um he'ma fyrir og
í Asiu, en þar þurfa þeir aö hafa
vakandi auga á Japönum, er inn-
limað hafa Kóreu í ríki sitt, þvert
á móti loforðum og yfirlýsingum
sinum meðan á stríöinu stóð við
Rússa. Kínverjar virðast og fær-
asl i aukana, temja her sinn á
Evrópu visu, efla uppfræöing,
undirbúa þ'ngstjóm og aðra tízku
nænningarinnar í Vesturlöndum.
Rússar hafa slegið ‘vernd’ sinni á
nokkum hluta Persalands í sam- \
ráöi við Breta, er tóku álíka skika
nnd<r sinn verndarvæng, og viö
Tyrkjum þykjast Rússar þurfa
að sjá líka, með því að hann er
þar sem hann stóðst eigin próf.
Eftir fyrstu eöa aöra bók na sem
hann skrifaði bauð Turgenjeff
honum til s:n, en hann var þá allra
frægastur; ekki máttu þeir saman
vera, því aö Tolstoy þóttist hon-
um miklu snjallari. Á yngri árum
syndgaði hann sem Salómon og
iðraðist eins og Davíð. En er
hann réði við sig og fékk stiltan
sig til fullnustu, tók hann aö vinna
að eflingu kristninnar; ekki dugði
honum biblían eins og hún er,
heldur fékk hann rabbina og pró-
fessora til aö kenna sér hebresku
og grísku, tíndi svo saman það
sem honum sjálfum þótti merki-
legt og eftir þeim biblíukjarna
kendi hann trúna- Honum var
ekki nóg aö víta aldarháttinn, sér-
lega munað og óhóf hinna ríku,
og brýna fyrir heiminum skyld-
urnar viö hina bágstöddu, heldur
reyndi hann aö gefa fátækum all-
an auð sinn; tók s:g út úr glaumi
sinna stéttarbræðra og fluttist á
kot upp í sveit. Þar geríSi hann
við skó og smíðaöi þarfagögn úr
leir en þess i milli feldi hann
margan stóradóm yfir skáldum og
spekingum skólum og skoðunum,
sem heimurinn mat mest, eöa rétt-
ara sagt, sú kynslóð sem nú er
upp„ þar á meðal t:'I dæm:s að
taka Shakespeare, Goethe og N et-
zche. Annaö veifið prédikaði
hann i ræöu og ríti, eða orkti.
Skáidsögur hans munu fyrnast
síður en önnur rit hans, því að
sumar þeirra eru gerðar af mik-
illi snild.
Allir þekkja Mark Twain. i
Hann mun með réttu mega kall-:
ast fyrirmynd í stil og frásagnar-
máta mjög margra rithöfunda í,
Bandarikjum á síöasta mannsaldri |
og þó víöar væri leitað. Hann 1
var fyndinn og glettinn umfram
flesta aðra menn, en svo svinnur
og vænn maður, að hann geröi
cngum skapraun, heldur veitti ó-
teljatidi mörgum ánægju og gleði
meö gáfu sinni- Hann er víðfræg-
astur allra skálda Bandamanna.
Björnson var m'kill ofsamaður
í skapi og hverjum manni mál-
snjallari; því varö liann löngum
sigursæll í þeim mörgu hryöjum
er hann háði um dagana. Honum
mun mest að kenna eða þakka, að
Norðmenn slitu félagsskap við
Svía 1905. Björnson hafði lengi
Einar Jónsson
frá Galtafelli.
Einar Jónsson frá Galtafelli
hefir hafst við í Kaupmannahöfn
um allmörg ár, og gert mörg og
ólík liknesk., sem nú eru orðin aö
umtalsefni list-dómara víösvegar
um hei\n.
Einar hefir átt erfitt uppdrátt-
ar, bú.ð við fátækt eins og margir
uppvaxandi listamenn, og orð ð
fyrir ómildurp dómum í Dan-
mörku, einkum framan af. Hann
hefir fengiö ferðastyrk af al-
þingi, farið suður i lönd og dval ö
á Þýzkalandi um hríö. Þjóöverj-
ar hafa veitt honum allmikla eft-
irtekt og iðulega ritaö vinsamlega
um list hans. Sendiherra Banda-
ríkjanna í Kaupmannahöfn, Dr.
