Lögberg - 11.01.1912, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN n. JANÚAR 1912.
LÖGBERG
Gefið út hvern fimtudag af The
Colombia Press Limited
Corner William ,\ve. &
Sherbroolfe Street
Winnipeg, — Manitopa.
STEFÁN BJÖRNSSON.
KDITOR
J. A. BLÖNDAL,
BUSINESS MANAGER
UTANÁSKRIFT TIL BLAÐSINS :
The Columbia Press.Ltd.
P. O. Box 3084, Winnipeg. Man.
utanXskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
P. O. Box 3084, Winnipeg,
Manitoba.
TALSÍMI: GARKY 2156
Verð blaðsins $2.00 um árið.
| óánægju út af fón'axtanum. En
i það tekst honum ekki. Fylkisbúar
hafa þegar fengiö megfna ótrú á
| nefndarskipunum stjórnarfor-
i mannsins. Bæöi
Á sömu bókina lœrt.
Roblins-nefndin.
Ráögjafarnir hér í Manitoba
hafa ekki að ástæöulausu verið fá-
orðir um fónskattinn nýja. Roblin
stjórnarformaðuí- hefir verið svo
varkár að minnast á hann, að það
var lengi ætlun ýmsra vina hans,
að hann mundi andvígur taxtanum
nýja. Leið svo og beið unz stjórn-
arformaðurinn lét auglýsa það. að
hann ætlaði að ræða um fónamálið
ítarlega á fundi í Matv Block á
,. „ , i i i v raun og veru öllu því sama og áð-
fimtudagskveldið var. Liðu marg- 1 _ ö-, .
v .. I wr, vegna þess að nun vœohv Hef tid-
ir þeirrar samkomu nreð mikilh , flr skipunlnni og fylkisbúar þekkja
eftirvæntingu, og þótti ýmsum það; bana ag þvii ag bnn skipar enga
ekki ósennilegt, að herra Roblin I aðra i þessa nefnd, en sína völd-
mundi á fundi þessum lýsa yfir: ustu vildarmenn. Alt öðru máli
því, að eitthvað yrði linað á fón- | hefði verið að gegna. hefði t. d
I>að er alkunnugt, að Roblin
kornhlöðumála-1 hefir mörg loftköstin tekið á ræðu-
nefndina og fónanefnd na skipaði I pöllum undanfarin ár, en hann fór [
Roblinstjórnin. Og hvernig ^hafa; jang> franl úr sjálfum sér t þeirri;
varnarræðu sem hann hélt í vik- j
unni fyrir fóna-flónsku stjórnar- j
innar. Hann reyndi sem sé að
vinna bttg á þeim undirstöðu sann-
leika reikningslistarinnar, að sum-
man er jafnstór og alur einstakir
Þetta
er kafli úr ræðunni:—
“Nú sagði eg áðan, að talsíminn
þær nefndir reynst? Kornltlöðu-
málanefndin hefir tapað á verz'un
sinni, þó að samskonar stjórnar- j
verzlun í Saskatchewan hafi orðið;
hagvænleg. Um afkoniu fóna- |
nefndarinnar þarf ekki að f jöl- j
yrða. Almenningur veit hverig hún , . ...
J ®, partar hennar til samans.
muni vera af þvi, að nu a að fara j
að leggja á menn fónskattinn nýja. j
F,n hvernig stendur á þvi, að af- j
drif nefndanna verða þessi? Svar-! vteri visindalegt, flókið, og mjög
ið liggur t augum uppi. Orsökin j viðfangs-erviður ábaggi eða npta-
er sú, að þessar nefndi- hafa ekki j tól menningar vorrar á 20. öldinni.
verið óháðar stjórninni Þær hafa Þegar farið er að stjórna notkun
verið undirlægjur hennar, hvað j hans, kemur fram nokkuð sem er
sem ihún segir. Það er ihægt hér í j næst furðalegt. Eg ætla nú að
Winnipeg og Manit ha að láta j segja ykkur nokkuð, sein sýnir
þjóðeignir bera sig. ef þeim er [ hvaða anmarkar fylgja starfrækslu
stjórnað með skvnsemd og gætm,
en ekki notaðar eins og veiðibrell-
ur á fákæna kjósendur og til að
ala og hjynna að einhverjum vtss-
um stjórnmálaflokki.
