Lögberg - 25.05.1916, Qupperneq 2

1
LOGBBBG, FIMTUDAGINN 25. MAÍ 1915.
HEIMSINS BEZTA
MUNNTÓBAK
Kaupmannahafnar
Hefir góðcin
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
Saga New York.
f'Framh.)
Ef þú hefSir veriK í New York
þetta nóvember kveld, þá hefSir þú
séö viö hina daufu birtu njús)
kyndlanna, tvo gálga, og útfyltar
hræöur—líkneskjur, hengdar þar
upp. Áttu þær aö merkja nýlendu-
stjóra Colden og dj........... (the
devil). Frelsisriddaramir tóku hinn
konunglega skrautvagn nýlendustj.
Coldens, settu þar í gálgana og
líkneskjurnar og brendu svo alt til
ösku. Colden landstjóri sá þann
kostinn vænstan aö lofast til aö
beita ekki skattalögunum þar til
frekari skipun væri gefin. Nú
uröu stjórnarskifti á Englandi og
Pitt stjómin komst til valda, og þar
meö vora skattalögin úr sögunni.
Henry Moore hepnaöist aö bæla
niöur æsingar og flokkadrátt fyrstu
árin sem hann var landstjóri. “En
þaö er betra heilt en vel gróiö”.
Frelsisstöngin (the ilberty pole).
VI.
Fæöingardagur George III. 4-
júni var haldinn hátíölegur í New
Ýork. Flaggstöng mikil haföi ver-
iö reist í skemtigaröi bæjarins, sem
kölluð var frelsisstöngin (the liberty
pole). Var þar koparskjöldur fest-
ur á og á hann grafiö “The Kink
Pitt and Liberty”. Þennan dag
fóra skemtanir vel fram og menn
sáttir aö kalla. Þó varö mönn-
um þaö ljóst aö heTmennimir
(ensku) skotraöu Gláms augum á
flaggstöng þessa (meö f relsi málm-
grafiÖ).
Eina nótt í ágúst var flaggstöng-
in höggvin niöur, önnur var reist,
og sú þriðja, og fóra þær báöar
sömu leiöina. Nú voru miklar æs-
ingar og lá viö uppreist. Frelsis-
riddaramir voru ráönir í því að
halda sínu frelsismerki. Var nú sú
fjóröa reist og ramlega um hana
búiö (fastened with iron braces),
var þessi látin óáreitt þar til 16.
janúar 1770 að hermanna flokkur
braut hana niður og sagaöi í smá
stykki og á sama tíma uröu frelsis-
riddararnir þess varir aö hermenn-
irnir voru að festa upp mðauglýs-
ingar um þá sjálfa víðsvegar um
bæinn. Næsta dag er okkur sagt
aö flestallir bæjarbúar komu sam-
an fnearfy the whole city came to-
gether) á þeirra foma fundarstað.
Var þar eftirfylgjandi samþykt
gerö. “Vopnaðir, óbreittir liös-
menn á götum bæjarins, veröa tekn-
ir fastir, viö skoöum þá sem óvini
vora. sömuleiðis þá hermenn sem
eru úti á strætum eftir að nafnakall
(roll-call) fer fram, hvort sem þeir
eru vopnaöir eöa ekki. Hermenn-
irnir svöraöu þessu meö því að
festa upp móðgandi auglýsingar:
“16. herdeildin á fótum”. Þrír
hermenn vora teknir fastir af hin-
um hugdjörfu Isaac Sears og
Walter Mackenbos, þar sem þeir
voru aö festa upp þessar auglýsing-
ar. En þá komu fleiri hermenn til
hjálpar, svo í bardaga sló. Var
barist þar meö lurkum og göngu-
stöfum, hnífum og grjóti—öllu sem
lauslegt var og til varð náö. Var
nú blásið í herlúður svo lið safnaö-
ist að hvorum tveggju. Búöum var
lokað og maigir hættu vinnu til aö
taka þátt í bardaganum. Þar kom
að lokum aö hermennimir urðu aö
láta undan síga—voru ofurliöi bom-
ir, svo þeir vora algjörlega á valdi
frelsisriddáranna. Þegar yfirfor-
ingjamir fengu njósnir af bardag-
anum, þá skipuðu þeir hermönnun-
um aö fara til virkisins sem skjót-
ast. AHmargir voru sárir af hvor-
um tveggja, en fáir hættulega.
Næsta dag létu hermennirnir all-
ófriölega og svívirtu bæði menn og
konur og drápu einn gamlan sjó-
mann. Þó .hepnaöist bæjarstjór-
anum aö semja friö í bráðina.
