Lögberg - 25.03.1915, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. MARZ 1915
SYRPI
byrjar 3. árið
1. heftl 3. árgangs er nú komlS út
og verSur sent kaupendum og um-
hoCsmönnum þessa vlku.
fnnihald:
HHCarendi í FljótshlíC. Bftir Sig-
urt5 Jónsson.
í RauSárdalrxum. .Saga. Kftir J.
Magnús Bjarnason.
HugboS. Eftir Hermann JSnasson.
MeSal blóma. Saga.
fslenzkar þjóSsagnir. IX. Hlaupa-
Mangi. Efttr Finnboga Hjálmarsson.
StórskotaliSsmaSbr. Saga.
Flöskupúkinn. Æfintýri. (Nl.)
HernaSaraSferS nútimans. Eftir
aéra G. Arnason.
Heimsendir. Eftir Dr. F. Crane.
Fyrstu vesturfarar frá Noregi.
Saga.
Annar Sveinn Dúfa. (Frásaga úr
striSinu).
Tafsöm lelö er til Tipperary. KvæSi.
þýtt af dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
(MeS söguyfirliti af Tipperary).
Heimsókn til ólafs stiptamtmanns
1809. II
Verstu ósannindin.
GuSmundur i Dal. Saga.
Fálkinn. Merki íslands.
Til minnis: — Benedictus ’ XV.
Gangstéttir úr gleri. — Peningar.
Gamalt æfintýri.— FöSurlandsást.
Músik 1 skotgröfunum.—Svlssland
MpáSu stjörnurnar falli hlns þýzka
veldist ÚW
Árgangurinn ^$1.00
Heftið 30 cents
SYRPA hefir náö mikiili útbreiSslu
svo aS vonir útgefandans um ritiS í
byrjun hafa rætzt og langt yfir þaS.
þaS munu fá íslenzk heimiii vera þar
sem Syrpa heflr eigi fengiS inni. —
Kaupendur kvarta um aS leitt sé, aS
hún kom eigi út mánaSarlega. Úr
þvi kann aS verSa bætt, þegar strlS-
inu slotar og aftur kemur góSæri
í viSskiftalifiS. AS ritiS hefir náS
jiíkum vinsældum, er þvl aS þakka,
aS þaS hefir flutt mikinn fjölda af á-
gætum sögum og öSru innihaldi
skemtilegu Qg fróSlegu, sem fólk hef
ir haft unun af aS lesa sér til dægra
styttingar, þegar annir dagsins eru
frá.
þeirri reglu hefir veriS fylgt aS
láta borga ritiS fyrirfram. þeir sem
viija heldur, geta keypt eitt og eitt
hefti í lausasölu fyrir 30 cents hvert,
en dýrara er þaS og meiri fyrlrhöfn
heldur en aS borga dollarinn strax
og fá ritiS sent heim til sín meS pósti.
KOSTABOÐ
Fyrir $2.00 fyrirfram borgaSa og
senda tíl útgefandans sjálfs, fá menn
fyrsta, annan og þi-iSja árgang—768
blaSsiSur—(póstgjald borgaS). þetta
ágæta kostboS stendur aS eins til
aprfi næstkomandi.
sem er hæfileg áhöfn, þá mundu
öll býlin til samans verSa 57,500
fermílur aö stærC, eCa (álilca. um sig
og IHinois ríki.
mjólkur kýr af góúu kyni í báöar
ættir, og ekki sízt þaö, aC vanda
jarSargróCa, fóöur og hiríSu.
ÓLAFUR S. THORGEIRSSON,
678 8herl>rooke St., VViunipeíir.
Kúabú í Bandaríkjum.
Eftir W. J. Fraser, kennara í
mjólkurbúskap við Illinois
h&skóla.
Bændur í Bandaríkjum halda
þrennar feiknarstórar hjarðir kúa,
en í hverri um sig eru meir en 7
miljón hausar, og þa'rf til undir-
halds hverrar hjartSar jörS sem er
fult eins stór urn sig einsog Illinois
riki. Eina af þessum kúahjörCum
vantar $50,000,000 á ári hvcrju, til
þess a)5 borga eldi sitt og umhirðu.
önnur, henni jafnstór, gerur sæmi-
legan arð, sem svarar $7.85 á ári
fyrir hverja kú. en þriðja hjörbin
með 7 miljt'm kúm gefur ágætan
arð, $26,82 hver kýr, eöa 187 miljón
dali, allar til samans á ári hvejru.
Þetta er ekki tóm ágizkun, held-
ur staðreynd með rannsóknum
j .lýítir- og- Búskapar deildar við'
Ulinois háskóla, á árlegtim mjólk-
ur artSi ineir en xööo kúa til og frá
um alt Illinois ríki.
Þrer rannsóknir voru ckki gerð-
ar til þess að sýna, að kýr gefa
núsjafnan arð, j>vi a'S ]>að er öllum
ktinnugt fyrir löngu, heldur til þess
að komasí að raun um, liversu mik-
ill sá mismunnr er og hverja þýð-
ingu hann hafi fyrir mjólkur bú-
skap landsmanna í lieild sinni.