Y"ér lítum svo á, að fyilkið græði
á því, að sem allra flestar þjóð
fónanna. 15. jan 1908, þegar við
tókum við þeim frá Bell félaginu,
voru tekjurnar að jafnaði 40 doll-
arar af hverjum fón; 1. Mar. 1909,
þegar fónunt hafði fjölgað upp i
7,500, voru tekjurnar komnar ofan
í $39.47 af hverjum, en 31. Des.
eignir yrðu losaðar úr klóm þeirra [ 1910, þegar tala þeirra var komin
manna, er nú ráða lögum og lofum [ upp í 14,500, þá voru inntektirnar
hér í fyíki, og ef trygging væri komnar niður í 34 dollara og 38
fyrir þvi, að }>essi nýja nefndar-
skipun yrði til þess, mundi Lög-
berg vera stjórnarformanninum
þakídátt fyrir þá ráðstöfun, þó að
seint sé og illa sé í garðinn húið
til handa þeirri nefnd af fylkis-
stjóminni, sem nú er við völd.
En það er síður en svo, að nein
trygging sý fengin fyrir því, að
forræði stjórnarinnar yfir þjóð-
eignum fylkisins, haggist í neinu
verulegu við skipun þjóðnytja-
nefndarinnar; stjórnin ræður í
skattsóhæfunni. En sú von brást. j
Stjórnarformaðurinn talaði
dómurum
nefndina.
skipa
mátt
verið falið að
f 1 ..W..X.111 cv. Þá fyrst hefði
: vænta þess, að hún hefði orðið ó-
arlengi (ræðan kemur sjálfsagt p0]bisk og til mikils gagns, en af
orðrétt.i HeimskringluJ, og lenget- j riefnd, sem Roblin stjórnin skipar
af um alt annað en fónana. Hann I til að smeygja sér út úr telefón-
lýsti yfir því með miklum fjálgleik, klípunni. væntum vér emskis ann-
að svo virtist sem andstæðingar j ars en nýrra Vandræða, nýs tekju- sumpart Juekkað, en sumpart
í ha1la og nýrra skatta a íbua þessa j lækkað um niinm upphæð en Mr.
stjómannnar her 1 fy.ki kynuu1 0 1
ekki að meta að maklegleikum þa
cent aí^ meðaltali af hverjum.
“Takið nú vel eftir því, að tekj-
urnar hafa minkað um 5 dollars
og 65 cent að meðaltali af hverjum
talsíma frá því vér tókum við þeim
og til byrjunar þessa árs.”
Það er lítil furða, þó Mr. Roblin
þætti það undarlegt, sem hann bar
fram fyrir tilheyrendur sína, því
að það sem hann sagði, getur með
engu móti staðist. Það stríðir á
móti réttri hugsun og einföldum
reikningsreglum. Fyrir “business”-
fóna er ekki greitt einu centi
minna nú heldur en 1908, heldur
meira fyrir suma, svo sem lækna og
hjúkrunarkvenna. Tekjurnar af
“btisiness”-fónum eru því, ekki
minni heldur, meiri nú heldur en
1908. Afsláttur var ge'finn á heim-
ila fónum innan tveggja milna
svæðis, fyrir tveim árum, 5 dollar-
ar af hverjum. En hvernig geta
tekjurnar af “business” og heim-
ila fónum hafa minkað um $5.65
að meðaltali þegar gjaldið var
SHA^PLES
ön um fremri
s.ö siiiíöi
Tiibular rjóma skilvindnr
Heirasios mestn hug'itsmenn brúka
Tubu ars og sýnir það bezt yfirburði
skil vindunnar.
The Canadian Pacific Irrigation and Colonization CoM
Strathmore. Alta., ein st < rsta J.eirrhr tegundar í heimi;
Mr. Barlow Cumberland. Port Hope. Ont. gufuskipamanninn
mikla, Mr. W. F. McLean, Oonlands, Ont., editor Toronro
World. Mr. A. S. Mathias, Marquette, Mnn., Pres. Winnipeg
Street Railway Men’s Union. og hundrudum fleiri fram-
kfrP'*'- Husiness-manna sem m.t la med heimsins
beztu sklivindu
arið að þeirra dæmi,
og notið einfalda, end-
ngargtSða, sterka skil-
findu sem hefir enga
liska og tvöfalt skil-
• |3
fið ^fti^ Cataloeue 343
THE SHARPLES SEPARATOfig CO.
Toronto, O nt. Winnipog, Man.
Ihc DOHINION RANk
SBLKIKK L riHl'lt)
Alls konar bankastorf af hendi leysi.
Sparisjiiðsdeildiii.
Tekið við innlogum, trá $1.00 að up,*hr«.
| og þar yfir Hæstu vextir borgaðir tvisvai
! sinnum á ári. Viðskiftum bænda og anr
; arra sveitamanna sérstakur gaumur getrrw
j Buélieg innl«gg og úttektir afgreiddar. ósi
að eítir bréiaviðskiítum.
