Lögberg - 28.10.1915, Qupperneq 1

Þarf að fá undireins
Skólabækur frá öllum skólum landsins. Vér borpum
bæsta verð fyrir þær, þó þær hafi verið brólafar og séu
nú úr gildi. Vér seljum og brúkaðar skólakækur og skift-
um á þeim.
“Ye Olde Book Shop”, 253 Notre Dame Ave.
Gegnt Grace Church* Tals. G. 3118

Két með
stjórnareftirliti.
Búnaðar stjórnardeild Canada lætur stimpla két af öllum
ske num, sem slátrað e*- f þeim stofnunum, sem hún hefir
eftirlit með: „Canada approved.** Vor aðferð er að selja
aðeins két af heilbrigðum skepnum. Gætið að stimplinum.
FORT GARRY MARKET CO., Limited
330-336 Garry St. Phone M. 9200
28. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 28. OKTÖER 1915
NUMER 44
- iHawsp—4S
Islendingur fremstur í __
flokki á heimssýningunni
MERKILEG UPPGÖTVUN /ERUR iíl D ÞAR
um
að dreifa
rafmagns-
Eins og öllum er kunnugt
stendur yfir heimssýning í bænum
San Francisco i Bandaríkjunum.
Eru þar auövitað sýnd flest þau
undur sem heimurinn á og nokkru
þykja skifta. Þar er ekki til neins
fyrir þá aö koma meö uppfyndn-
ingar sýnar, smíöar eöa vinnu,
sem ekki hafa eitthvað betra að
bjóða en almennt gerist. Þar eru
færustu menn allra þjóöa sem
keppa um frægö og fé í öllum
efnum. Það er því ekki neinn
smávegis heiður eða traust sem
þeim er sýnt sem þangað er boöið
að koma og ærnu fé varið til þess
að fá þangað.
Samt sem áöur hefir íslending-
ur orðið þess heiðurs aðnjótandi.
Herra C. H. Thordarson raf-
magnsfræðingur frá Chicago hef-
ir þar á sýningunni merkileg
áhöld til þess að dreifa þoku með
rafmagni. Og sýnir það bezt
hversu rnikið þykir til þessarar
uppfyndningar koma að sýningar-
nefndin varði $7000' til þess að
byggja sérstakan sýningarskála
fyrir áhöldin.
Blaðið “San Franrisco Examin-
er” flytur eftirfarandi grein
þetta efni 8. október.
“Rafmagn til þess
þoku”. Sterkasti
straumur sem nokkru sinni hefir
verið notað, verður haft til þess
að breyta þykkri þoku í regn.
Miljón rafmagnseininga (valts)
verða sendar út í loftið til þess
að svifta burt þokunni, sem er
hindrun og meinvættur allri
skipagöngu. Sýningin ætlar að
gera tilraumr í þessa átt, sem
kosta mörg þúsund dali.
Innan fárra daga verður reynt
að svifta burt þokunni af Francis-
co firðinum með sterkasta rai-
magni, sem nokkru sinni hefir
verið notað. Verður þetta gert
frá tilraunastöð Panama-Kyrra-
hafs alþjóðasýningarinnar.
Ef tilraunin hepnast, þá mynd-
ast nýtt tímabil í rafmagnsfræð-
inni frá sýningunni í San Franc-
isco, og verða sjóferðir eftir það
mun hættuminni, þar sem fjarða-
þoka er.
Miljón eininga rafmagnsfram-
leiðir verður notaður, og er það
meira afl, en hingað til hefir ver-
ið haldið að mögulegt væri að
framleiða.
Byrjunar tilraunirnar verða
geröar á næturþeli þegar engir eru
í sýningargarðinum. Miljön ein-
inga rafmagnsframleiðir er ekkert
leikfang; sérstaklega þegar þeir
sem með fara vita ekki nákvæm-
lega hverju það heljarafl kann að
valda.
Allir þeir sem mest og bezt
þekkja til rafmagns, allir vísinda-
menn við sýninguna, eru á sama
máli um það að geysimiklar þrum-
ur og eldingar ’ framleiðist af
þessu heljarafli. En það er minst
um vert á móts við annað, er vél-
in kann að gera. Útbúnaðurinn
hefir verið fullkomnaður til þess
að skemta sýningargestum á
hverju kveldi með tilbúnum
þrumum og eldingum.
