Lögberg - 25.05.1916, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTTJDAGINN 25. MAí 1915.
pgbetg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Mzui.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manager
Otanáskrift til blaðsins:
THE OOLUMBI/V PRESI, Itd., Box 3172. Winnipeg,
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um ári#.
Erum vér að úrœttast.
Eitt meðal þess sem bezt knýr áfram einstak-
linga, stéttir og þjóðir, er samanburður.
Samanburðar gáfan er meira virði en flest
annað sem oss er gefið af hendi náttúrunnar.
Að bera saman það sem yfir stendur við hitt
sem liðjð er og ekki sízt það sem hugsjónunum
finst að í framtíðinni mætti verða, það er sá sproti
sem til ílestra framkvæmda hefir hrtindið.
Bamið byrjar á því að bera sjálft sig og alt
sitt saman við nágranna bömin.
Einstaklingamir grafa sérstaklega ættir úr
rústum fomaldar sagnanna til þess að geta borið
forfeður sína saman við aðra.
pjóðimar gera það sama. pað hefir lengi ver-
ið bent á það meðal vor að íslenzka þjóðin ætti
hrausta og vitra forfeður og göfugar formæður í
samanburði við aðrar þjóðir, og hefir það jafn-
vel orðið að sérstakri viðurkendri vísindagrein.
En það er með þetta eins og annað að vel þarf
þess að gæta að ávextir samanburðarins verði
heilbrigðir og stefnan með hann skynsamleg.
Sé þar aðallega látið stjómast af sjálfbyrg-
ingsskap og blindni, þá er ekki góðs að vænta;
slík foreldri geta aldrei af sér góð afkvæmi.
Ef ættir einstaklingsins eru raktar í þeim til-
gangi einum að sýna að hann sé betri en aðrir
menn og þurfi því ekki að vanda sig eða leggja
fram krafta sína til sjálfsbótar, þá er ver farið
en heima setið. Slíkt leiðir æfinlega til afturfar-
ar þess einstaklings sem um er að ræða.
En sá var þó löngum tilgangur ættartalnanna
heima. þær voru til þess hafðar að valda flokka-
skiftum; skapa hinar svokölluðu höfðingjastéttir
og halda þeim við sem æðra flokki, gnæfandi hátt
að hæfileikum og atgerfi yfir höfuð alþýðunnar.
pessi trú var langt fram á aldir—jafnvel fram
á vora daga—ríkjandi og ráðandi, ekki einungis
hjá höfðingjaættunum sjálfum, heldur einnig
meðal alþýðunnar; hún lét kúga sig til þess að trúa
því að þetta væri virkileikur.
Nú er slíkt að breytast. Nú eru þeir menn óð-
um að koma fram á sjónarsviðið heima, sem
brent hafa þessa heimskufjötra og lækkað vegg-
inn, sem margra alda hroki hafði hlaðið milli stétt-
anna.
í þessu atriði er gæfa íslands fólgin ekki hvað
minst. pað er ótalið og óreiknað hvílíkt tjón það
var lýð og landi sem af stéttasamanburðinum
stafaði heima; þar sem annars vegar var saman-
burðurinn til þess ætlaður að hækka það háa—í
illri merkingu, en hins vegar til þess að lækka það
lága; hækka gildi höfðingjastéttanna og hroka
þeirra, en lækka alþýðuna í öllum skilningi. Með
öðrum orðum markmið samanburðarins var
ójöfnuður. Og þetta var gert með samþykki og
aðstoð alþýðunnar. par réði fávizkan.
Nútíðar stefnan yfir höfuð í ýmsum skilningi
er sú að jafna, og vinna þeir aðallega að henni sem
jafnaðarmenn eru kallaðir.
Nú hefir þannig breyzt heima fyrir að í stað-
inn fyrir það sem að ofan er talið hefir komið
MÖguleg rannsókn til þess að sýna uppruna þjóð-
arinnar allrar og bera störf hennar saman við
stofna annara þjóða. Tilgangurinn er sá að
brenna það á heila og hjarta þjóðarinnar að hún
sé af sterkum stofni sprottin, með heilbrigðum,
frjósömum og ódrepandi rótum; sýna henni sjálfa
sig þannig að hún viti hver hún er; viti að hún
eigi í sjálfri sér afl og þrótt, sem hún hafi tekið í
eríðir og fylgi henni eins lengi og hún lifi, ef hún
ekki stigi neitt það óheilla spor, sem til þess leiði
að hún úrættist.