Gueiddur höfuðstóll $ 4.700,000
Vo«-f>«jóKr og óskiftur gróði 5 5,700,00^
Allareignir ...........$70,000,000
' Innieignar stoírbeini (lettec of credits) se4e
sem eru greiðanleg um allan heicn.
J. GRISDALE,
bankastjóri.
fvlkis.
hörðu og óeigingjörnu baráttu, sem
Róblin stjórnin hefði, um margra
ára bil, verið að heyja til eflingar
þjóðeigna stefnunni hér í Manito-
vinir
| Roblin segir
! hafi numið.
að tekju-rýrnunin
Eitt sýnishorn ósómpns-
Röik hafa verið færð að því
nýskeð, bæði í ræðum og ritum,
að dæmafárri óstjórn og purkun-
arlausum fjáraustri sé að kenna
það, að stjórnin skuli hafa orðið
að leggja á menn fónskattinn nýja.
Eitt sýnishorn ósómans fer ihér á
eftir; er flett ofan af honum í rit-
stjórnargrein, sem blaðið Tribune
flutti 3. þ. m. Greinin er á þessá
leið:
“Mjög áreiðanlegur maður, sem
nýkominn er utan úr sveitum og
átti þar tal við kaupmenn, livery-
roenn o. fl., skýrði Tribune frá
þvi, að viðskiftalos (loose condi-
tion of affairsj eigi sér stað í
sambandi við lagning telefóna út
tim sveitir. Maður sá hó'.t því | toba vatn
Indíánaiöhdin enn.
Þeíta er beint gegn öllu skyn-
_, , ,, ... , samlegu v'iti, nema svo sé, að feikna
Stt er saga þess ma s, að stjormn [ fj5Ui fóna sé brúkagur borgunar-
Ottavva setti td þess æðsta dóm- iaust> Annað hvort eru þessir ó-
ba! Hinir liberölu vinir sínir j ara Manitoba fylkis, Chief Justice j kéypis fónar úr ö’lu hófi margir,
þögnuðu aldrei á því. að þjóðeigna Howell, að rannsaka um landa- [ eða umrnæli Mr. Roblins eru ekki
stefnan, sent stjórn lians fylgdi, [ kröfur í Indíána bygðinní St. Pet- j að eins fiirðuleg, heldur ganga
hefði fengið á sig pólitískan blæ!! er, hjá Selkirk. Upphaflega ti1-[ næst óvita hjali.
hejrðu þessu ‘re.serve’ 53,346 ekr- _______ ________
ur lands, en 5,000 höfðu teknar
verið til ábúðar og ‘patent’ gefin 4 v/’/i.. • ,• / •
fyrir þeim. Mr. Howell lagbi til, AuðlelOgm Og StjOmm.
Nú ætláði hann að þagga niðúr
þess kyns ákærur. ITann ætlaði að
koma þjóðeignunum “út úr
po itikinni eins og hann komst að ag 1^23 ekrur umfram yröu lagðar -----
orði, og gefur það allljóslega tll til lveimilisréttarlanda. Síðan var gvo segja Wöð frá Ottawa, að
kvnna, að stjomarformaðunnn lionum .1 lienilur falið, að rannsaka aubkýbnjTar þeir, sem ráða fynr
kannist við það, að })ær hafi ekki andvTði væri Iiæfilegt handa júrn. 0g stálsmiðjum eystra, muni
I Tirl i'jtiiitn rvrt- 1 ,n, hn onn att 1 J j j
fram, að þetta los væri svo mikið,
að það mundi kollvarpa hverju
“business” einstakra manna, ef
því væri beitt þar. Tíðindamaður
1 ribune skýrði svo nákvæmlega
frá að hann tilgreindi nöfn o. s.
frv. þar er verkamannaflokkur
stjórnarinnar var að starfa síðast-
liðið sumar. Þar þurfti nauð-
synjavörur að kaupa handa verka-
mönnum og gera reikning við
“livery”-mann. Forstjóri verksins
fór á fund þeirra manna, er nauð-
synjar þessar þurfti að fá hjá og
fékk þá til að undirrita reiknings-
eyðublöð, er hann síðan krítaði á,
það sem hönum sýndist og þókn-
aðist. Að því búnu gat hann
við þessar erviðu kringumstæður
og lengstum átt langt til járnbraut-
ar, sigrað erviðleikana, komizt í
álnir, komið upp börnum sínum og
mentað þau sumir ihverjir sem bezt
má verða. Þeir eiga það sannar-
lega skilið, að eitthvað verði létt
undir með þeim. Það væri hróp-
legt ranglæti gagnvart bygðinni, ef
sú kynslóð, sem vex þar upp, hefir
við sömu erviðleika af náttúrunn-
<>r hendi að stríða sem feður þeirra,
þegar þá erviðleika má hæglega
afnema að kostnaðarlitlu með
þeim tækjum, sem stjórnin hefir
yfir að ráða.