Var þá fimta frelsisstöngin reist
(liberty pole) og á hana grafið
FRELSI. Konungur eða Pitt ekki
meö lengur. Það er ekki með öllu
ófirirsynju að lesaranum finst aö
ágreiningsefnin hafi verið tilkomu-
lítil, en þess ber að gæta að þótt
flaggstöngin og fleira sem telja má
smávægilegt væri olía í eldinn, þá
var þaö ekki ágreiningsefnið, né
það sem upphafinu eöa úrslitunum
réöi. Baráttan var á milli hugsana-
frelsis í víðtækustu merkingu, og
“The evil genius of monarchy”
A norðvestur horni William og
John stræta er dálítið minnismerki,
og er á þaö letrar. “18. janúar
1770. Var hér fyrsti bardagi háð-
ur í frelsisstríöinu af Frelsisridd-
uranum á móti brezkri herdeild.”
(The Boston massacre occurred
iMarch 5th 1770, or nearly two
month later). Frelsisstöngin (the
liberty pole) var þar sem nú er
pósthúsiö á Broadway.
Eftir aö frímerkjalögin voru
afturkölluö reistu New York búar
minnisvarða þeim William Pitt og
George III., og sýnir það aö þeir
voru enn þá viljugir aö sýna Bret-
um hollustu, ef rétt heföi veriö í
taumana tekiö. Þaö er líka sam-
eiginleg skoöun fræðimanna, aö
þótt dýlgjur og æsingar og flokka-
dráttur héldist við á þessum árum
frá 1770—75, þá vora enn mjög
fáir, sem kom til hugar algerður
aöskilnaöur eöa stofnun lýðveld-
is.*j. Nýlendubúar töluðu um
sjálfa sig sem brezka þegna í bar-
áttu fyrir brezkum réttindum.
George III. mundi vel ósigur
þann sem hann haföi beðið meö
frímerkjálögin. Nú lét hann semja
ný lög, þar sem lagður var sérstak-
ur skattur á te fyrir nýlendurnar i
Ameríku. Sendu nú Englendingar
“Nance”, svo hét skip það sem
sent var meö fyrsta tefarminn, eft-
ir aö þessi nýju skattalög gengu í
gildi. Era lög þessi talin aö hafa
verið nokkurs konar áskorun
fchallenge) til nýlendubúa, til að
sjá hvað þeir gerðu. “Nancy” kom
til New York i apríl 1774. Frelsis-
riddaramir voru tilbúnir. Fundir
höfðu verið haldnir og nefnd kosin
til að mæta skipinu, sem eftir nokk-
um tíma var sent til baka með alT
an tefarminn. Litlu siðar kom
annaö skip frá Englandi. Skip-
stjóri sagðist ekkert te hafa, en
þegar skipið var rannsakaö, fund-
ust þar 18 kistur (chests) fullar af
tei. Vora þær opnaðar og inni-
haldinu kastað fyrir borð, og háö-
kveölingur kveðinn um konung og
tesendingar hans. Þegar konung-
ur frétti þetta, brást hann reiöur
við, sérstaklega þó við Boston
Massachusetts.*) George III. hef-
ir víst skilið þaö rétt, að þeir voru
fúllir þrjósku og þrákelkni þar í
Boston, og vora, manna óliklegastir
til aö þola þvingunarsekt. Konung-
ur afréö aö hegna Boston rækilega
og sýna og sanna hinum nýlendun-
um um leið, vald sitt og stjóm-
kænsku.
í Apríl 1774 hepnaðist konungi
aö fá lög samþykt (not without
considerable opposition), eftir all-
mikla mótstööu, þar sem svo ver
fyrir skipað, að fylkisréttindi —
stjómarskrá Massachusetts voru
afturkölluö — eyöilögð (annuelling
thecharter) og Boston höfn lokað.
Það meinti aö meö þeim lögum
voru vöruflutningar með skipum
og strandferðir til og frá Boston
bannað með logum og útnefning
og kosning ylkisstjómar sömuleiö-
is. Þegar nýlendubúum bárust
fregnir um þessi lög, vakti það
mörgum bituryrði og almenna
gremju á móti konungi og brezku
stjóminni. Það hafði ríkt öfund
og deilur og dylgjur á milli nýlend-
anna, en nú var það alt gleymt.
Nú var eins og hulinn kraftur sam-
einaði þær samúðar- og bræðra-
böndum (“‘But now a bond of
brotherhood was created, that grew
stronger from day to day”), sem
styrktist með hverjum líðandi degi
og hækkandi sól.
Bardaginn vi5 Lexington.
Sendiboðinn.
Bardaginn viö Lexington var háð
ur 19. apríl 1775. Fjórum dögum
siðar hleypti þreyttur og rykugur
sendiboöi niöur Broadway stræti i
New York. Hesturinn bar þess til-
finnanlegar menjar að geyst haföi
verið riöiö, augun blóðstokkin og
hann allur í einu svitabaði. Sendi-
maður þessi færði frelsisriddurun-
um bréf, sem þeir fljótlega opnuðu.