I,akasti þriðjungurinn af þessari
kúaeign gaf til jafnaðar 3654
pund af mjólk og 134 pund af
sméri árlega, og vantaði hverja kú
$7.25 á það ,að txorga fyrir fóður
sitt. Þriðjtmgurinn í miðið gaf
til jaínaöar 5000 pund af mjólk 1 >g
198 pund af sméri árlega, svo að
$7.85 á.bati varð á hverri kú. Hver
kýr í þeim flokkinum sem bezt
reyndist, mjólkaði til jatnaðar
6765 pund af mjólk og gaf 278
pund af sniéri; ársarðurinn af
hverri þeirri kú varð $26.82, af-
Það finst ekki sú sveit í neinu
| riki þessa lands, er hafi nándar-
, . . nærri full not af kúm sínum. Og
lesa, munu segja sem svo, að þessil baK er aumt tfl w. a6 yita a6
Lakasta hjörðin. 50 miljóna tap.
Það stór blettur Bandaríkjanna,
ekki minni um sig en Illinois, er
brúkaður til þess að undirhalda 7
miljónir af ónýtum mjólkurkúm, yándamái
er hverja vantar $7.25 a, að borga
fóðrið sitt. Tapið á þeim öllum
til samans er nálægt 50 miljónir
dala á ári.
En mjólkurbændur, sem þetta
. . það er aumt til þess að vita,
uppliæð geti ekki venð tomt tap. j mjólkurb endur og heimafólk þeirra
En su viðbara getur ekk, hnekt þv, i en, svo önnum ka{in vig þ4 hörku.
sem sannað er, að þessar lcyr eru vin aS undirbáa jarðveginn, sá,
nua foðn viðsvegar unv landið. I hreinsa og uppskera, hýsa, gefa,
Að þessar tyrn kyr eru dre,fðar,jhiríSa mjórka kýrnar, aS. þau
em eða flem a hverju bui, þarsem fa sér ekki tíma til aS stansa og
goðu kyrnar vega upp tapið a þeim,. ta að þvi hvert þetta stefnir.
dregur ekk, minstu vitund ur tap-| „aS fólk ,)erst vis ofurefK sitt og
mu, þegar ollu er a botninn hvolft. j glir ekki aS því, aS slíkur báskap.
MeSal-kýmar. ”r ,eiðir ' basl °£ a vonarvöl.
; Það er bágt að 'hugsa til
Annar kúahópurinn, meðal-kým- j forsjálausrar eyðslu.
ar, 7 miljónir að tölu, þarf ná- Ef mjólkurkýr, með venjulegri
kvæmlega sama fóöur, hús og hirðu j meðferð. gefur ekki 4000 pund af
og hinar, sem lakarl em, þó a» I mjólk og 160 pund af sméri um
hver kýr í honuni framleiði $15.00 árið, þá tapar eigandinn á henni.
árlega, fram yfir þær. En til þess j Eigi að' síður em slíkar kýr og aðr-
að hafa eins dollars arð af hverri ar þaðan af verri, aldar ár eftir ár
upp á hár kosti móðurinnar, og
þar því ekki að renna blint í sjó-j
inn með það.
I öðm lagi þekkir hann kynið að j
Fyrsta ráðiS. j kúm sínum.
Ráðið fyrsta var það, að fargaij \ þriðja lagi fara kostir kúa
lök.ustu kúnum og fá aðrar betri í mikig eftir því, hvernig með þær
staðinn. Hvort sem nokkur tmir j er farig fyrsta lífsárið, og getur
því eða ekki, þá er það, hvort j eigandi því aukið kosti þeirra á
kýrnar eru góðar eða ónýtar, aðal-1 sigan met; réttri nieðferð á þeim
mjólkurbóndans, sem j cm kálfum.
hann verður að hafa vakandi auga { fjorga lagi getur hann sneitt
a, og hann má aldrei gleyma. ; |lja sýkingu, tímaleysi og tuber-,
culosis á kúm sínum, með því að
ala þær upp sjálfum af hraustu og
iivilbrigðu kyni.
kú í þessum flokld, verður að
mjólka hana 80 sinnum, eða í meir
en mánuð.