Skáli hefir verið gerður úr við
eingöngu; er þar tæpast nokkur
nagli eða annað úr málmi. Er
skáli þessi norðaustur af vólahöll-
inni, og þar er rafmagnsvélin
sýnd. Er hún skoðuð sem nokk-
urs konar leyndardómströll, sem
enginn veit hverju getur komið til
leiðar. Rafaflvekjarinn hefir ver-
ið skorðaður í steinsteypuskál eða
hólk afarmiklum, og verður skál-
in fylt með olíu, sem þekur allan
ra f a f lsvek j arann.
Rafmagnsframleiðarinn á að
skjóta þessum heljarstraumi eftir
nokkurs konar fjöðrum, sem fest-
ar eru á háa staura, en fjaðrirnar
eru í hring rétt hjá skálanum.
Tilraunirnar verða gerðar
þannig að eldingum verður haldið
innan vissra takmarka og verður
það gert undir umsjón C. H.
Thordarsonar frá Chicago, sem
hefir fundið upp |>essi áhöld og
búið þau til. Professor F. G.
Cottrell frá háskólanum í Leland
Stamford og fleiri verða honum
til aðstoðar.
Thordarson, sem er talinn einn
hinna allra merkustu vísinda-
manna núlifandi í rafmagnsfræði,
vill ekki segja neitt ákveðið um
tilraunaverk sín og uppfundning-
ar.
Professor Cottrell, sem einnig
er þjóðfrægur rafmagnsfræðingur
sagði:
“Fyrir hér um bil 15—20 árum
dreifði Sir Oliver Lodge þokunni
í Lundúnaborg á nokkurra þuml-
unga svæði eða jafnvel nokkurra
feta. Notaði hann til þess afllít-
inn rafmagnsvekjara. Með sterk-
asta rafmagnsframleiðara sem
nokkurn tíma hefir verið búinn til.
ætti það að vera mögulegt að
dreifa þoku á stóru svæði. Eðli
vélarinnar er hið sama og aðterð-
in sú sama eins og sú sem höfð
er við reykháfa og aðra innilukta
staði til þess að dreifa reyk. Ef
það hepnast að eyða þoku; á stór-
um svæðum, þá er það stórkost-
legur sigur, og þá má vera að það
verði gert mögulegt skipum að
hafa innanborðs sterkan raf-
magnsframleiði til þess að dreifa
þoku þar sem þau ferðast meðfram
ströndum, eða á hættulegum stöð-
um. Gæti slikt komið í veg fyrir
árekstur og manntjón.”
Stríðsfréttir
Þar gengur hvorki né rekur svo
teljandi sé. Margar orustur hafa
verið háðar á öllum takmörkum
stríðssvæðisins, en þótt allmikið
mannfall hafi orðið þá hefir eng-
inn ákveðinn né afgerandi sigur
hlotist.
Skiftar eru skoðanir um það
hvort líkur séu til að stríðið end-
ist enn þá langt eða akamt. Telja
sumir þess öll merki að til enda
dragi, en aðrir álíta aldrei hafa
ófriðlegar litið út en nú. Virðast
hvorir tveggja hafa allmikið til
síns máls.
Þeir sem stríðsloka vænta
byggja á þvi sem hér segir:
1. Þjóðverjar hafa nú lýst því yf-
ir að þeir séu reiðubúnir að
taka friði ef skilmálar séu sann-
gjarnir frá þeirra sjónarmiði.
Hafa þeir sent þá yfirlýsing til
hlutlausu þjóðanna. Skilmálar
þeirra hafa enn ekki vérið opin-
beraðir; en þessa sáttfýsi þeirra
skoða menn þannig að þeir sjái
sitt óvænna og muni þegar að
þrotum komnir bæði að mönn-
um, vistum og vopnum.
2. Einstakir áhrifamenn í öllum
löndum, jafnvel í sumum stríðs-
löndunum sjálfum, eru teknir
Þeir geta það tæplega sóma sins
vegna.