“Watertown, 19. apríl 1775.
Kunnugt gerist öllum frelsisvín-
um í Ameríku, aö stórskotaliðsher-
deild (brigade) með 1000 eöa 1200
brezkum hermönnum “marched”
frá Chambridge til Lexington fyrir
birtingu í morgun. Hittu þar eina
af herdeildum okkar, skutu á þá
fyrirvaralaust, drápu sex og særöu
fjóra. Með sendiboða frá Boston
bárust oss þær fregnir að önnur
stórskotaliðs herdeild, með hér um
bil þúsund hermönnum, vafri rétt
á' eftir. Trail Bissel er sendur til
Connecticut, til þess aö aðvara ný-
lendubúa. Þess er óskaö, að hon-
um verði látnir hestar í té eftir
þörfum.”
Hermenn og herdeildir spruttu
upp úr hverjum bæ og þorpi meö
ósfkiljanlegum hraöa og töfrakrafti
(as if by magic). Svo vel voru
frelsisriddáramir við öllu búnir í
Connecticut, að sendiboðarnir vora
komnir meö herfréttimar um alla
þá nýlendu innan fárra klukku-
stunda. Fyrstu herdeildir komu
saman frá Connecticut, New Ýork,
New Jersey og Pensylvania. Svo
bættust fljótlega við herdeíldir með
kúlubyssur (riflemen) frá Mary-
land og Virginia, sem samanstóöu
af æfðum skyttum og bardagamönn
um við Indiána.
New York var á valdi konungs-
manna (the Tories), en þennan
sama sunnudag ^23. apríl 1775),
sem sendiboöi Bissel kom til New
York, þá voru frelsisriddararnir
fljótir aö átta sig. Meö fylktu liði
gengu þeir til bæjarráðshússins á
Wall stræti, tóku þar 600 byssur
og mynduðu sjálfboöaliös herdeild.
•) Throughout the pregnant period
above deacribed, entlre separation from
the mother country — independence —
had been advocated by none. The
colonista still spoke of themselfes as
Britons, struggllng for a Britons rights.
•) paS var viS hiS fræga “tea party”
haldiS (liklega I desember 1773. “It
appears that the ship intended for New
York. The “Nance” was driven out of
her course and did not reach New York
until april 1774, four month after the
Boston tea episode.”— Albert Uimann.
Lýstu þeir því yfir aö New York
væri á þeirra valdi og undir þeirra
stjóm (They Assumed the Govem-
ment of City).
Nokkrir hermenn heimtuðu lykl-
ana aö tollbúðinni og tóku þær
vörubirgðir sem þar vora. Tvö
skip fullfermd láu á höfninni ferð-
búúin að isgla til Boston, með
birgðir til Gages yfirforingja. Isaac
Sears og John Lamb fóra um borð
meö nokkrum fleirum og tóku all-
ar vörarnar, sem voru virtar átta-
tiu þúsund pund sterling. Næsta
dag voru allar búðir lokaðar og
frelsisriddaramir á veröi víðsvegar
um bæinn. Hin fyrri bæjarstjóm
var úr sögunni. Átta dögum siðar
höfðu New York búar kosið 100
manna nefnd til að stjóma, þar til
hið fræga Fhiladélphia þing (Cont-
inental Congress), semátti aö koma
saman 10 dögum siöar, geröi aör-
ar ráöstafanir.
Þó að frelsisriddurunum hepn-
aðist að mynda bráðabirgða stjóm
og halda á reglu, og afstýra upp-
hlaupum aö mestu í New York, var
friður engan veginn tryggur. (“A
curiously confused' state of peace
and was now existed”). Eitt af
herskipum Breta, “Asia”, lá á
höfninni, átti að flytja herdeild frá
New York til Boston. Herdeild
þessari var leyft að koma og fara
í friði, en bannað var þeim aö taka
vopn eða skotfæri. Ef þeir beittu
valdi yröi valdi beitt við þá aftur
(force was to be met with force).
Tryan nýlegdustjóri var á Englandi,
svo konungsmenn voru foringja-
lausir að mestu í New York.
Sjötta júní geröu Bretar tilraun
til að taka vopn og skotfæri og aör-
ar nauðsynjar úr virkinH. En fyrir
ógleymanlega dirfsku og snarræði
Marinusar Willett, þá varö því af-
stýrt. Svo er aö sjá sem einhvers-
konar samningar hafi verið geröir
við Englendinga um vopnabirgðir
þeirra i New York. Marinus Wil-
let ávarpar foringjann þannig: “Þér
hafið engan rétt til (no authority)
að flytja burtu vopn í vagni”. Og
um leið stökk hann upp í vagninn,
frýaöi vagnstjóra við alla ábyrgö
og keyrði til Broadway, í gegnum
dýnjandi fagnaöaróp áhorfenda.