Bygðin í Manitoiba vex nú Iang-
örast norður á við. En hún verð-
ur aldrei nerna í molum, ef stjórn-
in tekur ekki höndum saman við
Iaidnemana, lrtur b úa fenin, sk ra
franr mýrarnar og leggja færa vegi
til kaupstaða. Á sjálfum sléttun-
um þarf ekki annað að gera, en
rnæla út löndin og vísa landnemum
til þeirra. Milli vatnanna horfir
alt öðru vísi við. Þar getur varla
mannábygð haldist nerna fé sé lagt
til brauta og vega. Við sjálft Mani-
er það nauðsyn að skera
franr mýrarnar. svo að landið megi
kallast byggilegt. Þegar frá dreg-
ur vatninu. getur bygðin ekki þrif-
ist, nema með því að landnemum
sé gert fært að komast um jörðina.
Vér vonum því fastlega, að þetta
nýja fyrirheit um framskurð mýr-
anna í Álftavatnsbygð verði tneira
en orðin tóm eða lítilsbáttar kák
við skurðinn milli vatnsins og
Swan Creek. Bygðarlagið þarfnast
meira og bygðannenn verðsikulda
meira.

NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKKlFSTOf'A í WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiödur) . . . $2,200,000
i l’jÓtíNENDUR:
Formaður ----- Sjr L). H. McMillan, K. C. M. G.
Vara-formaður ------ Capt. Wm. Robinson
Jas, H. Ashdown H T. Champion Frederick Nation
Hon.D.C- Caraeron W, C. Leistikow Hon. R P. Roblin
Allskonar oankast irf afgreidd.—Vér byrjum reikninga við einstaklinga
eða fél jg >g s itingj irnir skilm ilar veittir. — Avísanir seldar til hvaða staðar
sem er á ísUndi. -áérstakur gaumur gefiun sparisjóðs innlögum, sem hægt
er að byrja með einum dollar. Reuiur lagðar við á hverjum 6 mánuðum.
T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
Corner William Ave. og Nena St. Winnipeg. Man.
Narður-Afríka að fornu
og nýju.
liða, eða seldu umboðsmönnum a
leigu gegn vissu árgjaldi, en }>eir
sugu út landslýðinn. Almenning-
ur lenti í sárri fátækt og þar kom,
að fólkinu fækkaði með því að nær
enginn hafði bolmagn til að rækta
jörðina sem þurfti. Fyrst ofsóttu
heiöingjar kristna menn, kristnir
síðan hierðingja ; rétttrúaðir tóku
síðan að uppræta sérkreddumenn,
Ariusar og Donatista fy'.gjendur;
þar á eftir eyddu Vandalar réttrú-
uðum og gríiska kirkjan tók svo
svo við og gjöreyddi ölluim, sem
höfðu aðra siði eða trú en hún.
Arabar unnu landið af Mikla-
garð's keisara og Islam útrýmdi
kristinni trú, Þá gekk yfir landið,
er stundir liðu, sú siðmenning, sem
spratt upp í slóð Araba. Borgir
risu upp á ný, iðnaður blómgaðist
og bókvisi, listir og vísindi; þá
voru ein lög og ein trú tun alla
strönd Norður-Afríku. En ríki
Araba gat ekki haldist o^ molnaði
smámsaman og skiftist í smáríki.
Það var á 12. öld, að liin fornu
aðallxál Rómverja tóku að ganga á
ríki Araba og reyna að vinna bug
á Mahómetsmanna ríki. Frakka-
konungar fóru herferðir til Norður
Afriku á 13. öld og þar lét Iæ>ðvik
helgi lífið 1270. Eftir það féll
| niður sókn af þeirra hendi, þar til
Portúgals konungar gerðu út leið-
angur i hernaö og landaleitir og
náðu fótfestu á Morocco. Siðan
tók Spánn við af þeim. Þaðan
voru Márar reknir mm 1500 og eft-
ir það tókust víkingaferðir úr hafn
arborgum Afriku við Miðjarðar-
liaf, er ekki varð linekt af hinum
ríkustu konungum Norðurálfunn-
ar, þó oft væri reynt. Karl keisari
fijnti og Loðvík 14. lögðu sig
fram til þess, ,en ránskapur þeirra
! liélzt eftir sem áður um allan sjó.