2. Hatur og heift hefir komist á
svo hátt stig milli þeirra sem
berjast, að sættir geta aldrei
komist á, nema með algerðum
sigri annara og algerðum ósigri
hinna.
3. Ef bandamenn taka sáttum og
semja frið án þess að Þjóðverj-
ar séu með öllu yfirunnir og úr
sögunni sem stórveldi, þá fitja
þeir aftur upp á nýjum leik að
vörmu spori og hefja svo annað
stríðið enn þá ægilegra þegar
þeir þykjast hafa komið ár
sinni þannig fyrir borð að sig-
urvænlegt sé.
4. Einmitt nú eru ýmsar aðrar
þjóðir að dragast inn í stríðið,
sem hingað til hafa verið hlut-
lausar, og lýtur helzt út fyrir
að öll Evrópulöndin lendi í þvi
áður en lýkur. Búlgaria er
þegar komin í orustuna með
Þjóðverjum, Rúmenar má bú-
ast við að dragist inn i það á
hverri stundu; ekkert líklegra
en að Þjóðverjar neyði þá til
þess að ganga í lið með sér. Og
þá er tæplega hægt fyrir Grikki
að sitja hjá svo löngum tíma
nemi. Að líkindum verða þeir
bandamanna megin ef til kem-
ur, þó það sé ekki með öllu víst.
Konungur þeirra virðist ráða
þar mestu, en hann er á' milli
steins og sleggju. Þjóðin, eða
meiri hluti hennar og margir
helztu stjórnmálamenn Grikkja
eru bandamanna megin, en
drotningin er systir Þýzkalands
keisara. Má því svo segja að
konungur sé bundinn í bóða skó
og geti í hvorugan fótinn stigið.
5. Þá er það á alfra vitund að
Svíar lita hornauga til Rússa
og hafa lengi gert. Virðast þeir
hafa hallast á sveifina Þjóð-
verjum í hag fremur en banda-
mönnum. Noregur er aftur
hinna megin. Er talið líklegt að
ekki þurfi mikið út af að bera
til þess að Skandinavisku þjóð-
irnar drágist inn í hringiðuna.
Alt þetta finst sumum mæla á
móti bráðum friði og er erfitt að
segja hvorir hafa meira til síns
máls.
að beita sér af alvöru fyrir því
að koma á friði. Nefndir máls-
metandi manna hafa myndast i
þvi skyni og allmargar tilraunir
gerðar. Má þar til telja al-
þjóðafriðarnefnd þá er Jane
Adams stendur fyrir og getið
var um í síðasta blaði Lögbergs.
3. Fulltrúar þeirra sem frið vilja,
hafa átt tal við fulltrúa allra
Evrópuþjóðanna og Bandaríkj-
anna, og nú loksins er svo langt
komið að þeir eru því allir með-
mæltir — að minsta kosti engir
andstæðir — að sættir séu
reyndar.
4. Veturinn er að ganga í garð
með alla sína erfiðleika, og bú-
ast menn við að stríðsþjóðunum
þyki ekki fýsilegt að horfast 1
augu við hann á ný. Þær muni
hafa fengið nóg af heljartök-
um hans í fyrra.
Alt þetta virðist þeim benda á
friðarhorfur, sem sjá í huga sér
stríðið á enda í náinni framtíð.
Þeir aftnr á móti, sem gagn-
stæða skoðun hafa, færa rök fyrir
máli sínu á þessa leið:
1. Stríðið hefir þegar kostað svo
mikið bæði í fé og mannslífum
að óhugsandi er að bandamenn
taki nokkrum sáttum tyr en hm-
ir eru gersamlega að velli lagðir.
Á vesturkanti stríðsvallarins
hefir fremúr lítið borið til tiðinda.
Brezk herskip skutu lengi á
strendur Belgiu og eyðilögðu virki
á föstudaginn og laugardaginn, að-
allega var ráðist á Ostend,
Westende og Zeebrugge, svo mikl-
ar skemdir urðu af.
Mörg vígi Þjóðverja þar voru
eyðilögð og önnur allmikið skemd.
Sprengikúlu var kastað af loft-
skipi niður á neðansjávarstöð
Þjóðverja í Zeebrugge, og olli hún
allmiklum skemdum.