1892 var Marinus reistur minnis-
varöi á horni Boad og Beaver
stræta í New Ýork, af félagi sem
kallar sig “The sons of the re-
valution”. Áritan: “Til minningar
um hugprýöi og ódauðlega ættjarð-
arást Marinusar Willett, sem hér á
þessum stað 6. júní 1775 tók vopn
og skotfæri af brezkum hermönn-
um, sern hann svo vopnaði með
sina herdéild. Fæddur í júlí 1740.
dáinn 1830, “officer” i sjálfboða-
liðs herdeild frá New York 1775
tíl 1778, sýslumaður í New Ýork
1784—92, borgarstjóri 1807—8.
forseti hinna kjömu fulltrúa frá
hinum ýmsu ríkjum viö forseta-
kosningar (President of Electoral
College) 1824.
HEILBRIGÐI.
Böð og bakstrar.
Niðurlag.
I hinni stuttu, en vel rituðu
heilsufræði Steingríms læknis
Matthíassonar fer höf. helzt til fám
orðum um böö yfirleitt sem sjálf-
sagöa heilsusamlega skyldu hvers
siðaðs manns, sem nokkur tök hefir
á að njóta baða. Hann getur elcki
um, hve oft beri aö taka heita laug,
bendir heldur ekki á neinar aðferð-
ir, þar sem engar baðstofur eöa
baðstofnanir eru til, og menn verða
sjálfir að bjarga sér sem bezt gegn-
ir í þeim efnum. Á íslandi er ein-
mitt mjög erfitt að fá heit böö, því
aö þar eru ekki til opinberar baö-
stofnanir nema í örfáum stærri
kaupstöðum; og ekki verður þar
baðast úti í lækjum, ám og vötnum,
nema skamman tíma árs, vegna hins
langa og stranga veturs. Eg vil því
benda mönnum á nokkrar aðferöir,
sem hægt er aö nota í heimahúsum,
og sem geta veitt mönnum nokkuð
af þeirri blessun og styrkingu lík-
amans, sem böð geta veitt bæöi nú-
Iifandi cg upprennandi kynslóð.
Það er alment álit meöal ment-
aöra manna, sem nokkuð hirða um
Iíkama sinn, að nauðsynlegt sé aö
fara í heita laug aö minsta kosti
einu sinni á viku, til þess aö geta
haldið líkamanum hreinum og
greiða fyirr útgufun úr hörundinu.
Flestir, sem föng hafa á, fara þó
oftast x heita Iaug tvisvar í viloi.
Á eftir baðinu verður ávalt að taka
hálfkalt eða kalt ker- eða steypi-
bað. En auk þessara heitu baða,
sem vanalegast era tekin á kveldin,
er holt og heilsusamlegt að fá köld
eða hálfköld steypiböð á hverjum
morgni, þegar risiö er úr rekkju.
Þetta daglega steypibað má, eins og
Steingrímur læknir minnist á, ekki
einungis skoðast sem hreinsunar-
baö, heldur og aö nokkru leyti sem
lækningabað, bæði til styrkingar
líkamanum yfirleitt, og til þess að
herða sig og koma þannig I veg fyr-
ir sjúkdóma; þvi með því að venja
líkamann við kuldaáhrif, er honum
síður hætt viö ofkælingu.
Dagleg steypiböð eru jafn nauð-
synleg fyrir þá, sem vanir era að
nota þau, eins og það nú er alment
álitið nauðsynlegt, að þvo sér um
hendumar og framan i á hverjum
degi. Mér kemur nú til hugar, þeg-
ar um þennan daglega þvott á
höndum og andliti er aö ræða, að
það er merkilegt, að víst flestir
láta sér nægja, að þvo sér einungis
á morgnana, þegar risið er úr
rekkju. Það má þó hiklaust full-
yrða, að miklu meiri nauðsyn sé á,
aö þvo sér á kveldin, þegar gengiö
er til hvíldar. Auðvitað gera marg-
ir það, en það er ekki orðið eins
alment og skyldi. Allir nokkurn-
veginn hreinlátir og vel siðaðir
verkamenn þvo af sér óhreinindin
á kveldin eftir vinnuna; en allir,
undantekningarlaust, ættu aö gera
þaö og álita jafn-nauösynlegt, eins
og að bursta tennurnar eða að
snæöa kveldverð sinn.