Egan, skrifaði einnig um hann í
fyrra í enska tímaritið Graphic,
og lauk lofsorði á hæfileika hans-
Ekki höfum vér séö hans minst
í hérlendum blööum, þar til fyrir ; baráttuna upp á viö eftir
fáum dögum að oss barst sunnu- Imgmyndum, sem ef til vill verö-
dags útgáfan af “The World” (8. ' ur ekki náð, en göfga menn í bar-
Jan.J; Þaö er með voldugustu ! áttunni. Listamaöurinn ætlar aö
blöðium 1 New York, og eru þar ! kvenmaðurinn göfgi mannkynið,
á heilli síöu myndir af helztu lista | °S svo sern Þa® fyrir yfirsjón
verkum Einars Jónssonar, mynd konunnar, svo skuli það upphefj-
af sjálfum honum og löng og!ast fyri*" hennar tilstilli. Þess-
skáldlegt gildi. Einkum dáist höf-
undurinn að nátt-tröllinu og ský-
strokknum. Fyrri myndin er af
trölli, sem náð hefir i ungan kven-
mann, og er á leið með hana til
hell s síns. En trölliö verður seint
fyrir. Þaö sér dag ljóma í
austri. Þaö “dagar uppi” og verð-
ur að steini! Það herðir annan
handlegginn að kvenmanninum og
reiðir hnefann móti sól nni, meö-
an andlitið stirðnar ,hræðilega af-
skræmt en líkaminn verður eins
og úfið hraun-
“Hver íslendingur sér í þessu
líkneski imynd frelsunar mensks
manns frá myrkraveldinu; morg-
unsár frelsis undan þrældómi,
þekkingarleysi og hjátrú.
“Tröllsmyndin er gerð úr hruf-
óttu, holu hraungrýti, þar sem
kvenmyndin er fágulö eihs og
marmari og sker vel af.”
“ ’Skýstrokkur’ er önnur líking-
ar-myndin. Þar er háleit hugsjón
sýnd. Hún á aö- sýna hungur og
þorsta mannkynsins eftir æöri
vegna er aðalmyndin i þessu likn-
eski af konu, sem rís upp úr haf-
inu og mænir til himins. Hár
hennar sveipast um hana og nær
niöur í haf mannfjöldans, sem
°g
skemtileg ritgerö um hann, sem
byrjar á þessum oröum: “ísland,
sem gaf oss sögurnar um hetju-
skap Norðmanna, hefir nýskeö
gefiö veröldinni sndling, sem
listdómarar Evrópu. lúta meö ! ^lun er risin úr, en menn og konur
aödáun- Hann heitir Einar Jóns- ^ sjasl a ölduföldunum, og eru að
sön » leita upp á við-”
Þá er skáldleg lýsing á náttúru- Ingólfsmyndin er mjög lofuö
fegurð landsins, nokkuð svipuð 1 °S^ iúgniyndirnar á fótstöllunum.
því, er Bjarni Thorarensen hefir Einar JÓnsson er mikill lista-
ort; i maður vegna þess, aö hann lýsir
“Undarlegt sambland af frosti ! sja^um sér ogi ættjörö sinni, þeim
og funa, ' klutum, sem hann þekkir og þeim
fjöllum og vötnum og hraunum kugsjónum, sem hann keppir aö.
Hann er ekki eftirherma. Hann
! er sjálfum sér nógur. Og enginn
getur oröið mikill listamaður nema
! svo sé.”
Frægö Einars hefir farið víöa,
| en hann er ekki auðugur enn, og
má vera, þaö sé vegna þess, að
honum lætur ekki allskostar vel að
viðeigandi. Hvaö gæti landstjórn
in lika gert, sem betra væri og
heillavænlegra fyrir atvinnuvegi
landsmanna, en að stuðla að því,
aö þing.ö veitti fé 11 þess að
koma landhúnaöinum í þolanlegt
horf ? Ekkert—alls ekkert.
Vér erum þeirrar skoðunar, að
herra Bildfell hafi fcent stjórn ís-
lands á mjög hyggilegt ráð til
þess. Tillögur hans eru ekkert
kák. Þær eru þvert á móti skarp-
skygnisleg ráðagerö til stórstigra
framfara, er aö öllum lík'ndum
mundu valda gagngeröri breyting
á islenzkum landbúnaöi, gera
hann hægan, skemt legan og arö-
vænlegan — spara vinnufólkshald,
en fá þó meiri arö af íslenzkum
bújöröum en alment mun hafa
verið álitið mögulegt. En hins
vegar hlytu bújaröirnar stórum að
hækka í veröi viö það að gróður-
sett.r væru og girtir akurblettir á
þeim, sem gæfu mikinn og nota-
drjúgan arö af sér. Ekki mundu
neitt lélegri til sauöfjárræktar þó
aö teknar væri af þeim svo sem
áttatíu til hundraö ekrur til akur-
re tar. Það mundi veröa hægt aö
framfleyta á þeim sama sauöfjár-
stofni eftir sem áöru, svo að ekki
þyrfti sú atvinnugrein að minka
þó aö kúabúiö yxi.