Jón sagnfræðingur hefir í þessu tilliti verið
stórvirkari en flestir aðrir, að undanteknum skáld-
unum. Hann hefir rakið hvern þráðinn á fætur
öðrum að uppruna drenglyndis og göfgis, ekki síð-
ur en hreysti og harðfengis. Hann hefir ekki bor-
ið Islendinga saman við aðrar þjóðir með þeim at-
hugasemdum að þeir gætu látið sér nægja að lifa
á fomri frægð; afreksverk feðra þeirra og mæðra
voru ekki til þess að miklast af og halda á lofti
hvemig sem þeir væru sjálfir.
Nei, þvert á móti; hann hefir brugðið upp Ijós-
mynd fyrri frægðar og sagt um leið með sterkri
rödd alvöruþrunginni: “pama sjáið þér mjmd
forfeðra yðar og formæðra! slíkur er stofninn sem
þér hafið runnið upp af. En hvemig eruð þér
sjálfir? eruð þér jafnokar hinna liðnu? er kjarkur
yðar hinn sami og þeirra? er drenglyndi yðar í
hvívetna með svo sterkum ættarmótum að enginn
villist á? hafið þér ávaxtað það mikla pund sem
yður var fengið til gæzlu? hvar er Njáll? hvar er
Gunnar? hvar er Snorri Sturluson? hvar er Egill
Skallagrímsson ? hvar eru þeir í nútíð endurfædd-
ir sem fortíðin segir af fegurstu sögumar og
mestu hreystiverkin ? Er þjóðin í afturför eða
heldur hún fast við hin fomu drenglyndis ein-
kenni og kjark?
pannig spyr Jón sagnfræðingur og þær spum-
ingar fara frá manni til manns úr Reykjavík,
höfuðstað landsins, og efst upp í dali og lengst út I
á homstrendur; og þessar spumingar móta sig í
hugsanir manna og kvenna og skapa hjá þeim
heitstrengingar.
peir strengja þess heit að samanburður nútíð-
arinnar við fortíðina skuli verða eins glæsilegur
og frekast sé kostur á; þeir strengja þess heit að
gera sitt bezta til þess að þjóðin í heild sinni skuli
ekki úrættast eða henni hnigna.
Og aldrei verða þau áhrif mæld, sem hvatir
Jóns hafa haft á íslenzku þjóðina með þessum
heilbrigða samanburði.
En hvemig er það hér vestra ? Hvemig stönd-
umst vér sem nú lifum samanburð við feður vora
og mæður, sem til moldar era gengin hér? Vér
segjum feður og mæður því um forfeður og for-
mæður hér er tæpast að tala þar sem nútíðar fólk-
ið er aðeins önnur kynslóðin og hún á bemsku
skeiði, að nokkru leyti undir vemd hinnar fyrstu
og í skjóli hennar.
Já, hvemig stöndumst vér samanburðinn ?
Eða gefum vér oss ekki tíma til þess að bera sam-
an kjör þeirra og vor?
pað er auðsætt að ef samanburður genginna
kynslóða við þær sem uppi era hefir hvetjandi
gildi yfir höfuð, þá er þar um sömu lög að ræða
með Vestur-íslendinga.
peir sem ferðast hér vestra um íslenzkar ný-
lendur og kynna sér líf þeirra og kringumstæður
sem hér bygðu fyrstir; þeirra sem lögðu grund-
völlinn að tilvera vorri, þá þarf ekki lengi að leita
né djúpt að grafa til þess að sjá í huga sér hvílík-
ar hörmungar og eldraunir þeir urðu að þola, og
vér hljótum að láta höfuð hníga í lotningu fyrir
því þreki, sem til þess þurfti að vinna þann sigur
sem unninn hefir verið oss til handa af fyrstu
kynslóðinni.