Auk handa- og andlitsþvottar
kveld og morgna ættu allir að þvo
sér um hendurnar, áður en gengið
er til snæðings. Þennan góða og
gamla sið bæði Gyðinga og for-
feðra vorra ættu allir aö taka upp.
Eins og á hefir verið drepiö, er
oft erfitt, einkum á íslandi, aö fá
heit böð, þvi að baðklefar með baö-
kerum eru mjög óvíöa í heimahús-
um. En út úr þeim vandræöum má
nokkurnveginn bjargast meö ein-
faldari og ódýrari áhöldum, að
minsta kosti svo vel, aö aöaltilgangi
heitu kerlaugarinnar, hreinsun hör-
undsins, verði náð. Víðast hvar í
húsum og bæjum era til stórir bal-
ar. í stórum bala, hálffullum af
heitu vatni, geta menn baðað sig á
þann hátt, að krjúpa niður í hann
og væta sig í skyndi allan frá
hvirfli til ilja, nudda því næst sápu
um hörundið og þvo sér jafnharð-
an með heita vatninu. Áð lokum
stígur maður niöur i stóran bala,
tekur svamp og dýfir niður í kalt
vatn, og lætur svo kalda vatniö frá
svampinum streyma niður um höf-
uð, háls og brjóst, bak og útlimi.
Bezt er að venja sig við aö láta
kalda vatnið streyma ríkulega nið-
ur um líkamann, með því að væta
svampinn oft og kreista úr honum.
Bezt er aö sterkum roða slái út um
alt hörundið, og sömu reglu eiga
menn að fylgja þegar um köld
steypiböð er að ræöa. Menn verða
að venja sig á að þola áhrif kalda
vatnsins um stund, unz erting óg
stæling húðtauganna og vöðvanna
verður nægilega mikil. Þegar menn
byrja á þesskonar böðunaraðferð-
um verða menn venjulega kvefaðir
í fyrstu; en það er um að gera að
leggja ekki árar í bát fyrir því, því
skjótt fá menn laun fyrir hörkuna,
og þau stóru laun, aö veröa miklu
sjaldnar kvefaðir, og yfirleitt miklu
síöur móttækilegir fyrir sjúkdóma.
Eftir baðið eiga ménn aö þurka sér
fljótt og vandlega. Eitt stórt bað-
handklæöi, eða tvö minni, þurfa
menn ætíð að hafa, er menn taka
köld böð, til þess að geta þurkað sér
því fljótar. Gott er að nudda alt
hörundið í snatri eftir baðið, og
breiðist þá hörundsroðinn meira út.
Með litlum tilkostnaði er og hægt
að útvega sér áhöld til steypibaða
í svefnherbergi sínu. I flestum
verzlunum má fá allstór baðker úr
pjátri. Uppi yfir þesskonar bað-
keri er hengd pjáturfata á snaga í
4—5 álna hæö, og er botn fötunnar
alsettur smáum götum, en fyrir þau
lokað meö hlemm, sem lagður er
niður á fötubotninn, þangað til
steypibaðið á fram að fara. Þenn-
an hlemm má draga frá botni föt-
unnar með snúru, sem fest er í
miðjan hlemminn og í annan end-
ann á vogarstöng, sem fest er með
hjörum á fötubotninn; en viö hinn
enda vogarstangarinnar er fest önn-
ur snúra, sem nær niður á gólf.
Þegar menn nú vilja fá sér steypi-
böð, þá stíga menn upp í kerið og
toga í snúruna, og lyftist þá hlemm-
urinn upp frá fötubotninum, og
streymir þá vatnið úr fötunni yfir
manninn gegnum götin. Þessi böð-
unaraðferð er svo einföld og ódýr,
að sem flestir ættu að nota hana,
sem ekki eiga kost á betri bað-
áhöldum. Enn einfaldari og ódýr-
ari böðunaraðferð, en þessar tvær
fyrtöldu, er sú, að væta þykka lín-
dúksglófa í mundlaug sinni á
morgnana og nudda með þeim all-
an kroppinn, og þurka sér eftir vel
og vandlega, og gera því næst létt-
ar líkamsæfingar í fáeinar mínútur,
áður en menn klæðast. Með þess-
ari auðveldu aðferö, sem allir, einn-
ig börn og gamalmenni, geta notað,
fæst nokkur hreinsun á hörundinu
og jafnframt styrking líkamans við
loftbaöið og líkamsæfingamar.
Eins og sjá má, hefi eg aðeins
drepiö á einstöku atriði viðvíkjandi
notkun vatnsins sem heilbrigðis-
meöals. Vatnið er einhver sú aö-
dáanlegasta efnablöndun og næst
sjálfu andrúmsloftinu hið nauðsyn-
legasta af öllum efnum og efna-
blöndunum fyrir mannlegan líkama.