Allur gróðinn af hverri kú í
þessum flokki, að undanteknum 60
centum, gengur til þess að vega upp
á móti tapinu af kúnum í lakasta
flokkinum, og með þvi að ein af
hvomm eða tvær samtals gefa 60
centa árlegan ágóða, þá gefur hver
kýr af báðum flokkunum til sam-
ans, 30 cent í hreinan gróða á ári
hverju. Með öðmm orSum: mjólk-
urbændiir í Bandaríkjum hirða,
hýsa og mjólka lakari tvo þriðj-
unga mjólkurkúa í Bandaríkjum til
þess að fá einn tiunda úr centi á
dag i ágóða af hverri kú. Hver
kýr í þessum tveimur kúahópum,
með 14 miljónum köa, verður að
undirhaldast í tíu daga, til þess að
gefa eitt cent í ágóða, og í fimtíu
daga (nálægt tvo mánuði) og
mjólkast eitt hundrað sinnum, áð-
ur en hreinn ágQði aj nenm nægír
til að kaupa 5 centa vindil eða
og mann fram af manni. Þáð er
ekki vandasamt að mæla nythæð
og fitu, — því ekki þarf annað en
kvarða, reizlu og Babock’s mælir
en samt brúkar varla einn af
hundraði af mjólkurbændum þessa
lands þessi áhöld til að reyna, hvort
kýrnar1 hans borga eldi sitt, eða
ekki.
Hver mjólkurbóndi ætti að halda
skýrslu um mjólkurhæð og mjólk-
urgæði hverrar skepnu og farga
þeim strax, sem nú ekki þvi marki,
sem nú var gefið. Markið ætti
hver mjólkurbóndi að hækka ár
frá ári, smálosa sig við þær kýr,
sem aftur úr verða og fá sér aðr-
ar hetri i staðinn. Því betri sem
kýmar eru, því meira gefa þær af
sér og því minna kostar kúahaldið
og eftir því fer hagur kúabóndans.
Til dæmís um, hve hentugar em
þessar rannsóknir á nythæð og
smérgæðum. má nefna þetta dæmi,
sem eg þekki sjálfur: Kýr á einu
frriðja ráSiS.
Þegar kúabóndi er búinn að I
losa sig við allar lélegar kyr, I
káupá kyngott naut til kostabóta, |
koma sér upp góðum kúm undan i
beztu skepnunum, þá er enn eftir
eitt aðál atriði — fóðrið. Sá sem
kaupir að mestalt fóöur handa!
skepnum sínum, heggur með því
stórt skarð i ábaJtann af búi sinu,
slíkrar 1 mörgum tilfellum rer allurj
arðurinn af mjólkurkúnum for-
görðum með því rmóti. Fóðrinu
verður að haga svo, að ekki em-l
ungis auki það mjólkur og smér'
framleiðslu, heldur líka auðgi jarð-
veginn.
Munurinn á því fóðri sem hafa
má af ekru hverri, er fyrir sitt
leyti eins mikill og mismunurinn á
mjólkurkúnum. Vanaleg ekru upp-
skera af komi úr silo eðá alfalfa
heyi er þreföld til fóðurgildis á við
hafra eða timothy hey og fimmföld
á við vanalegan “blúe grass” bit-
’haga. Af þessu er Ijóst, að sá sem
vill búa góðu mjólkurbúi, verður
að sá sem minstu til þess fóðurs,
sem lítið fóðurgildi hefir á borð
við annað, sem miklu dlrýgra er til
fóðurs, svo sem kom og alfalfa,
hvar sem því verður vitV ikomið.
Þar sem alfalfa vex ekki, þar má
hafa “cow peas” og “soja beans” í
staðinn. Kom, ‘kom silage’ og
alfalfa hey er bæði lystugt og
drjúgt fóður handa mjótkurkúm
og þarf ekkert kraftfóður að kaupa
því til viðbóta'r, nema handa þeim
kútn, sem mjög mikið mjólka.
Þeir mjólkurlxændur, sem þess-
um ráðum fylgja, munu fá góðan
arð af búum sínum, á mjög fáum
árum. Þeir geta gert betur en tvö-
búi gáfu af sér hver til jafnaðar
borga 5 cent fyrir fargjald með! 5800 pund af mjólk og 224 pund faklað' framleiðslu búsins og marg-
strætisvagni. Maður sem mjólkarj af sméri, og var $16,60 arður af faldað arðinn. Til em búaíbú, þar-
50 slíkar kýr fengi 5 cent í ágóða, ■ liverri kú. þegar hyrjað vár að seni 9°°o Pund mjólkur og 324
fyrir hvern dag sem hann hefði ■ rannsaka nytina. Eftir að búið PUIK' sntérs hafa fengist úr hverri
hug til að hattga við það “btisienss” var að reyna þetta í fjögur ár og ^ og arðurinn numið $42.00 af
Hug&ið til þeirra 14 miljón kúa,, velja úr tií förgunar hverja kú, sem hverri, nm árið, að öllum kostnaði
sem nú eru mjólkaðar á hverjum; aftur úr drógst, þá fengust úr frádregnum, þar
degi í Bandaríkjum, er aldrei lögðujhúnum að meðaltali 8628 pund af eiSan'-a annara
neitt ti! að 11 jálI>a búskaonum! mjólk og 324 pund af sméri. störfuðu og agóða a
tneðal
kaupi
sem á búi
já!j>a búskapnum mjólk og 324 j>und af sméri. störfuðu og agóða a) jarðargróðla
áfram og gera ]>að aldrei. Þær Framförin var á þessunt fjórum el seklur hefði verið. k imtíu slík-
eta up]> afrakstur af landi, er gef- árum 2828 pund af rnjólk og 100. ar ^ýr gáfu 3200 dali á ári í alveg
, i „r arðurinn af hreinan ágóða.
ur af sér helmingi rneira en hið
frjósama Iltinois ríki, og gleypa
bæði andlega og líkamlega vinnu
1,400,000 manna, sem á þessu
landi búa og mjólka þessar 14
miljón beljur, aðeins til að horga
vexti af höfuðstól og kaupgjald,
með hreint ekkert afgangs í ágóða.
pund af smen
hverri kú hafði vaxið um $23.48.