Og þegar vér svo berum saman þau tækifæri
sem feður vorir höfðu við þau sem oss eru í hend-
ur lögð, verða þá ekki verk vor létt á voginni
hlutfallslega við þeirra?
pað er satt að vér höfum náð fastari tökum á
tungu og siðum þessa lands; það er satt að vér
getum fylgst betur með ýmsu hérlendu; það er
satt að vér höfum fínni rétti á borðum og búum
á dýrari húsum; það er satt að oss era fleiri vegir
færir. En hverjum eigum vér það að þakka?
pess er vert að minnast að það eru aðallega ávext-
ir þess sem þeir sáðu sem nú annaðhvort liggja
kaldir í gröf sinni eða standa á grafarbarminum.
Erum vér svo þegar alt kemur til alls, þrátt
fyrir öll tækifærin til þess færir að mæta eins
sterkum óvinum ef þá ber að garði, og feður vorir
mættu hér fyrstu árin, og sigrast á þeim eins og
þeir gerðu? Er íslenzki pilturinn á skrifstofunni
eins miklum kröftum gæddur og eins vel til þess
búinn að verja sig og hann faðir hans var, sem
gekk um götur Winnipeg bæjar með skófluna á
öxlinni og mokaði leir, eða hafðist við úti í skóg-
um og hjó við?
Er íslenzki stóreignamaðurinn inni í skraut-
hýsinu eins vel við öllu búinn, eins miklum kröft-
um gæddur, eins fær í allan sjó og faðir hans var
sem alla sína tíð átti heima í litlum bjálkakofa og
sat þar á trébekk ?
Er ungi pilturinn íslenzki sera yfirgefur for-
eldrahúsin með háa mentun og nægilegt fé, eins
viss um það að hvað sem fyrir komi verði honum
ekki ráðafátt, eins og hann faðir hans var þegar
hann kom hingað mállaus með tvær hendur tómar?
Er það víst að íslenzka stúlkan sem hér er alin
upp við alls nægtir og notið getur allrar þeirrar
mentunar og upplýsingar sem hana fýsir og hún
er fær um að taka á móti—er það víst að hún sé
eins fær til þess að mæta erfiðleikum lífsins og
taka þeim með jafnaðargeði eins og hún móðir
hennar var, sem margs varð að fara á mis ?
Og það er ekki nóg þótt þessum spumingum
yrði öllum svarað játandi. pað er ekki nóg að
vér séum jafnfærir um að sigrast í hvaða lífsbar-
áttu sem að höndum ber og feður vorir voru; vér
verðum að vera þeim mun færari til þess sem vér
höfum haft betri og fleiri tækifæri til þess að
búa oss undir lífið. Hver höfuðstóll á að gefa
þeim mun meiri vexti sem hann er stærri, og gild-
ir það ekki einungis þegar um peninga er að ræða
heldur einnig í öllu öðru, bæði andlega og líkam-
Iega. “Af þeim sem mikið er lánað verður mikils
krafist”, og á það ekki einungis við um nátturu-
hæfileika, heldur einnig um tækifæri og kringum-
stæður. (Frh.).
Heimska.
i.
Niðurlag á fyrsta kafla.
Dæmin sem tekin voru í síðasta blaði, eru auð-
vitað tilbúin, eins og frá er skýrt, af ýmsum mönn-
um, til þess að leiða athygli að því hversu illa má
fara jafnvel með það sem gott er og nytsamt.
Verzlunarlífið er svo víðtækt og mikill þáttur
af öllu lífi þessa lands, að mikils er um vert að sem
flestir færi sér það í nyt á skynsamlegan hátt og
hagkvæman, jafnframt sanngirni og samvizku-
semi.
pað er skylda blaðanna að leiðbeina almenningi
í sem flestum efnum eftir beztu föngum.
Gildir það um verzlunarmál ekki síður en
annað.
Á því er enginn efi að verzlunarsamkepnin er
ein af lífæðum landsins og lyftistöng þjóðanna,
eins og fyrirkomulagið er nú.
Til dæmis verður það víst ekki með tölum talið
hversu mikill hagnaður mörgu fátæku fólki hefir
verið að því að Eaton verzlunin kom hingað til
Winnipeg; enda var hún ekki litin hýru auga af
keppinautum sínum og er jafnvel ekki enn.