Eg hefi alls ekki minst neyslu
vatnsins sem lyfs við ýmsum sjúk-
dómum; en eins og kunnugt er, er
bæði uppsprettuvatn og soðiö,, heitt
eða kalt, vatn notað á margvíslegan
hátt, ekki aðeins á hinum stóra baö-
stööum, heldur einnig af leikum og
læröum um allan heim, sérstaklega
við sjúkdómum í nýrum, nýma-
göngum og blöðru, lifur og gall-
göngum, við ýmsum gigtsjúkdóm-
um og maga- og þarmasjúkdómum.
Ef til vill hættir sumum við að fara
út í öfgar meö vatnslækningar sín-
ar og halda, að þeir geti læknað alla
krankleika manna með vatni ein-
vörðungu; en víst er, að ekki fæst
hollari drykkur að morgni dags,
þegar risið er úr rekkju, en einn
eða tveir bollar af soðnu vatni, og
fyrst einni eða tveimur klulcku-
stundum síöar eiga menn aö neyta
fyrstu máltíðarinnar. Og —1
klukkustund á undan hverri höfuð-
máltíð ættu menn að drekka einn
pela af soðnu batni. Aftur á móti
er alveg ónauðsynlegt, og nánast
skaðlegt fyrir meltinguna að drekka
nokkuð meö matnum undir borð-
um.
Á íslandi ættu menn að nota hin
heilsuvænlegu áhrif og verkanir
vatnsins sem læknislyf miklu meir
en gert er. Það er altaf hægt að
ná í vatn á íslandi, en ekki ávalt
svo auðvelt að ná í lækni og meðul.
Og eins og á hefir verið drepiö,
getur vatnið, ef rétt er með það far-
ið, í mörgum tilfellum orðið heilsu
manna sönn hjálpræðishella. Þvott-
ur úr köldu vatni og köld steypi-
böö herða og styrkja líkamann og
afstýra mörgum sjúkdómum og
kvillum. Við mörgum sjúkdómum
koma vatnsbakstrar að liði, bæði
heitir og kaldir, oft frekar en nokk-
uð annað. í mörgum minniháttar
veikindum og kvillum geta menn
sjálfir orðið sér eða öörum af heim-
ilisfólkinu að liöi með litlum efn-
um og aðbúnaði og þurfa ekki á
læknishjálp aö halda, sem auk þess
mjög oft kemur aö litlu haldi, ef
aðhjúkrun sjúklingsins er mjög á-
bótavant. Góð hjúkrun og aðhlynn-
ing sjúklinga er oftast langtum
þýðingarmeiri fyrir líf og heilsu
þeirra, en “mixtúrur” og “pillur”
lyfsalans.
Vil eg Ijúka þessum línum með
nokkrum ráðleggingum til þeirra,
er grein þessa kynnu að lesa:
Á hverju heimili ættu að vera
einhver böðunaráhöld, svo að hver
maður á heimilinu geti fengið sér
bað eða þvegið sér um kroppinn að
minsta kosti einu sinni á viku, en
helzt á hverjum degi.- Á hverju
heimili ættu menn að eiga dálitið
lyfjasafn, fyrst og fremst hægða-
lyf, nokkur styrkjandi meðul, t. d.
Hoffmannsdropa eða kamfóru-
dropa, helzt eina eða tvær flöskur
af góðu portvíni eða konjakki, joð-
áburð og nokkur umbúðabindi.
Með þessum fáu læknislyfjun og
hæfilegri notkun bakstra og baða
má komast af án læknishjálpar í
ótalmörgum sjúkdÓmstilfellum.
Á hverju heimili, þar sem sjxik-
dóm ber að höndum, ber að fylgja
þessum meginreglum:
Sjúklingurinn á að hátta sem
skjótast niður í rúm, er hann finn-
ur til krankleika, og ekki rísa úr
rekkju, fyr en hann er aftur orðinn
albata, að kalla má. Það verður
að sjá um, aö gott loft sé í herberg-
inu, sem hann hvílir í, gluggi helzt
opinn dag og nótt, og þó enginn
súgur x herberginu, dymar lokaöar
og rúmfötin hlý og skjólgóö. Sjúk-
lingurinn á oft aö hafa nærfata-
skifti, helzt í hvert sinn, er nærföt
hans verða vot af svita, og því
stundum oft á hverjum degi, þaö
verður að sjá um, að hann fái
hægðir, helzt daglega; og verði það
ekki af náttúrlegum völdum sjálf-
krafa, verður að gefa honum inn
hægðalyf, og af þeim er amerísk
olía (rícinus-olía) bezt og óskaðleg-
ust. Afar-áríðandi er, að sjúkling-
urinn hafi fult næöi og ró, bæði á
sál og likama, og á hjúkrunarkon-
an aö sjá um þaö, aö banna allar
óþarfa heimsóknir. Ef sjúklingur-
inn fellur í dá eða ómegin, er reyn-
andi aö þvo andlitiö í köldu vatni
og leggja kalda bakstra um ermið.