Annað ráðið.
Þessari ritgerð höfundar, sem
birtist í tímarit'inu .“Review of
, . , Riveiws”, fylgja myndir af fimm
oað sjaltsagt se að setja á kúm, er hann segir gefið hafa 112
vr álfa undan beztu mjólkurkún- dali [ eftirtekjur á einni viku, með
um, þá er það ekki einhlítt, ef I0 Centa verði á pottinn. Með 2
nautin eru af lélegu kyni, þvi að; Centa verði á pottinum hefði kýr-
Sá maður sem hýsir, hirðir, mjólk- K T fult emS an8aií*’ f veIÍa nytin eftir daginn verið virði $1.37.
ar og yrkir jörðina til að fóðra a*iHann segir líka frá því, að Bún-
og yrkir jörðina
kýr, sem gefa 30 cent hver í
gróða, má með sanni kallast
húmaður.
imjólkurkúm. einsog að öðrum! aðankild Bandaríkja stjómar rek-
“ 1 skepnum. Margir bændur halda
1 1 Iéleg naut, þó viðleitni hafi að
i öðru leyti til að bæta kúakynið, og
geta því aldrei komizt áleiðis til að
græða á mjólkurkúm sínum. En
það er satt bezt að’ segja, að þó að
I þnðja 7 miljón kúa hóp Uncle j kynbótanaut sé dýrt að kaupa
hriðji hópurinn. Máttarz’iður
mjólkurbúa.
Sam’s, þarf hver kýr nákvæmlega
sama fóður, landrými, hirðu, hús
og fyrirhöfn, einsog ntnar, sem
lakari eru, en framleiöir þá 6765
pund af mjólk og 278 pund af
sméri utn árið, horgar fyrir hýs-
ingu, kaup fyrir alla vinnu sem
við hana útheimtist, markaðisprís
fyrir alt fóður sem í hana fer, og
í
upphafi, þá finst ekki húmannlegra
bragð, heldur en að eignast það,
né neitt, er arðvænlegra sé til
lengdar. Það er stórum hyggilegra
en að kaupa dýra gæða kú, því að
kostir nautsins korna fyr og víðrir
fram á skömmum tíma. Ef und-
aneldis naut eru hyggilegar valin,
eitt fram af öðru, þá fara kostir
gefur þar að auki í hreinan arð! laiahjarðarinnar hraðvaxandi, þó
$26.82, sem umbun fyrir þá hygni að léleg væri i upphafi, unz hún
og forsjá sem sýnd hefir verið í er orðin afbragðs góð á fám árum,
mcðferð hennar. og tvöfalt arðmeiri en áður.
Þessi hjörð er ]>að, sem heldur!
kúabúskapnum við i landinu. Ef
ekki væru þessar arðsömu gæða
kýr. þá mundu mjólkur afurðir
annaðhvort vera í geypiverði eða
mjólkurbænriur allir liættir að
mjólka kýr, svo að mannkynið væri
mjólkurlaust. Af þessari hjörð er
ekki 50 miljón dala skaði, heldur
187' miljónir í hreinan ágóða.
Sá mjólknrbóndi sem hefir 30
kýr þessum likar, fær fyrst rentur
af þvi fé sem liggur i jörð hans og
áhöldum, kaup fyrir alla vinnu á
jörðinni, búverk sem annað, og auk
þess $805 í lireitian ágóða, sem
Ef sæmilega
aðferð ætti
gangs öllum útgjöldum.
Þær kýr sem til rannsóknar voru 'daun 1yr,r húvit sitt.
teknar vorti á ýmsum stórum ov skynsamleg búnaðar
smáum
Samkvæmt síðustu skýrslum
stjómarinnar uin afrakstur af da£ 1 hreinan ágóða.
voru a vmsum storum og • auiclu
búum viðsvegar um Ulinois. ser staf5 5 landinu- Þa mundu mjólk-
amt síðustu skvrslum urbændur fa ha,fa aðra mtljón á
Hver einasti hygginn mjólkur-|
l>óndi mun segja þá reynslu sína,;
að góð undaneldis naut hafi átt
mikinn þátt í að örvá kosti kúa-
hjarðar og hafi borgað sig betur
en nokkuð annað ráð þeirra til efl-
ingar kosta bjarðarinnar. . Sem
dæmi má nefna ]>etta, sem eg
þekki af eigin raun: 1 einni sveit
vom skýrslur haldnar úm sex
kúahjarðir, þar sem engin áherzlá
var lögð á kosti föðurkynsins að
mjólkurkúnum. t þeim hjörðum
fengust 175 pund smérs úr hverri
kú til jafnaðar á ári, og ársarður
af hverri kú reyndist þar $3.40. í
sex öðrum kúahjörðum sömu
sveitar voru undaneldis naut valin
að kostum og þar fengust 265 pun 1
smérs úr hverri kú til jafnaðar og
var árlegur arður af hverri kú í
þeirri hjörð til jafnaðar $24.80.