Vér ætlum svo ekki aö fara
fleiri orðum um þetta aö sinni, en
væntum þess, að blööin heima taki
þetta mikilvæga mál til ítarlegrar
umræðu, og í annan stað, aö
stjórnin láti sér skylt aö íhuga
1 tillögur herra Bildfells og koma
J upp fyrirmyndarbúi til eflingar
íslenzkum landbúnaöi, eins og
| hann bendir á.
Vér vitum, aö hún hlýtur að
víkjast skjótt og vel viö jafn-
j mikilvægu velferðarmáíi Iands og
þjóöar eins og hér er um að ræöa.
og sja,
fagurt og ógurlegt ertu þá
bruna
eldar að fótum þér, jöklunum
frá.”
“Einkennileg vagga lista og sann-
Ieiks”, segir höfundur greinarinn-
ar- “Og einkennileg hlýtur sú list
að vera, sem sonur slíks land?
hefir búið til. Og vissulega eru
þaö einkennileg líkneski, sem Ein-
ar Jónsson hefir búið til og Ev-
rópa imdrast. Hann þekkir ekki
annan skóla en hina hrikalegu
náttúru ættlands síns. Þær regl-
ur hefir hann aö engui, sem lista-
mennirnir kalla lög. List hans er
sjálfs hans e:gn og íslands. Sög-
umar, hveramir, eldfjöllin og
heimskauts-næturnar hafa vakiö
honum hugmyndir.
gera mannlíknes.ki- Hann þarf
aö hafa óbundnar hendur, láta í-
myndunaraflið ráða.
Höfundurinn lýkur máli sínu á
þessa leið:
“Hugmyndir Einars Jónssonar
eru ekki fengnar frá fyrirmynd,
sem hann láti sitja fyrir meöan
hann gerir mynd sína, heldur eru
þær úr foröabúri heilans, þar sem
greiptar eru drápur um foma
j hetjur og goö Norðurlanda, og
j álfatrú íslendinga; en baksviðiö
- , . , , . . I barist fyrir því, og þvi með, að
aö koma ser upp herskipum a1 r b r ’
Svartahafi, svo að segja viö hlaö-
ið hjá Rússum. — Montenegro
dubbaði upp á sig þetta árið, gaf
Noregur yrði lýðveldi. En aö
lokum lagðist hann á móti skiln-
aöinum, gat þó engu orkað, og
. i greiddi því atkvæði aö Noreerur
stjornaia sinum konungsnafn og | . 1 . s
stáiar nú sem kóngsnki. Portú-
yrði konungsríki.
galar fóru öfugt að: ráku konung J Ilann var trúmaður mikill fram
sinn frá ríkjum og stofnuðu hjá, eftir æfinni, og frá þeim tíma eru
sér lýðveldi. I lýðveldum Suður- i sveitasögur hans, er lifa munu
Ameríku hefir verið hryöjusamt lengst hans rita, og flest hin beztw
að vanda- . kvæöin. Hann samdi mörg leik-
Það veröur æ augljósara hve r't, flest í anda þeirrar aldar eða
merkileg stofnun friðardómstóll- j réttara sagt, áratugs er þau vom
inn reynist. Mjog margar þjóöir j samin á, og því em þau nú fymd,
hafa gert samninga um þaö sín á en um sum þeirra er sagt, að þau
Þessu næst segir frá fæöingar- er uiikilfenglegt, með noröurljós-
ári Einars og uppvexti. Hann er um’ hrynjandi hafís-jökum, mið-
* fæddur í Galtafelli í Árnessýslu nætur-sól, eldfjöllum, sem klofnað
I 1874- Ólst þar upp hjá fööur 'lafa ’ jarðskjálftum, og purpura-
I sínuin og gætti fjár í ungclæmi skýjum leiftrandi við Heklu-
! sínu og annaöist önnur he'milis- ! ’
störf. Er þess getiö, að hann hafi Þessi grein í “Ihe World” hlýt-
j snemma haft yndi af að teikna als- ! ur a® vekja mikla eftirtekt á Hst
konar myndir, og á kvöldin las 1 Einars, og ætti aö geta oröiö hon-
j liann fornsögumar. Sagt er að um H mikils gagns og frægöar.
hann hafi ungur fariði til kirkju I • * *-----
og heyrt leikiö á orgel, og fanst! Tillögur
Jóns J. Bildfells.