Að austanverðu virðast Þjóð-
verjar hafa hægt á sér og Rússar
sótt sig. Von Hindenburg hefir
unnið talsvert nálægt Mitan. Tók
hann þar til fanga fimm hershöfð-
ingja og 1000 hermanna. Hann
á enn alllangt í land til Riga, og
er yfir forarflóa að fara áður en
hann kemst til Dvina. í nánd við
Dvinsk lenti í allsnarpar orustur
og mistu Þjóðverjar þar fjölda
manns.
Nikulás herforingi Rússa hefir
unnið sigur á Tyrkjum i tveim or-
ustum, en þeir hafa sent nýjar
herdeildir í stað hinna föllnu. Þó
er eins og afl þeirra sé að veikjast.
Að sunnanverðu liefir verið dá-
lítið tíðindaríkara en að undan-
förnu. Italir áttu orustur við
Austurríkismenn hjá vatni er
Gerda heitir og tóku þar bæinn
Pregasina, sem var umkringdur
skotgröfum og vírnetum. Þaðan
héldu þeir áfram og náðu hæð við
Ledro dalinn. Þetta er talinn
mikilverðasti sigur Itala siðan þeir
fóru í stríðið.
í Dardanella sundinu hefir svo
að segja ekkert gerst. Bretar hafa
þegar mist þar nálega 100,000
manns, og Astraliumenn 28,000.
Hamilton hershöfðingi Breta
þar eystra hefir verið. kallaður
heim, eins og skýrt var frá síðast.
Þykir sumum sem hann hafi
reynst miður en við var búist.
Á Englandi er talsverð sundr-
ung meðal leiðandi manna. North-
chliff lávarður, sem er einhver
áhrifamesti blaðamaður á Bret-
landi hefir vakið mikið umtal.
Hann hefir í blöðum sínum ráðist
á einstaka menn stjómarinnar og
borið þeim það á brýn að þeir séu
liðléttir og framkvæmdalitlir.
Vill hann láta Asquith stjórnar-
formann segja af sér og kjósa
annan í hans stað. Hótar því
jafnvel að mynda nýjan stjóm-
málaflokk ef ekki sé breytt um.
Sum blöðin á Englandi telja þetta
landráð og hafa farið svo langt að
leggja það til að Northchliff lá-
varður sé kærður fyrir herrétti
og skotinn sem landráðamaður.
Hann heldur því fram altur á
móti að sjálfsagt sé að reka úr
embætti Stanley B. Von Donopj
yfirhermálastjóra Breta. Hann er
af þýzkum ættum og frændi hans
er hershöfðingi i þýzka hernum.
Kitchener lávarður heldur fast
með Von Donop, en sagt er að
Lloyd George villi gjama sjá
hann leggja niður tignina. Sá
sem stjóm tók austur í sundinu í
stað Hamiltons heitir Charles Mic-
hael Manpa.
Bretar, Frakkar og Serbar gerðu
sameiginlega árás á Búlgara og
tóku þar bæinn Strumasta, er
hann 50 mílur norðvestur af
Salonika. Bandamenn bönnuðu
allan aðgang að ströndum Ægina
hafsins þegar Búlgaria fór í stríð-
ið.
Miklu umtali hefir það valdið
að leyndarbréfum frá Þýzkalands-
keisara kvað hafa verið stolið frá
Grikkjakonungi. Hafði skrifborð
hans verið opnað með fölskum
lykli og skjölunum stolið þaðan.
Um það hefir verið mikið deilt
á Englandi hvort taka ætti upp
skyldu hergöngu eða ekki. Voru
verkamenn nálega allir því and-
stæðir og hefir sú stefnan orðið
ofan á enn sem komið er að
treysta á sþálfboöalið.
Miss Elith Cavell, ensk hjúkr-
unarkona í Belgiu var skotin eftir
Úrskurði þýzks herréttar fyrir það
að hún hafði hjálpað belgiskum
föngum til þess að komast til
Englands. Hafði hún falið menn-
ina í liúsi sínu, gefið þeim pen-
inga og líknað þeim á alla lund
eftir mætti. Þegar hún hafði
verið dæmd til dauða og átti að
skjótast leið vfir hana, en foringi
hinna þýzku he-.rtanna skaut hana
í gegnum höfuðið, þar sem hún lá
i yfirliði. Hefir þetta mælst afar-
illa fyrir.