u.r nokkur fyrirmyndar mjólkurbú
á' 20 ekra býlum og hefir þar að
jafnaði 3979 mjólkurpotta fyrir
hverja ekru býlanna. Það er ná-
lægt því helmingi meira en ltinir
beztu mjólkurbændur hafa gert,
1 sem taka alt fóður hjá sjálfum sér,
en bústjórar stjórnarinnar síðu
nálega engu öðru en komi og alf-
alfa og stunduðu upp á kynbætur
og hirðu, sem bezt þeir kunnu.
Enn sýnir þessi höfundur með
töluskýrslum, að sá mjólkurbóndi,
sem hefir mikinn ltag af kúabúi
sínu. kostar litlu eða engu mciru
til, en hinn, sem engan eða sár-
lítinn arð hefir af jafnstóru búi.
Tilkostnaður og verk era ámóta,
en — hyggindin, sem muninn gera,
eru ólík.
staðinn
kúm í öílum Tíandaríkjum, fæst af fJrir ba,fa nli,-ie>n’ 10eð sömu kua-
hverri 140 pund af sméri að meðal-jtb,u’
tali um árið, en meðaltal smérs úr1 Það heyrist oft nú orðið, að
hverri af þeim moo kúm sem ein ástæðan til þess, hve dýrt er að
rannsakaðar voru í Illinois. var iifa ’ þessu landi, sé sú, að bænd-
203 pund. og þar af sést, að töl- ur kunni ekki að búa. Sé svo, þá
urnar sem hér er gengið út frá, eiSa miólkurbændur sinn þátt í
eru, ef ekki of háar, þá að minsta sökinni. Nú má spyrja: “Er
kosti ekki of lágar. Til þess að nokkurt ráð við ]>essu feikna tapi?“, 1 ni móðurkyn kýrkálfa má
frámfleyta þessum kúafjölda, 7 Ráðin era til, sem betur fer. Þau 1 se?Ía þetta, að góður búmaður
miljónum aö tölu í hverri hjörð, eru hvorki erfið né margbrotin.;ilefir fernar ástæður til að velja
og væri þeim skift niður á 230,000 Aðallega eru þau þessi: Að farga! Þa® ur hjörð sinni:
Dýralíf í djúpsœvi.
Flestar þjóðir hins siðaða heims
hafa á síðari árum gert sér far um
að rannsaika sem bezt höfin með
ströndum fram, kynnast dýralífi
þess, mæla dýpi og hita, athuga
strauma og stefnur þeirra o. s. frv.
Hafa slíkar rannsóknir einnig ver-
ið gerðar við strendur íslands, þótt
ekki séu þar enn öll kurl komin til
grafar. En stærri þjóðirnar hafa
ekki látið við það lenda. að rann-
satka sjóinn með ströndum fram;
]>ær senda einnig rannsóknarskip
sín, og ekki síður, “út á djúpið”.
Badaríkin hafa haldið úti einu slíkti
skipi í meira en þrjátíu ár. Fær-
ustu vísindamenn og -náttúrufræð-
ingar hafa verið valdir til a® stýra
Eftir þeirri tölu fæst af fjörutíu rannsóknunum. Hafa þeir einkum
kúa búi 856 dala arður af kynbætt- snui® athygli sinni að dýralífi t
um kúm, úmfram það sem af hin-
um fæst. Það er víst, að það
margborgar sig að koma sér upp
kynbóta nauti, þó að dýrt sé í upp-
hafi.
djúpsævi. Afla sinn veiða þeir x
hotnvörpur af ýmsri gerð, en
strengurinn sem botnvarpan er
dregin með er alt að sex mílna
langur, þegar dregiö er á í miklu
dýpi.
Skip þetta heitir “Albatross” og
er tæp 1000 tonn að stærð. Hefir
það viða farið þar sem ekkert skip
160 ekra býli, með 30 kýr á hverju, ónýtu kúnum. fá í þeirra stað f fyrsta lagi getur hann vltað í ilefir áður komið, mælt rýpi og eft-
ir margra mánaða fjarvera, komið
með aflann í glerflöskum. Skipið
var bygt árið 1882 í þessu augna-
miði og kvað vera fyrsta gufuskip-
ið úr stáli er smíðað hefir verið í
Bandarikjunum.