1 kaldakol, og gengur
engin saga frá löndum þessum um
Frá þvi Kartagóborg féll fyrir i Tyrkir unnu löndin að nafninu til
ríki Rómverja, árið 146 fyrir Kr.! a 16. öld, en fengu litlu áorkað um
fengið greidda lijá stjórninni hvaða fæðing, var útséð um forlög norð-[ stjórn jieirra og lagðist þar flest
upphæð, sem honum sýndist, ogjur Afríku. Frá þvi réð Norður-
greitt kaupmönnum og "livery”- álfan niðurlöguin Afriku, ekki sið-
mönnum það, sem honum gott; ur cn Astralíu og Ameríku seinna j margra alda skeið.
þótti. Ekki var Tribune talið það | n'e,ir- 1>Ó aö innfæddra manna °S\ Nú kemur NapóJeon til sögumn-
. ... , , , 1 Asiu manna gætti liar meira. í ar og hugsar sér að reisa við veldi
i tolum, hve mikið fe þessum verzl ^, . . . t .
. Romverjar færðu sig fljótt upp, Romverja 1 Afriku. þo ekki tækist l
unarmönnum var greitt, en þaö á skaftig \ Afríku; [>eir tóku höf- bonum að leggja undir sig nema
hlýtur aö liggja í augum uppi, hvað , „ðborgina í Tripolis lierskildi;; Egiptaland, er Bretar höfðu allan
grannvitrum seni væri, að slík að- Apion konungur í Cyrene gaf þeim | hagnaðinn af. En mannsaldri síð-
verið algerlega undanþegnar póli-
Indíámim fyrir löndin. Hann áttí
siðan fundi við höfðingja þeirra
alls ekKÍ af baki dottnir né afhuga
tískum áhrifum . Hann kvaðst á Indíánanna um sumarprigo7, 0g[aS?eröum fil a8 fa stjórnina til
næsta }>ingi ætla að fá skipaða eina .(amkvæmt þvi var samningur gerð- þess að veita þeim aftur uppbót
allsherjar Jijóðnytjanefnd ('Public ur um af ending ‘r«serve”sins af þá, sem Mr. Fielding tók af þeim
Utilities Commission) er ætti að hálfu Indíána, er aöstoðarmaður í stjórnartíð Lauriers- Þeirsendu
liafa eftirlit, umsjá og stjórn allra stjómanda Indíánamála bar undir nefnd á fund fjármálaráðgjafans,
þjóðnytja fylkisins. En jafnframt þá og samþyktur var um haustið. Mf White f vikunni sem leiö OR
gat hann þes.4 að stjórnin ætti að af óilnm meðhmum flokks.hs S.ð- að honum Hann t6k
skipa þessa nefnd. En það er vit- an voru londm seld a uppboði. ogj ” , v ,,
anlega sama sem að halda öllu í hafa gengið kauppm og sölum. [þennekki ve a sogn, og foru
sama horfinu. Stjórnin skipar Því var lialdið á loft skömmu þeir svo búnir af hans fnndi. nema
sina menn, sín leigutól, menn. sem síðar, að salan hefði verið ótil- [ svo sé, að hann hafi gefið það
hún á með húð og hári, til að ann- hlýðilega undirbúin og var þá sett ráð sem þeir nú hafa upp tekið.
ast þsssi mikilvægu störf; það hef- nefnd þriggja dómara til þess að jrn ^5 er? ab Játa sem fiesta
ir hún gert áður, og afleiðingin rannsaka það mál. Hennar álit er þjngmenn sanga á fund ráðgjaf-
verður sú, eins og margisannast nú fram komið og eru tveir á því,. ._ , ■ ,
hefír áður. að þjóðnvtjarnar verða-að Indianar hafi verið fengmr til , , T
vopn 1 stjórnarinnar höndum, semjað selja löndin með því, að segjaj0^ s ora a ann a yer a V1
hún ræður liversu læita skuli, eft- þeim hve mikið þeir mundu fá fyr- j kröfum þessara auðkýfinga, og
ir sem áður, þrátt fyrir allar henn- ir þau og umboðsniaður stjórnar-j styrkja þá með rifieguxn fjárfram-
ar nefndarskipanir. Nefndir þess-1 innar komið með fulla kistu af pen-: lögum úr ríkissjóði.
ar verða ekkert nema leppar stjórn inguni til þings þeirra, þar sem Stjórn Bordens komst að völd-
arinnar; hún skipar þær til þess að kaupin voru gerð, oghafi það hvatt
smeygja ábyrgðinni af sér yfir á alla hina ráðlausari til að greiða
þá, sem cru viljalaus verkfæri í atkvæði með sölunni. Þessu fylgja
hennar hendi, og er vel borgaö fyr- þeir Locke og gamli Prud’homme.