Kosningar í Suður
Afríku.
fóru fram fyrra miðvikudag.
Skiftist þjóðin á milli tveggja
stefna. Annar flokkurinn fylgdi
Botha eindrengið og Englending-
um; hinir kallast Nationalistar og
voru á móti því að ráðist væri á
Þjóðverja í Suður Afríku. Botha
flokksmenn voru kosnir með stór-
um meiri hluta.
Uppskeran í Canada.
Hveitið í Canada er í ár 336,-
258,000 mæla. Það er meira en
helmingi meira en i fyrra og 45%
meira en það hefir verið mest
áður. Af þessu er gert ráð fyrir
að 2,000,00ö mæla verði seldir.
Tollurinn af því (10 cent á hvem
mæli) nemur $200,000. Það er alt
borgað beinlínis úr vasa bóndans.
Robert Rogers
kom hingað til winnipeg á mánu-
daginn og dvelur hér um tíma.
Kveður hann stjómina bera hag
bænda sérstaklega fyrir brjósti og
vilja gera alt sem í hennar valdi
stendur til þess að bæta hag
þeirra. Sé það satt þá ætti hún
að leyfa þeim að selja sitt eigið
hveiti á næsta markaði, án þess að
sekta þá fyrir. Það stendur í
hennar valdi.
Bœjarfréttir.
Hon. Thos. H. Johnson, sem gegn-
ir forsætisráðherrastörfum í fjarveru
Norrisar, fór út til Sewell á föstudag-
inn. Er verið að flytja herbúðirnar
þaðan hingað inn til Winnipeg.
Sigurður J. Jóhannesson kom neð-
an frá Gitnli á föstudaginn; hafði
dvalið þar nokkra daga að finna
kunningja sína.
Bandaríkja kaupendur Lögbegs
eru beðnir að muna eftir því að
senda andvirði blaðsins ékki í banka-
ávísun (checksj því á þeim eru 17
centa afföll hversu litlar sem þær
eru. Gerið svo vel að senda í póst-
ávísunum eða seðlum.
Víða búið að þeskja og hveiti bæði
mikið og fremur gott. Þetta er ó-
efað bezta ár bygðarinnar, síðan hún
hófst. Pétur fékk 23,000 rnæla af
korni.
Benedikt Frímannsson fráGimli
var á ferð í bænum fyrir helgina.
Guðlaugur Erlendsson frá Edin-
burg, N.D., sem dvalið hefir hér í
bænum um tíma, fór heim aftur á
laugardaginn. Hann var að leita sér
lækninga; Dr. Brandson skar hann
UPP °S var Erlendsson allhraustur
þegar hann fór.
Hallgrímur Benson frá Narrows
kom til bæjarins á laugardaginn
norðan frá íslendingafljóti. Var
hann þar í kynnisferð hjá frænd-
konu sinni, konu Jóhanns Guðmunds-
sonar frá Stangarholti. Hallgrímur
fór heimleiðis aftur á mánudaginn.
Árni Gíslason, lögmaður frá Min-
esota kom til bæjarins á þriðjudag-
inn. Hann var að koma með Sig-
valda föðurbróður sinn á Gamal-
mennaheimilið á Gimli. Lítur iit
fyrir, að aðsóknin ætli að Verða mikil
að þeirri stofnun. Gíslason býst við
að dvelja nokkra daga hér nyrðra og
bregða sér svo vestur í Islendinga-
bygðirnar í Saskatchewan áður en
hann fer suður aftur.
Thórdur Thorsteinsson (StgrímsJ
kom vestan frá Argyle á mánudag-
inn. Hefir hann dvalið þar um tíma
og unnið að þreskingu. Snjór hafði
fallið talsverður i Argylebygð og
kom það sér illa, því sumir eiga korn
sitt enn óþreskt, þótt flestir séu
búnir.
Kristján Johnson frá Baldur og
kona hans Voru i bænum á þriðju-
daginn. Kristján er í nefnd þeirri,
sem ákveður gæðastig (gradej hveit-
is á hverju ári og var hann hér í
þeim erindagerðum.