Eitt staup af góðu víni eða 20—30
Hoffmannsdropar verða oft að liði
i slíkum tilfellum. Mikla þýöingu
hefir það og, að maturinn sé heil-
næmur og við hæfi sjxiklingsins;
en það er meginregla í flestum sjúk-
dómstilfellum, aö sá sé maturinn
beztur, sem auðmeltastur er.
Loksins vil eg endurtaka og
ítreka það fyrir mönnum, hve gagn-
legir vatnsbakstrar og þau lækn-
ingaböð, sem eg hefi nefnt hér að
framan, eru við fjöldamarga sjxík-
dóma, einkum þegar um útvortis-
bólgu er að ræða, minniháttar blóð-
eitrun og allskonar kýli. Viö alls-
konar kýlum og ígeröum eru heitir
bakstrar beztir, og betri en nokkur
önnur lækningaaöferð. Einkum
ættu allir að forðast að krukka með
nálum og hnífum í bólgur og smá-
kýli, einkum ef þau eru í andliti eöa
höfði; því þaö getur oft leitt til
bráðs bana. Áftur á móti gera heit-
ir bakstrar aldrei skaöa, þegar um
slíka sjúkdóma er aö ræöa, en
næstum ætíð ómetanlegt gagn. Oft
er gott að smyrja joðáburði á bólg-
una eða kýlin hálfri eða heilli
klukkustund áður en baksturinn er
á lagður.
Aö lokum vil eg taka það fram,
að þegar um er að ræða hjúkrun
sjúklinga, gildir sú meginregla, að
meira ríður á því, hvernig sú eða
sú lækningaaðferö er framkvæmd,
heldur en hver lækningaaðferðin er
notuð. Og ennfremur þessi regla:
Gerðu alt vel, sem þú gerir. Þol-
inmæði, sjálfsafneitun og umhugsun
arsemi þeirra, er hjúkra sjúkling-
um, geta gert kraftaverk, miklu
stærri og öflugri en allar “mixtúr-
ur” lyfsaianna.
'Þolinmceðin þrautir vinnur allar.
Athugasemd.
Þeísi ágæta og itarlega ritgerö er
eftir Valdimar Erlendsson lækni í
Danmörku. Hann er ungur læknir,
bráögáfaöur og efnilegur og til
skýringar fólki hér vestra má geta
þess að hann er bróðir Jóns sál.
Eldons. — Ritstj.
Fréttaburður.
Brezkur þingmaður, A. Ponson-
by, gat þess í ræðu sem hann hélt
nýlega í Glasgow, hvernig dagblöð
bera stundum fréttimar. Eftir því
sem honum sagðist frá, er eitt dæm-
ið þetta:
Þýzka blaðið “KoInicheZeitung”,
kom fyrst með svona frétt:
“Þegar fregnin kom, að Antwerp
hefði gefist upp, var kirkjuklukk-
unum (sem sé: á Þýzkalandi)
hringt.”
“Le Matin”, franskt blað, kom
þessu næst í stílinn, á þennan hátt:
“Frétt sem stendur í “Kolniche
Zeitung”, segir frá því, að prestam-
ir í Antwerp hafi verið þvingaðir
til, aö hringja kirkju-klukkunum,
þegar borgin varö yfirunnin.”
“Londbn Times”, enskt bláö,
gerði svo þessa umbót:
“Le Matin”, hefir það eftir frétt
frá Cologne, að belgisku prestarnir
sem neituðu að hringja kirkju-
klukkunum þegar Antwerp féll í
hendur Þjóðverja, hafi allir verið
reknir út af heimilum sinum.”
“Corriera della Sera”, ítalskt blað
tók nú við, og gekk frá þessu svona:
“London (Times” hefir fengið þá
frétt frá Cologne, gegnum Paris,
að allir belgisku prestamir, sem af-
sögðu að hringja kirkju-klukkunum
þegar Antwerp var tekin, hafi ver-
ið reknir í þrældóms vinnu.”
“Le Matin”, blaðið sem gerði
fyrstu affærsluna, rak >nú smiðs-
höggið á þetta, með því að flytja
söguna svona:
“Corriera della Sera, hefir það
eftir fréttum frá Cologne, gegnum
Lundúnir, að nú sé staðhæft, að
hinir grimmúðugu sigurvegarar yf-
ir Antwerp, hafi hegnt belgisku
prestunum, sem höfðu kjark til að
neita að hringja kirkju-klukkum
sínum þeim til viðhafnar, með því
móti, að hengja þá upp á fótunum
neðan í klukkna-kólfana.”