Þaö er ekkert efamál, að rit-
|?erð sú, sem birt er hér í blaðinu
á| öörum staö, eftir herra J. J.
mill’, að skjóta þangað deilumálum
sínum. Á þeim “friöstóli” var í
sumar er leið skoriö úr l^ngvinnri
cg flókinni deilu milli Bandaríkja
og hins brezka ríkis, út af fiski-
veiðum við Newfoundland og
lauk svo að P.retum líkaði vel en
Bandamönnum ekki illa-
Loks er þess að geta, aö loft-
séu af traustari toga spunnin.
Bjömson kastaöi trú sinni og
flutti trúleysi sitt með miklum á-
kafa, eins og sjá má í sögum hans
tveim: “Á guðs vegum” og “Fán-
ar yfir liöfn og húsum”- Þær
sögur eru að vísu gallaðar, en þó
bera þær mikið af öllum öðrum,
er samdar voru um það leyti á
farir hafa tekið meiri framförum J Norðurlöndum.. Björnson var
á h;nu umliðna ári, en nokkum- J ástsælli af Norðmönnum, en nokk- ; sem sa&t er * blaöinu, um skóla-
hafa komist ur annar maöur, ef til vill síðan f fEÍnarS' Þar aíS
! hann hafi att að veröa prestur, en
Magn-j ekki getist að kalvinsku (s.c.\)
j guðfræðinni, sem að honum var
haldiö. En nú vildi honum það
tima áður. Menn
hærra upp í loftið, verið lengri
tiív.a á lofti og flogið lengra yfir
láð og lög en nokkum tima áður.
En ekki liafa enn komiö fram lik-
ur fyrir því, að noþkur veruleg
not megi hafa af flugvélunum,
nema ef vera skyddi til hernaðar,
Eysteinn konungur
ússon.
leiö
Þá hlýðir og að m'nnast Mrs.
honum svo mikið um þá list, að
hann reyndi að yrkja kvæði sem
mætti syngja ,en homim lét ekki
sú list; hann komst aö raun um
| þaö, að hann var ekki skáld.
Það hafði vakið eftirtekt og
kæti á heimili Einars er hann var i EHldfell, fasteignasala,.Jmuni vekja
ungur, aö hann tók að móta mynd- I miklu athygli, sérílagi, meðal
ir úr deigum leir, bjó til kindur, Austur-íslendinga, þvi að til
þeirra er málinu snúið. Hér er
og að voru áliti um svo mikið al-
vörumál að ræða, að oss virðist
óhjákvæmilegt fyrir þjóðina heima
aö gefa því miklu meiri gaum,
heldur en gert hefir verið, og í-
huga vandlega þær skynsamlegu
°S góögimislegu tillögur, sem
herra Bildfell ber fram því við-
víkjandi-
H.r Bildfell hefir fyrir skemstu
heimsótt ættland sitt og kynt sér
itarlega ástand alt og landsháttu,
sem nú eru. Hann er maður at-
hugull í bezta lagi, og hefir orö á
sér meðal landa sinna hér fyrir
hagsýni, hygni og skarpskygni;
menn, hús, báta, og jafnvel tröll.
Þetta þótti foreldrum hans undar-
legt, en ekki óraði þau fyrir þvi,
að þetta gæti komið piltinum aö
notum síðar meir. Þeim fanst
þetta ekki nema tíma-eyösla-
Ðrengurinn haföi allan hugann
við þetta, og segir í blaðinu, að
faðir hans hafi kallað þetta
“kák”.