Mr. H. Hermann, starfsmaður
Lögbergs, sem fór vestur til Sas-
katchewan á sunnudaginn, sendi
nokkrar línur frá Dauphin. María
dóttir hans er þar hjúkrunarkona, og
þar er einnig ein íslenzk kona, gift
skozkum manni, er Bogie heitir.
Iiafði hún ekki séð íslendinga né
heyrt í 23 ár þangað til hún frétti að
Miss Hermann væri íslcuzk. Kor.:.
þessi er bróðimlóttir Sigfúsar Ey-
mundssonar. Hermann fór ásamt
dóttur sinni heim til þeirra hjóna og
borgaði fyrir sig með því að selja
konunni Lögberg; taldi hann það
gott verk og hún ekki síður. Segir
Hermann að hjónin séu bæði “lif-
and'” liberalar.
Botnia í New York.
Ólafur Johnsen umboðsmaður á
henni.
Bréf kom frá New York til H.
S. Bardals á mánudaginn með
þeirri frétt að Botnia hefði komið
hlaðin síld til New York 21. þ. m.
og að Ólafur Johnson væri um-
boðsmaður hennar. Bréfið getur
þess einnig að ekki sé þumlungs
farrými fáanlegt á skipinu heim
aftur, og á það víst að skiljast
þannig, að þegar hafi verið keypt
hleðsla af vörum.
Sambandskosningar í
nœsta mánuði?
Ýmislegt virðist benda til þess
að sambandskosningar séu í nánd;
verði jafnvel í næsta mánuði. Um
það hefir verið allmikil deila
milli flokksforingjanna hvort
ástæður væru til kosninga og hvort
þær væru heppilegar. Kjörtíma-
bilið er ekki úti fyr en að ári og
virðist þvi engin nauðsyn reka til
flýtis.
Þeir sem mestu ráða í liberal
flokknum eru allir á einu máli um
Ólafur S. Thorgeirsson hefir gef-
ið út póstspjöld með íslenzka fánan-
um nýja með réttum litum og rétt-
um hlutföllum; er hann gljáprentað-
ur og sérlega vandaður. Eins og
menn vita var fáninn staðfestur i
sumar af konungi, og löggiltur. —.
Grunnurinn er blár en rauður kross í
miðju með hvítum krossi utanum
rauða krossinn. Neðan undir mynd?
inni er þetta prentað:
Islandsfáni.
“Bend oss, send oss styrk til ljóssins
starfa,
styð oss, greið oss leið í röðulátt!
Ger oss stóra, stolta, hugumdjarfa.
stæl þú viljans himinborinn mátt.”
—Þessi orð eru úr hinu gullfagra
kvæði Guðmundar Guðmundssonar.
Ólafur hefir póstspjöldin til sölu og
er óhugsandi annað, en þau seljist
vel.
W-‘ "•
Pétur Anderson frá Leslie er hér
staddur og segir velíðan þar vestra.
Ot á land.
Akuryrkjumála ráðherrann i
Manitoba, Valentine Winkler,
hefir með höndum það starf að
koma sem flestum fátækum fjöl-
skyklumönnum út á land: ætlar
stjórnin að verja um $750,000 til
hjálpar á þann hátt. Áformið er
að kaupa kýr og láta þá hafa þær
sem út á land fara og eru ekki
þannig efnum búnir að þeir geti
keypt þær sjálfir.
Þess er óskandi að þetta kom-
ist í framkvæmd, enda engin
ástæða til þess að ætla annað.
Það er vafasamt hvort með nokkr-
um ráðum er hægt að setja fæt-
urnar undir fátæka menn á
praktiskari hátt en einmitt með
þessu .
Lögberg vill alvarlega skora á
fátæka fjölskyldumenn íslenzka
hér í bæ sem ekki hafa stuðuga
eða trygga atvinnu að verða ekki
of seinir að færa sér þetta í nyt,
þegar það byrjar. Margir Islend-
ingar eru nú góðum efnuin búnir,
sem fyrir nokkrum árum byrjuðu
búskap í sveit með engin efni.