S. G. S.
Andrés Björnsson.
Að verða ekki vísnasmát
var þitt bamaglingur,
er því vinum vinarlát
verra en byssustyngur.
iÞú gast jafnan bundiö brag
bezt viö frónskra hæfi.
Svipult var þitt sólarlag,
svona snemma á æfi.
Varstu í hreysi og háum sal,
hinum öllum gaman,
andinn hlýr og oröaval
áttu leiðir saman.
Margir færðu fleira í mál,
flestir hærra sungu,
fæstir höföu hreinni sál
né hagyrtari tungu.
Eldað rautt við ægibál,
— inst á Sælandsteigum —
var þitt skýra stuðlastál,
^stilt í guöaveigum.
Aldrei gréstu, — vöm í vök
var þér töm á gljánum —
eftir blóöug banatök
brosið lifði á nánum.
Þeir sem eiga yl t lund
og aldrei tárum valda,
býður hraun á hinstu stund
heljarfaðminn kalda.
Misti tök í halla hæll,
hált var lífsins gengi,
því mun Andrés sigursæll
sofa vært og lengi.
Jón S. Bergmann.
—Vísir.
Vísubotnar.
I.
Þegar sættum unnir öld
allir hætta að rífast,
friðar vættir fengju völd,
farsæld mætti þrífast.
Loptur Kárason.
Guðs almættis gæzlcu fjöld
gætu og ættu að þrífast.
S. A.
Aumra bættust kjörin köld
kvöl ei ætti að þrífast.
S. A.
II.
Eftir því sem aldan vex
árar fjölga á borði.
Harðfengt lið með hjálm og ex
hildar leiks á storði.
Mrs. Guðrún Goodman.
íslenzku með seppum sex
sigar Kringla af storði.
Andbyrs róður sækja sex,
særok hótar morði.
Loptur Kárason.
Hafmeyjamar syngja sex,
sitja hvals á sporði.
Af heimsku arfi í aldir sex
enn er nógur forði.
/. St. frá Kaldbak.
III.
Auga blómið yndi ljær,
eyrað hljómur gleður,
vorið Ijómar, hugur hlær,
harpan ómþýtt kveður.
Loptur Kárason.
Dýrsta óma ástin skær
engilrómi kveður.
Iðunn.
Frá íslandi.
Mannskaði varð í Vestmannaeyj-
um 9. apríl. Vélabáturinn Haffari,
eign Jóns Einarssonar kaupmanns
fórst og druknuðu þrxr menn, en
tveim varð bjargað. Mennimir
sem draknuðu vora: Jón Stefáns-
son formaður bátsins', frá Skálá
undir Eyjafjöllum, vélstjórinn á
bátnum, er Gunnar hét ættaður af
Austfjörðum, og einn hásetinn er
Gunnlaugur hét frá Sólheimakoti í
Mýrdal. Bátinn hafði rekið í hríð
og ofsaveðri upp á Skarfatanga á
Heimaey.
Prentarar í Reykjavík hafa
fengið 25% launahækkun og pappír
hefir mjög hækkaö í veröi, er því
verö blaöa og bóka miklu hærra en
verið hefir. Blööin í Reykjavík
hafa verið seld á 3 aura, en era nú
komin upp í 4—5 aura x lausasölu.
Nýgift eru x Kaupmannahöfn
Páll Sæmundsson frá Hraungerði,
aðstoðarmaður í f jármálaráðaneyt-
inu og ungfrú Magnea Guömunds-
dóttur Jakobssonar í Reykjavík.
Falleg vísa.
Jón Þórðarson Fljótshlíðarskáld
hefir ort eftir Símon Dalaskáld.
Þar er þessi fallega vísa:
“Göfgu fljóð míns fósturlands,
fómiö einu tári,
sem að lauf viö leiöið hans
lífgi á þessu ári.”
Guðmundur Magnússon læknir
var skorinn upp 13. apríl í Kaup-
mannahöfn. Engir gallsteinar
I fundust heldur sár. Hann var hita-
Iaus og leið allvel 17. apríl. Þáð era
siöustu fréttir.
Botnia kom til íslands 18. apríl
frá útlöndum; höfðu Bretar tekiö
af henni allan póst, sem til Dan-
merkur átti að fara og engan póst
leyft meö henni frá Englandi. Þykja
þetta undarlegar aðfarir og ekíd
sanngjarnar.
Maöur að nafni Sigurður Gríms-
son á botnvörpungaskipinu Maí
fótbrotnaði 15. apríl.
Heyskortur er á Noröurlandi og
er verið að flytja hey sunnan úr
Borgarfirði noröur í Skagafjörö og
Þingeyjarsýslu.