Ameríkumenn byrjuðu á haf-
rannsóknum skömmu eftir 1867 og
hefir þeim verið haldið áfram til
þessa dags. Síðan hefir vestur-
hluti Atlantshafsins verið rannsak-
aður norðan frá Nova Scotia og alt
suður að MageUan sundi og aust-
urhluti Kyrrahafsins sunnan frá
Califomiu og norður að Behrings-
sundi og norðvesturhluti þess suð-
ur að Philippa eyjum. Mörg skip
hafa verið notuð til þessara rann-
sókna, þótt “Albatross” sé elst og
hafi víðast farið.
Miklar og margvíslegar breyt-
ingar hafa orðið á dýra og jurta-
ríki jarðar stð'an lifandi verur hófu
þar fyrst sögu sína. Það er al-
ment álitið, að lifandi verur hafi
fyrst orðið til í grunnsævi upp viö
strendur og þaðan hafi þær breiðst
út ttm hafið, komist upp í ár og
stöðuvötn, stigið eða skriðið á land
tipp og fylt að lokum lönd og höf
eins og vér vitum að nú gera þær.
f'örfin kallar.
Mönnum hefir skilist, að nauð-
synlegt væri að kynnast launkof-
um og leynikymum hatsms, bæði
til þess að draga úr hættum sjófar-
enda og fá ljósari hugmynd um
hve auðugt það er af matvælum og
öðrum nauðsynjum
Það liggur i augum uppi, að því
nteir sem mannkyninu fjölgar á
jörðinni og því betur „sem þeim
lærist að nota sér auðæfi þurlend-
isins og gera hærri kröfur til lífs-
ins, ]>ví örar gengur á þær nauð-
synjar er þurlendið hetir aði bjóða
ntönnunt til gagns og þæginda. Þvi
era það hyggindi sem í haga koma,
aiö kynnast sem bezt þeim auðæf-
um er útsærinn hefir og læra að
færa sér þau í nyt áð,ur en neyðin
kallar að. Hefir þetta meðal ann-
ars mjög ýtt undir hafrajnnsóknir
á siðari árum.
Forðabúrið.
Mest af þeim matarforða eöá
næringarefnum, sem dýr og jurtir
hafsins lifa á berast þeim af landi
ofan. Hver spræna, lækur gil ’of
elfa leggur til sinn skerf í þetta
stóra bú. Mikið af þessum mat-
arforða er svo smágjör að hantl
sést ekki með benim augum. Þeg-
ar út i djúpið kemur, nærast dýr
hafsins og jurtir á ]>essu. Er
mikið af þessttm dýrum svo smátt
að þau sjást ekki heldur með ber-
um augum. Þau verða stærri dýr-
um að bráð, fiskar eta þau, stærri
fiskar eta þá og þannig gengur það
koll af kolli, að .stærri dýrin eta
þau smærri. .Verður því niður-
staðan sú, að selir, hákarlar, hval-
ir og önnur stórvaxin sædýr lifa
í raun og veru á því, sem berst út
í hafið. Þessi fæða er því minni
sem fjær dregur landi. þótt haf-
stratimar beri hana langar leiðir;
]>ess vegna er dýra og jurtalíf því
fáskrúðugra sem f jær dregur landi.
Sjaldan hefir komið fyrir, að
lifandi verur hafi fundist á rrteir en
fjögra mílna djúpi og aldrei hefir
fundist kvik skepna þar sem er
sex mílna djúpt. Er það því skoð-
un þeirra er bezt vita, að þar sem
svo er djúpt geti engar skepnur
lifað.
Lengi héldu ntenn, að fiskar
gætu ekki lifað í svona djúpu vatni
vegna þiýstings. En sú skoðun
ryður sér nú til rúms. að þeir geti
ekki haldizt þar við vegna matar-
leysis. Ætla mætti að æti væri
ekki ntinna þar sem dýpi er mikið
heldur en þar sem grynnra er, því
mesta sjávardýpi sem mælt hefir
verið er nælægt löndum. Má benda
á hina djúpu hafdali norður af
Vestur Indiurn, fyrir austan Jap-
an, sunnan Newfoundland og aust-
an Guam eyjuna austur af
Philippa eyjunum. Svo er það og
á yfirborði haifsins; en ekkert af
því æti kemst til botns, vegna þess,
að það sem ekki er etið á leiðimn
niður, leysist algerlega upp löngu
áður en það nær til botns. Æti og
annað leysist þvi fyr upp sem
vatnsþrýstingin er meiri. Þiví er
þáð, að á fimm til sex mílna dýpi
finnast sjaldan aðrar dýraleyfar
en hákarlstennur og hvalkvamir.
Þessi bein eru mjög hörð óg leys-
ast því seint upp: alt annað leysist
upp og hverfur.
Veiðarfœrin.
Botnvörpur sem notaðar eru
til þessara rannsókna, eru af ýmsri
gerð. Flestar eru þannig gerðar,
að hægt er að loka þeim og opna
jþær eftir vild, ]>ótt þær séu utan-
borðs. Er sá umbúnaður nauðsyn-
legur, til þess að engar skepnur
komist í vörpuna á meðan hún er
á leiðinni upp eða ofan. Þegar
rannsaka skal dýralíf í tveggja,
þriggja eða fjörgr mílna fjarlægð
frá yfirborðinu yrði rannsóknm
hvorki nákvæm né ábyggileg. ef
varpan væri send niður og dregin
tipp opin.