ír að taka skellinn á sitt bak ef illa Myers var þriðji dómarinn og
fer. Enn fremur hafa þessár sí- telur ástæður félaga sinna ihégórn-
feldu nefndarskipanir þann mikla lega lagakróka. Indiánar hafi
kost, að þar er hægt að búa til feit fengið sitt frámwnalega nflega
embætti handa gæðingum stjórnar- Ilorgað. En þeir séu þvi vanir,
innar. til að vinna það verk, sem þegar búnir séu að eyða andvirði
hún — stjórnin — á að vinna, er þess sem þeir hafa selt, að heimta
kosin til að vinna og greitt stórfé að kaupin gengi aftur. Söluskil-
fyrir að vinna. mála hafi hver og einn Indiáni skil-
Stjórnarformanninum varð afar ið og vitað vel hvað um var að
tiðrætt um þessa fyrirhuguðu gera. Um pretti sé alls ekki að
nefndarskipun sína. og þóttist tala. Að kaupin gangi aftur telur __ .
augsýnilega góður af því að hafa hann ómögulegt. Hann segi. einu missa fylgj hennar. Þa8 má ó-
dottið |iað snjallneði í hug að j leiðina þá, að hinn nýji stjórnar. j hætt Ranga ^ þy{ v{gu> af) stiórn_
lepu-ia hana eins og slæðu ofan á Tndíana-mala reym með lipurð og . . . ...... ' .
*es-.]a “ana cui s v t ■ i in mlssir ekkl íy1?1 auðvaldsins
óánægíuna miklu ut af fontaxtan- goðmensku að sætta þa Indiana! „ .
um nýja, því í lok ræöu sinnar tók sem óánægðir eru, við orðinn hlut,! hun lætur a vi ja þess með ein-
hann að tala um fónana og var svo og sé bezt séð fyrir hag allra hlut-1 hverju móti, ef ekki beinlínis, þá
á honum að heyra, að þeir ættu að aðeigenda með því móti. með einhveijum krókaleiðum.
vera háðir eftirliti þessarar þjóð- í Þeir sem löndin keyptu voru vér munum hafa auga á úrslitum
ferð er í fylsta máta röng, og er j ríki sitt, og hvarf það undir þá
lykill að allskonar svikum,”. ... j eftir l,lans da8' arið 9<> f- r. fæðing.
Egyptaland fengu þeir með fémút-
Þetta. er ekki svo ólaglegt sýnis- : um af konunginum Auletes árið
horn af meðferð á almennings fé 30 f. Kr. Juba Nuinidiukonung
ef satt er, og ef stjórnin hefir tóku þeir af ríki skömmu síðar og
verið þessu lik á fónlagningum! Morocco komrng sömuleiðis árið
víða út um sveitir, þá fer að verða
skiljanlegt, að
j 40 e. kr. Síðan réðu Rómverjar
. [ fyrir allri Norður-Afríku frá Haf-
fonabuskapunnn inu rautja tij úthafsins ttm 429 ár.
hafi fljótlega hallast, svo að nú
sé alt að fara um hrygg, og til
þess gripið tíl að jafna baggamun-
inn í svipinn, að dengja á fyl'kis-
búa þessum ósanngjarna, ósvífna
og marg umrædda fónskatti.
Vegabœtur og framræzla í Áifta-
vatnsbygð.
Mestalían þann tíma stóð bagur
|)essara landa með miklttm blóma.
Rómverjar höfðtt Iært akurgerð og
jarðrækt af sínum fornu fjand-
mönntwn, óg lögðu löndin undir
rækt með miklu meira kappi en
nokkum tíma áður. Þeir gerðtt
vegu, brýr og stórkostlegar vatns-
veitingar. Þar risu upp stórar
borgir með ströndum fram og
jafnvel á takmörkum sandanna má
enn sjá rústir af hofum og höllum,
Svo er sagt, að það standi til | leikbúsum og sigursúlum, sem er
um meö tilstyrk og atbeina stór-
eignamanma, verksmi ö j ueigen d a
og annara stórhákarla auðvalds
og atvinnu og nú vilja þeir fara
aö fá liöveizlu kaupiö. Þetta er
einn þátturinn í þeim leik, og þaö
er engirtn efi á, aö fleiri koma á
eftir. Stjórnin er vant viö kom-
in. Hún vill ekki láta almenn-
ing komast aö því, aö hún beiti
sér fyrir hag og dragi taum auö-
ugustu stéttarinrvar í landinu, en
á hinn bóginn vill stjórnin fyrir
enpan mun styggja þessa stétt og
nvtianefndar, eða einbverjum bluta, ýms félög, þar á meðal Hyland
hennar Navigation Co., Northern Land
Með' þessari nefndarskipun, eða Co., Heap lögmaður í Selkirk er
nefndar--k:punum hvg t stiómar- tilnefndur og annar, Pollock, skip-
formatSurinn að þagga ni«ur alla stjóri, og enn fleiri.