Vöruverð fór alment lækkandi og mátti bein-
línis rekja það til þessarar verzlunar. Auk þess
hafa vöramar sem í boði vora orðið bæði betri og
fjölbreyttari síðan; og þótt slíkt sé, ef til vill að
nokkra leyti alda sem yfir alt gengur, þá er það
Eatons félagið sem það er mest að þakka hér.
pað eru einnig ómetanleg þægindi að geta
fengið heim til sín á vissum tímum fullkomna skrá
yfir svo að segja alt mögulegt sem verzlað er með
og sent eftir því hvar sem maður á heima, án þess
þó að vera skuldbundinn til þess að nota vöruna,
ef kaupandinn er ekki ánægður með hana þegar
hún er komin.
pessi þægindi geta verið stórmikils virði, og
eru það í flestum tilfellum, en atriðið sem hér
hefir verið reynt að draga fram er það að þetta
er vanbrúkað. Rockerfeller var einhverju sinni
spurður hvað það væri eitt fremur en annað sem
héldi flestu fólki fátæku. Hann svaraði því að
ekkert stæði eins mörgum fyrir auðsafni og það
að þeir létu centin renna sér úr greipum jafnótt
og þau öfluðust. “Allur fjöldi fólks” sagði hann,
“kaupir fjórum sinnum fleira og meira en það þarf
á að halda, eða með öðrum orðum kaupir ýmislegt
sem það gæti með góðu móti komist af án. Sann-
leikurinn er sá að bæði menn og konur hafa þann
stóra veikleika svo að segja undantekningarlaust
að vilja “sæta kjörkaupum”, hvenær sem færi
gefst, án þess að alt af sé um það spurt hvort þörf
sé fyrir hlutinn sem um er að ræða. pessi veik-
leiki heldur mörgu fólki fátæku og stendur því
fyr’ir þrifum.”
Rockerfeller veit hvað hann syngur og segir
þegar hann talar um fjármál, og munu þeir vera
margir sem ekki þurfa annað en fara í eigin barm
til þess að sjá sannleikann í orðum hans, sem hér
vora tilfærð.
Og enn í bróðerni.
Árni Sveinsson vinur vor skrifar enn í Kringlu.
Hann gefur oss nú þá upplýsingu að nóg sé til að
prenta sem sé fræðandi, gott og göfugt og til upp-
byggingar fyrir mannfélagið, og ef Columbia fé-
lagið prenti það aðeins en sleppi hinu sem sé sið-
spillandi og skaðlegt, muni vinsældir þess yaxa.
Um þetta munu allir vera hjartanlega sam-
mála, en það leysir ekki gátuna um það hver eða
hverjir eigi að vera dómendur um hvað gott sé og
göfugt og hvað sé siðspillandi og skaðlegt.
Um það greinir menn á óendanlega, eins nú
og verið hefir. Vér teljum sumt ef til vill gott
og göfugt sem vinur vor Ámi Sveinsson er and-
stæður; hann telur ef til vill ýmislegt siðspillandi
og skaðlegt sem vér teljum saklaust.
pað eru aðeins til örfá atriði sem allir játa
góð eða allir telja ill.
Vér höfum til dæmis þá skoðun að allir menn
eigi að hafa fult frelsi til þess að láta óhindrað í
ljósi skoðun sína á öllum málum og fylgja fram
sinni hlið, jafnvel þótt þeir séu meðmæltir erki-
óvini mannkynsins, brennivíninu. Ámi Sveinsson
hefir þar aðra skoðun. Svo fylgja sumir hans
stefnu og aðrir vorri; líklega nokkuð margir báðu-
megin.
par sem ekki er til föst ákveðin og viðurkend
regla eða sérstök lög, verður það því undir álitum
komið oft og einatt hvað sæmilegt sé og hvað
ekki.
Stefnumunur sá sem Árni Sveinsson segir að
geti átt sér stað innan Goodtemplarafélagsins er
ljós vottur um það að þessi skoðanamunur er eðli-
legur; en báðir verða að viðurkenna skoðanarétt
hins. Vér viðurkennum það t. d. fullkomlega að
Ámi Sveinsson hefir rétt til þess að halda því
fram að mönnum eigi að vera bannað málfrelsi og
ritfrelsi í vissum málum, en vér teljum oss það
jafnheimilt að mótmæla þeirri skoðun hans og
halda fram hinu gagnstæða.