Má þó nærri geta hversu erfitt
þeir hafa átt uppdráttar fyrstu ár-
in. En þessi hjálp er svo mikil og
þess eðlis að hún gerir búskapar-
byrjunina óendanlega auðveldari.
Stjórnmálafélag frjáls-
lyndra manna.
(The Liberal ClubJ.
Flest félög hafa hvílst yfir
sumartímann, sum að öllu leyti,
önnur aðeins að nokkru. Nú
þegar annir minka og fólk kemur
í bæinn aftur, t. d. skólafólk; þá
fara þau að halda aftur fundi sína
og þá fara þau að afla sér nýrra
og fleiri félaga.
Fyrsta skilyrðið til þess að
verða starfandi og nýtur borgari
hvaða þjóðfélags sem er, hefir
altaf verið og verður altaf það, að
taka þátt í opinberum málum;
lesa imi þau, heyra um þau talað,
hugsa um þau og ræða þau. Bera
sinn skilning á þeim saman við
skilning annara og reyna að fá
yfir þau sem glöggast yfirlit í
huga sér.
Stjómmálafélögin eiga að vera
til þess að gera menn að fróðari og
áhugameiri og betri borgurum;
þar fara fram ræður og kappræð-
ur; fyrirlestrar, bréfaskriftir o. fl.
Þar spyrja menn og svara,
fræðast og læra.
Stjómmála félag frjálslyndra
manna byrjar vetrarstarf sitt
það að kosningar ættu ekki að næsta mánudagskveld. Heldur
fara fram fyr en stríðið er á enda; Þ®® |)a ^yrs^a ársfund sinn i neðri
finst þeim eins og er, að ekki veiti sal Goodtemplara hússins kl. 8.
af sameinuðum kröftum á meðan ,^a® tal*® v*st a® óvenjulega
stríðið stendur yfir og álíta að nn^'® fj°r ver®i * þessu félagi í
kosningabarátta yrði til þess að ar’ s°^um Þess a® það hefir ýmis-
dreifa kröftum, sundra og draga a Prjónunum. Formað
athygli frá hermálunum.
Conservativar aftur á móti
halda því fram að þvi að eins geti
þeir frestað kosningum að liberal-
ar láti allar þeirra gerðir í sam-
bandi við hermálin afskiítalausar,
finni ekki að neinu fremur en ef
þeir vissu að stjómin væri skipuð
óskeikulum veram. Telja þeir
það landráðum næst að segja ekki
já og amen við öllum þeirra framr-
kvæmdum og framkvæmdarleysi.
Fara þeir fram á að liiberalar
bin list þeim loforðum að con-
servativar megi sitja að völdum
þangað til tveim árum eftir að
friðarsamningar hafa komist á í
Evrópu. Sjá allir hvílik fjarstæða
slíkt er. Liberalar aftur á móti
eru fúsir til að leyfa conserva-
tivum að sitja við völd, þangað til
stríðið er um garð gengið, hversu
lant sem það kann að verða.
Yirðist það sýna og sanna svo
einlæg-ni þeirra að ekki þurfi
neins frekar.
Því hafa liberalar einmg stung-
ið upp á að sambandsstjóm sé
mynduð 1 landinu á meðan stríðið
stendur yfir, þar sem teknir séu
beztu menn beggja flokkanna,
þannig þó að conservativar séu í
nægum meirihluta til þess að
koma fram öllum sínum fyrirætl-
unum. Þessi aðferð hefir verið
tekin upp í sumum öðram stríðs-
löndum, þar á meðal Englandi.
En conservativar krefjast einræð-
is og neita að taka nokkrum ráð-
um. Með öðrum orðum, þeir
krefjast þess að mega fara með
fé og fólk eftir eigin geðþótta og
vera undanskildir uuum athuga-
semdum. Þeir krefjast rnesta ein-
ræðis, sem veröldin hefir þekt
nokkru landi á nokkruni tíma.
Nú er það talið líklegd að sam- I
bandskostningum verði slengt á
ur þess J. J. Swanson er framúr-
skarandi skyldurækinn og áhuga-
samur foringi og alt af glaðvak-
andi yfir vexti þess og viðgangi.