Þegar veður og sær leyfa ertt
vörpurnar hafðar utanborðs í
marga klukkutíma á milK þess að
STOFNSETT 1882
LÖGGILT 1914
D. D. W00D & S0NS,
—LIMITED—
verzla með beztu tegund .af
K O L U
Antracíte og Bituminous.
Flutt heim til yÖar hvaf sem er í bænum.
Vér æskjum verzlunar yðar,
SKRIFST0FA:
904 Ross Avenue
horni Arlington
TALSÍMl:
Garry 2620
Private Exchange
þær eru dregnar upp. Veiöin er
látið í stór sáld þar sem aur og
leðja eru hreinsuð úr aflanum.
Þar taka vísindamennirnir við.
Fáséð dýr.
Eitt af einkennilegustu dýrunum
sem fundist hafa í djúpsævi, stund-
um í þriggja mílna djúpl, er “lilj-
an sem etur ket”. Þetta dýr er,
eins og nafnið bendir til, líkt jurt-
um og gefur þeim ekki eftir í lit-
skrúði. Vísindamenn kaUa þessa
skepnu “crinoid” ('=líklilju).
Þekja þessar rauðu, gulu og bláu
“dýraliljur” hafsbotninn sumstað-
ar á margra fermílna svæði. Ef
sólarljóss nyti þar niðri og mann-
legt auga mætti skygnast niður í
djúpið, mundi oss ekki virðast feg-
urð hafsins standa langt að baki
]>ess er vér sjáum fegurst í ríkí
náttúrunnar á þurlendinu.
Þessar skepnur virðast að ýmsu
leyti ekki vel úr garði gerðar frá
náttúrunnar hendi til að berjast
fyrir lífinu og vera til lítilla nota
fyrir aðrar skepnur. Þær geta
ekki hreyft sig, eru blindar, eltal,
ekki aðrar skepnur og gera engum
mein sem ekki rekst á þær. En
þær eta alt sem kemur í námunda
við þær jafnt dýr sem jurtir.
Veiða þær það með löngum gríp-
örmum. Armamir eru tíu eða fleiri
á hverri skepnu. Eru þeir þaktir
hári eða fíngerðunr broddum, sem
eru á sífeldu kviki og færa bráð-
ina niður í munninn og magann,
Armarnir eru hringstæðir og er
munnurinn og maginn í miðjum
hringnum sent þeir mynda. Lík-
aminn er lítill og er tastur annað-
hvort á steinum, öðrum ihafdýrum
eöa í leirntun á hafsbotni. “Crin-
oidan” er ein af þeim fáu sjódýr-
um, sent aðrar skepnur sækjast
ekki eftir; hítn er svo hörð og kalk-
kend, í raun og veru ekkert nema
bein.
Því er það. að fá dýr á landi eðaj
sjó, geymast jafn vel i skauti jarð-
ar og þessi gera, eftir að lífi þelrra
er lokið. 1 kalknámunum í Craw-
fordsville í Indiana og Burlington
í Iowa er mikið1 af leyfum af þess-
um “hungruðu blómum, sam hafa
legið þar í skauti jarðar síðan
Mississippi dalurinn var hafsbotn.
Fyrstu daga æfi sinnar sveima
þessar skepnur um i hafinu og
hrekjast þá fyrir straumum hafs-
ins. Má því oft ráða stefnu haf-
straumanna af því hvar þær era
niður komnar þegar þær loks festa
rætur. Mörg hundruð tegundir
hafa fundist af þessnm dýrum.
Aðrar einkennilegar skepnur
sem víða þekja stór svæði af botni
hafsins og erti ekki ólík runnum
eða trjám, eru hinar svo nefndtl
“sæfjaðrir”. Þegar þær koma upp
úr djúpinn bera þær daufa birtu,
en ef þær snerta ammóníak skína
þær skært. Er haldið að þær geti
lýst upp ríki sitt á botni hafsins og
þannig hænt að sér æti eða fælt
j óvini sína.
Skynfœrin.
Sjón fiska er mjög misskörp.
Hákarlinn sér mjög vel, aðrir sjá
illa eða eru blindir og komast þó,
ferða sinna; liklega hjálpar tilfinn-
ingin þeim. Sólarljóss nýtur ekki
eftir að komið er mílu niður fyrir
yfirlxtrð hafsins. Þar fyrir neðan
rikir eilíft myrkur.
Þeir fiskar sem hafa bækistöö
sína í þessu myrkra ríki, era smáir
vexti, dökkir á lit eöa rauðleitir.