Árna Sveinssyni finst það koma í bága hvað
við annað þegar vér segjum í einni greininni að
svo að segja öll blöð landsins hafi flutt eindregið
ritgerðir með bindindishliðinni en á móti hinni og
sum tekið þá stefnu að hleypa engu í dálka sína
sem brennivínsmenn þóttust hafa fram að færa
sínu máli til afsökunar, en í hinni greininni segj-
um vér að sömu ritin sem prentuð voru í Columbia
prentsmiðjunni hafi verið prentuð í prentsmiðj-
um á svo að segja hverju öðru máli landsins. Vini
vorum finst þetta ósamkvæmni. En hvar sú ó-
samkvæmni er mun flestum ráðgáta. Var það
nokkuð í sambandi við það sem birtist í dálkum
blaðanna þó prentuð væru sérstök rit í sömu
prentsmiðju sem blöðin voru prentuð í? Vér get-
um ekki séð að svo sé.
Dettur Áma Sveinssyni annars í hug að nokk-
urt prentfélag sé til í þessu landi, þar sem eig-
endur eða stjómendur prentsmiðjunnar séu að
skoðun til samþykkir öllu sem þar er prentað ?
Vinur vor Ámi Sveinsson kveður það lítt mögu-
legt að binda mótstöðumann sinn áður en hann fái
að beita vamarvopnum sínum. Jú, því miður er
það ekki einungis mögulegt, heldur algengt. Margt
gott og þarflegt málefni hefir þannig verið kæft
í fæðingunni og vopnin hafa verið tekin úr hönd-
um flytjenda þeirra og þeir bundnir áður en þeir
gátu komist á aðalhólmgöngustaðinn. pað er níð-
ingsverk, en þó oft til þess gripið.
Ámi Sveinsson spyr hvort vér mundum láta
hann taka af oss vamarvopnin áður en orastan
byrjaði, ef við ætluðum að berjast. Svarið er nei,
það er að segja ef vér gætum varist því. En
hnefarétturinn spyr aldrei um það hvað rétt sé í
raun og vera. Ef svo stæði á að við Ámi Sveins-
son ætluðum að berjast og ef hann væri nógu
sterkur til þess að taka af oss vopnið áður en or-
ustan byrjaði og ef hann væri nógu mikill hnefa-
réttarmaður til þess að geta fengið af sér að gera
það og vilja þiggja svokallaðan sigur á þann hátt,
þá yrðum vér að þola það. Slíkur er ávalt hnefa-
rétturinn.
Honum finst það ekki líklegt að vér mundum
smíða vopn fyrir mótstöðumann vom, ef hann
ætlaði að berjast við oss og hefði ekki vopn sjálfur.
En það getum vér sagt með góðri samvizku að svo
mikið eigum vér af íslenzkum ærlegheitum að vér
mundum einmitt gera það. Værum vér sjálfir
vopnaðir og óvinur vor ekki, þá mundum vér telja
oss það helga drenglyndisskyldu að fá honum
fyrst vopn í hendur og ganga síðan á hólm við
hann, en alls ekki tyrri. Ef vel er leitað í sögum
THE DOMINION BANK
SWJXB B. MLU, M. F, Pn» _______
G. A. BOGEBT. tíeoerai Manager.
Borgaður höfuðstóll..............<•,000,000
Varasjóður og óakUtur ábati .. .. $7,300,000
SPARISJÓÐSDKII.D
$1.00 e8a meíra. Vanalegir vextlr grelddlr.
patS er óhultur og þægilegur geymslustaCur íyrlr spari-
skildinga yCar.
forfeðra vorra þá munu þess
einnig finnast dæmi að slíkt hafi
verið gert, og mun það aldrei
hafa verið lastað. Hitt hefir
jafnan þótt bæði löðurmannlegt
og níðinglegt að vega að vopn-
lausum manni, hver sem hann
er.
pað er satt að vér tökum ekki
allar greinar sem blaðinu berast
“hversu auðvirðilegar sem þær
eru”, eins og vinur vor kemst að
orði. En vér erum svo mikill
jafnréttismaður að ef tveir deila
um mál sem almenning varðar,
þá teljum vér það rangt að taka
alt frá annars penna en ekkert
frá hins, aðeins vegna þess að
vér séum öðrum samdóma en and
stæðir hinum. Vinur vor Ámi
Sveinsson mundi ekki kalla það
sanngimi né jafnrétti.
Annars búumst vér við að mál-
ið verði hér með útrætt frá vorri
hálfu. pað hefir verið nokkum
veginn útskýrt og liggur nú fyr-
ir almenningi til sýnis.