Eitthvað fer það vist milli mála,
! til happs, að hann komst í kynni 1 honum hef.r því eigi dulist það,
Mary Baker Eddy, þeirrar konu. v;ft Uq menn> sem s,kildu flfinn-
sem varö fyrst til þess, svo menn j ingar hans og lista-þrá. Þaö vora
viti, að stofna nýjan trúarflokk í 1 þeir séra Valdemar Briem og
heiminum. Hún nefndi kenning-! BÍorn Kristjánsson, sem nú erjskortir tilfinnanlegast, er þekking
una “Christian Science”, en það i bankastjóri í Reykjavík. Fyrir J og reynsla á hinum nýrri og hag-
hvað landbúnaðinum heima stend-
ur mest fyrir þrifum. Honum
hefir ekki dulist, aö þaöþ sem þar
og því hafa allar stórþjóöimar og
margar hinar fámennari varið all- J ~ V " þeirra tilst lli fór hann til Kaup-! kvæmari landbúnaöar aðferðum,
miklu fé til aö reyna þessa nýj-..... T . , ^ í tnannahafnar árið 1893» nítjan i sem tíökaöar era meöal annara
en ærið hafa þær tilraunir . ,kr Stm vísindl’ °S viöfrægt er ára g3man Gg vann í þrjú ár 1 þjóða. Og nú ber hann fram
Stefáns Sind-; ýmsar tillögur, er miða aö því aö
ung.
reynst mannskæðar,
þaö orðið sem merkur maður
enskur segir í nýútkominni bók,
aö það sé hörmulegt tákn tim-
Nokkur mannalát.
I
Þrjú hin fræ,gustu skáld er | anna, aö þær tvær kenningar um
uppi voru létust á árinu, Tolstoy, I andleg efni, er hafa ratt sér mest
Mark Twain og Bjömson. Tol- | til rúms á siöari árum, skuli vera
stoy var þeirra frægastur og! hégiljur Spiritualista og hindur-
mestur fyrir sér, likt farið um I vitni Christian Science. En hvort
skapferli hinum mestu skörungum 1 sem Þau trúarbrögð hafa mikinn
kirkjunnar til foma, svo sem t. a- j e»a lítinn sannleik að geyma, þá
m. Loyola. Hann var svo stór-, fylgja þe m hálf fimta m ljón
látur, aö hann þóttist v;ta meir en j manna, aö því er taliö er ,og þeim
allir kennarar við háslcóla þann, í eykst mikið fylgi á ári hverju-
undir handleiðslu
ings, sem er einhver frægasti | laga það sem að er. Hann leggur
myndhöggvari á Norðurlöndum. | til mjög skynsamleg ráð t'l þess
Þá er tekið að lýsa l staverkum
Einars, hverju um sig, og fylgja
þessar myndir:
Útilegumaðurinn,
Skýstrokkur
Nátt-tröll,
Árstiöirnar,
Ingólfur, og
tvær lágmyndir af fótstalli Ing-
ólfsmyndarinnar. Þetta eru belztu
listaverk E'nars, og er m’klu lofi
að efla landbúnaöinn á íslandi,
svo að hann verði ábyggilegur og
öraggur atvinnuvegur-
Vér höfum persónulega átt tal
um þetta við herra Bildfell, og er
kunnugt um það, að hann hefir
bjargfasta trú á landkostum ís-
lands og framtiðarvænlegum land-
búnaði þar, ef rétt er á haldið. Og
hann vill aö stjórnin sýni og sann-
færi almenning um þetta. Og víst
lokið á þær fyrir framleik og, er þaö ekki nema eðlilegt og vel
Um ísl. landbúnað.
Landbúnaöurinn er hornsteinn
sá, er efnaleg velmegun þjóöanna
byggist á, fremur öllum öörum
atvinnugreinum- Ekki sivo aö
skilja, að ýmsar aðrar atvinnu-
greinir geti ekki veriö arövænleg-
} ar um lengri eða skemmri tíma.
I En þaö er engin þeirra eins hald-
. góð og landbúnaöurinn þegar
! hann er rekinn meö forsjálni og
af kunnáttu. Afli sjávarins getur
bragöist með öllu, þegar minst
varir, og era þé alHr þeir, sem á
hann byggja, atvinnulausir og
ráöþrota. Verksmiðju iðnaöur er
oft arösamur, sérstaklega hjá
stórþjóöunum, en á honum er sá
annmarki, að þegar m nst varir
getur maður búist við aö sjá orð-
ið “lókað” letraö yfir dyram verk
smiðjanna, og þá líka alla þá er
þar unnu atvinnulausa á torginu.