þessa máls. Þau eru ekki vafa-
söm. Vér bíöum þess eins aö
sjá meö hverju móti þ3U veröa og
hvenær þau koma.
fyrir Manitoba stjórn, að byrja að
skera fram mýramar t Álftavatns-
bygð og yfirleitt í Townships 20,
21, 22, Ranges 5, 6 og 7. Þar em
mýrarsund bretð og furðulega löng
og djúp, hinn mesti farartálmi í
rigningum og til einskis gagns
nema heyskapar á sumurn stöðum.
Vega er mikil þörf á þessum slóð-
um, og er látið í veðri vaka, að nú
skuli bætt úr þeirri nauðsyn. Það
væri sannarlega þarft verk fyrir
stjórnina, að gera ömgga gang-
skör að því, að framkvæma þetta í
stóram stíl; bygðin er orðin fjöl-
inenn, fólkið dugmikið og- sem óð-
ast að komast í efni. Þeim hefir
það varið hingað til þess að koma
tipp gripabúum, afla sér vinnu-
véla og nú upp á síðkastið reisa
góð og dýr húsakynni. Griphagar
og slægjur þverra eftir því sem
bygðin vex, og nú er svo komið, að
margur hefir meira bú heldur en
jarðir hans framfleyta. Efnin eru
orðin það mikil, að margir mundu
þegar Ieggja út í akurrækt, ef ó-
hultir væru í rigningasumrum.
Það sem flestum bagar er of-
mikið vatn og of litlar vegabætur.
Landnemar hafa strítt og starfað
Ijóst vitní um auð og ríkilæti þeirra
borga, sem bygðuist þar undir
hinni skörulegu stjom Rómverja.
Vigi höfðu beir á mörgum stöðum
merð fram öflum str&Bdum til vam_
ar gegn árásum flökkulýðs er þar
átti beimkynni. f austurhluta þess-
arar btómlegu bygðar hélzt grísk
tunga fram eftir öldum. og á því
málli skrifuðu sumir kirkjufeður
rit sín, sem enn em til, svo sem
Origines, en latína var töluð og
kend í skólum vestan til og á því
máli skrifuðu þeir Tertullian og
Augustinus og margir aðrir frægir
rnenn. Trúarbrögðtim héldu Róm-
verjar uppi með lögum bæði í
heiðnum og kristnum sið, engu
síður en landslögum. Þessi blóma-
öld landanna í NorðurAfríku bæði
í andlegum og veraldlegum efnum
bélzt langt fram eftir öldum, bæði
um daga Vandala (429-533) og
Miklagarðs keisara að aldamótun-
um 700, en þá var að visu mikið
farið að draga úr henni.
Tvent kom þessari menningu á
kné — hin svoikölluðu latifundia
og trúarbragða stríð.
Hið fyrnefnda táknar stórar
iarðeignir er rómverskir höfðingj-
ar áttu, létu þræla rækta og leigu-
ar tóku Frakkar að herja á Algeria
og tóku landið alt snumsaman með
miklum bardögunt og blóðsúthell-
ingum, og Túnis lögðu þeir undir
sig 1881. Að dónti sögunnar verð-
ttr Jiví ekki bót mælt, að hertaka
þannig framandi lönd, önnur en
sú, að löndin taki framfömm und-
ir liintim nýju yfirdrottnum, og
skal skjóta fyrir friðstól i Hague.
Þó eiga þeir eftir að friða nokkurn
hluta landsins og miðla málum við
Spánverja, er vilja hafa sína skák
af landinu. Mun hvprttveggja
ganga greiðlega, að þvi er kunn-
tigir ætla.