Ámi Sveinsson er svo sérstak-
ur maður að því leyti að hann
getur kapprætt og kappritað án
þess að fara út í nokkuð ósæmi-
legt eða óhreint, og þess vegna
er það að vér höfum alls ekki
veigrað oss við að ræða við hann
málið til þrautar; en skoðun vor
er að öllu leyti óhögguð enn.
+*++■♦ T ♦ ■!' ♦ ♦ 'T' ♦ T' ♦ ♦ I
| Búnaðarmál |
Bindara tvinna hnýtt unt háls
bænda.
Margt er það undarlegt sem fyr-
ir kemur í búuaðarheiminum. Og
búna'Sarblöðin svo aö segja stein-
þegja. IÞau vinna aö velmegun
bóndans og tala mál hans aöeins ef
þaS kemur ekki í bága viS auglýs-
ignarnar, sem þau flytja.
Ef tekinn er í burtu leirinn og
mölin sem blandaS er viS áburöinn
til þess aö fylla upp í smálestina sem
þarf að selja bóndanum, þá kostar
áburöurinn í ár 300% meira en í
fyrra. QÞýzkt öskusalt er álls ekki
til og köfnunarefni frá Chile kost-
ar $75 smálestin. Þetta er hvort-
tveggja áburSur, eins og menn vita.
Ef bóndinn keypti köfnunarefni frá
Chile hreint og óblandaö og bland-
aöi það sjálfur með moldinni sem
hann hefir borgað fyrir $30 smá-
lestina, þá gæti hann keypt áburö
ódýrara en í fyrra. Bóndinn þarf
200 pund í ekruna eða einn tíunda
úr smálest.
Ef hann keypti hreint öskusalt,
þá kostaði það hann $7.50 í ekruna.
Ef hann sáir höfrum og fær 40
mæla, sem hann selur fyrir 50 cent
mælirinn, þá fær hann $20 ef ekr-
unni. En fyrir hesta og vinnu þarf
hann að borga $7 á ekruna. Út-
sæðið kostar hann $1.00 á ekruna,
og hefir hann þá aðeins eftir $4.50
í ágóða af ekrunni.
Nú verður bóndinn að græða $10
eða vel það, ef hann á ekki að tapa;
er því áburðar-spursmáliö afar
mikilsvert bóndanum í austur- og
suðurlandinu.
Eina ráðið fyrir hann til þess að
leysa þá gátu er að kaupa hreint
köfnunarefni frá Chile sjálfur og
blanda það við moldina, sem hann
getur fengið ókeypis.
Athugið þetta vel!
Reglulegur áburður er 300%
dýrari en hann hefir nokkru sinni
verið áður. Þýzkur áburður fæst
ekki fyrir nokkra peninga.
Flutningsgjald undir alt sem
bóndinn selur og kaupir hefir
hækkað um 5% til 15%.
Mjólkurverð er það lægsta sem
dæmi séu til í sögu landsins.
Vinnulaun eru 20% hærri en þau
hafa verið.
Lántraust bóndans sem átti að
gera honum alt mögulegt hefir ver-
ið látið sofna í þinghúsinu á meðan
þingmennimir — fulltrúamir hafa
leikið sér að pólitík, í þess orðs
verstu merkingu.
Bóndinn er einn þriðji af öllum
íbúum landsins. Þessi einn þriðji
fæðir, hýsir og klæðir tvo þriðju
af allri þjóöinni.
Hveitið frá Ameríku hefir bjarg-
að stríðsþjóðunum í ár; oss hefir
meira að segja verið sagt að bónd-
inn sé miðdepill amerískrar vel-
sældar í ár. Það er alt hveitinu
að þakka.
I viðbót við alla þá steina sem
Iagðir em í veginn fyrir bóndann í
ár, kemur upp einokun á bindara
tvinna. Hveitið þótti of arðasmt
fyrir bóndann. Það var talið ó-
hætt að klípa dálítið utan úr ágóð-
anum af því, og þetta sem utan úr
því er klipið kostar hvert einasta
hveitiræktunarriki 1,000,000 árið
1916. Það er að segja allir hveiti-
ræktarbændur til samans eru þann-
ig látnir borga $10,000,000 í ár. Og
hvernig borga þeir það ?