Málmtekja er of oft eins og mýr-
arljós, er lýsir máske í svip, hverf-
ur svo sjónum manna, skýtur ef
til vill upp aftur einhverstaðar
lengst út í h'mingeimnum, til þess
aö lokka fjöldann enn þá lengra
út í ófæruna; en gróöur jarðar-
innar heldur áfram 1 dag, á morg-
un og að eilífu; landbúnaöurinn
; er ábyggilegri öllum öiðram at-
J vinnugreinum af því aö undir-
staðan er traustari.
Að mínu áliti er það nú ekki
; einasta efnaleg velmegun íslenzku
þjóðarinnar, Sdtn stendur og fell-
ur með landbúnaðinum, heldur er
hann enn þá miklu meira fyrir
þjóðina. Hann er lífs akkeri
hennar, “sverö hennar og skjöld-
ur”. Festuna i íslenzku þjóðlífi
er ekki aö finna við strendur
landsins, í fiskiverumí þess, heldur
hjá bændum og búalýð- Takið
þiið hana í burtu, þá nötrar þjóðin
fyrir hverjum vindblæ sem næöir,
hrekst fyrir hverjum straumi er
veltur — hugsum oss landbúnað-
arlausa íslenzka þjóð; mundi hún
geta verið til? Og ef hún gæti
paö, hvert mundi ástand hennar
veröa? Mundi það ekki veröa
sjómannalíf í orösins fylsta skiln-
iingi, með öllum þess vonbrigðum,
í allri þess eymd og niðurlæging—
og landiö—Iandið feðranna frægu
aö eins fiskiver.
En hvi slíkar hugsanir í sam-
bandi viö Iandbúnaðinn islenzka?
Sér maöur ekki, að sum'r af rit-
færastu mönnum þjóðarinnar
hafa haldiö því fram, aö einmitt i
þessari grein sé um miklar fram-
farir að ræöa nú á siðari árum,
aö framleiðsla sé að vaxa, velmeg-
un aö dafna, og yfir höfuð að
birta yfir sve'tum íslands; og
fullvis er eg þess, að enginn er
sá Islendingur til, sem ekki gledd-
ist af hjarta yfir því að vita, að
íslenzka þjóðin væri að rétta við í
þessu mjög svo mikilsverða efn:.
En hvað segja íslenzku bændurnir
um þetta efni? Mennimir, sem
öllum öörum fremur vita sann-
leikann i þvi; mennimir, sem bera
hita og þunga dagsins? Er efna-
hagur þe'rra að batna? Er fram-
leiðsla hjá þeim aö vaxa? Era
þeir sælli menn i sinni stöðu nú en
eir vora? Ef þeir era það ekki,
er þaö ekki aö eins þýð ngarlaust
heldur líka rangt að vera aö
reyna aö telja þeim og öörum trú
um, aö þeir séu það, telja þe'm trú
um þaö, aö efnalegt ástand þeirra
sé svo eöa svo miklu betra en þaö
í raun og vera er-
Áriö 1909 veittist mér sú á-
nægja að heimsækja ættlan l mitt;
eg ferðaðist um flestar sýslur þess
og ber þv íekki aö ne'ta, að á þeim
23 árum, sem eg hefi dvaliö hér
i Ameríku, hefir landbúnaðurinn
íslenzki tekiö miklum breytingum,
og í sumum tilfellum að mínu á-
liti i rétta átt. En að um efna-
legar framfarir í þeirri grein sé
aö ræða, er víst vafamál. Það eru
ekki framfarir í efnalega átt, þótt
framleiösla hafi aukist, þótt bú-
skapurinn hafi batnaö, þótt tún
hafi stækkaö, ef kostnaðurinn við
þessar framfarir og framleiöslu,
er meiri en aröurinn af henn’. Ef
peningar þeir, sem teknir eru til
láns til þessara framkvæmda,
ekki gera meir en borga vexti og
viðhald, þá era menn að tapa —
eru aö fara aftur á bak efnalega.
En þetta er þó nákvæmlega það
sem komiö hefir fyrir í plássi því
er eg áður dvaldi í á íslandi.
Stofn bændanna hefir m:nkaö.