Uin aðgerðir ítala í Afríku er
nú sem mest ritað, og er nú þar
komið, að þeir hafa lýst sig eig-
endur að Tripolis. Aðferð þeirra
er af öllum fordæmd, að segja
stríð á hendur Tyrkjum til að rétta
Mut sinna landsirranna í Trijiolis
og sækja til landsins með mann-
drápum, í stað þess að beita lagi í
samningum og láta friðardóminn í
Hágue útkljá miskliðina. Þeir
liafa og beitt mikiilli grimd við
landsfólkið og brotið þær reglur,
sem allar þjóðir fylgja í hernaði.
drepið varnarlaust fólk, jafnvel
konur og bö.rn og litiö skeytt um
sára menn af liði fjandmannanna.
Landsfólkinu er nokkur vorkun.
þó að ]>að verji sig ekki eftir lög-
máli. sent mentaðar þjóðir ltafa
sett um hernað, og ]rað hefir aldr-
ei heyrt, en yfirstjórn hersins ít-
alska engin.
Stjórn Tyrklands er borin-^vel
sagan t þessum viðskiftum; hútt
skaut málstað sínum ti! stórveld-
anna og vildi fyrir hvern mun
Ijúka miskliöinni friðsamlega með
gerðardómi; hún verndaði og líf
og eignir ítalskra manna innan
taknrarka Tyrklands. Sú stjórn
ver sér allri til að konta skiplagi á
innanlandis og hæta úr þvt sem hin
fyrri stjórn hefir aflaga fært með
heimsktt sinni, fákænsku og kæru-
leysi ttm rétt og rangt. Af því
sýpur nú hin nýja stjórn seyðið cg
sannast hér enn sent fyr, að syndir
feðranna bitna á börnunum. Tyrk-
landi gerir litið til, þó að Trijiolis
gangi undan því, nema að því
leyti til, sem ágjörnum nágrönnum
er gefið undir fótinn, að höggva í
sama farið, en á ítölum liggttr nú
sú skylda, að t friða landið og
stjórna því svo; að þeir hafi virð-
ing af, en landsfólkið gagn og
heiflir. Sjálfir ávinna þeir sér
ekki annað en að svala lijóðar-
metnaði sínum, og mun það verða
þeint dýrt að lokuntim.
Þessar þjóðir. sem nú ertt að
leggja undir sig eða hafa fengið
yfirráð yfir Afríku, hafa ætlunar-
verk fyrir höndum, sem eru næsta
ervið viðfangs. Þær geta ekki
farið að dæmi Rómverja, að verja
sjávarsíðuna með því að reisa vígi
með fram ströndunum, því að þær
eiga lönd beggja megin og alt um
kring eyðimörkina. Hana verða
eftir þeim mælikvarða liefir Frakkj þær að brúa með járnteinum, og
Iand fullan rétt til að taka undir það er varla ofmœlt, a’ð' stjóm
sig þessi lönd. Frakkar hafa, þeirra í Afriku hepnast að því
stjórnað þessum Iönduim aneð skör-
ungsskap Rómverja og það um-
fram, sem Rómverjar höfðu ekki
til að bera, en það er hin full-
komna siðmenning , með virðingu
fyrir mannréttindum , fyrir skyld-
tinum gagnvart eftirkomendumrm
og heilagleik samvizku og skoð-
ana frelsis livers manns.
I Morocco hafa Frakkar náð
föstum fótum, sem kunnugt er, og
verðtir það land ekki framar sjálf-
stætt ríki, heldur mun franskur
landstjóri stjórna landinu, fransk-
ir menn hafa forstöðu allra stjórn-
ardeilda. Frakka stjórn tekur.að
sér uinsjón með fjánmálttnum, og
verndar þegna landsins í útlöndum
og Evrópumenn innanlands. Sol-
dáninn muntt þeir losa við skuldir
hans, stjómarvöld og vandræði.
Deilumálum landinu viðkomandi
%kapi. sem þær sinna þessu ætlun-
arverki. Á þessu hafa þær og mik-
inn áhuga, sem sézt af því, að 14
jámbrautir hafa þær fyrirhugað
til og frá um 'áilfuna, og eru sumar
þeirra vel á veg komnar.
En hver og ein af öllttm þeim
þjóðum, sem eiga lönd í Afríku,
bæði þær, sem ertt af rómverskum
rótum runnar: Frakkar, ítalir,
Spánv'erjar, Portúgalar og Belgir,
og Bretar og Þjóvrejar ekki síður,
standa því betur að vígi en liinir
fornu Rómverjar, að í öllum þess-
um löndum er hugsunarhátturinn
jiannig. að engri stjórn helzt uppi,
að hafa nýlendur sínar fyrir fé-
þúfu; og um trúarbragðastríð er
vitanlega ekki að tala. Því er það,
að vænta má góðs at “landnám-
um” þessara þjóða í Afríku, þó
með misjöfnu móti séu stofnuð.