Eitt af því sem félagið ætlar að
byrja á i haust, era þingleikar
(Mock Parliament). Þeir hafa í
öðram löndum reynst einliver
bezta pólitíska mentastofnun, sem
fundin hefir verið upp. Þar er
mönnum skipað í tvær deildir,
aðra þá er stjóminni fylgja og
hina skipa andstæðingar hennar.
Stjórnardeildin kýs sér leiðtoga og
er iiann iorsætisráðherra. Hin
deildin kýs sér einnig leiðtoga.
Svo eru settir þingfundir og
farið nákvæmlega eftir þingsköp-
um. Mál flutt og frumvörp rædd
frá báðum hliðum og yfir höfuð
alt látið vera sem líkast því að
verulegt þing væri.
Þetta hefir óútreiknanlegt
fræðslugildi ef vel er á haldið.
Menn læra þingsköp og þingregl-
ur og málin skýrast og lýsast ótrú-
Iega.
Munið eftir að koma á fundinn
á mánudagskveldið; hann er öll-
um opinn.
Áskorun til almennings
Svo sem öllum er nú kunnugt
orðði, þá er Gamalmenna-heimilið
á Gimli komið á fót. Þörfin á
slíkri stofnun reyndist jatnvel
meiri en menn höfðu búizt við.
22 gamalmenni hafa þegar fengið
inngöngu, og má búast við aö taka
þurfi á móti enn teliram. En
það hefir kostað ærið fé að kaupa
1 húsið og gera það úr garði svo
það sé notalegt heimili. Og starfs-
, | rækslu-kostnaður er all-mikill, sem
næsta mánuði og hefir sá orðróm- Seta ma nærri. Enda er reynt að
ur við sterk rök að styðjast. En veúa gamalmennunum öll þau
verði þeim þrælatökuin beitt sem Þæ&’ndi, sem unt er.
ætlað er, þá ætti að verða mann- | Nú er svo komið að forstöðu-
lega tekið á móti. nefndin finnur sig knúða til þess
Liberalar hafa sannarlega boðið
allar þær málamiðlanir sem hægt
er að krefjast af nokkrum þjóð-
hollum mönnum og sé þeim öllum
hafnað þá er flokkurinn fremur
að leita til almennings og biðjí
um mikla og fljóta hjálp. Það ei
óhjákvæmanlegt að safna miklv
fé á þessu hausti, svo líknarstan
Þetta fái haldið áfram. Einn með
borinn fyrir brjósti hjá stjóminni lima stjómarnefndarinnar, hr. (
en heill ríkisins.
BITAR
Þegar liberalstjórnm tók við af
afturhaldsstjórninni 1896, var hátt
upp i miljón dollara tap árlega á
póstmáladeildinni (78,1,152); þeg-
ar afturhaldsstjórnin tók við af
liberalstjórninni 1911, var mikið á
aðra miljón árlega í ágóða af sömu
deild ($1,192,729). Þegar aftur-
haldsstjómin hefir setið að völd-
um i fjögur ár 1915. cr cftur or«i« “‘“‘“"f1' ,me"n «*
hátt á a«ra miljón dollan, tap á '"J6”' v? 1'«•<»»
þessari sömu deild ($1.909,366). °g ‘e™a trara fe I>essa
Skiftir um hver á heldur.
P. Thordarson hefir góðfúsleg:
tekið að sér að ferðast um nær
J’&gjaadi bygðir Islendinga oj
leita fjárframlaga hjá almenningi
Mr. Thordarson hefir ávalt látii
sig mál þetta miklu varða. Ham
hefir sjálfur gefið nær þúsuni
dollara til þessarar stofnunar oj
sýnir það bezt, hve honum liggu
velgengni Gamalmenna-heimilisin
þungt á hjarta.
Nefndin skorar nú á alla góð
íslendinga, menn og konur,
Það er eins og Heimskringla
haldi að breytni Bordenstjómar-
innar við Andrés Freeman geti
afplánað allar hennar syndir, eða
sannað það að hún sé syndlaus.
úðar-fyrirtækis og sýna það
verki að brjóstgæði og höfðing
skapur einkenna ennþá íslenzl
lund.
Winnipeg, 27. okt. 1915.
B. J. Branason.
formaður stjómamefndarinnar