Skuldir þeirra hafa vaxiö- Skuld-
lausar eignir þeirra minni nú en
þær voru, og þarf þá ekki nein
rök að því aö færa, aö afkoman
hlýtur aö vera verri; og því ver
mun þetta ekki vera sérstakt fyr-
r þaö eina héraö, heldur mun
slikt böl sameiginlegt um land alt- j
Og aö svo sé, byggi eg á s::gusögn j
bændanna sjálfra, byggi þaö á því
aö nú á undanfömum árum hafa
bændur hópum saman þyrpst úr
sveit til sjávar; landbúnaðurinn
1 hefir verið þeim svo erv ður og
• arðlaus, að þeir hafa gefist upp á
honum, og kosið sér heldur tómt-
húsv.'st í Reykjavik, en “bænda-
býlin þekku” í sveitum Islands.
Og ef frekri sannana þyrfti viö,
mætti benda á skýrslu mill þinga-
nefndarinnar í skattmálinu, þar
sem oss er sagt aö búlendur þjóð-
arinnar séu 12,700,000 kr. vii‘öi,
en hús í kauptúnum 15,000,000
I króna virði.
Svo er þá komið á Fróni, aö
húsaskrokkar i bœjum og kaup-
túnum landsins eru orönir meira
viröi en landiö sjálft. Mundi slíkt
geta komið fyrir í nokkra landi
undir sólinni þar sem landbúnað-
ur er í þolanlegu lagi? Ólíklegt
þykir mér aö menn vilji eða geti
í alvöra haldiö því fram.
Ef þaö, sem eg hér að framan
hefi sagt, er rétt athugaö, þá er
þaö þrent, sem liggur fyr r ís-
lenzku þjóöinni aö gera, sem hún
má til meö að gera innan lengri
eöa skemmri tíma:
1. Aö spara-
2. Hætta að vera til.
3. Bæta landbúnaöinn með
aukinni framleiöslu en ódýrari
vinnu .
Fjarri sé þaö mér að gera lítið
úr sparnaði; þvert á móti álít eg
hann eitt aöalskilyrði til efnalegra
þrifa, svo framarlega aö hann sé
'skynsamlega brúkaður. En það
má fara meö þann kost, sem á
réttu stigi er hvers manns prýði,
svo að hann verði að lesti — aö
hann verði aö krenkjandi þjóöar-
böli, sem niöi æ meir og meir
andlegan og verklegan þrótt bæöi
úr einstaklingum og fjöldanum.
Þegar á að fara aö segja mönnum
að sætta sig við köld og óheilnæm
húsakynni ,sætta sig við aö klæð-
ast í tötra, sætta sig við aö draga
fram lífið á þeirri ódýrustu og ó-
aðgengilegustu, fæöu sem búið
framleiöis, af því aö alt hitt verö-
ur aö ganga í skuldimar; sætta
sig við að fara á mis við flest
þau nauösynlegustu þægindi, sem
nútíðin býöur mönnum, þá er
dygð þessi, spamaöurinn, orð'n að
þrældómsoki, sem hefir eyöilegg-
ing og dauöa í för meö sér.
Hætta að vera til! Le'ö nleg
tilhugsun; þó jafnvel betri en aö
lifa í eymd-
í Þá er þriðja atriðið: aö auka
og bæta landbúnaöinn; og er það
eina úrlausnin á þessu langþýð-
ingarmesta máli þjóöarinnar í
verklega átt, — svo þýö ngarmik-
lu í mínum augum, að undir þvi er
komin framtíð hennar að hún beri
gæfu til þess aö leysa það rétt og
leysa það skjótt, því eftir þvi sem
lengur dregst aö bæta úr hinu nú-
veranda ástandi, eftir þvi sem
þjóöin þarf lengur aö stríða við
hið fjárhagslega ásand sitt. eins
og þaö er nú, eftir því veikjast
kraftar hennar og viljaþrek til
allra framkvæmda, og þar af leið-
andi verða skilyröin æ minni og
minni til viöreisnar, en óhugur
eykst og menn hverfa úr landi.
Líklegast eru þess fá dæmi, þar
sem jarörækt annars er þekt, aö
jöröinni sé e'ns lítill sómi sýndur
eins og út á íslandi. Aö vísu er
HEILDSOLU-VESZLUN-
ARHÚS i MIÐBŒNUM.
Iðpri

tm
þ.'’1- -v .“

: 1
r-F -
tr” J
i
ife

ftg &

te
ikll
m
m
0B; &
CS "
m
nwmt' — <
töl «W
jml tm,.
, I

' . 0-M
\ ‘s ' ' -
! •
Myndin
Kér fyrir ofan er af helztu Keild-
söluKúsum og stórverzlunum í
miðbœnum, meðfram Aðal-
strœtinu og Portage Ave.
/