Sumir eru blindir en sumir ekkL
Ætla mætti að skepnur sem aldrei
sjá ljós dagsins, ]>yrftu ekki augna
með; svo er þá ekki; sumir hafa
enda skarpa sjón. Ekki er sú gáta
að fullu ráðin, hvernig blindir
fiskar finna fæðu. Lifa þeir að
likindum mestmegnis á því, semi
þeir finna í leimum á botni hafsins.
Lengi var sú skoðun ríkjandi, að
fiskar væru að eins á yfirborði
sjávar, eða á þeim Slóðum þar sem
sólarljósið nær tH og á botninum.
f hilinu þar á billi héldu menn að
engin skepna lifði. En það hefir
sannast að svo er ekki. Margar
tegundir djúpfiska koma jafnvel
upp undir yfirborð ’hafsins. Fara
þeir þessar ferðir all-reglulega,
leita upp á nóttum en hverfa nið-
ur í djúpið* á daginn.
Ef um það er spurt hvemig á
þessu ferðalagi standi, þá Iiggur
svarið beint við: Þeir era að leita
að æti, því miklu meiri gnótt mat-
ar er upp undir yfirborðinu en þeg-
ar neðar dlregur. Nóttina nota
þeir til þessara ferða vegna þess,
að þá eru þeir óhultari fyrir óvin-
um. Djúpfiskar sjá betur en hin-
ir þótt skuggsýnt sé; þeir eru van-
ir myrkrinu. Að hinu leytinu
standa djúpfiskar ver aðl vígi en
hinir, ef til ófriðar kemur, þvi að
þeir era að jafnaði seinni á sundi
og eiga því erfitt með að forða sér.
Margir þessara ferðalanga era
einkennilegir. en einna mesta at-
hygli hefir “Ijósberinn” vaklð.
Hann er lítill og veikburða, en al-
þakinn neistum líkt og rafljós
væra. Fer hann um sem eldi-
brandur í dökku djúpinu og laðar
þar skepnur að sér sem ljóselskar
eru, en fælir hinar. Annar hefir
fundist í nánd við Philippí eyjam-
ar: Sá er nafnkendur fyrir það 'hve
ljótur hann er. Munnurinn er
geypistór með löngum tönnum, en
augun örsmá og eru svo nærri
munnvikunum, að engu er líkara
en hann muni gleypa þau á
hverri stundu. En af efri gómn-
um leggur skæra birtu svo munn-
ttrinn er eins og eldhaf )á að sjá,
þegar hann opnar hann. Margar
aðrar kynjaverur 'hafa fundist og
oftast bætast nýjar við t hverjum
drætti.
M unnmeeli.
Margir munu hafa heyrt ýmsar
kynjasögur um hafskrímsli. Há-
karlar ferðast oft tveir saman,
karldýr og kvendýr og synda þá
hvort á eftir öðra. Þegar þeir era
fjörutíu til fimtíu feta langir og
ekki sér nema á sporðana og bak-
uggana, virðast þeir báðir vera ein
skepna, sem sjómenn þá halda að
sé óþekt og hættulegt ferlíki
Eitt af hlutverkum rannsóknar-
skipa er það, að athuga seltu sjáv-
ar. Er norðurhluti Atlantshafsins
saltari en norðurpartur Kyrrahafs-
ins. En mest salt er i Miðjarðar-
hafinu, Rauðahafinu og .Adríahaf-
inu. Báðumegin við jarðarlínuna
era og höfin saltari en þegar suð-
ur á bóginn dregur eða norður.
Skarpskygn hagfræðingur hefir
komist að þeirri niðurstöðu, að ef
öllu því salti, sem er í þessum höf-
um væri jafnað yfir Bandaríkin,
þá yrði lagið meira en hálfönnur
míla á þykt.
(Árgip úr Amerícan Magazme)
— Þýzka stjómin hefir bannað
kafnökkvum sínum að skjóta á
skip, er fara frá Haore á Frakk-
landi, yfir sundið til Englands,
nema eftir nákvæma athugun, með
því að þýzkir fangar kunni að vera
á skipum þeim, er fluttir eru til
Englands.
11.00 afsláttur á
viiui ai ivuiúiD
i-esið afsláttarmiðann. Seudið Kann
með pöntun yðar.
Kynnist CHIN00K
Ný reyklaus kol
$9.50 tonnið
Knginn reykur. Ekkert »6t
Ekkert gjall.
Agætt fyrir eldavélar og
otna, einnig fyrir aðrar
Kitavélar haust og vor.
Þetta boð vort stendur til 7. mév-
ember 1914.
Pantið sem fyrst.
J.G. HARGRAVE& CO., Ltd.
334 MAIN STItEET
Phone Main 432-431
Klipp úr og gýn me8 pOntun.
«1.00
Afslúttur
$1.00
Ef þér kaupltl eltt tonn af
Chinook kolum á $9.60, þft
gildir þessl mitSi elnn dollar,
ef einhver umbofismaBur fé-
lajfslns skrlfar undir hann.
J. G, Hargravo Jt Co., litd.
(Ónýtur ftn undlrskrtftar.)
I