Til nokkurra amerískra banka-
manna sem gengu í dálitla klíku,
sem hafa náð haldi á dálítilli klíku
af hampræktendum í Yucatan.
Það er ekki nóg að Amerika verði
að úthella blóði (sínu til þess að
hreinsa Mexico, heldur verður hún
einnig að borga okurtoll til samsær-
isflokks nokkurra fjárglæframanna.
Vér skulum athuga hvemig far-
ið er að því að koma svikunum til
Ieiðar. 85% af bindaratvinna þeim
sem vér notum er búinn til úr
hampi sem ræktaður er í Ýucatan.
Yucatan hampurinn er í höndum
nokkurra bankamanna í Ameríku
og hampræktarmanna í Yucatan.
Einokunamerzlunin með hamp-
inn er vernduð af herstjóranum í
Ýucatan með aðstoð Garranza
stjómarinnar í Mexico. Fé er lagt
fram til þes's af fáum bankamönn-
um í Ameríku og félögum þeirra,
sem hafa samþykt að lána stjóm-
amefndinni alt að' $10,000,000 í
sumar, og er það nægilegt til þess
að halda burtu af markaðinum allri
hampuppskerunni eins og hún legg-
ur sig. Auk allra vaxta á þessu
láni með nægu veði fá þessir fjár-
málamenn umboðslaun eftir því
sem fram kom fyrir þinginu, og
nema þau umboðslaun ekki minna
en $400,000 á ári af $1,000,000
höfuðstúl, sem fyrir er lagður.
Hampur er 85% af öllu efni í
bindara tvinna í Ameriku og nú
setur einokunin á hann það verð
sem henni sýnist. Einokunin hefir
þegar hækkað verðið frá 5y2 centi,
eins og það var vant að vera, upp í
7}i cents pundið í New York.
Sumir tvinnagerðarmenn hafa
verið látnir vita það frá hampeinok-
uninni eða umboðsmönnum hennar
að verðið muni verða 9 cent í júlí
mánuði. Því hefir opinberlega
verið lýst yfir af embættismönnum
einokunamefndarinnar að hún geti
hækkað verðið upp í io cent pundið
ef ehnni sýnist svo.
‘Það er beinlínis og einungis af-
leiðing af verðhækkun hampsins
sem einokunin er völd að, því að
verksm. í Ameriku verða neydd-
ar til jþess að hækka hlutfalls'lega
eins verð á bindaratvinna. Fang-
elsis nefndin í Kansas hefir lýst því
yfir að hún selja bindaratvinna
1916 fyrir 9)4 cent pundið í stað
þess að hún hefir selt það fyrir
6^4 að undanfömu, eru það 2^2
cetnum hærra pundið en verið
hefir. Eftir þessu borgar bóndinn
í Kansas einn saman nálega miljón
dölum meira fyrir tvinna í ár en
hann gerði í fyrra.
Einokunarfélagið kveðst hafa
gert þetta í þeim eina tilgangi að
vernda hag vesalings hamprækt-
endanna í Yucatan. En eftir þeirra
eigin vitnisburði er það sannað að
þótt verkamenn eða daglaunamenn
hafi sáralátt kaup, þá eru Ýucatan
hampræktarmennimir stórauðugir.
Öll hampuppskeran í Yucatan er
ræktuð af 200 manns. Ársverð
hennar er um $20,000,000.
(Tramh.).
_
......—....................... ^...............
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðxtóll löggiltur $6.000,000 HöfuSstóII gr.iddur $1,431.200
Varasjóðu......$ 715,600
Formaður...........- - - Sir D. H. McMMjAN, K.O.M.O.
Vara-formaður................. - Capt. WM. ROBINSON
Sir D. O. CAMERON, K.C.M.G., J. H. ASHDOWN, H. T. CHAMPION
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISII CAMPBEIjIv, JOHN STOVEIj
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstaklinga eða
félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avísanir seldar til Kvaða staðar acm er
á Islandi. Sértakur gaumur gefinn spnrisjóðsinnlögum, sem byrja má með
einum aollar. Rentur lagðarjvið á hverjum aex mánuðum.
T. E. THORSTEIN9SON, RáðamaðJT ~
Cor. William Ave. og SherbrookejSt., ó b - Winnipeg, Man.
% si